Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Model canlı veya model organizma, belirli biyolojik olayların anlaşılması için yapılan deneylerde yaygın olarak kullanılan canlılara verilen genel isimdir. Bu canlılarda çalışılarak bulunması ümit edilen keşiflerle, canlılardaki diğer süreçlerin de açıklanacakları düşünülmektedir.
Model canlılar özellikle, insan hastalıklarının olası sebepleri ve bunların tedavileri için, bu deneylerin insan üzerinde gerçekleştirilemediği ve etik olmadığı durumlarda yaygın olarak kullanılırlar.
Bu yöntemin uygulanması, evrim süresince korunmuş genetik malzeme, metabolik, gelişimsel süreçler ve ortak soydaki tüm yaşayan organizmalar için mümkündür.
Model canlının seçilmesi
Model canlılar sıklıkla deneysel uygulamalara cevap verebilir oluşlarına göre seçilirler. Bunun için genelde kısa yaşam döngüsüne sahip olma, genetik uygulamalar için uygunluk (doğal ırklar, kök hücre çizgileri ve sistemleri) ve özel yaşam gereksinimine sahip olmama gibi özelliklere sahiptirler.
Bazen genom düzenleri, örneğin kapladığı yerin oldukça az olması veya az oranda içermesi (örneğin maya, Arabidopsis ve Kirpi balığı), model organizmanın genomunun diziliminin belirlenmesini kolaylaştırır.
Araştırmacılar çalışmalarında kullanacakları organizmaları seçerken aradıkları bazı özellikler vardır. Büyüklük, üreme süresi, kolay bulunabilirlik, uygulanabilrlik, genetik özellikler, yöntemin korunması ve potansiyel ekonomik yararı bunlardan bazılarıdır. Moleküler biyolojiyle kıyaslanırsa; bazı araştırmacıların model canlıların hayat ağacındaki birbirlerine benzerlikleri ve soylarının çeşitlenmesiyle ilgili araştırmaları, daha yaygındır.
Model canlıların kullanımı
Birçok model canlı vardır. Moleküler biyoloji için ilk olarak kullanılandan biri de insan sindirim sisteminin bir parçası olan Escherichia coli dir. E. coli yi enfekte eden bakteriyal virüsler de (bakteriyofaj) gen yapısı ve çalışmalarında çok yararlı olmuştur (örn , ). Fakat bakteriyofajlar, metabolizmaları yetersiz olduğundan ve üremek için konak hücreye bağımlı olduklarından gerçek bir canlı değillerdir.
Ökaryotlardan bazı mayalar, özellikle Saccharomyces cerevisiae (bira mayası) kolay ve hızlı üremesinden dolayı genetik ve hücre biyolojisi nde yaygın olarak kullanılır. Mayada hücre döngüsü insan hücresindekine göre çok daha basittir ve homolog proteinler tarafından düzenlenir. Sirke sineği ile de kolay üreyen bir hayvan olduğundan, gözle görülebilir konjenital özellikleri olduğundan ve tükrük bezlerinde ışık mikroskobunda incelenebilen dev (politen) kromozomlara sahip olduğundan dolayı çalışılmaktadır.
Değişmeyen hücre sayısı gibi gelişmişliklerini çok iyi belirleyen özelliklere sahip olmaları ve anormallikler kolayca analiz edilebildiğinden Yuvarlak solucan Caenorhabditis elegans ile de çok çalışılmaktadır.
Önemli model organizmalar
Virüsler
- genomu tam olan ilk organizmadır. Genom 11 genden oluşur, 5386 baz çitfi uzunluğundadır ve halkasaldır.
- Tütün mozaik virüsü (TMV)
Prokaryotlar
- Escherichia coli (E. coli) - Moleküler genetikde çok kullanılan yaygın bir bağırsak bakterisidir.
- Bacillus subtilis
- - bölünerek iki farklı hücre oluşturan, çalışmak için kullanılan bir bakteridir.
- Mycoplasma genitalium - en küçük organizmadır.
- - bakterilerde hücre-hücre iletişimi, biyolüminesans ve Hawai kısakuyruklu mürekkepbalığı ile hayvan-bakteri çalışmalarında kullanılır.
- , fotosentez araştırmalarında çok kullanılan bir fotosentetik bakteri siyanobakteridir.
- , laboratuvarda farklı türlere kolayca farklılaşan, toprakta bulunan bir bakteridir.
Ökaryotlar
Ökaryotlar şöyledir:
Protistler
- Chlamydomonas reinhardtii - Fotosentez,kamçı, ,metabolizma düzenlenmesi, hücrelerarası tanıma ve , yanıt ve başka birçok araştırmada kullanılan tek hücreli yeşil bir algdir. Chlamydomonas reinhardtiiin genetiği çok araştırılmıştır. Haritalanmış mutantlarla ve ifade edilmiş dizilerle çok çalışılmıştır.Chlamydomonas reinhardtii nin genom dizilimi Ekim 2007 de açıklanmıştır.Duke Üniversitesi nde bir Chlamydomonas genetik stok merkezi vardır ve araştırma sonuçlarını düzenli olarak tartışan uluslararası bir Chlamydomonas grubu vardır. Chlamydomonas ucuz da kolaylıkla ürer.
- moleküler biyoloji de ve genetik te (genom dizilimi yapılmıştır)
kullanılır ; hücre haberleşmesinde, farklılaşmasında ve programlı hücre ölümünde çalışılan bir örnektir.
Mantarlar
- Aspergillus nidulans, genetik araştırmalarda kullanılan bir mantar türüdür.
- Neurospora crassa - portakal tarator (mayoz,metabolik regülasyon ve günlük ritim ile ilgili genetik çalışmalarda kullanılır):* , pamuk patojeni, genetik araştırma konusu (polarite, hücre döngüsü)
- Saccharomyces cerevisiae, bira mayası (bira ve ekmek yapımında kullanılır)
- Schizosaccharomyces pombe, füzyon maya, genetik araştırmalarda kullanılır.
Bitkiler
- Arabidopsis thaliana, en bilinen model bitki. Bu otsu dikotil bir turpgil üyesidir. Küçük boyu ve kısa üreme zamanından dolayı genetik araştırmalara uygundur. ve birçok fenotipik ve biyokimyasal mutantı haritalanmıştır. Arabidopsis genom bulunan ilk bitkidir. Arabidopsis 'in genom dizilimi, veritabanı tarafından sağlanmıştır.
(Bitki fizyolojisi, , Moleküler genetik, Popülasyon genetiği, Sitoloji, Moleküler biyoloji) - eski damarlı bitkilerdendir ve karasal bitkilerin evrimini anlamaya yardımcı olur.
- Arabidopsis thaliana, en bilinen model bitki. Bu otsu dikotil bir turpgil üyesidir. Küçük boyu ve kısa üreme zamanından dolayı genetik araştırmalara uygundur. ve birçok fenotipik ve biyokimyasal mutantı haritalanmıştır. Arabidopsis genom bulunan ilk bitkidir. Arabidopsis 'in genom dizilimi, veritabanı tarafından sağlanmıştır.
Bildirilen en küçük genoma sahip bitkidir (~110Mb) ve dizilimi 2008 in başlarında Joint Genom Enstitüsü tarafından açıklanacaktır. (Evrimsel biyoloji, Moleküler biyoloji)
- temperate tahıllar için mükemel bir model olmasını sağlayan özelliklere sahip deneysel bir model çimdir. (Agronomi, Moleküler biyoloji, Genetik)
- azot fiksasyonundan sorumlu simbiyozisi araştırmak için kullanılan bir baklagil
(Agronomi, Moleküler biyoloji)
- Lemna gibba hızlı büyüyen bir sucul monokotildir.En küçük çiçeğe sahip bitkilerdendir. Lemna mikrobiyal faaliyetin engellenebildiği de yetiştirilebildiği için ekotoksikoloji de kimyasalların bitkilere olan toksik etkisini ölçmek için yapılan deneylerde kullanılır. Lemna kompleks tıbbi maddelerin ekonomik üretimi için rekombinant ifade sistemi olarak kullanılır. Ayrıca popülasyon büyüme eğrilerini açıklamak için kullanılır.
- Mısır (Zea mays L.) bir tahıldır. Mikroskopla kolaylıkla incelebilen 10 büyük kromozom çifti içeren diploid bir monokotildir. İyi bilinen ve gen haritası çıkarılmış fenotipik mutantlarının ve krossing overla oluşan çok sayıda (100-200) ırkının olması ("sıçrayan genler") in ortaya çıkarılmasını kolaylaştırmıştır. Birçok DNA markırının haritası çıkarılmıştır ve genom dizisi belirlenmektedir. (Genetik, Moleküler biyoloji, Agronomi)
- sıradan yoncayla yakından bağı olan bir baklagildir. Dizisi çıkarılan, görece küçük bir genomdur. Azot fiksasyonundan sorumlu simbiyozisi araştırmak için kullanılmaktadır.(Agronomi, Moleküler biyoloji)
- Tütün BY-2 hücreleri (Nicotiana tabaccum) dan elde edilen süspansiyon .Hücre düzeyindeki genel bitki fizyolojisi çalışmaları için kullanışlıdır. Bu kısmi kültivar ın genom dizisi (en azından yakın zamanda ) belirlenemeyecektir,fakat yabani bir türü Nicotiana tabaccum un genom dizileri günümüzde belirlenmektedir. (Sitoloji, Bitki fizyolojisi, Biyoteknoloji)
- Pirinç (Oryza sativa) tahil biylojisinde kullanlan bir model canlıdır. En küçük genoma sahip tahıl türlerinden biridir ve genom dizilimi belirlenmiştir. (Agronomi, Moleküler biyoloji)
- bitkilerin gelişimi ve moleküler evrimin araştırılmasında kullanımı gün geçtikte artan bir likendir. Şimdiye kadar genomu tamamen belirlenmiş tek iletim sistemi olmayan (ve bunun için tek ilkel yapılı) bitkidir.(Bitki fizyolojisi, Evrimsel biyoloji, Moleküler genetik, Moleküler biyoloji)
- Kavak orman genetiğinde ve odunsu bitki çalışmalarında model olarak kullanılan bir cinstir. Genom boyutu küçüktür, hızlı büyür ve kolaylıkla nakil edilir.
- Ayrıca yukarıdaki Protistler başlığı altındaki Chlamydomonas reinhardtiiye bakınız.
- , embriyolojik çalışmaların klasik konusu olan, mor dikenli denizkestanesi.
- Aplysia, mürekkep salna yanıtıyla nörobiyoloji de, hücre iskeleti nin yeniden düzenlenmesinde model olarak kullanılmakta olan bir denizde yaşayan bir sümüklü böcektir.
- Caenorhabditis elegans, genellikle C. elegans olarak adlandırılan bir nematoddur, gelişim ve fizyolojinin genetik kontrolünü anlamak için mükemmmel bir canlıdır. C. elegans, genom dizisi tamamen tamamnlanan ilk çok hücreli canlıdır.
- , bir deniz eteği.
- Drosophila, genellikle; , Thomas Hunt Morgan ve arkadaşları tarafından popüler hale getirilen bir meyve sineği türüdür. Laboratuvarda kolayca bulunabilir, hızlı soylar üretir, mutasyonları kolayca tetikler. Yakın zamanda nörofarmakolojik araştırmalar için de kullanılmıştır.(Moleküler genetik, Popülasyon genetiği, Gelişim biyolojisi).
- , Havai mürekkep balığı, hayvansal,bakteriyal simbiyozim, biyoışıyan virgül bakteriler için kullanılır.
- Hidra, bilateral vücut düzeninin evriminin anlaşılması için kullanılan bir model canlıdır.
- , bir mürekkepbalığı, sahip olduğu dev akson (yaklaşık 1 mm çapındadır, tipik bir memeli aksonundan yaklaşık bin kez daha büyüktür) nedeniyle sinir fonksiyonu çalışmalarında kullanılır.
- , evrimsel gelişim biyolojinde "C. elegans" ile karşılaştırmalı analizi yapılarak kullanılan bir yuvarlak solucandır.
- , . Sindirim sistemleri tekrarlayan hareketlerde görülen için bir modeldir.
- , gelişim biyolojisinde yaygın kullanılan bir mor denizkestanesi.
- , bir yassı solucan, bilateral vücut düzeni gelişim biyolojisi çalışmalarında kullanılır.
- , un böceği, küçük, kolay saklanır (karanlık böceği) özellikle davranışsal ekoloji deneylerinde kullanılır.
- Cavia porcellus, kobay veya Gine domuzu, Robert Koch ve diğer erken dönem bakteriyolojistler tarafından, bakteriyal enfeksiyonlarda konak olarak kullanılmış, bu nedenle deyim yerindeyse, günümüzde de, az da olsa "laboratuvar hayvanı" olarak adlandırılmaktadır.
- Tavuk (Gallus gallus domesticus) - bir amniyota olarak gelişim çalışmalarında kullanılır ve mikromanüplasyon için kusursuzdur (örneğin doku aşılama) ve gen ürünlerinin üst ifadesinde.
- Kedi (Felis cattus) - nörofizyolojik araştırmalarda kullanılır
- Köpek (Canis lupus familiaris) - solunumla ilgili ve kardiyovaskülerde önemli bir modeldir
- Hamster - kala-azarda (leishmania) ilk çalışılan canlı
- Fare (Mus musculus) - omurgalıların klasik canlısıdır.
- Homo sapiens (insanlar) - çeşitli klinik çalışmalarda kullanılır.
- , , (Japon pirinç balığı) gelişim biyolojisinde kullanılan önemli bir canlıdır, sıradan Zebra balığından daha dayanıklı olması gibi avantajları vardır.
- Sıçan (Rattus norvegicus) - özellikle toksikoloji modeli olarak kullanışlıdır; ayrıca nörolojik model ve akrabası fareden daha büyük organlara ve alt organeler yapılara sahip olmasıyla ilkel hücre kültürleri kaynaklarında, (moleküler evrim, genomik) çalışmalarında kullanılır.
- Macaca mulatta - hint şebeği enfeksiyon hastalıkları ve akıl-kavrama çalışmalarında.
- Sigmodon hispidus - polio araştırmalarında ilk kullanılan canlıdır
- Taeniopygia guttata - zebra ispinozu - ötücü kuşların ötme sistemleri ve memeli olmayanlarda işitme sistemleri
- , bir şişen balık türü - bir miktar boş-DNA'ya sahip genomu vardır.
- Afrika pençeli kurbağası (Xenopus laevis), - büyük embriyosu nedeniyle gelişim çalışmalarında, fiziksel ve farmakolojik işleyişlerde yüksek dayanıklılığı nedeniyle.
- Zebra balığı (Danio rerio), gelişmesinin erken dönemlerinde hayvanın iç vücut anatomisinin görülmesine benzersiz olarak imkân veren, neredeyse şeffaf vücuda sahip bir tatlı su balığı. Zebra balıkları gelişim çalışmalarında, toksikoloji ve toksikopatolojide, özgül gen fonksiyonları ve sinyalleme yollarının araştırılmasında kullanılır.
Özel araştırmalar için kullanılan model organizmalar
Eşey seçilimi ve eşeysel zıtlık
- , çayır çekirgesi
- Coelopidae - denizyosunu sinekleri
- Diopsidae - sap-gözlü sinekler
- Drosophila spp. - meyve sinekleri
- , tarla cırcırböceği
- , sarı gübre sineği
Melez alanlar
- bombina ve variegata
- spp. (Alplerde)
Kaynakça
- ^ Fox, Michael Allen (1986). The Case for Animal Experimention: An Evolutionary and Ethical Perspective. Berkeley and Los Angeles, California: University of California Press. ISBN .
- ^ . 23 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2008.
- ^ Chlamydomonas genome sequenced 15 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . published in Science, October 12, 2007
- ^ Rowland H. Davis: Neurospora. Contributions of a Model Organism. Oxford University Press, Oxford, 2000. .
- ^ a b c d . 12 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2008.
- ^ a b Rensing, S. A., Lang, D., Zimmer, A. D., Terry, A., Salamov, A., Shapiro, H. et al. (2008). The physcomitrella genome reveals evolutionary insights into the conquest of land by plants. 6 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Science, 319(5859), 64-69.
- ^ Riddle, Donald L.; Blumenthal, Thomas; Meyer, Barbara J.; and Priess, James R. (Eds.). (1997). C. ELEGANS II. Woodbury, NY: Cold Spring Harbor Press. . Full text available on-line 28 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Manev H, Dimitrijevic N, Dzitoyeva S. (2003). "Techniques: fruit flies as models for neuropharmacological research". Trends Pharmacol. Sci. 24 (1). ss. 41-43. 12 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Mart 2008.
- ^ Spitsbergen J.M. and Kent M.L. (2003). The state of the art of the zebrafish model for toxicology and toxicologic pathology research--advantages and current limitations. Toxicol Pathol. 31 (Supplement), 62-87. PubMed Abstract Link => PMID 12597434.
Dış bağlantılar
- WWW Virtual ceolas.org12 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- www.nih.gov22 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- developmentalbiology.de6 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Chlamydomonas reinhardtii'nin Genom Dizilimi: Chlamydomonas Reinhardtii 2 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Populus trichocarpa genom dizisi
- Oryza sativa genom dizisi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Model canli veya model organizma belirli biyolojik olaylarin anlasilmasi icin yapilan deneylerde yaygin olarak kullanilan canlilara verilen genel isimdir Bu canlilarda calisilarak bulunmasi umit edilen kesiflerle canlilardaki diger sureclerin de aciklanacaklari dusunulmektedir Elektron mikroskobunda birkac E coli hucresi meyve sinegi deneylerde kullanilan unlu canlilardan biridir Model canlilar ozellikle insan hastaliklarinin olasi sebepleri ve bunlarin tedavileri icin bu deneylerin insan uzerinde gerceklestirilemedigi ve etik olmadigi durumlarda yaygin olarak kullanilirlar Bu yontemin uygulanmasi evrim suresince korunmus genetik malzeme metabolik gelisimsel surecler ve ortak soydaki tum yasayan organizmalar icin mumkundur Model canlinin secilmesiModel canlilar siklikla deneysel uygulamalara cevap verebilir oluslarina gore secilirler Bunun icin genelde kisa yasam dongusune sahip olma genetik uygulamalar icin uygunluk dogal irklar kok hucre cizgileri ve sistemleri ve ozel yasam gereksinimine sahip olmama gibi ozelliklere sahiptirler Bazen genom duzenleri ornegin kapladigi yerin oldukca az olmasi veya az oranda icermesi ornegin maya Arabidopsis ve Kirpi baligi model organizmanin genomunun diziliminin belirlenmesini kolaylastirir Arastirmacilar calismalarinda kullanacaklari organizmalari secerken aradiklari bazi ozellikler vardir Buyukluk ureme suresi kolay bulunabilirlik uygulanabilrlik genetik ozellikler yontemin korunmasi ve potansiyel ekonomik yarari bunlardan bazilaridir Molekuler biyolojiyle kiyaslanirsa bazi arastirmacilarin model canlilarin hayat agacindaki birbirlerine benzerlikleri ve soylarinin cesitlenmesiyle ilgili arastirmalari daha yaygindir Model canlilarin kullanimiBircok model canli vardir Molekuler biyoloji icin ilk olarak kullanilandan biri de insan sindirim sisteminin bir parcasi olan Escherichia coli dir E coli yi enfekte eden bakteriyal virusler de bakteriyofaj gen yapisi ve calismalarinda cok yararli olmustur orn Fakat bakteriyofajlar metabolizmalari yetersiz oldugundan ve uremek icin konak hucreye bagimli olduklarindan gercek bir canli degillerdir Okaryotlardan bazi mayalar ozellikle Saccharomyces cerevisiae bira mayasi kolay ve hizli uremesinden dolayi genetik ve hucre biyolojisi nde yaygin olarak kullanilir Mayada hucre dongusu insan hucresindekine gore cok daha basittir ve homolog proteinler tarafindan duzenlenir Sirke sinegi ile de kolay ureyen bir hayvan oldugundan gozle gorulebilir konjenital ozellikleri oldugundan ve tukruk bezlerinde isik mikroskobunda incelenebilen dev politen kromozomlara sahip oldugundan dolayi calisilmaktadir Degismeyen hucre sayisi gibi gelismisliklerini cok iyi belirleyen ozelliklere sahip olmalari ve anormallikler kolayca analiz edilebildiginden Yuvarlak solucan Caenorhabditis elegans ile de cok calisilmaktadir Tutun mozaik virusu nun elektron mikrografi TMV parcaciklariOnemli model organizmalarVirusler genomu tam olan ilk organizmadir Genom 11 genden olusur 5386 baz citfi uzunlugundadir ve halkasaldir Tutun mozaik virusu TMV Prokaryotlar Escherichia coli E coli Molekuler genetikde cok kullanilan yaygin bir bagirsak bakterisidir Bacillus subtilis bolunerek iki farkli hucre olusturan calismak icin kullanilan bir bakteridir Mycoplasma genitalium en kucuk organizmadir bakterilerde hucre hucre iletisimi biyoluminesans ve Hawai kisakuyruklu murekkepbaligi ile hayvan bakteri calismalarinda kullanilir fotosentez arastirmalarinda cok kullanilan bir fotosentetik bakteri siyanobakteridir laboratuvarda farkli turlere kolayca farklilasan toprakta bulunan bir bakteridir Okaryotlar Okaryotlar soyledir Protistler Protistler Chlamydomonas reinhardtii Fotosentez kamci metabolizma duzenlenmesi hucrelerarasi tanima ve yanit ve baska bircok arastirmada kullanilan tek hucreli yesil bir algdir Chlamydomonas reinhardtiiin genetigi cok arastirilmistir Haritalanmis mutantlarla ve ifade edilmis dizilerle cok calisilmistir Chlamydomonas reinhardtii nin genom dizilimi Ekim 2007 de aciklanmistir Duke Universitesi nde bir Chlamydomonas genetik stok merkezi vardir ve arastirma sonuclarini duzenli olarak tartisan uluslararasi bir Chlamydomonas grubu vardir Chlamydomonas ucuz da kolaylikla urer molekuler biyoloji de ve genetik te genom dizilimi yapilmistir kullanilir hucre haberlesmesinde farklilasmasinda ve programli hucre olumunde calisilan bir ornektir tatlisuda yasayan bir silli protozoan denizde yasayan tek hucreli bir alg cok calisilan bir model plankton turu Mantarlar Fungi Aspergillus nidulans genetik arastirmalarda kullanilan bir mantar turudur Neurospora crassa portakal tarator mayoz metabolik regulasyon ve gunluk ritim ile ilgili genetik calismalarda kullanilir pamuk patojeni genetik arastirma konusu polarite hucre dongusu Saccharomyces cerevisiae bira mayasi bira ve ekmek yapiminda kullanilir Schizosaccharomyces pombe fuzyon maya genetik arastirmalarda kullanilir Bitkiler Arabidopsis thalianaBitkiler Arabidopsis thaliana en bilinen model bitki Bu otsu dikotil bir turpgil uyesidir Kucuk boyu ve kisa ureme zamanindan dolayi genetik arastirmalara uygundur ve bircok fenotipik ve biyokimyasal mutanti haritalanmistir Arabidopsis genom bulunan ilk bitkidir Arabidopsis in genom dizilimi veritabani tarafindan saglanmistir Bitki fizyolojisi Molekuler genetik Populasyon genetigi Sitoloji Molekuler biyoloji eski damarli bitkilerdendir ve karasal bitkilerin evrimini anlamaya yardimci olur Bildirilen en kucuk genoma sahip bitkidir 110Mb ve dizilimi 2008 in baslarinda Joint Genom Enstitusu tarafindan aciklanacaktir Evrimsel biyoloji Molekuler biyoloji temperate tahillar icin mukemel bir model olmasini saglayan ozelliklere sahip deneysel bir model cimdir Agronomi Molekuler biyoloji Genetik azot fiksasyonundan sorumlu simbiyozisi arastirmak icin kullanilan bir baklagil Agronomi Molekuler biyoloji Lemna gibba hizli buyuyen bir sucul monokotildir En kucuk cicege sahip bitkilerdendir Lemna mikrobiyal faaliyetin engellenebildigi de yetistirilebildigi icin ekotoksikoloji de kimyasallarin bitkilere olan toksik etkisini olcmek icin yapilan deneylerde kullanilir Lemna kompleks tibbi maddelerin ekonomik uretimi icin rekombinant ifade sistemi olarak kullanilir Ayrica populasyon buyume egrilerini aciklamak icin kullanilir Misir Zea mays Misir Zea mays L bir tahildir Mikroskopla kolaylikla incelebilen 10 buyuk kromozom cifti iceren diploid bir monokotildir Iyi bilinen ve gen haritasi cikarilmis fenotipik mutantlarinin ve krossing overla olusan cok sayida 100 200 irkinin olmasi sicrayan genler in ortaya cikarilmasini kolaylastirmistir Bircok DNA markirinin haritasi cikarilmistir ve genom dizisi belirlenmektedir Genetik Molekuler biyoloji Agronomi siradan yoncayla yakindan bagi olan bir baklagildir Dizisi cikarilan gorece kucuk bir genomdur Azot fiksasyonundan sorumlu simbiyozisi arastirmak icin kullanilmaktadir Agronomi Molekuler biyoloji Tutun BY 2 hucreleri Nicotiana tabaccum dan elde edilen suspansiyon Hucre duzeyindeki genel bitki fizyolojisi calismalari icin kullanislidir Bu kismi kultivar in genom dizisi en azindan yakin zamanda belirlenemeyecektir fakat yabani bir turu Nicotiana tabaccum un genom dizileri gunumuzde belirlenmektedir Sitoloji Bitki fizyolojisi Biyoteknoloji Pirinc Oryza sativa tahil biylojisinde kullanlan bir model canlidir En kucuk genoma sahip tahil turlerinden biridir ve genom dizilimi belirlenmistir Agronomi Molekuler biyoloji bitkilerin gelisimi ve molekuler evrimin arastirilmasinda kullanimi gun gectikte artan bir likendir Simdiye kadar genomu tamamen belirlenmis tek iletim sistemi olmayan ve bunun icin tek ilkel yapili bitkidir Bitki fizyolojisi Evrimsel biyoloji Molekuler genetik Molekuler biyoloji Kavak orman genetiginde ve odunsu bitki calismalarinda model olarak kullanilan bir cinstir Genom boyutu kucuktur hizli buyur ve kolaylikla nakil edilir Ayrica yukaridaki Protistler basligi altindaki Chlamydomonas reinhardtiiye bakiniz Hayvanlar Omurgasizlar DenizkestanesiCaenorhabditis elegans embriyolojik calismalarin klasik konusu olan mor dikenli denizkestanesi Aplysia murekkep salna yanitiyla norobiyoloji de hucre iskeleti nin yeniden duzenlenmesinde model olarak kullanilmakta olan bir denizde yasayan bir sumuklu bocektir Caenorhabditis elegans genellikle C elegans olarak adlandirilan bir nematoddur gelisim ve fizyolojinin genetik kontrolunu anlamak icin mukemmmel bir canlidir C elegans genom dizisi tamamen tamamnlanan ilk cok hucreli canlidir bir deniz etegi Drosophila genellikle Thomas Hunt Morgan ve arkadaslari tarafindan populer hale getirilen bir meyve sinegi turudur Laboratuvarda kolayca bulunabilir hizli soylar uretir mutasyonlari kolayca tetikler Yakin zamanda norofarmakolojik arastirmalar icin de kullanilmistir Molekuler genetik Populasyon genetigi Gelisim biyolojisi Havai murekkep baligi hayvansal bakteriyal simbiyozim biyoisiyan virgul bakteriler icin kullanilir Hidra bilateral vucut duzeninin evriminin anlasilmasi icin kullanilan bir model canlidir bir murekkepbaligi sahip oldugu dev akson yaklasik 1 mm capindadir tipik bir memeli aksonundan yaklasik bin kez daha buyuktur nedeniyle sinir fonksiyonu calismalarinda kullanilir evrimsel gelisim biyolojinde C elegans ile karsilastirmali analizi yapilarak kullanilan bir yuvarlak solucandir Sindirim sistemleri tekrarlayan hareketlerde gorulen icin bir modeldir gelisim biyolojisinde yaygin kullanilan bir mor denizkestanesi bir yassi solucan bilateral vucut duzeni gelisim biyolojisi calismalarinda kullanilir un bocegi kucuk kolay saklanir karanlik bocegi ozellikle davranissal ekoloji deneylerinde kullanilir Omurgalilar Laboratuvar ev faresiCavia porcellus kobay veya Gine domuzu Robert Koch ve diger erken donem bakteriyolojistler tarafindan bakteriyal enfeksiyonlarda konak olarak kullanilmis bu nedenle deyim yerindeyse gunumuzde de az da olsa laboratuvar hayvani olarak adlandirilmaktadir Tavuk Gallus gallus domesticus bir amniyota olarak gelisim calismalarinda kullanilir ve mikromanuplasyon icin kusursuzdur ornegin doku asilama ve gen urunlerinin ust ifadesinde Kedi Felis cattus norofizyolojik arastirmalarda kullanilir Kopek Canis lupus familiaris solunumla ilgili ve kardiyovaskulerde onemli bir modeldir Hamster kala azarda leishmania ilk calisilan canli Fare Mus musculus omurgalilarin klasik canlisidir Homo sapiens insanlar cesitli klinik calismalarda kullanilir Japon pirinc baligi gelisim biyolojisinde kullanilan onemli bir canlidir siradan Zebra baligindan daha dayanikli olmasi gibi avantajlari vardir Sican Rattus norvegicus ozellikle toksikoloji modeli olarak kullanislidir ayrica norolojik model ve akrabasi fareden daha buyuk organlara ve alt organeler yapilara sahip olmasiyla ilkel hucre kulturleri kaynaklarinda molekuler evrim genomik calismalarinda kullanilir Macaca mulatta hint sebegi enfeksiyon hastaliklari ve akil kavrama calismalarinda Sigmodon hispidus polio arastirmalarinda ilk kullanilan canlidir Taeniopygia guttata zebra ispinozu otucu kuslarin otme sistemleri ve memeli olmayanlarda isitme sistemleri bir sisen balik turu bir miktar bos DNA ya sahip genomu vardir Afrika penceli kurbagasi Xenopus laevis buyuk embriyosu nedeniyle gelisim calismalarinda fiziksel ve farmakolojik isleyislerde yuksek dayanikliligi nedeniyle Zebra baligi Danio rerio gelismesinin erken donemlerinde hayvanin ic vucut anatomisinin gorulmesine benzersiz olarak imkan veren neredeyse seffaf vucuda sahip bir tatli su baligi Zebra baliklari gelisim calismalarinda toksikoloji ve toksikopatolojide ozgul gen fonksiyonlari ve sinyalleme yollarinin arastirilmasinda kullanilir Ozel arastirmalar icin kullanilan model organizmalarEsey secilimi ve eseysel zitlik cayir cekirgesi Coelopidae denizyosunu sinekleri Diopsidae sap gozlu sinekler Drosophila spp meyve sinekleri tarla circirbocegi sari gubre sinegiMelez alanlar bombina ve variegata spp Alplerde Kaynakca Fox Michael Allen 1986 The Case for Animal Experimention An Evolutionary and Ethical Perspective Berkeley and Los Angeles California University of California Press ISBN 0 520 05501 2 23 Temmuz 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Mart 2008 Chlamydomonas genome sequenced 15 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde published in Science October 12 2007 Rowland H Davis Neurospora Contributions of a Model Organism Oxford University Press Oxford 2000 ISBN 0 19 512236 4 a b c d 12 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Mart 2008 a b Rensing S A Lang D Zimmer A D Terry A Salamov A Shapiro H et al 2008 The physcomitrella genome reveals evolutionary insights into the conquest of land by plants 6 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Science 319 5859 64 69 Riddle Donald L Blumenthal Thomas Meyer Barbara J and Priess James R Eds 1997 C ELEGANS II Woodbury NY Cold Spring Harbor Press ISBN 0 87969 532 3 Full text available on line 28 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Manev H Dimitrijevic N Dzitoyeva S 2003 Techniques fruit flies as models for neuropharmacological research Trends Pharmacol Sci 24 1 ss 41 43 12 Mayis 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Mart 2008 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Spitsbergen J M and Kent M L 2003 The state of the art of the zebrafish model for toxicology and toxicologic pathology research advantages and current limitations Toxicol Pathol 31 Supplement 62 87 PubMed Abstract Link gt PMID 12597434 Dis baglantilarWWW Virtual ceolas org12 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde www nih gov22 Agustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde developmentalbiology de6 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Chlamydomonas reinhardtii nin Genom Dizilimi Chlamydomonas Reinhardtii 2 Mayis 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Populus trichocarpa genom dizisi Oryza sativa genom dizisi