Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nijerya ya da resmî adı ile Nijerya Federal Cumhuriyeti, Afrika kıtasının batısında yer alan ülkedir. Ülkenin sınır komşularını (kuzeyden saat yönünde ilerlendiğinde) Nijer, Çad, Kamerun ve Benin oluştururken, ülkenin güneyinde Gine Körfezi içerisinde yer alan Benin Körfezi yer almaktadır. Ülkenin başkenti Abuja'dır.
Nijerya | |||||
|---|---|---|---|---|---|
Slogan "Birlik ve İnanç, Barış ve İlerleme" | |||||
 | |||||
 | |||||
| Başkent | Abuja 9°10′K 7°10′D / 9.167°K 7.167°D | ||||
| Resmî dil(ler) | İngilizce | ||||
| Demonim | Nijeryalı | ||||
| Hükûmet | Federal başkanlık cumhuriyeti | ||||
| |||||
| Tarihçe | |||||
| |||||
| Yüzölçümü | |||||
• Toplam | 923.768 km2 (32.) | ||||
• Su (%) | 1,4 | ||||
| Nüfus | |||||
• 2023 tahminî | 230.842.743 (6.) | ||||
• Yoğunluk | 218/km2 (42.) | ||||
| GSYİH (SAGP) | 2020 tahminî | ||||
• Toplam | 1,275 trilyon $ (23.) | ||||
• Kişi başına | 5.066 $ (129.) | ||||
| GSYİH (nominal) | 2020 tahminî | ||||
• Toplam | 443 milyar $ (27.) | ||||
• Kişi başına | 2.149 $ (137.) | ||||
| Gini (2020) | ▼ 35.1 orta | ||||
| İGE (2019) |  0.539düşük · 161. | ||||
| Para birimi | Naira (₦, NGN) | ||||
| Zaman dilimi | UTC+1 (WAT) | ||||
| Trafik akışı | sağ | ||||
| Telefon kodu | |||||
| İnternet alan adı | .ng | ||||
Ülke ismi
Ülkenin ismi Nijer Nehri'nden gelmektedir. Nijer Nehri ifadesinin Tuareg dilinde karşılığı olan ghir n-igheren kelimesi nehirlerin nehri anlamına gelmekte olup, bu kelime Arapçada Nahr al-anhur olarak Latincede ise Niger (Türkçe: siyah olan) olarak kullanılmıştır.
Coğrafya
Nijerya 923.768 km²'lik bir yüz ölçümüne sahip olup, kuzey-güney yönündeki genişliği 1.100 km, batı-doğu yönündeki genişliği ise 1.200 km'dir. Ülkenin toplamda sahip olduğu 4.477 km'lik kara sınırından 809 km'si Benin, 1.975 km'si Kamerun, 1.608 km'si Nijer ve 85 km'si Çad ile oluşurken, ülkenin ayrıca Benin Körfezi'ne 853 km'lik sahil şeridi bulunmaktadır. Ülkenin en yüksek noktasını Chappal Waddi oluşturmakta olup, dağın zirvesi 2.419 m yüksekliktedir. Ülkenin deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 380 m düzeyindedir.
Nijerya, esas olarak dört coğrafi bölgeye ayrılır: Kıyıdaki mangrovlı (Afrika’da bataklıklarda yetişen bir cins ağaç) bataklık bölgesi, tropikal ormanlık bölge, Savana bölgesi ve kuzeydeki yarı çöl bölge
Yaklaşık 100 km kadar iç bölgeye giren kıyı bölgesi, hemen hemen 36.000 km² lik geniş bir deltaya ve mangrov ağaçlarıyla dolu bataklıklara sahiptir. Bölgede yüzlerce nehir ve kolları mevcuttur. Nijerya toprakları, kıyılardan itibaren tedricen kesilmiş ve dağlık arazilerle kırılmış, hafif ondüleli bir yayla görünümündedir. Lagos’tan Kamerun sınırına kadar olan şerit, ekvatoral ormanlık araziyle örtülüdür.
Nijerya’nın ikinci ormanlık bölgesi, Savana bölgesidir. Ülkeyi baştan başa (yaklaşık 320 kilometreyi aşkın bir mesafede) kateden Nijer Nehri'nin batı bölgesi, dağlık bir arazidir. Bu yüksek dağlar arasında Adamawa Dağları yaklaşık 80 km uzunluğundadır. Ülkenin güneydoğusunu ise Kamerun Dağları'nın batı yamaçları örter ve bütün güneydoğu sınırı boyunca uzanırlar. Bu dağlar, ortalama 1500 m yüksekliğinde olup, bazı yerleri 2000 metreye ulaşır. Kuzey Nijerya ise nispeten yarı çöl olup Büyük Sahra Çölü'nün güneye doğru bir devamı şeklindedir.
İklim
Nijerya, tropikal iklimin tesirinde, yüksek sıcaklıkların olduğu bir ülkedir. Yıllık ortalama yağış miktarı, bölgeden bölgeye farklılıklar gösterir. Kıyıdan itibaren iç bölgelere doğru uzanan yeşillik ve ormanlık bölgeler, yılda ortalama olarak 1000 ila 1500 mm civarında yağış alır. Lagos civarında birkaç kilometre genişliğinde olan ekvatoral ormanlık arazi, doğu sınırına doğru 160 kilometreye kadar genişler. Bu bölge ve Nijer Nehri deltası, en güneyi yüzlerce tatlı ve tuzlu sularla beslenmiş, sert ve yumuşak tahtalı, kıymetli ağaç ceşitleriyle doludur. Kıyı bölgesinin nem miktarı yaklaşık % 75 civarında olup, en fazla yağışı mayıs ve haziran aylarında alır. Ortalama sıcaklık ise 29-30 °C civarındadır.
Savana bölgesiyse yılda ortalama olarak, en fazla ağustos ayında olmak üzere, 1000 mm yağış alır. Jos Yaylası'nda bu rakam, 1500 milimetreyi geçmektedir. Sıcaklık ise 28-33 °C arasında olup, mart-nisan aylarında 37 °C’ye kadar yükselebilmektedir. Kuzey bölgelerde çöl iklimi mevcuttur. Kış aylarında Büyük Sahra Çölü'nden güneye doğru şiddetli esen rüzgarlar, beraberlerinde toz ve kum getirirler.
Demografi
Birleşmiş Milletler, Nijerya nüfusunun 2021 yılında 213.401.323 olduğunu, %51,7 kırsal ve %48,3 kentsel olarak dağıldığını ve nüfus yoğunluğunun kilometre kare başına 167,5 kişi olduğunu tahmin etmektedir. Nüfusun yaklaşık %42,5'i 14 yaş ve altında, %19,6'sı 15-24 yaş arasında, %30,7'si 25-54 yaş arasında, %4,0'ı 55-64 yaş arasında ve %3,1'i 65 yaş ve üzerindedir. Ortanca yaş 2017 yılında 18,4 idi. Nijerya dünyanın en kalabalık altıncı ülkesidir. Doğum oranı 2017 itibarıyla 35,2 doğum/1.000 nüfus ve ölüm oranı 9,6 ölüm/1.000 nüfus iken, toplam doğurganlık oranı 5,07 doğan çocuk/kadındır. Nijerya'nın nüfusu 1990'dan 2008'e kadar 57 milyon artarak yirmi yıldan kısa bir sürede %60'lık bir büyüme oranına ulaşmıştır. Nijerya Afrika'nın en kalabalık ülkesidir ve 2017 itibarıyla kıtanın toplam nüfusunun yaklaşık %17'sini oluşturmaktadır; ancak tam olarak ne kadar kalabalık olduğu bir spekülasyon konusudur.
Milyonlarca Nijeryalı ekonomik zorluk dönemlerinde başta Avrupa, Kuzey Amerika ve Avustralya olmak üzere göç etmiştir. Bir milyondan fazla Nijeryalının Amerika Birleşik Devletleri'ne göç ettiği ve Nijeryalı Amerikan nüfusunu oluşturduğu tahmin edilmektedir. Bu tür diasporik toplulukların birçoğundaki bireyler, Kuzey Amerika'daki Yoruba soyundan gelenlerin ulusal bir birliği olan "Egbe Omo Yoruba" topluluğuna katılmıştır. Nijerya'nın en büyük şehri Lagos'tur. Lagos nüfusu 1950 yılında yaklaşık 300.000 iken 2017 yılında tahmini 13,4 milyona ulaşmıştır.
Nijerya'da farklı dil ve geleneklere sahip 250'den fazla etnik grup bulunmakta ve bu da zengin etnik çeşitliliğe sahip bir ülke yaratmaktadır. En büyük üç etnik grup olan , Yoruba ve İgbo birlikte nüfusun %60'ından fazlasını oluştururken Edo, Ijaw, Fulɓe, Kanuri, Urhobo-Isoko, Ibibio, Ebira, Nupe, Gbagyi, Jukun, Igala, Idoma, Ogoni ve Tiv %35 ila 40'ını; diğer azınlıklar ise kalan %5'i oluşturmaktadır. Nijerya'nın Orta Kuşağı, Atyap, Berom, Goemai, Igala, Kofyar, Pyem ve Tiv gibi etnik grupların çeşitliliğiyle bilinmektedir. İngiliz, Amerikalı, Hintli, Çinli (tahmini 50.000), beyaz Zimbabveli, Japon, Yunan, Suriyeli ve Lübnanlı göçmenlerden oluşan küçük azınlıklar vardır. Göçmenler arasında diğer Batı Afrika ve Doğu Afrika ülkelerinden gelenler de bulunmaktadır.
Tarih
Nijerya topraklarında bilinen ilk gelişmiş kültür, MÖ 1500'lü yıllarda gelişmeye başlayan Nok uygarlığıyla birlikte oluşmuştur. Nok uygarlığı, bu dönemde kaynağı cenaze ritüellerine dayanan toprak heykeller üretmiştir. Bu heykeller, Sahra Altı Afrika'da bilinen en eski figürler arasında yer almaktadır. Modern arkeolojik kazılarda bulunan eritme düzenekleri, tarım aletleri ve silahlardan yola çıkılarak, Nok uygarlığının demir metalurjisiyle yakından ilgilendiği düşünülmektedir. Nijer ve Kongo'daki diğer toplulukların Nok uygarlığıyla aralarındaki iletişim, günümüzde de araştırılan konular arasında yer almaktadır. İgbolar'ın yerleşimleri üzerine yapılan arkeolojik kazılarla başka kültürlerden de etkilendiği anlaşılan bölgeye, 50 yılından başlayarak Roma İmparatorluğu tarafından keşifler gerçekleştirilmiştir. Flaccus Seferi, Matiernus Seferi ve Festus Seferi adı altında düzenlenen üç keşifte, Nijerya topraklarında bulunan altın rezervlerinden yararlanmak amaçlanmıştır.
İslam'ın yayılmasıyla birlikte bölge, Sudan veya Bilad El Sudan (Türkçe: Siyahların Ülkesi, Arapça: بلاد السودان) olarak anılmaya başlanmıştır. Müslümanlar'ın bölgeyle kurduğu ilk etkileşimler, ticaret amacıyla Sahra Çölü'nün geçilmesine dayanmıştır. Nijerya topraklarında İslam'ın hızla yayılmasına neden olan faktörler arasında, ticaretin sürekliliği için verilen krediler, iletişimin sağlanabilmesi için kurulan bilgi ağları ve sözleşme hukuku konusunda getirilen yenilikler yer almaktadır. Bunlara ek olarak, alfabe ve ondalık sistemin benimsenmesi konusunda da Müslümanlar'dan yararlanılmıştır.
1350'li yıllarda, Kuzey Nijerya'da Hausa şehir devletlerinin etkisini sürdürdüğü bir siyasi yapı oluşmuştur. Bu şehir devletleri arasında, birbirleriyle olan rekabetleri nedeniyle sıklıkla savaşlar çıkmıştır. Çad Gölü'nün çevresindeki Kanem İmparatorluğu, bölgede güçlü bir hakimiyet sağlamıştır. İslam'ın hızla yayılmasına ve yöneticilerin neredeyse tamamının kısa bir süre içerisinde Müslüman olmasına rağmen, halkın geleneksel dinlerini değiştirmesi 1700'lü yıllara kadar sürmüştür.
İgbolar, merkezi Anambra'da olmak üzere milli unsurları ve dini inançlarını yansıtan Nri Krallığı altında birleşmişlerdir. Yorubalar ise, Ife'de şehir yerleşmeleri oluşturmuş ve Oyo Krallığı'nı kurmuşlardır. Kanem İmparatorluğu girdiği savaşların etkisiyle küçülürken, bu krallıklar çevrelerindeki şehir devletlerini işgal etmeye başlamışlardır.
Portekiz ve İngiltere'den denizcilerin, Avrupa sömürgeciliğini Nijerya'da yaymaya başlamasıyla birlikte, 20 milyona yakın Nijeryalı'nın esir olarak satıldığı tahmin edilen bir süreç başlamıştır. Nijerya büyük bir köle ticaret merkezi olarak kullanılmıştır.
Bu sırada Kanem İmparatorluğu'nun çöküşü ve şehir devletleri arasındaki savaşlardan yararlanan Fulaniler, Nijerya'nın içlerine doğru ilerlemeye başlamıştır. Usman dan Fodio'nun şehir devletlerini yenilgiye uğratmasının ardından, Sokoto Halifeliği bölgedeki tek büyük güç olmuştur.
1800'den itibaren İngiltere, Nijerya'nın içişlerine giderek daha çok karışmaya başlamıştır. Lagos 1681'de koloni haline getirilmiş, Gine Körfezi'nin kıyısındaki bölge 1885'te İngiltere'nin kontrolü altına girmiştir. Nijerya bu tarihten itibaren iki himaye bölgesine ayrılmış ve tek valinin yönetimine bırakılmıştır. 1903'te Sokoto Halifeliği'nin bölünmesiyle Nijerya'nın tamamı, İngiltere'nin kolonisi haline gelmiştir. 1950'de idare gücü, merkezi otoriteyle üç ayrı bölgenin meclisleri arasında paylaştırılmıştır. 1954'te ilan edilen anayasa, ülkeyi güçlü bir merkezi hükûmete bağlayarak, halka kanuni haklarını vermiştir.
Ülkede yapılması planlanan seçimlerde İngiltere, bölge üzerindeki etkisini kaybetmemek amacıyla yönetime kendi çıkarlarını koruyacak bir hükûmet getirmeyi amaçlamıştır. 1959'da NPC (İngilizce: Northern People's Congress, Türkçe: Kuzey Halk Kongresi) iktidara gelmiş, Ebubekir Tafawa Balewa başbakan olmuştur. Müslümanlar'ın çoğunlukta olduğu bir yönetimin kurulmasıyla Nijerya, 1960 yılında bağımsızlığını elde etmiştir. 1963'te cumhuriyet ilan edilmiş ve 1965'te yeniden seçimler yapılmıştır.
1967’de ülkenin güneydoğusunda Biafra’nın bağımsızlığını ilan etmesi, Nijerya İç Savaşı’nın başlamasıyla sonuçlanmıştır. Çok geçmeden saldırıya geçen Nijerya, Mısır’ın da sağladığı hava desteğiyle Biafra’nın kuzeyindeki birçok kasabayı kontrolü altına almıştır. Biafra ise Nijer Nehri üzerinden kendi saldırısını başlatarak Ore’ye kadar ilerlemiştir. Ancak kuzeyde durumun giderek kötüleşmesi sonucunda birlikler geri çağırılmış ve direnişe dahil edilmiştir.
Enugu’yu ele geçirmelerinin savaşı kısa sürede bitireceğini planlayan Nijerya, bir ay süren bir çatışma sonucunda Enugu’yu işgal etmiştir. Ancak Biafra, başkentini Umuahia’ya taşıyarak savaşa devam etmiştir. Bu tarihten itibaren stratejisini Nijer Nehri’ni geçerek batıdan bir saldırı başlatma üzerine yoğunlaştıran Nijerya, Biafra’nın güçlü bir direniş göstermesi nedeniyle birkaç kez yenilgiye uğramıştır. Uçaklarla bölgenin günlerce bombalanması sonucunda Biafra’nın gösterdiği direniş kırılmıştır. Nijerya’nın Calabar ve Port Harcourt’u da işgal etmesiyle Biafra’nın yenilme ihtimali büyük ölçüde artmıştır. ABD, Birleşik Krallık ve Sovyetler Birliği’nin Nijerya’ya verdiği destek de Biafra açısından durumu iyice içerisinden çıkılmaz bir hale getirmiştir.
Bunun sonucunda rakiplerini suçlama yoluna giden Biafra başkanı Odumegwu Ojukwu, ordu içerisindeki birçok subayı öldürmüş ve daha otoriter bir yönetim kurmuştur. Ancak bu çabalar art arda alınan başarısızlıkları telafi edememiştir. 1969’dan itibaren Biafra’nın direnişi iyice güçsüzleşmiş, 1970’te Nijerya’nın zafer elde etmesiyle savaş sona ermiştir.
1975’te Murtala Muhammed yaptığı bir darbeyle yönetimi ele geçirmiştir. 1976’da başarısızlıkla sonuçlanan bir darbe girişimi gerçekleşmiş, ancak Murtala Muhammed öldürülmüş ve yardımcısı Olusegun Obasanjo iktidara gelmiştir. 1985’te yeni bir darbe daha olmuş, İbrahim Babangida ülkenin başına geçmiştir. Bu tarihten itibaren petrol gelirlerinin getirdiği refah sayesinde iç olayları önlemeye başlayan Nijerya, Afrika’nın en gelişmiş ülkelerinden biri haline gelmiştir. 1993’te ülke tekrar demokratik yönetime geçmiştir.
2021’de başlayan Orlu Krizi sırasında Biafra’nın yeniden bağımsızlığını ilan etme çabaları Nijerya tarafından engellenmiş, bölge üzerinde kontrol sağlanmıştır.
Doğal Kaynakları
Nijerya toprakları, kıyıdan itibaren kuzey sınırı Nijer’e kadar, ormanlarla kaplıdır. Kıyı bölgesindeki ekvator ormanları, kuzeydeki ormanlara nazaran daha sık ve geniştir. Kamerun sınırına doğru bu genişlik, 160 kilometreyi bulabilmektedir. Uzun otların ve karışık cins ağaçların bulunduğu savana bölgesindeki ormanlar ise 550 km genişliğine ulaşır. Bu ormanlarda genellikle sert ve yumuşak tahtalı ağaç türleri vardır. Doğu Nijerya’da ise, daha çok palmiye ağaçları yer alır. Dünyanın en uzun nehirlerinden biri olan Nijer Nehri boyları ve en güney uçta yer alan delta bölgesindeki ormanlar daha çok boz renkli palmiyeler, baobob, akasya ve salkım ağaçları ile doludur.
Nijer’den doğan Nijer Nehri, 4180 km uzunluğunda olup, ülkenin hayat kaynağıdır. Lakoja bölgesindeki ikinci büyük nehir olan Benue ile birleşir ve güneyde delta bölgesine kadar 280 km yol kateder. Delta bölgesinde ise yüzlerce irili ufaklı nehir mevcuttur. Nijer Nehri üzerinde kurulu Kainiji Barajı ile elektrik elde edilmektedir.
Nijerya topraklarının büyük bir kısmı yüksek demir ve alüminyum konsantrasyonu ihtiva eder. Yağmurlar sebebiyle de toprak kızıl renk almıştır. Dolayısıyla, sert örtü halindeki bu kızıl killi topraklar verimsizdir. Çad Gölü çevresinde ise toprak siyah renkli olup, ekime müsait değildir. Güney ormanları bölgesindeki topraklar kireç bakımından kifayetsizdir. Buna rağmen güneydeki bitki çeşidi ve yoğunluğu kuzeyden daha fazladır.
Nijerya ormanlarında çok çeşitli yırtıcı hayvan yetişir. Aslan, leopar bol bulunur. Bundan başka maymun, suaygırı, antilop, kuzeye doğru fil, zürafa ve gergedan da sık rastlanan hayvanlardandır.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Dünyanın nüfus bakımından yedinci ülkesi olan Nijerya, yaklaşık 206 000.000 nüfusuyla Afrika’nın en kalabalık ülkesidir. Nüfus artışının en yüksek olduğu ülkelerden biridir.
Halkın büyük bir bölümünü yerli kabileler teşkil eder. Ayrıca Avrupalı beyazlar da mevcuttur. Nüfus, birbirinden birçok bakımlardan farklı, yüzlerce çeşit gruplardan teşekkül eder. Bunların en güçlü ve geniş olanı Housa-Fulani kabileleridir. On dördüncü yüzyılda Müslüman olan bu insanlar idaresini ellerinde tutmaktadırlar. Ayrıca güneybatıda Yoruba, güneydoğuda İbo kabileleri de güçlüdür. Bundan başka Tıv, Iraw, İbibio, Efik veIfe kabileleri, sayıca kalabalık diğer kabilelerden birkaçıdır.
Kuzeyde bulunan ve ülke yönetiminde başrolü oynayan Hausa-Fulani kabileleri genellikle ticaret ve çiftçilikle uğraşırlar. Ülke idaresinde ve hayat tarzlarında, İslam kaidelerine bağlı kalırlar. Nijerya nüfusunun yarıdan çoğu Müslümandır. Ülkede, genellikle Avrupalı olan bir miktar Hristiyan vardır. Bazı kabileler ise hala putperesttir. Ülke genelinde okuma-yazma oranı % 66.6’dır. Nijerya’da toplam 116 üniversite mevcuttur. Nijerya’da, yüzlerce çeşit kabile gruplarının, yine yüzlerce çeşit dili vardır. Bugün için Afro-Asyatik ve Nijer-Kongo ailelerinden gelme 300’den fazla yerli dil tespit edilmiştir. Ülke, uzun yıllar İngiltere sömürgesi altında kaldığı için, resmi daireler ve okullarda İngilizce kullanılmış ve ülkenin resmi dili haline gelmiştir. Bundan başka Arapça da konuşulmaktadır. Yerli dillerinin en yaygın ve sosyal hayatta tesirli olanları Hausa, Yoruba ve İbo dilleridir.
Kabileler arasında adet, örf, dil, din ve yaşantı bakımından birçok farklılık varsa da, ekonomik hayatta nüfusun çoğunluğu tarım ve ticarette birleşir. Birçok köy ve klanların yönetim unsurunun temelini, büyük ölçüde genişlemiş ve poligami türde aileler meydana getirir. Bu aileler politik, sosyal ve ekonomik sistemler itibarıyla, aileye has bir organize ile, gıda üretiminde en güçlü olma amacındadır. Fakat bu aileler hiçbir zaman Avrupa’daki ayrıcalıklı zümreler halinde değildir ve aile reisleri veya klan başkanları bir Avrupa diktatörü şeklinde hareket etmezler.
Bugün için Nijerya, Afrika ülkelerine nazaran refah seviyesi yüksek olan bir ülkedir. Mevcut petrol yataklarından elde edilen gelirler, ülkedeki iç karışıklıkları önlediği gibi ülke insanlarına geniş iş imkanları sağlamıştır. Nijerya’nın başkenti Abuja’dır. Önemli bir ticari limanı Lagos'tur. Oldukça modern binalarla doludur. Milletlerarası bir havaalanına sahiptir. Ülkenin en büyük ve gelişmiş şehri İbadan'dır. Önemli bir endüstri merkezi olup, Afrika’nın açık pazar bölgesidir. Diğer önemli şehirleri ise Sokoto Nehri'nin doğusundaki Sokoto şehri, Kaduna Nehri üzerinde Kaduna şehri, Kano, Zaria, Port Harcourt, Jos Benin Nsukka, Oyo Yolo ve Mubi’dir.
Siyasi hayat
Nijerya federal bağımsız bir cumhuriyettir. Bir başkent yönetimi, federe devlet statüsündeki 36 eyalet ve bu eyaletlere bağlı 774 yerel birimden meydana gelir. Devlet başkanı seçimle başa gelir. Parlamento iki meclisten meydana gelir. Ayrıca her eyaletin bir hükûmeti ve eyalet başkanı olur. Eyalet başkanlarının ülke idaresindeki önemi çok büyüktür. Anayasaya göre devlet başkanı, eyaletlerin üçte ikisinin desteğini almak zorundadır. Millet Meclisi 360 sandalyeden meydana gelir. Senato 108 üyeden oluşur.
Nijerya, bağımsızlığından bu yana askerî darbelerin en çok yapıldığı ülkelerden olup günümüzde askeri rejim tarafından idare edilmektedir. 1992’de seçimler yapıldı. Sivil hükûmete geçiş olarak 27 Ağustos 1993 tarihi tespit edildi.
2015 yılında gerçekleştirilen devlet başkanlığı seçimlerinde Muhammadu Buhari, görevdeki başkan Goodluck Jonathan'ı mağlup ederek ülkenin yeni devlet başkanı olmuştur. 16 Şubat 2019 yılında yapılması planlanan devlet başkanı ve parlamento üyelerinin belirleneceği seçim bir hafta ertelenerek 23 Şubat tarihine alındı.
Ekonomi
Ekonomi daha çok tarıma dayanır. Yer fıstığı, pamuk, palmiye ağaçları, sebze ve meyve türleri, kakao, kauçuk, tahıl ürünleri, hurma ve yer fıstığı yağı, kereste ve kolacevizi bol miktarda üretilir. Kakao ve kauçuk üretiminde dünyanın altıncı ülkesidir. Ülke topraklarının % 25’i ekime müsaittir.
1960’lı yıllarda bulunan petrol, Nijerya ekonomisini geniş ölçüde ferahlattı. Afrika’da hemen hemen en istikrarlı ekonomiye sahip ülkelerden biri haline geldi. Güneyde delta bölgesi, petrol yatakları bakımından oldukça zengindir. Dünyanın yedinci büyük petrol üreticisi durumunda olan Nijerya’nın ihracatının büyük bir bölümünü, petrol ve yan ürünleri teşkil etmektedir. Ayrıca doğal gaz bakımından da oldukça zengindir. 1980 yılında petrokimya ve doğal gaz tesisleri tamamlanmış ve rafineri sayısı arttırılmıştır. Nijerya ham petrolden başka ayrıca kömür, kalay, kireçtaşı, kolimbit ve demir madenleri de üretmektedir.
Mevcut nehir sularından, hidroelektrik santralleri kurmak suretiyle, elektrik enerjisi üretilmektedir. Bunlardan en büyüğü Kainiji Barajı'dır.
İhracatının % 95’ini ham petrol teşkil eder. Çeşitli gıda maddeleri ve otomobil parça takımları, diğer önemli ihraç ürünleridir. Gıda maddeleri ihracatının büyük bir bölümünü kakao meydana getirir. Ayrıca tütün, palmiye ürünleri, yer fıstığı, pamuk ve soya diğer ihraç ürünlerini teşkil eder.
Nijerya, kereste, kauçuk ve hayvan derilerinden de büyük gelirler elde etmektedir. İhracatını daha çok İngiltere, Almanya ve Japonya’ya yapar. ABD, Almanya ve Hollanda’dan ise çeşitli makine, ilaç ve elektronik malzemeler ithal etmektedir.
Kişi başına düşen millî aylık gelir 370 dolardır. İş gücünün% 60’ı tarım,% 20’si ticaretle ilgilidir. Doğal gaz ve petrokimya endüstrisi yanında ormancılık, balıkçılık, tekstil, çimento ve sigara endüstrileri de önemlidir. OPEC üyesi olan Nijerya, büyük bir demir-çelik endüstrisine ve geniş bir inşaat sektörüne sahiptir.
Nijerya Merkez Bankası (CBN), 25 Ekim 2021 tarihinde hem ülke ekonomisi, hem de küresel ekonomi anlamında büyük bir adım atarak merkez bankası dijital parası olan "e-Naira"yı vatandaşlarının kullanımına sunmuştur.
Ulaşım
Ulaşımın geliştiği ülkede yollar genelde kuzey-güney istikametini takip eder. Uzunluğu yaklaşık 124.000 kilometreyi bulan karayolunun % 50’si asfalt kaplıdır. Demiryolu ulaşımı gelişmiş olup toplam uzunluğu 3805 kilometredir. Lagos ve Kano havaalanları en işlek uluslararası havalimanlarıdır.
Yönetim
İdari bölümler
Nijerya'nın üst düzey idari yapılanması 36 eyalet ve 1 federal başkent bölgesi (Abuja) şeklindedir.
Eyaletler:
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "The World Factbook". The World Factbook (2024 bas.). CIA. Erişim tarihi: 4 Mart 2023. (Archived 2022 edition)
- ^ a b c d "Nigeria". Dünya Ekonomik Görünüm Veri Tabanı 2015 Nisan. Uluslararası Para Fonu. 26 Nisan 2015. 8 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
- ^ "Gini Index". Dünya Bankası. 2 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2011.
- ^ "2015 İnsani Gelişme Raporu İstatistiksel Ek" (PDF). Birleşmiş Milletler Geliştirme Programı. 2015. s. 18. 18 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 14 Aralık 2015.
- ^ "2019 Birleşmiş Milletler Nüfus Tahmini". population.un.org. Birleşmiş Milletler, Nüfus bölümü. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020.
- ^ "Birleşmiş Milletler Nüfus Tahmini – 2021 Güncellemesi" (xslx). population.un.org (Veri tabanı). Birleşmiş Milletler, Nüfus bölümü. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021.
- ^ a b . The World Fact Book. Central Intelligence Agency. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2018.
- ^ CO2 Emissions from Fuel Combustion 12 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Population 1971–2008 IEA pdf 6 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . pp. 83–85
- ^ Dunne, Daisy (17 Şubat 2023). . Carbon Brief (İngilizce). 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2023.
- ^ . United Nations Development Programme. 2 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2018.
- ^ . yorubanation.org. 19 Mayıs 2007. 9 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2011.
- ^ Kent, Mary Mederios; Haub, Carl (December 2005). . . 26 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2011.
- ^ McDonald, John F.; McMillen, Daniel P. (2010). Urban Economics and Real Estate: Theory and Policy. Wiley Desktop Editions (2 bas.). John Wiley & Sons. s. 9. ISBN .
- ^ . The World Fact Book. Central Intelligence Agency. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2018.
- ^ "Nigeria" in Geographica: The complete Atlas of the world, Random House, 2002,
- ^ Onuah, Felix (29 Aralık 2006). . Reuters. 26 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2008.
- ^ Lewis, Peter (2007). Growing Apart: Oil, Politics, and Economic Change in Indonesia and Nigeria. University of Michigan Press. s. 132. ISBN . 27 Haziran 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Haziran 2023.
- ^ Suberu, Rotimi T. (2001). Federalism and Ethnic Conflict in Nigeria. US Institute of Peace Press. s. 154. ISBN . 27 Haziran 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Haziran 2023.
- ^ Politzer, Malia (August 2008). . Migration Information Source. 13 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2011.
- ^ Simpson, Sarah (August 2008). . The Christian Science Monitor. 4 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2011.
- ^ Frederick John Lamp. "Kuzey Nijerya'nın Eski Pişmiş Toprak Figürleri". Ancient Terracotta Figures from Northern Nigeria. Yale University Art Gallery Bulletin. s. 48-57.
- ^ "Nok Kültürü". The Nok Culture. National Geographic. 9 Şubat 2024. Erişim tarihi: 9 Haziran 2024.
- Another important characteristic of the Nok culture is their use of iron technology. There is evidence of iron working in the region dating back to at least the fourth century B.C.E., and possibly even earlier. In the village of Taruga, Nigeria, archaeologists have found no fewer than 13 iron-smelting furnaces. Archaeologists have also discovered other iron artifacts from the Nok, like farming tools and weapons. However, while the Nok certainly had iron-smelting technology, they also used stone tools as well as metal, which suggests that metal materials were scarce and not widespread. The Nok are significant for being one of very few civilizations in the world that transitioned from stone tools straight to iron tools without first learning how to make copper or bronze tools.
- ^ Margari Hill. "İslam'ın Batı Afrika'da Yayılışı". The Spread of Islam in West Africa: Containment, Mixing, and Reform from the Eighth to the Twentieth Century. Stanford Program on International and Cross-Cultural Education. 2 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Haziran 2024.
- The early presence of Islam was limited to segregated Muslim communities linked to the trans-Saharan trade. In the 11th century Andalusian geographer, Al-Bakri, reported accounts of Arab and North African Berber settlements in the region. Several factors led to the growth of the Muslim merchant-scholar class in non-Muslim kingdoms. Islam facilitated long distance trade by offering useful sets of tools for merchants including contract law, credit, and information networks. Muslim merchant-scholars also played an important role in non-Muslim kingdoms as advisors and scribes in Ghana. They had the crucial skill of written script, which helped in the administration of kingdoms.
- Over the next few decades, African rulers began to adopt Islam while ruling over populations with diverse faiths and cultures. Many of these rulers blended Islam with traditional and local practices in what experts call the mixing phase.
- ^ "Kanem Krallığı". Kingdom of Kanem. World History Encyclopedia. 23 Nisan 2019. 8 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Haziran 2024.
- The Kingdom of Kanem (aka Kanim) was an ancient African state located in modern-day Chad, which flourished from the 9th to 14th century CE. With its heartland in the centre of the African continent on the eastern shores of Lake Chad, the kingdom was formed by a confederation of nomadic peoples and then ruled by the Saifawa dynasty.
- By the end of the 13th century CE, the kingdom was at its height and even controlled the vital Saharan oases of the Fezzan region, although it could not hold on to such a hot property for more than half a century.
- ^ "Oyo İmparatorluğu". Oyo Empire. Encyclopaedia Britannica. 30 Mayıs 2023. 8 Haziran 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Haziran 2024.
- Oyo empire, Yoruba state north of Lagos, in present-day southwestern Nigeria, that dominated, during its apogee (1650–1750), most of the states between the Volta River in the west and the Niger River in the east. It was the most important and authoritative of all the early Yoruba principalities.
- According to traditions, Oyo derived from a great Yoruba ancestor and hero, Oduduwa, who likely migrated to Ile-Ife and whose son became the first alaafin (alafin), or ruler, of Oyo.
- ^ "Nijerya'nın yeni devlet başkanı Buhari". 1 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2015.
- ^ "Nigeria election 2019: Vote delayed on polling day". BBC. 16 Şubat 2019. 16 Şubat 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Şubat 2019.
- ^ . EKOTÜRK. 24 Ekim 2021. 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Nijerya ya da resmi adi ile Nijerya Federal Cumhuriyeti Afrika kitasinin batisinda yer alan ulkedir Ulkenin sinir komsularini kuzeyden saat yonunde ilerlendiginde Nijer Cad Kamerun ve Benin olustururken ulkenin guneyinde Gine Korfezi icerisinde yer alan Benin Korfezi yer almaktadir Ulkenin baskenti Abuja dir NijeryaFederal Republic of Nigeria Ingilizce Jamhuriyar Taraiyar Nijeriya Hausaca Nijerya Federal CumhuriyetiBayrak ArmaSlogan Birlik ve Inanc Baris ve Ilerleme Milli mars Arise O Compatriots source source source track track track track track track track BaskentAbuja 9 10 K 7 10 D 9 167 K 7 167 D 9 167 7 167Resmi dil ler IngilizceDemonimNijeryaliHukumetFederal baskanlik cumhuriyeti BaskanBola Tinubu Baskan YardimcisiTarihce Ilan Edildi ve tanindi1 Ekim 1960 Cumhuriyet olarak ilan edildi1 Ekim 1963Yuzolcumu Toplam923 768 km2 32 Su 1 4Nufus 2023 tahmini230 842 743 6 Yogunluk218 km2 42 GSYIH SAGP 2020 tahmini Toplam1 275 trilyon 23 Kisi basina5 066 129 GSYIH nominal 2020 tahmini Toplam443 milyar 27 Kisi basina2 149 137 Gini 2020 35 1 ortaIGE 2019 0 539 dusuk 161 Para birimiNaira NGN Zaman dilimiUTC 1 WAT Trafik akisisagTelefon koduInternet alan adi ngUlke ismiUlkenin ismi Nijer Nehri nden gelmektedir Nijer Nehri ifadesinin Tuareg dilinde karsiligi olan ghir n igheren kelimesi nehirlerin nehri anlamina gelmekte olup bu kelime Arapcada Nahr al anhur olarak Latincede ise Niger Turkce siyah olan olarak kullanilmistir CografyaNijerya 923 768 km lik bir yuz olcumune sahip olup kuzey guney yonundeki genisligi 1 100 km bati dogu yonundeki genisligi ise 1 200 km dir Ulkenin toplamda sahip oldugu 4 477 km lik kara sinirindan 809 km si Benin 1 975 km si Kamerun 1 608 km si Nijer ve 85 km si Cad ile olusurken ulkenin ayrica Benin Korfezi ne 853 km lik sahil seridi bulunmaktadir Ulkenin en yuksek noktasini Chappal Waddi olusturmakta olup dagin zirvesi 2 419 m yuksekliktedir Ulkenin deniz seviyesinden yuksekligi ortalama 380 m duzeyindedir Nijerya esas olarak dort cografi bolgeye ayrilir Kiyidaki mangrovli Afrika da batakliklarda yetisen bir cins agac bataklik bolgesi tropikal ormanlik bolge Savana bolgesi ve kuzeydeki yari col bolge Yaklasik 100 km kadar ic bolgeye giren kiyi bolgesi hemen hemen 36 000 km lik genis bir deltaya ve mangrov agaclariyla dolu batakliklara sahiptir Bolgede yuzlerce nehir ve kollari mevcuttur Nijerya topraklari kiyilardan itibaren tedricen kesilmis ve daglik arazilerle kirilmis hafif onduleli bir yayla gorunumundedir Lagos tan Kamerun sinirina kadar olan serit ekvatoral ormanlik araziyle ortuludur Nijerya nin ikinci ormanlik bolgesi Savana bolgesidir Ulkeyi bastan basa yaklasik 320 kilometreyi askin bir mesafede kateden Nijer Nehri nin bati bolgesi daglik bir arazidir Bu yuksek daglar arasinda Adamawa Daglari yaklasik 80 km uzunlugundadir Ulkenin guneydogusunu ise Kamerun Daglari nin bati yamaclari orter ve butun guneydogu siniri boyunca uzanirlar Bu daglar ortalama 1500 m yuksekliginde olup bazi yerleri 2000 metreye ulasir Kuzey Nijerya ise nispeten yari col olup Buyuk Sahra Colu nun guneye dogru bir devami seklindedir Iklim Nijerya tropikal iklimin tesirinde yuksek sicakliklarin oldugu bir ulkedir Yillik ortalama yagis miktari bolgeden bolgeye farkliliklar gosterir Kiyidan itibaren ic bolgelere dogru uzanan yesillik ve ormanlik bolgeler yilda ortalama olarak 1000 ila 1500 mm civarinda yagis alir Lagos civarinda birkac kilometre genisliginde olan ekvatoral ormanlik arazi dogu sinirina dogru 160 kilometreye kadar genisler Bu bolge ve Nijer Nehri deltasi en guneyi yuzlerce tatli ve tuzlu sularla beslenmis sert ve yumusak tahtali kiymetli agac cesitleriyle doludur Kiyi bolgesinin nem miktari yaklasik 75 civarinda olup en fazla yagisi mayis ve haziran aylarinda alir Ortalama sicaklik ise 29 30 C civarindadir Savana bolgesiyse yilda ortalama olarak en fazla agustos ayinda olmak uzere 1000 mm yagis alir Jos Yaylasi nda bu rakam 1500 milimetreyi gecmektedir Sicaklik ise 28 33 C arasinda olup mart nisan aylarinda 37 C ye kadar yukselebilmektedir Kuzey bolgelerde col iklimi mevcuttur Kis aylarinda Buyuk Sahra Colu nden guneye dogru siddetli esen ruzgarlar beraberlerinde toz ve kum getirirler DemografiBirlesmis Milletler Nijerya nufusunun 2021 yilinda 213 401 323 oldugunu 51 7 kirsal ve 48 3 kentsel olarak dagildigini ve nufus yogunlugunun kilometre kare basina 167 5 kisi oldugunu tahmin etmektedir Nufusun yaklasik 42 5 i 14 yas ve altinda 19 6 si 15 24 yas arasinda 30 7 si 25 54 yas arasinda 4 0 i 55 64 yas arasinda ve 3 1 i 65 yas ve uzerindedir Ortanca yas 2017 yilinda 18 4 idi Nijerya dunyanin en kalabalik altinci ulkesidir Dogum orani 2017 itibariyla 35 2 dogum 1 000 nufus ve olum orani 9 6 olum 1 000 nufus iken toplam dogurganlik orani 5 07 dogan cocuk kadindir Nijerya nin nufusu 1990 dan 2008 e kadar 57 milyon artarak yirmi yildan kisa bir surede 60 lik bir buyume oranina ulasmistir Nijerya Afrika nin en kalabalik ulkesidir ve 2017 itibariyla kitanin toplam nufusunun yaklasik 17 sini olusturmaktadir ancak tam olarak ne kadar kalabalik oldugu bir spekulasyon konusudur Milyonlarca Nijeryali ekonomik zorluk donemlerinde basta Avrupa Kuzey Amerika ve Avustralya olmak uzere goc etmistir Bir milyondan fazla Nijeryalinin Amerika Birlesik Devletleri ne goc ettigi ve Nijeryali Amerikan nufusunu olusturdugu tahmin edilmektedir Bu tur diasporik topluluklarin bircogundaki bireyler Kuzey Amerika daki Yoruba soyundan gelenlerin ulusal bir birligi olan Egbe Omo Yoruba topluluguna katilmistir Nijerya nin en buyuk sehri Lagos tur Lagos nufusu 1950 yilinda yaklasik 300 000 iken 2017 yilinda tahmini 13 4 milyona ulasmistir Nijerya da farkli dil ve geleneklere sahip 250 den fazla etnik grup bulunmakta ve bu da zengin etnik cesitlilige sahip bir ulke yaratmaktadir En buyuk uc etnik grup olan Yoruba ve Igbo birlikte nufusun 60 indan fazlasini olustururken Edo Ijaw Fulɓe Kanuri Urhobo Isoko Ibibio Ebira Nupe Gbagyi Jukun Igala Idoma Ogoni ve Tiv 35 ila 40 ini diger azinliklar ise kalan 5 i olusturmaktadir Nijerya nin Orta Kusagi Atyap Berom Goemai Igala Kofyar Pyem ve Tiv gibi etnik gruplarin cesitliligiyle bilinmektedir Ingiliz Amerikali Hintli Cinli tahmini 50 000 beyaz Zimbabveli Japon Yunan Suriyeli ve Lubnanli gocmenlerden olusan kucuk azinliklar vardir Gocmenler arasinda diger Bati Afrika ve Dogu Afrika ulkelerinden gelenler de bulunmaktadir TarihNijerya topraklarinda bilinen ilk gelismis kultur MO 1500 lu yillarda gelismeye baslayan Nok uygarligiyla birlikte olusmustur Nok uygarligi bu donemde kaynagi cenaze rituellerine dayanan toprak heykeller uretmistir Bu heykeller Sahra Alti Afrika da bilinen en eski figurler arasinda yer almaktadir Modern arkeolojik kazilarda bulunan eritme duzenekleri tarim aletleri ve silahlardan yola cikilarak Nok uygarliginin demir metalurjisiyle yakindan ilgilendigi dusunulmektedir Nijer ve Kongo daki diger topluluklarin Nok uygarligiyla aralarindaki iletisim gunumuzde de arastirilan konular arasinda yer almaktadir Igbolar in yerlesimleri uzerine yapilan arkeolojik kazilarla baska kulturlerden de etkilendigi anlasilan bolgeye 50 yilindan baslayarak Roma Imparatorlugu tarafindan kesifler gerceklestirilmistir Flaccus Seferi Matiernus Seferi ve Festus Seferi adi altinda duzenlenen uc kesifte Nijerya topraklarinda bulunan altin rezervlerinden yararlanmak amaclanmistir Islam in yayilmasiyla birlikte bolge Sudan veya Bilad El Sudan Turkce Siyahlarin Ulkesi Arapca بلاد السودان olarak anilmaya baslanmistir Muslumanlar in bolgeyle kurdugu ilk etkilesimler ticaret amaciyla Sahra Colu nun gecilmesine dayanmistir Nijerya topraklarinda Islam in hizla yayilmasina neden olan faktorler arasinda ticaretin surekliligi icin verilen krediler iletisimin saglanabilmesi icin kurulan bilgi aglari ve sozlesme hukuku konusunda getirilen yenilikler yer almaktadir Bunlara ek olarak alfabe ve ondalik sistemin benimsenmesi konusunda da Muslumanlar dan yararlanilmistir 1350 li yillarda Kuzey Nijerya da Hausa sehir devletlerinin etkisini surdurdugu bir siyasi yapi olusmustur Bu sehir devletleri arasinda birbirleriyle olan rekabetleri nedeniyle siklikla savaslar cikmistir Cad Golu nun cevresindeki Kanem Imparatorlugu bolgede guclu bir hakimiyet saglamistir Islam in hizla yayilmasina ve yoneticilerin neredeyse tamaminin kisa bir sure icerisinde Musluman olmasina ragmen halkin geleneksel dinlerini degistirmesi 1700 lu yillara kadar surmustur Igbolar merkezi Anambra da olmak uzere milli unsurlari ve dini inanclarini yansitan Nri Kralligi altinda birlesmislerdir Yorubalar ise Ife de sehir yerlesmeleri olusturmus ve Oyo Kralligi ni kurmuslardir Kanem Imparatorlugu girdigi savaslarin etkisiyle kuculurken bu kralliklar cevrelerindeki sehir devletlerini isgal etmeye baslamislardir Portekiz ve Ingiltere den denizcilerin Avrupa somurgeciligini Nijerya da yaymaya baslamasiyla birlikte 20 milyona yakin Nijeryali nin esir olarak satildigi tahmin edilen bir surec baslamistir Nijerya buyuk bir kole ticaret merkezi olarak kullanilmistir Bu sirada Kanem Imparatorlugu nun cokusu ve sehir devletleri arasindaki savaslardan yararlanan Fulaniler Nijerya nin iclerine dogru ilerlemeye baslamistir Usman dan Fodio nun sehir devletlerini yenilgiye ugratmasinin ardindan Sokoto Halifeligi bolgedeki tek buyuk guc olmustur 1800 den itibaren Ingiltere Nijerya nin icislerine giderek daha cok karismaya baslamistir Lagos 1681 de koloni haline getirilmis Gine Korfezi nin kiyisindaki bolge 1885 te Ingiltere nin kontrolu altina girmistir Nijerya bu tarihten itibaren iki himaye bolgesine ayrilmis ve tek valinin yonetimine birakilmistir 1903 te Sokoto Halifeligi nin bolunmesiyle Nijerya nin tamami Ingiltere nin kolonisi haline gelmistir 1950 de idare gucu merkezi otoriteyle uc ayri bolgenin meclisleri arasinda paylastirilmistir 1954 te ilan edilen anayasa ulkeyi guclu bir merkezi hukumete baglayarak halka kanuni haklarini vermistir Ulkede yapilmasi planlanan secimlerde Ingiltere bolge uzerindeki etkisini kaybetmemek amaciyla yonetime kendi cikarlarini koruyacak bir hukumet getirmeyi amaclamistir 1959 da NPC Ingilizce Northern People s Congress Turkce Kuzey Halk Kongresi iktidara gelmis Ebubekir Tafawa Balewa basbakan olmustur Muslumanlar in cogunlukta oldugu bir yonetimin kurulmasiyla Nijerya 1960 yilinda bagimsizligini elde etmistir 1963 te cumhuriyet ilan edilmis ve 1965 te yeniden secimler yapilmistir 1967 de ulkenin guneydogusunda Biafra nin bagimsizligini ilan etmesi Nijerya Ic Savasi nin baslamasiyla sonuclanmistir Cok gecmeden saldiriya gecen Nijerya Misir in da sagladigi hava destegiyle Biafra nin kuzeyindeki bircok kasabayi kontrolu altina almistir Biafra ise Nijer Nehri uzerinden kendi saldirisini baslatarak Ore ye kadar ilerlemistir Ancak kuzeyde durumun giderek kotulesmesi sonucunda birlikler geri cagirilmis ve direnise dahil edilmistir Enugu yu ele gecirmelerinin savasi kisa surede bitirecegini planlayan Nijerya bir ay suren bir catisma sonucunda Enugu yu isgal etmistir Ancak Biafra baskentini Umuahia ya tasiyarak savasa devam etmistir Bu tarihten itibaren stratejisini Nijer Nehri ni gecerek batidan bir saldiri baslatma uzerine yogunlastiran Nijerya Biafra nin guclu bir direnis gostermesi nedeniyle birkac kez yenilgiye ugramistir Ucaklarla bolgenin gunlerce bombalanmasi sonucunda Biafra nin gosterdigi direnis kirilmistir Nijerya nin Calabar ve Port Harcourt u da isgal etmesiyle Biafra nin yenilme ihtimali buyuk olcude artmistir ABD Birlesik Krallik ve Sovyetler Birligi nin Nijerya ya verdigi destek de Biafra acisindan durumu iyice icerisinden cikilmaz bir hale getirmistir Bunun sonucunda rakiplerini suclama yoluna giden Biafra baskani Odumegwu Ojukwu ordu icerisindeki bircok subayi oldurmus ve daha otoriter bir yonetim kurmustur Ancak bu cabalar art arda alinan basarisizliklari telafi edememistir 1969 dan itibaren Biafra nin direnisi iyice gucsuzlesmis 1970 te Nijerya nin zafer elde etmesiyle savas sona ermistir 1975 te Murtala Muhammed yaptigi bir darbeyle yonetimi ele gecirmistir 1976 da basarisizlikla sonuclanan bir darbe girisimi gerceklesmis ancak Murtala Muhammed oldurulmus ve yardimcisi Olusegun Obasanjo iktidara gelmistir 1985 te yeni bir darbe daha olmus Ibrahim Babangida ulkenin basina gecmistir Bu tarihten itibaren petrol gelirlerinin getirdigi refah sayesinde ic olaylari onlemeye baslayan Nijerya Afrika nin en gelismis ulkelerinden biri haline gelmistir 1993 te ulke tekrar demokratik yonetime gecmistir 2021 de baslayan Orlu Krizi sirasinda Biafra nin yeniden bagimsizligini ilan etme cabalari Nijerya tarafindan engellenmis bolge uzerinde kontrol saglanmistir Dogal KaynaklariNijerya topraklari kiyidan itibaren kuzey siniri Nijer e kadar ormanlarla kaplidir Kiyi bolgesindeki ekvator ormanlari kuzeydeki ormanlara nazaran daha sik ve genistir Kamerun sinirina dogru bu genislik 160 kilometreyi bulabilmektedir Uzun otlarin ve karisik cins agaclarin bulundugu savana bolgesindeki ormanlar ise 550 km genisligine ulasir Bu ormanlarda genellikle sert ve yumusak tahtali agac turleri vardir Dogu Nijerya da ise daha cok palmiye agaclari yer alir Dunyanin en uzun nehirlerinden biri olan Nijer Nehri boylari ve en guney ucta yer alan delta bolgesindeki ormanlar daha cok boz renkli palmiyeler baobob akasya ve salkim agaclari ile doludur Nijer den dogan Nijer Nehri 4180 km uzunlugunda olup ulkenin hayat kaynagidir Lakoja bolgesindeki ikinci buyuk nehir olan Benue ile birlesir ve guneyde delta bolgesine kadar 280 km yol kateder Delta bolgesinde ise yuzlerce irili ufakli nehir mevcuttur Nijer Nehri uzerinde kurulu Kainiji Baraji ile elektrik elde edilmektedir Nijerya topraklarinin buyuk bir kismi yuksek demir ve aluminyum konsantrasyonu ihtiva eder Yagmurlar sebebiyle de toprak kizil renk almistir Dolayisiyla sert ortu halindeki bu kizil killi topraklar verimsizdir Cad Golu cevresinde ise toprak siyah renkli olup ekime musait degildir Guney ormanlari bolgesindeki topraklar kirec bakimindan kifayetsizdir Buna ragmen guneydeki bitki cesidi ve yogunlugu kuzeyden daha fazladir Nijerya ormanlarinda cok cesitli yirtici hayvan yetisir Aslan leopar bol bulunur Bundan baska maymun suaygiri antilop kuzeye dogru fil zurafa ve gergedan da sik rastlanan hayvanlardandir Nufus ve Sosyal HayatDunyanin nufus bakimindan yedinci ulkesi olan Nijerya yaklasik 206 000 000 nufusuyla Afrika nin en kalabalik ulkesidir Nufus artisinin en yuksek oldugu ulkelerden biridir Halkin buyuk bir bolumunu yerli kabileler teskil eder Ayrica Avrupali beyazlar da mevcuttur Nufus birbirinden bircok bakimlardan farkli yuzlerce cesit gruplardan tesekkul eder Bunlarin en guclu ve genis olani Housa Fulani kabileleridir On dorduncu yuzyilda Musluman olan bu insanlar idaresini ellerinde tutmaktadirlar Ayrica guneybatida Yoruba guneydoguda Ibo kabileleri de gucludur Bundan baska Tiv Iraw Ibibio Efik veIfe kabileleri sayica kalabalik diger kabilelerden birkacidir Kuzeyde bulunan ve ulke yonetiminde basrolu oynayan Hausa Fulani kabileleri genellikle ticaret ve ciftcilikle ugrasirlar Ulke idaresinde ve hayat tarzlarinda Islam kaidelerine bagli kalirlar Nijerya nufusunun yaridan cogu Muslumandir Ulkede genellikle Avrupali olan bir miktar Hristiyan vardir Bazi kabileler ise hala putperesttir Ulke genelinde okuma yazma orani 66 6 dir Nijerya da toplam 116 universite mevcuttur Nijerya da yuzlerce cesit kabile gruplarinin yine yuzlerce cesit dili vardir Bugun icin Afro Asyatik ve Nijer Kongo ailelerinden gelme 300 den fazla yerli dil tespit edilmistir Ulke uzun yillar Ingiltere somurgesi altinda kaldigi icin resmi daireler ve okullarda Ingilizce kullanilmis ve ulkenin resmi dili haline gelmistir Bundan baska Arapca da konusulmaktadir Yerli dillerinin en yaygin ve sosyal hayatta tesirli olanlari Hausa Yoruba ve Ibo dilleridir Kabileler arasinda adet orf dil din ve yasanti bakimindan bircok farklilik varsa da ekonomik hayatta nufusun cogunlugu tarim ve ticarette birlesir Bircok koy ve klanlarin yonetim unsurunun temelini buyuk olcude genislemis ve poligami turde aileler meydana getirir Bu aileler politik sosyal ve ekonomik sistemler itibariyla aileye has bir organize ile gida uretiminde en guclu olma amacindadir Fakat bu aileler hicbir zaman Avrupa daki ayricalikli zumreler halinde degildir ve aile reisleri veya klan baskanlari bir Avrupa diktatoru seklinde hareket etmezler Bugun icin Nijerya Afrika ulkelerine nazaran refah seviyesi yuksek olan bir ulkedir Mevcut petrol yataklarindan elde edilen gelirler ulkedeki ic karisikliklari onledigi gibi ulke insanlarina genis is imkanlari saglamistir Nijerya nin baskenti Abuja dir Onemli bir ticari limani Lagos tur Oldukca modern binalarla doludur Milletlerarasi bir havaalanina sahiptir Ulkenin en buyuk ve gelismis sehri Ibadan dir Onemli bir endustri merkezi olup Afrika nin acik pazar bolgesidir Diger onemli sehirleri ise Sokoto Nehri nin dogusundaki Sokoto sehri Kaduna Nehri uzerinde Kaduna sehri Kano Zaria Port Harcourt Jos Benin Nsukka Oyo Yolo ve Mubi dir Siyasi hayatNijerya Ulusal Meclis binasinin sol kanadinda Ulusal Meclis in ust odasi olan Senato bulunmaktadir Toplam 109 uyesi bulunmaktadir Nijerya federal bagimsiz bir cumhuriyettir Bir baskent yonetimi federe devlet statusundeki 36 eyalet ve bu eyaletlere bagli 774 yerel birimden meydana gelir Devlet baskani secimle basa gelir Parlamento iki meclisten meydana gelir Ayrica her eyaletin bir hukumeti ve eyalet baskani olur Eyalet baskanlarinin ulke idaresindeki onemi cok buyuktur Anayasaya gore devlet baskani eyaletlerin ucte ikisinin destegini almak zorundadir Millet Meclisi 360 sandalyeden meydana gelir Senato 108 uyeden olusur Nijerya bagimsizligindan bu yana askeri darbelerin en cok yapildigi ulkelerden olup gunumuzde askeri rejim tarafindan idare edilmektedir 1992 de secimler yapildi Sivil hukumete gecis olarak 27 Agustos 1993 tarihi tespit edildi 2015 yilinda gerceklestirilen devlet baskanligi secimlerinde Muhammadu Buhari gorevdeki baskan Goodluck Jonathan i maglup ederek ulkenin yeni devlet baskani olmustur 16 Subat 2019 yilinda yapilmasi planlanan devlet baskani ve parlamento uyelerinin belirlenecegi secim bir hafta ertelenerek 23 Subat tarihine alindi EkonomiEkonomi daha cok tarima dayanir Yer fistigi pamuk palmiye agaclari sebze ve meyve turleri kakao kaucuk tahil urunleri hurma ve yer fistigi yagi kereste ve kolacevizi bol miktarda uretilir Kakao ve kaucuk uretiminde dunyanin altinci ulkesidir Ulke topraklarinin 25 i ekime musaittir 1960 li yillarda bulunan petrol Nijerya ekonomisini genis olcude ferahlatti Afrika da hemen hemen en istikrarli ekonomiye sahip ulkelerden biri haline geldi Guneyde delta bolgesi petrol yataklari bakimindan oldukca zengindir Dunyanin yedinci buyuk petrol ureticisi durumunda olan Nijerya nin ihracatinin buyuk bir bolumunu petrol ve yan urunleri teskil etmektedir Ayrica dogal gaz bakimindan da oldukca zengindir 1980 yilinda petrokimya ve dogal gaz tesisleri tamamlanmis ve rafineri sayisi arttirilmistir Nijerya ham petrolden baska ayrica komur kalay kirectasi kolimbit ve demir madenleri de uretmektedir Mevcut nehir sularindan hidroelektrik santralleri kurmak suretiyle elektrik enerjisi uretilmektedir Bunlardan en buyugu Kainiji Baraji dir Ihracatinin 95 ini ham petrol teskil eder Cesitli gida maddeleri ve otomobil parca takimlari diger onemli ihrac urunleridir Gida maddeleri ihracatinin buyuk bir bolumunu kakao meydana getirir Ayrica tutun palmiye urunleri yer fistigi pamuk ve soya diger ihrac urunlerini teskil eder Nijerya kereste kaucuk ve hayvan derilerinden de buyuk gelirler elde etmektedir Ihracatini daha cok Ingiltere Almanya ve Japonya ya yapar ABD Almanya ve Hollanda dan ise cesitli makine ilac ve elektronik malzemeler ithal etmektedir Kisi basina dusen milli aylik gelir 370 dolardir Is gucunun 60 i tarim 20 si ticaretle ilgilidir Dogal gaz ve petrokimya endustrisi yaninda ormancilik balikcilik tekstil cimento ve sigara endustrileri de onemlidir OPEC uyesi olan Nijerya buyuk bir demir celik endustrisine ve genis bir insaat sektorune sahiptir Nijerya Merkez Bankasi CBN 25 Ekim 2021 tarihinde hem ulke ekonomisi hem de kuresel ekonomi anlaminda buyuk bir adim atarak merkez bankasi dijital parasi olan e Naira yi vatandaslarinin kullanimina sunmustur UlasimUlasimin gelistigi ulkede yollar genelde kuzey guney istikametini takip eder Uzunlugu yaklasik 124 000 kilometreyi bulan karayolunun 50 si asfalt kaplidir Demiryolu ulasimi gelismis olup toplam uzunlugu 3805 kilometredir Lagos ve Kano havaalanlari en islek uluslararasi havalimanlaridir YonetimIdari bolumler Nijerya nin ust duzey idari yapilanmasi 36 eyalet ve 1 federal baskent bolgesi Abuja seklindedir Eyaletler Abuja Anambra Enugu Akwa Ibom Adamawa Abia Bauchi Bayelsa Benue Borno Cross River Delta Ebonyi EdoEkitiGombeImoJigawaKadunaKanoKatsinaKebbiKogiKwaraLagosNasarawa NigerOgunOndoOsunOyoPlateauRiversSokotoTarabaYobeZamfaraAyrica bakiniz2008 Jos Catismalari Nijerya da dinKaynakca The World Factbook The World Factbook 2024 bas CIA Erisim tarihi 4 Mart 2023 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Archived 2022 edition a b c d Nigeria Dunya Ekonomik Gorunum Veri Tabani 2015 Nisan Uluslararasi Para Fonu 26 Nisan 2015 8 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2016 Gini Index Dunya Bankasi 2 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mart 2011 2015 Insani Gelisme Raporu Istatistiksel Ek PDF Birlesmis Milletler Gelistirme Programi 2015 s 18 18 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 14 Aralik 2015 2019 Birlesmis Milletler Nufus Tahmini population un org Birlesmis Milletler Nufus bolumu Erisim tarihi 9 Kasim 2020 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Birlesmis Milletler Nufus Tahmini 2021 Guncellemesi xslx population un org Veri tabani Birlesmis Milletler Nufus bolumu Erisim tarihi 9 Kasim 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link a b The World Fact Book Central Intelligence Agency 9 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2018 CO2 Emissions from Fuel Combustion 12 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Population 1971 2008 IEA pdf 6 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde pp 83 85 Dunne Daisy 17 Subat 2023 Carbon Brief Ingilizce 25 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Subat 2023 United Nations Development Programme 2 Kasim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2018 yorubanation org 19 Mayis 2007 9 Mart 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mayis 2011 Kent Mary Mederios Haub Carl December 2005 26 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Haziran 2011 McDonald John F McMillen Daniel P 2010 Urban Economics and Real Estate Theory and Policy Wiley Desktop Editions 2 bas John Wiley amp Sons s 9 ISBN 978 0 470 59148 2 The World Fact Book Central Intelligence Agency 9 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2018 Nigeria in Geographica The complete Atlas of the world Random House 2002 0 375 72037 5 Onuah Felix 29 Aralik 2006 Reuters 26 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Kasim 2008 Lewis Peter 2007 Growing Apart Oil Politics and Economic Change in Indonesia and Nigeria University of Michigan Press s 132 ISBN 978 0 472 06980 4 27 Haziran 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Haziran 2023 Suberu Rotimi T 2001 Federalism and Ethnic Conflict in Nigeria US Institute of Peace Press s 154 ISBN 978 1 929223 28 2 27 Haziran 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Haziran 2023 Politzer Malia August 2008 Migration Information Source 13 Agustos 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Haziran 2011 Simpson Sarah August 2008 The Christian Science Monitor 4 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Haziran 2011 Frederick John Lamp Kuzey Nijerya nin Eski Pismis Toprak Figurleri Ancient Terracotta Figures from Northern Nigeria Yale University Art Gallery Bulletin s 48 57 Nok Kulturu The Nok Culture National Geographic 9 Subat 2024 Erisim tarihi 9 Haziran 2024 Another important characteristic of the Nok culture is their use of iron technology There is evidence of iron working in the region dating back to at least the fourth century B C E and possibly even earlier In the village of Taruga Nigeria archaeologists have found no fewer than 13 iron smelting furnaces Archaeologists have also discovered other iron artifacts from the Nok like farming tools and weapons However while the Nok certainly had iron smelting technology they also used stone tools as well as metal which suggests that metal materials were scarce and not widespread The Nok are significant for being one of very few civilizations in the world that transitioned from stone tools straight to iron tools without first learning how to make copper or bronze tools Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Margari Hill Islam in Bati Afrika da Yayilisi The Spread of Islam in West Africa Containment Mixing and Reform from the Eighth to the Twentieth Century Stanford Program on International and Cross Cultural Education 2 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Haziran 2024 The early presence of Islam was limited to segregated Muslim communities linked to the trans Saharan trade In the 11th century Andalusian geographer Al Bakri reported accounts of Arab and North African Berber settlements in the region Several factors led to the growth of the Muslim merchant scholar class in non Muslim kingdoms Islam facilitated long distance trade by offering useful sets of tools for merchants including contract law credit and information networks Muslim merchant scholars also played an important role in non Muslim kingdoms as advisors and scribes in Ghana They had the crucial skill of written script which helped in the administration of kingdoms Over the next few decades African rulers began to adopt Islam while ruling over populations with diverse faiths and cultures Many of these rulers blended Islam with traditional and local practices in what experts call the mixing phase Kanem Kralligi Kingdom of Kanem World History Encyclopedia 23 Nisan 2019 8 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Haziran 2024 The Kingdom of Kanem aka Kanim was an ancient African state located in modern day Chad which flourished from the 9th to 14th century CE With its heartland in the centre of the African continent on the eastern shores of Lake Chad the kingdom was formed by a confederation of nomadic peoples and then ruled by the Saifawa dynasty By the end of the 13th century CE the kingdom was at its height and even controlled the vital Saharan oases of the Fezzan region although it could not hold on to such a hot property for more than half a century Oyo Imparatorlugu Oyo Empire Encyclopaedia Britannica 30 Mayis 2023 8 Haziran 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Haziran 2024 Oyo empire Yoruba state north of Lagos in present day southwestern Nigeria that dominated during its apogee 1650 1750 most of the states between the Volta River in the west and the Niger River in the east It was the most important and authoritative of all the early Yoruba principalities According to traditions Oyo derived from a great Yoruba ancestor and hero Oduduwa who likely migrated to Ile Ife and whose son became the first alaafin alafin or ruler of Oyo Nijerya nin yeni devlet baskani Buhari 1 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2015 Nigeria election 2019 Vote delayed on polling day BBC 16 Subat 2019 16 Subat 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Subat 2019 EKOTURK 24 Ekim 2021 24 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ekim 2021