Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ile çöküş devrine girmiş olan İran'daki Safevî Devleti, ardından ise (1725'ten sonra) İsfahan'ı ele geçirerek İran'a egemen olan Afgan Hotakîler arasında süren ve Osmanlıların kesin zaferiyle sonuçlanan askerî mücadele.
| 1723 – 1727 Osmanlı-İran Savaşı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Osmanlı-İran Savaşları | |||||||||
 1730 yılına doğru Osmanlı ve İran coğrafyası | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Safevîler (1723-1726) Hotakîler (1726-1727) |  Osmanlı Devleti | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
II. Tahmasb Eşref Han  (ölü) | III. Ahmet Damat İbrahim Paşa Köprülü Abdullah Paşa Hekimoğlu Ali Paşa Sarı Mustafa Paşa Eyyubi Hasan Paşa Eyyubizade Ahmed Paşa | ||||||||
Rusya'nın İran'ın Hazar Denizi kıyılarındaki topraklarındaki süratli ilerlemesi sonucunda savaşa giren Osmanlı Devleti 1724 yılında bu ülkeyle İran'ın batıdaki topraklarının paylaşıldığı bir antlaşma imzaladı ve birbirini takip eden zaferler sonrasında Kafkasya ve İran'ın batı topraklarını Kazvin'in 40 kilometre yakınına kadar ele geçirdi ve 1727 yılındaki Hemedan Antlaşması'yla bu toprak kazançlarını kabul ettirdi.
Savaş öncesi
Osmanlı Devleti 1699 yılında Karlofça Antlaşması sonucunda Batıda ilk kez geniş toprak kayıplarına uğradıktan sonra, kaybettiği toprakları geri alma çabasına girişmiş ve Rusya (1711-1713) ile Venedik (1715-1718) karşısında kazandığı zaferlerle bu amacına kısmen ulaşmışsa da, Kutsal Roma İmparatorluğu karşısında uğradığı yenilgi sonucunda imzaladığı Pasarofça Antlaşması'yla (1718) yeni toprak kayıplarına razı olmuştu. Sözkonusu Antlaşmanın ardından Osmanlılar Lâle Devri olarak adlandırılan ve 1730'a kadar süren daha barışçıl bir döneme girerken, 1736'ya dek Batı sınırlarında savaşsız bir sürece girdi.
İran'a 1502 yılından beri hâkim olan Safevîler ise bir süredir gerileme dönemi içindeydi ve sınırları çeşitli bölgelerden saldırıya uğruyordu. Nitekim Beluç kabileleri 1698'den beri Kirman bölgesine, Afgan Hotakîler 1717'den beri Horasan'a, Lezgiler ise 1721'den beri Şirvan/Azerbaycan ve Dağıstan'a akınlarda bulunuyorlardı. Buna karşılık, Safevî Şahı Hüseyin'in (1694-1722) 1700'lerin başından itibaren Hotakîler'e yönelik almaya çalıştığı önlemler Safevî Devleti'ni temelinden sarsan gelişmelere sahne oldu. Kandehar'daki Afgan kökenli tebaasını Şiileştirmeye girişen Şah Hüseyin önderliğindeki isyanla karşılaştı. Kandehar'a vali olarak atanan 'a (Müslüman olan Gürcü Prensi XI. Georgi) karşı 1709'da ayaklanıp adıgeçeni hayatını kaybettiren Hotakîler, 1720 yılında ise komutasında Kirman'a girip 8 Mart 1722'de 'nde Safevî ordusunu mağlup ettikten sonra başkent İsfahan'ı kuşattılar. 23 Ekim 1722'de teslim olan Şah Hüseyin teslim olarak tahttan feragat etti ve Hotakîler İran başkentine hakim oldu. Şah Hüseyin'in oğlu II. Tahmasb ise Kazvin'e kaçarak kendini burada Şah ilan etti.
1721 yılında Nystad Antlaşması'yla İsveç'le 21 yıldır süren Büyük Kuzey Savaşı'nı zaferle sonuçlandırarak bugünkü Estonya ile Finlandiya'nın güneyini topraklarına katan Rusya, bu defa güneye yönelerek İran üzerindeki tasarılarına odaklandı. Bunun için de önce Osmanlı Devleti'yle 1713 yılında imzaladığı antlaşmayı yenileme cihetine gitti. 5 Ekim 1721'de Osmanlı Devleti ile Rusya Çarlığı arasında "ebedî dostluk" kuran antlaşma İstanbul'da imzalandı. Bu şekilde Osmanlılarla güney sınırını da güvence altına alan ve Safevîlerin düştüğü bu zor durumdan faydalanmak isteyen Rusya; 27 Temmuz 1722'de harekete geçerek Hazar Gölü kıyısındaki Mahaçkale, ve Derbent'i işgal etti. Ruslar 3 aylık bir mücadele sonucunda 28 Mart 1723'te Reşt'i ele geçirirken, 7 Temmuz'da ise Bakü'ye girdiler.
Osmanlı Devleti ise; (Rus işgalinin başlamasından önce) 1722 Mayıs'ında bir meşveret meclisi toplayarak İran'a askerî müdahale seçeneğini tartışmış, ardından (1578-1590 Savaşında ele geçirilip sonradan kaybedilen yerlerin yeniden işgaline yönelik) Erzurum, Van ve Bağdat eyaletlerine taarruz emri verilmişti. Bununla birlikte, Bağdat Valisi Hasan Paşa ve Erzurum Valisi Afgan Hotakîler'in İsfahan kuşatmalarının sonucunun beklenmesini tavsiye ettiler. Ancak, 1722 yazında Rusların Kafkasya'nın Hazar Gölü kıyılarındaki süratli ilerleyişi Osmanlılarda endişe yarattı. Kasım ayında ise (Sünnî çoğunluklu) kuzey Şirvan'dan gelen elçi Hacı Davud Bey'in talebi kabul edilerek bölge Osmanlı himayesine alındı. Bunun üzerine çıkan Osmanlı-Rus gerginliği Moskova'ya giden Türk elçisine Rusya'nın Kafkas Dağları'nın güneyine sarkmayacağı teminatının verilmesiyle yatıştı. 1723 Ocak ayında ise bir başka Osmanlı elçisi Osman Ağa Bağdat'tan İsfahan'a giderek Afgan lider Mahmud Han'a sunduğu şartlar kabul görmeyince Osmanlılar İran'ı istila kararı aldılar.
Savaş
Osmanlı ordusunun Gürcistan'a girmesi (1723)
Rus ordularının Hazar Denizi kıyısı boyunca güneye doğru sarkarak işgallerini ilerletmeleri Osmanlı Devleti'nin de harekete geçmesine neden oldu. İran Şahı II. Tahmasb İranlılara bağlı Kartli Krallığı'nın hâkimi V. Vahtang'ın yerine (Müslümanlığı kabul etmiş Gürcü prensi) Muhammed Kulu Han'ı atayınca, Vahtang da Osmanlıların doğu orduları seraskeri 'dan yardım istedi. Kars'tan Tiflis üzerine yürüyen İbrahim Paşa, önce Ahilkelek'te Vahtang'ın sadakat yeminini kabul etti ve adıgeçenin oğlu Guştasp'ın birlikleriyle Gori'yi Osmanlılar adına zaptettirdi. Muhammed Kuli Han ise üzerine gelen Kapucu Derviş Mehmed Ağa'nın komutasındaki Osmanlı birliklerine Tiflis'i teslim etti (23 Haziran). Bu şekilde, Kafkasların en önemli merkezi 117 yıl sonra yeniden Osmanlı egemenliğine girdi ve Kartli bölgesi Vahtang'ın oğlu İbrahim'e 40.000 kuruş yıllık vergi karşılığında ocaklık olarak verildi. Ancak, Bakü yönünde ileri harekâta geçmekte gecikince seraskerlikten azledildi ve yerine Kars Valisi Sarı Mustafa Paşa getirildi.
Osmanlıların Gence ve Somkhiti'yi ele geçirmesi (1723)
Yeni Serasker Sarı Mustafa Paşa 1723 Eylül'ünde harekete geçerek Erzurum Valisi (eski serasker) ve Çıldır Valisi İshak Paşa'nın birlikleriyle birlikte Gence'yi kuşattı. Ancak, bu sürede Bakü'nün Rus işgaline girmesi (26 Haziran) nedeniyle Sarı Mustafa Paşa da azledilerek Seraskerlik görevi Rakka Valisi 'ya verildi. Yeni Serasker de Muhammed Kulu Han'a ocaklık olarak vermek suretiyle bölgeyi Osmanlı egemenliğine kattı. Ardından ise, (Tiflis'in güneyindeki) bölgesi de Vahtang'ın yeğeni İslam Abdullah vali yapılarak Osmanlı idaresine alındı (5 Eylül).
Safevîler, Rusya ve Osmanlı Devleti arasında diplomasi (1723)
Safevîler ile Rusya arasında barış (1723)
Safevî Şahı II. Tahmasb, İsfahan'ın Afgan Hotakî Prensi Mahmud tarafından ele geçirilip babası 'ın hapsedilmesinden sonra Kazvin'e yerleşerek İran tahtını geri alma mücadelesine girişti. Bunun için de Rusya'yla barış yapması gerekiyordu. 23 Eylül 1723'te imzalanan 'yla 1722-23 Rus-İran Savaşı'na son verilirken, Safevîler Rusya'ya Derbent, Bakü, Şirvan, Gilan, Mazenderan ve Esterabad'ı terkediyorlardı. Buna karşılık Rusya da İran tahtını ele geçiren Afgan Hotakîler üzerine ordu göndererek II. Tahmasb'ı yeniden tahta çıkarmayı taahhüt etti. Bununla birlikte, yaklaşık 61.000 kişilik ordusunun 37.000'ini kaybeden Rusya bu yardımı sağlayabilecek kuvvette değildi. II. Tahmasb; Afganları İran topraklarından çıkartabilmek için Ruslardan sonra Osmanlılardan da yardım talep etti.
Safevîlerin Osmanlılarla uzlaşma arayışı (1723)
Ruslarla anlaşan II. Tahmasb, Osmanlılarla da uzlaşı arayışına girerek elçisi Berhordar'ı İstanbul'a gönderdi. Ancak, Safevîlerin Rusya'yla imzaladığı antlaşmaya tepki gösteren ve İran'dan en az Rusya'ya bırakılan kadar toprağın kendilerine de terkini talep eden Osmanlılar, Safevî elçisini Erzurum'dan geri çevirdi. Safevîlerin gönderdiği ikinci elçi Murteza Kulu Bey ise İstanbul'da Sadrazam Damat İbrahim Paşa tarafından kabul edildi ve II. Tahmasb'ın "Afgan işgalcilere" karşı yardım talebini içeren mektubunu sundu. Sadrazam ise; "Rusya'nın Derbend ve Bakü'yü, Afganların İsfahan ve Kandehar'a sahip olduğu bir ortamda, Safevîler Tebriz ve Erivan'a komşu eyaletleri Osmanlılara terk etmeleri halinde yardım edilebileceğini, aksi takdirde Osmanlıların bu bölgeleri zaptetmek için üç ordu hazırladığını" bildirdi (Ekim). Safevîlerin bu teklifi kabul etmemeleri üzerine Osmanlıların askerî harekâtı devam etti.
Osmanlı-Rus müzakereleri (1723)
Osmanlılar ve Ruslar İran topraklarının paylaşılması için 1723 yazında Rus tarafının teklifiyle müzakerelere başladılar ve 24 Temmuz 1724'te akdedilen Antlaşmaya (Mukaseme) kadar İstanbul/Ayaspaşa'da Osmanlı heyetleri ile Rus elçisi İvan İvanoviç Neplüyev arasında Fransız Büyükelçisi Marquis de Bonnac'ın aracılığıyla (Kutsal Roma İmparatorluğu'nu çevrelemek isteyen Fransa Osmanlı-Rus barışından yanaydı) dokuz tur müzakere yapıldı. 25 Temmuz 1723'te başlayan müzakerelerin hemen ertesi günü Bakü'nün Rus işgaline girmesi gerilimi daha da artırdı. Bununla birlikte, Osmanlılar diplomasiye alan açmak adına Ekim ayında planladıkları Gence kuşatmasından vazgeçtiler.
Osmanlıların Luristan ve İran Azerbaycanı'na taarruzu (1723-1724)
Osmanlıların Kirmanşah ve Hürremabad'ı zaptı (1723)
İstanbul ve Sen Petersburg'daki müzakereler devam ederken Bağdat Valisi Hasan Paşa İran topraklarına taarruz ederek Kirmanşah'ı zaptetti (16 Ekim) ve Aleşter civarında mevzilenmiş olan II. Tahmasb'ın (en kıdemli komutan) Ali Merdan'ın üzerine yürüdü. Silsile ve Delfan bölgesi askerlerinden oluşan İran birliğini 'nde kesin bir yenilgiye uğratan Osmanlı birliği karşısında Ali Merdan da çekilmiş olduğu Hürremabad'da itaatini arzedince, Luristan da (120 yıl sonra) Osmanlı egemenliğine girmiş oldu. Hasan Paşa 10 Kasım'da Sine kalesini ele geçirince Erdelan Hanı Abbas Kulu Han da teslim oldu.
Osmanlıların Hoy'u zaptı (1724)
Tebriz'in ele geçirilmesini hedefleyen Köprülü Abdullah Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu ise; Selmas ve 'ı Hatem Han'a yıllık 4.000 kuruş vergi karşılığında bırakırken, Meraga'ya hakim İran hanını da himayesine aldığı gibi, Karaman Valiliğini de vererek taltif etti, ardından ise 20 Mart'ta Hoy'u kuşattı. Kanlı mücadeleler sonucunda 10 Nisan'da şehir, 12 Mayıs'ta da kale Osmanlılarca ele geçirildi. Ardından ise kasabası savaşsız teslim oldu.
Osmanlı-Rus Antlaşması (1724)
Osmanlılar 1723 Temmuz'undan beri bir taraftan Ruslarla müzakere ederken diğer taraftan güneyde askerî harekâtını sürdürüyordu. Ruslar müzakerelerde önce 1721 sınırlarına dönülmesi (Osmanlıların Şirvan üzerindeki himayelerinden feragati anlamına geliyordu), ardından ise Ruslara saldıran Sünnî Lezgi kabilelerine Osmanlı desteğinin kesilmesini talep ettilerse de, karşılığında işgal ettikleri tüm İran topraklarının yanı sıra Astrahan'dan çekilmeleri talebiyle karşılaştılar. 1724 Ocak'tan sonra tarafların pozisyonları birbirine yaklaştı ve yaz aylarına doğru paylaşılan İran topraklarında sınırların nerelerden geçeceğini müzakere etmeye başladılar. Temmuz 1724'te imzalanan antlaşmayla, Rusya Osmanlıların Şirvan üzerindeki himayesini kabul ederken, Osmanlılar da Rusların II. Tahmasb üzerindeki himayesini tanıdılar. Bununla birlikte, Ruslar II. Tahmasb Osmanlıların payına düşen toprakları terk etmemesi halinde adıgeçeni Osmanlılara karşı desteklemeyeceklerini ve sadece Afganlarla mücadelesinde yardım edeceklerini taahhüt ettiler. Taraflar ayrıca Afgan saldırısına karşı ittifak teşkil ettiler.
Osmanlıların İran'a taarruzu (1724-1725)
Hemedan'ın zaptı (1724)
Bağdat Valisi Eyyubi Hasan Paşa'nın ölümünden sonra İran cephesi seraskerliğine atanan oğlu Eyyubizade Ahmed Paşa ordusuyla hücuma geçerek 29 Haziran'da kuşattığı Hemedan'ı İranlıların ağır kayıplar vermelerinin ardından 1 Eylül'de zaptetti. Ardından 'nın savunduğu Dercezin'i, 'i ve Astane'yi ele geçirdi. Ekim başında ise ve Nihavend'i Osmanlı topraklarına kattı.
Revan'ın (Erivan) zaptı (1724)
Osmanlıların bir ordusu Hemedan'ı kuşatırken Kafkasya bölgesindeki bir diğer ordu ise Safevî saflarına geçmiş olan Gürcü 'ın savunduğu Revan'ın üzerine yürüdü. , Gori kalesi komutanı Yusuf Paşa ve Çıldır Valisi İshak Paşa'yla birlikte Muhammed Kulu Han'ın ordusunu 'nde yenilgiye uğrattı ve Kür Nehri'nin güneyine attı (17 Haziran). Tiflis Muhafızı 24 Haziran'da kuşattığı Revan'ın (İranlıların 12.000 kayıp vermelerinin ardından) kentini 7 Temmuz'da, kalesini ise 28 Eylül'de ele geçirdi. Kalenin teslimiyle ele geçirilen Şah Abbas'ın kılıcı (Şah Abbas 1605'te Revan'ı Osmanlılardan geri almıştı) da İstanbul'a gönderildi. Osmanlılar daha sonra Nahçıvan ve Ordubad'ı topraklarına kattılar.
Tebriz kuşatmaları (1724-1725)
Van Valisi Köprülü Abdullah Paşa ise 5 Ağustos 1724'te Hoy'dan Tebriz istikametine ilerledi. Osmanlı ordusu Tasuc, Merend, Köşksaray ve Şebister kasabalarını itaat altına aldıktan sonra komutasındaki İran ordusunu yenilgiye uğrattı ve 1 Eylül'de kaleyi kuşattı. Osmanlı ordusunu takviye getiren Halep Valisi İbrahim Paşa, birliğini engellemeye çalışan Mustafa Han komutasındaki İran biriğini 16 Eylül'de 'nde bozdu. Ancak; alınan takviyeye rağmen, mevsimin de ilerlemiş olması nedeniyle, Abdullah Paşa 30 Eylül'de kuşatmayı kaldırdı.
Osmanlılar Tebriz'in kuzeyindeki Zunuz kalesindeki Murteza Kulu Han komutasındaki Safevî birliği bertaraf edilmeden Tebriz'in yeniden kuşatılmasının tehlikeli olacağına hükmettiler ve İranlıların yaklaşık 10.000 asker kaybettikleri sonrasında adıgeçen kaleyi de ele geçirdiler (23 Mayıs). 1725 Temmuz ayı ortasında bu defa daha büyük bir orduyla yeniden tarafından savunulan Tebriz üzerine yürüyen Abdullah Paşa 28 Temmuz'da kaleyi kuşattı ve şiddetli çarpışmalar sonucunda 1 Ağustos'ta şehri, hemen ardından ise kaleyi zaptetti. Bu şekilde Güney Azerbaycan'ın bu büyük kenti ve Safevîlerin ilk başkenti 122 yıl sonra yeniden Osmanlıların eline geçti.
Lori, Gence, Hürremabad ve Erdebil'de Osmanlı hakimiyeti (1725)
Osmanlılar 1725 yılında Kafkasya'da da İran topraklarına hücumlarını sürdürdü. Sarı Mustafa Paşa idaresindeki kuvvetler ise iki günlük bir kuşatmadan sonra Gence'yi zaptetti (4 Eylül). Erzurum Valisi ise 5 Eylül'de Gürcülerin elindeki Lori kalesini fethetti.
Hemedan'daki Osmanlı ordusunun seraskeri Eyyubizade Ahmed Paşa Luristan üzerine seferlerini sürdürdü. Hava ve Aleşter geçitlerinden geçtikten sonra Osmanlılara başkaldırmış Ali Merdan üzerine yürüdü. Ali Merdan direnemeyerek önce Şuşter, ardından Dizfûl'a çekildi. Hürremabad Osmanlı egemenliğine girdi (Ekim).
Daha kuzeyde ise Safevîliğin merkezi Erdebil'in İranlı valisi kentin İranlılarca kutsiyetini temsil eden Safiyüddin Erdebilî'nin türbesine dokunulmaması koşuluyla Köprülü Abdullah Paşa'ya itaatini sunarak Osmanlı egemenliğini kabul etti.
İran’da hakimiyeti ele geçiren Hotakîlerin barış girişimi
İsfahan'ı zaptetmek suretiyle İran tahtını ele geçiren Hotakîlerin lideri Eşref Han Osmanlılarla barış yapabilmek amacıyla 2 Haziran 1725'te İstanbul'a Abdülaziz Han adlı elçisini gönderdi. 25 Ocak 1726'da Osmanlı başkentine varabilen elçi üç mektup getirdi: Eşref Han'ın mektubuyla Osmanlıların ele geçirdiği İran topraklarından çekilmesi talep ediliyor, Başvezir Silah Han'ın mektubu sınır demarkasyonu öneriyor, 19 Afgan âlimi imzalı üçüncü mektup ise iki Sünnî halk olan Osmanlılar ile Afganların savaşmasını eleştiriyordu.
İlk iki mektuptaki talepler Sadrazam Damat İbrahim Paşa tarafından reddedildi. Üçüncü mektuba karşı ise 160 Osmanlı aliminin imzaladığı cevabî bir mektup gönderildi. Hotakîlerin tekliflerinin reddedilmesiyle 1726 başından itibaren savaş yeniden başladı.
Osmanlıların İran’a taarruzları (1726)
Osmanlı zaferleri
Köprülü Abdullah Paşa komutasındaki yaklaşık 20.000 askerlik orduyla Erdebil'den harekete geçerek Şikakî ve Şahseven aşiretlerine karşı yürüdü. Osmanlı ordusu İran birliklerini 'ten çekildikleri Çay boğazında yakaladı. 8 Mayıs'taki 'nde yenilen İranlılar Mugan bozkırlarına dağılarak Kızılağaç'a çekildiler.
Hemedan Seraskeri Eyyubizade Ahmed Paşa ise Luristan'da harekete geçtiyse de Beni Cemil'in komutasındaki Arap aşiretlerinin 40.000 askerinden oluşan ordu tarafından durdurulduysa da 25 Mayıs'taki 'nde yenilgiye uğratıldı.
Osmanlıların üçüncü taarruzunu ise Tebriz seraskerliğine atanan Hekimoğlu Ali Paşa icra etti. Hotakî lideri Eşref Han'a tâbi olarak Meraga'ya kadar İran Azerbaycanını işgal eden 'ın üzerine yürüdü. 30 Temmuz'da 'nde İran birliklerini ağır yenilgiye uğratarak bölgedeki Osmanlı hakimiyetini yeniden kurdu.
Osmanlıların dördüncü taarruzu ise Kafkasya'da icra edildi. Şirvan seraskeri bölgedeki Ermenileri yendikten sonra çekildikleri Şuşa'da hezimete uğrattı.
Hotakilerin Ancedan zaferi
Osmanlı birlikleri dört cephede ayrı ayrı zaferler kazanırken, Hemedan seraskeri Eyyubizade Ahmed Paşa Kasım ayında ana Osmanlı ordusuyla Hotakîlerin elindeki İsfahan'a doğru ilerledi. 20 Kasım'daki Ancedan Muharebesi'nde Kürt süvarilerin bir başka Sünni orduya karşı savaşmayı reddedip çekilmeleri üzerine Osmanlı ordusu yenildi ve Hemedan'a çekildi. Hotakîler, kuzeyde Zencan, Abhar ve Tarim'i geri aldı.
Barış müzakereleri ve Hemedan Antlaşması (1727)
Osmanlı ordusunun Andecan'da aldığı yenilgi sonrasında geri çekilmesinin ardından Eşref Han takip edecek kudrette değildi. 1727 yılına gelindiğindeyse Osmanlılar Hotakîler'e nihaî darveyi vurmak için daha düzenli bir hazırlık içindeyken, Hotakîler ise II. Tahmasb liderliğindeki Safevîler'in İsfahan üzerindeki baskısına karşı koymakla meşguldüler.
Bu çerçevede Hotakîlerce Hemedan'daki Eyyubizade Ahmed Paşa'ya önce Hacı İsmail ardından ise Molla Nusret adlı elçiler gönderilerek barış teklifinde bulunuldu. Ana Osmanlı ordusunun Kirmanşah'tan Hemedan'a gelerek taarruza hazırlandığı bir dönemde müzakereler başladı (23 Eylül). 4 Ekim'de ise 12 maddelik bir antlaşma üzerinde uzlaşıldı. Bu Antlaşmaya göre;
- Hotakîler Osmanlıların 1723'ten beri Kafkasya ve Batı İran'daki toprak kazançlarını tanıdılar.
- Osmanlılar, Hotakîleri (Safevîler döneminde olduğu gibi) protokoler açıdan eşit muhatap olarak tanıdılar (2. madde). Bu çerçevede, Eşref Han'ın Şah unvanı Osmanlılarca kabul edildi.
- Osmanlılar, Hotakîlerin İran'dan Osmanlı topraklarına kadar hac yolunun güvenliğini sağlama mesuliyetlerini de tanıdılar.
- Taraflar, ticarî çıkarlarının korunması için karşılıklı olarak başkentlerinde görevli (kadı) bulundurma hakkı üzerinde uzlaştılar (6. madde).
- Hotakîler, Basra kabileleriyle savaşmamayı ve Osmanlılar bu kabileleri tam hakimiyet altına alırlarsa bunların hakim olduğu (Basra Körfezi'nin kuzeyindeki) bölgelerdeki Osmanlı hakimiyetini tanımayı taahhüt ettiler (7. madde).
- Hotakîler, Andecan Muharebesinden sonra işgal ettikleri Zencan, Sultaniye ve Abhar'ı Osmanlılara iade ettiler (10. madde).
- Taraflar sınırın belirlenmesi için hudut komisyonu teşkili hususunda uzlaştılar (11. madde).
Savaş sonrası
- Bu savaş sonunda Osmanlı Devleti'nin kazandığı zafer, Osmanlı tarihçiliğinde Gerileme Devri olarak adlandırılan dönemde (1683-1792) Osmanlıların kazandığı beş parlak askerî galibiyetten (diğerleri 1711-13 Rusya, 1715-18 Venedik, 1730-32 İran ve 1737-39 Avusturya) biri oldu.
- 1623-1639 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda Osmanlı merkez ordusunun külfetli seferleri (Hafız Ahmed Paşa (1625-26) ve Hüsrev Paşa (1630) ve IV. Murad'ın (1638) Bağdat kuşatmaları ile keza IV. Murad'ın Revan Seferi (1635) Osmanlıları İran sınırında askerî doktrinlerinde değişikliğe yöneltmiş, sınırdaki askeri mevcudiyet daha ziyade eyalet askerlerine havale edilmişti. 1723-1727 savaşında da Osmanlılar bu doktrin çerçevesinde çoğunlukla Trabzon, Erzurum, Çıldır, Van, Musul ve Bağdat eyaletlerinin askerleriyle (seyrek olarak diğer Anadolu eyaletlerinden takviye alınsa da) harp etti.
- 1727 yılında imzalanan Hemedan Antlaşması'nın ömrü ise çok uzun olmadı. Osmanlı, Rus ve Afgan işgaline uğramış İran'ı ayağa kaldıran Nadir Şah 1729'da Afgan Hotakîler'i yenerek İsfahan'a girdi ve İran'daki Safevî hakimiyetini II. Tahmasb adına yeniden ihya etti. 1730 yılında ise Osmanlıların ele geçirdiği toprakları ele almak için taarruza geçti. Bunun sonucunda Osmanlılar kendilerini 1746'ya kadar kesintilerle süren şiddetli bir savaşın içinde buldular.
- Nadir Şah'ın 1730 yılındaki hücumu ve Osmanlıların gafil avlaması İstanbul'da sarsıcı bir etki yarattı ve 1718'den beri süren Lale Devri'nin sonunu getiren Patrona Halil İsyanı'nın patlamasına yol açtı.
Kaynakça
- ^ "XVIII. Asırda Osmanlı-İran Münasebetleri", İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara (2002), C.XII, s. 512
- ^ Muahedât Mecmuası, 6 cilt, c. 3, (İstanbul: Hakikat Matbaası, 1880), s. 229-237.
- ^ "XVIII. Asırda Osmanlı-İran Münasebetleri", İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara (2002), C.XII, s. 362-364
- ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi., NH.7, s. 65-66
- ^ "Nişli Mehmed Ağa'nın Moskova Sefaretnamesi", Faik Reşit Unat, Tarih Vesikaları 10, 11, 12 (1954-55), s. 365-367
- ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi, AE, III. Ahmed, n. 17743
- ^ Treaty of St Petersburg (1723), Alexander Mikaberidze, Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia, Vol. I, ed. Alexander Mikaberidze, (ABC-CLIO, 2011), s. 850.
- ^ "The Cambridge History of Iran", William Fisher, P. Avery Bayne, G.R.G Hambly, C. Melville, Cambridge University Press (1991), c. 7.
- ^ "Nader Şah", Sadık Rezazâde Şafak, Behzad Neşriyat, Tahran, s. 153
- ^ "XVIII. Asır Türk-Rus Münasebetlerinde Neplüyev", Fatih Ünal, Gece Kitaplığı, Ankara (2014)
- ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi, NH.7, s.96
- ^ "Iran at War", Dr. Kavekh Farookh, Osprey Publishing (2011), Oxford (2011), s. 83
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
1723 1727 Osmanli Iran Savasi Osmanli Imparatorlugu ile cokus devrine girmis olan Iran daki Safevi Devleti ardindan ise 1725 ten sonra Isfahan i ele gecirerek Iran a egemen olan Afgan Hotakiler arasinda suren ve Osmanlilarin kesin zaferiyle sonuclanan askeri mucadele 1723 1727 Osmanli Iran SavasiOsmanli Iran Savaslari1730 yilina dogru Osmanli ve Iran cografyasiTarih1723 1727BolgeGurcistan Ermenistan Azerbaycan ve Guney AzerbaycanSonucOsmanli ZaferiCografi DegisikliklerGurcistan Ermenistan Azerbaycan ve Guney Azerbaycan Osmanli Imparatorlugu na gecti TaraflarSafeviler 1723 1726 Hotakiler 1726 1727 Osmanli DevletiKomutanlar ve liderlerII Tahmasb Esref Han olu III Ahmet Damat Ibrahim Pasa Koprulu Abdullah Pasa Hekimoglu Ali Pasa Sari Mustafa Pasa Eyyubi Hasan Pasa Eyyubizade Ahmed Pasa Rusya nin Iran in Hazar Denizi kiyilarindaki topraklarindaki suratli ilerlemesi sonucunda savasa giren Osmanli Devleti 1724 yilinda bu ulkeyle Iran in batidaki topraklarinin paylasildigi bir antlasma imzaladi ve birbirini takip eden zaferler sonrasinda Kafkasya ve Iran in bati topraklarini Kazvin in 40 kilometre yakinina kadar ele gecirdi ve 1727 yilindaki Hemedan Antlasmasi yla bu toprak kazanclarini kabul ettirdi Savas oncesiSah Huseyin Nevruz hediyelerini sunarken Osmanli Devleti 1699 yilinda Karlofca Antlasmasi sonucunda Batida ilk kez genis toprak kayiplarina ugradiktan sonra kaybettigi topraklari geri alma cabasina girismis ve Rusya 1711 1713 ile Venedik 1715 1718 karsisinda kazandigi zaferlerle bu amacina kismen ulasmissa da Kutsal Roma Imparatorlugu karsisinda ugradigi yenilgi sonucunda imzaladigi Pasarofca Antlasmasi yla 1718 yeni toprak kayiplarina razi olmustu Sozkonusu Antlasmanin ardindan Osmanlilar Lale Devri olarak adlandirilan ve 1730 a kadar suren daha bariscil bir doneme girerken 1736 ya dek Bati sinirlarinda savassiz bir surece girdi Iran a 1502 yilindan beri hakim olan Safeviler ise bir suredir gerileme donemi icindeydi ve sinirlari cesitli bolgelerden saldiriya ugruyordu Nitekim Beluc kabileleri 1698 den beri Kirman bolgesine Afgan Hotakiler 1717 den beri Horasan a Lezgiler ise 1721 den beri Sirvan Azerbaycan ve Dagistan a akinlarda bulunuyorlardi Buna karsilik Safevi Sahi Huseyin in 1694 1722 1700 lerin basindan itibaren Hotakiler e yonelik almaya calistigi onlemler Safevi Devleti ni temelinden sarsan gelismelere sahne oldu Kandehar daki Afgan kokenli tebaasini Siilestirmeye girisen Sah Huseyin onderligindeki isyanla karsilasti Kandehar a vali olarak atanan a Musluman olan Gurcu Prensi XI Georgi karsi 1709 da ayaklanip adigeceni hayatini kaybettiren Hotakiler 1720 yilinda ise komutasinda Kirman a girip 8 Mart 1722 de nde Safevi ordusunu maglup ettikten sonra baskent Isfahan i kusattilar 23 Ekim 1722 de teslim olan Sah Huseyin teslim olarak tahttan feragat etti ve Hotakiler Iran baskentine hakim oldu Sah Huseyin in oglu II Tahmasb ise Kazvin e kacarak kendini burada Sah ilan etti Rus Cari Petro nun ye girisi 1722 1721 yilinda Nystad Antlasmasi yla Isvec le 21 yildir suren Buyuk Kuzey Savasi ni zaferle sonuclandirarak bugunku Estonya ile Finlandiya nin guneyini topraklarina katan Rusya bu defa guneye yonelerek Iran uzerindeki tasarilarina odaklandi Bunun icin de once Osmanli Devleti yle 1713 yilinda imzaladigi antlasmayi yenileme cihetine gitti 5 Ekim 1721 de Osmanli Devleti ile Rusya Carligi arasinda ebedi dostluk kuran antlasma Istanbul da imzalandi Bu sekilde Osmanlilarla guney sinirini da guvence altina alan ve Safevilerin dustugu bu zor durumdan faydalanmak isteyen Rusya 27 Temmuz 1722 de harekete gecerek Hazar Golu kiyisindaki Mahackale ve Derbent i isgal etti Ruslar 3 aylik bir mucadele sonucunda 28 Mart 1723 te Rest i ele gecirirken 7 Temmuz da ise Baku ye girdiler Osmanli Devleti ise Rus isgalinin baslamasindan once 1722 Mayis inda bir mesveret meclisi toplayarak Iran a askeri mudahale secenegini tartismis ardindan 1578 1590 Savasinda ele gecirilip sonradan kaybedilen yerlerin yeniden isgaline yonelik Erzurum Van ve Bagdat eyaletlerine taarruz emri verilmisti Bununla birlikte Bagdat Valisi Hasan Pasa ve Erzurum Valisi Afgan Hotakiler in Isfahan kusatmalarinin sonucunun beklenmesini tavsiye ettiler Ancak 1722 yazinda Ruslarin Kafkasya nin Hazar Golu kiyilarindaki suratli ilerleyisi Osmanlilarda endise yaratti Kasim ayinda ise Sunni cogunluklu kuzey Sirvan dan gelen elci Haci Davud Bey in talebi kabul edilerek bolge Osmanli himayesine alindi Bunun uzerine cikan Osmanli Rus gerginligi Moskova ya giden Turk elcisine Rusya nin Kafkas Daglari nin guneyine sarkmayacagi teminatinin verilmesiyle yatisti 1723 Ocak ayinda ise bir baska Osmanli elcisi Osman Aga Bagdat tan Isfahan a giderek Afgan lider Mahmud Han a sundugu sartlar kabul gormeyince Osmanlilar Iran i istila karari aldilar SavasOsmanli ordusunun Gurcistan a girmesi 1723 Safevi Devleti nin bati topraklari Rus ordularinin Hazar Denizi kiyisi boyunca guneye dogru sarkarak isgallerini ilerletmeleri Osmanli Devleti nin de harekete gecmesine neden oldu Iran Sahi II Tahmasb Iranlilara bagli Kartli Kralligi nin hakimi V Vahtang in yerine Muslumanligi kabul etmis Gurcu prensi Muhammed Kulu Han i atayinca Vahtang da Osmanlilarin dogu ordulari seraskeri dan yardim istedi Kars tan Tiflis uzerine yuruyen Ibrahim Pasa once Ahilkelek te Vahtang in sadakat yeminini kabul etti ve adigecenin oglu Gustasp in birlikleriyle Gori yi Osmanlilar adina zaptettirdi Muhammed Kuli Han ise uzerine gelen Kapucu Dervis Mehmed Aga nin komutasindaki Osmanli birliklerine Tiflis i teslim etti 23 Haziran Bu sekilde Kafkaslarin en onemli merkezi 117 yil sonra yeniden Osmanli egemenligine girdi ve Kartli bolgesi Vahtang in oglu Ibrahim e 40 000 kurus yillik vergi karsiliginda ocaklik olarak verildi Ancak Baku yonunde ileri harekata gecmekte gecikince seraskerlikten azledildi ve yerine Kars Valisi Sari Mustafa Pasa getirildi Osmanlilarin Gence ve Somkhiti yi ele gecirmesi 1723 Yeni Serasker Sari Mustafa Pasa 1723 Eylul unde harekete gecerek Erzurum Valisi eski serasker ve Cildir Valisi Ishak Pasa nin birlikleriyle birlikte Gence yi kusatti Ancak bu surede Baku nun Rus isgaline girmesi 26 Haziran nedeniyle Sari Mustafa Pasa da azledilerek Seraskerlik gorevi Rakka Valisi ya verildi Yeni Serasker de Muhammed Kulu Han a ocaklik olarak vermek suretiyle bolgeyi Osmanli egemenligine katti Ardindan ise Tiflis in guneyindeki bolgesi de Vahtang in yegeni Islam Abdullah vali yapilarak Osmanli idaresine alindi 5 Eylul Safeviler Rusya ve Osmanli Devleti arasinda diplomasi 1723 Safeviler ile Rusya arasinda baris 1723 Sah II Tahmasb Safevi Sahi II Tahmasb Isfahan in Afgan Hotaki Prensi Mahmud tarafindan ele gecirilip babasi in hapsedilmesinden sonra Kazvin e yerleserek Iran tahtini geri alma mucadelesine giristi Bunun icin de Rusya yla baris yapmasi gerekiyordu 23 Eylul 1723 te imzalanan yla 1722 23 Rus Iran Savasi na son verilirken Safeviler Rusya ya Derbent Baku Sirvan Gilan Mazenderan ve Esterabad i terkediyorlardi Buna karsilik Rusya da Iran tahtini ele geciren Afgan Hotakiler uzerine ordu gondererek II Tahmasb i yeniden tahta cikarmayi taahhut etti Bununla birlikte yaklasik 61 000 kisilik ordusunun 37 000 ini kaybeden Rusya bu yardimi saglayabilecek kuvvette degildi II Tahmasb Afganlari Iran topraklarindan cikartabilmek icin Ruslardan sonra Osmanlilardan da yardim talep etti Safevilerin Osmanlilarla uzlasma arayisi 1723 Nevsehirli Damat Ibrahim Pasa Ruslarla anlasan II Tahmasb Osmanlilarla da uzlasi arayisina girerek elcisi Berhordar i Istanbul a gonderdi Ancak Safevilerin Rusya yla imzaladigi antlasmaya tepki gosteren ve Iran dan en az Rusya ya birakilan kadar topragin kendilerine de terkini talep eden Osmanlilar Safevi elcisini Erzurum dan geri cevirdi Safevilerin gonderdigi ikinci elci Murteza Kulu Bey ise Istanbul da Sadrazam Damat Ibrahim Pasa tarafindan kabul edildi ve II Tahmasb in Afgan isgalcilere karsi yardim talebini iceren mektubunu sundu Sadrazam ise Rusya nin Derbend ve Baku yu Afganlarin Isfahan ve Kandehar a sahip oldugu bir ortamda Safeviler Tebriz ve Erivan a komsu eyaletleri Osmanlilara terk etmeleri halinde yardim edilebilecegini aksi takdirde Osmanlilarin bu bolgeleri zaptetmek icin uc ordu hazirladigini bildirdi Ekim Safevilerin bu teklifi kabul etmemeleri uzerine Osmanlilarin askeri harekati devam etti Osmanli Rus muzakereleri 1723 Osmanlilar ve Ruslar Iran topraklarinin paylasilmasi icin 1723 yazinda Rus tarafinin teklifiyle muzakerelere basladilar ve 24 Temmuz 1724 te akdedilen Antlasmaya Mukaseme kadar Istanbul Ayaspasa da Osmanli heyetleri ile Rus elcisi Ivan Ivanovic Nepluyev arasinda Fransiz Buyukelcisi Marquis de Bonnac in araciligiyla Kutsal Roma Imparatorlugu nu cevrelemek isteyen Fransa Osmanli Rus barisindan yanaydi dokuz tur muzakere yapildi 25 Temmuz 1723 te baslayan muzakerelerin hemen ertesi gunu Baku nun Rus isgaline girmesi gerilimi daha da artirdi Bununla birlikte Osmanlilar diplomasiye alan acmak adina Ekim ayinda planladiklari Gence kusatmasindan vazgectiler Osmanlilarin Luristan ve Iran Azerbaycani na taarruzu 1723 1724 Osmanlilarin Kirmansah ve Hurremabad i zapti 1723 Istanbul ve Sen Petersburg daki muzakereler devam ederken Bagdat Valisi Hasan Pasa Iran topraklarina taarruz ederek Kirmansah i zaptetti 16 Ekim ve Alester civarinda mevzilenmis olan II Tahmasb in en kidemli komutan Ali Merdan in uzerine yurudu Silsile ve Delfan bolgesi askerlerinden olusan Iran birligini nde kesin bir yenilgiye ugratan Osmanli birligi karsisinda Ali Merdan da cekilmis oldugu Hurremabad da itaatini arzedince Luristan da 120 yil sonra Osmanli egemenligine girmis oldu Hasan Pasa 10 Kasim da Sine kalesini ele gecirince Erdelan Hani Abbas Kulu Han da teslim oldu Osmanlilarin Hoy u zapti 1724 Tebriz in ele gecirilmesini hedefleyen Koprulu Abdullah Pasa komutasindaki Osmanli ordusu ise Selmas ve i Hatem Han a yillik 4 000 kurus vergi karsiliginda birakirken Meraga ya hakim Iran hanini da himayesine aldigi gibi Karaman Valiligini de vererek taltif etti ardindan ise 20 Mart ta Hoy u kusatti Kanli mucadeleler sonucunda 10 Nisan da sehir 12 Mayis ta da kale Osmanlilarca ele gecirildi Ardindan ise kasabasi savassiz teslim oldu Osmanli Rus Antlasmasi 1724 Osmanlilar 1723 Temmuz undan beri bir taraftan Ruslarla muzakere ederken diger taraftan guneyde askeri harekatini surduruyordu Ruslar muzakerelerde once 1721 sinirlarina donulmesi Osmanlilarin Sirvan uzerindeki himayelerinden feragati anlamina geliyordu ardindan ise Ruslara saldiran Sunni Lezgi kabilelerine Osmanli desteginin kesilmesini talep ettilerse de karsiliginda isgal ettikleri tum Iran topraklarinin yani sira Astrahan dan cekilmeleri talebiyle karsilastilar 1724 Ocak tan sonra taraflarin pozisyonlari birbirine yaklasti ve yaz aylarina dogru paylasilan Iran topraklarinda sinirlarin nerelerden gececegini muzakere etmeye basladilar Temmuz 1724 te imzalanan antlasmayla Rusya Osmanlilarin Sirvan uzerindeki himayesini kabul ederken Osmanlilar da Ruslarin II Tahmasb uzerindeki himayesini tanidilar Bununla birlikte Ruslar II Tahmasb Osmanlilarin payina dusen topraklari terk etmemesi halinde adigeceni Osmanlilara karsi desteklemeyeceklerini ve sadece Afganlarla mucadelesinde yardim edeceklerini taahhut ettiler Taraflar ayrica Afgan saldirisina karsi ittifak teskil ettiler Osmanlilarin Iran a taarruzu 1724 1725 Hemedan in zapti 1724 Matrakci Nasuh un cizimiyle Hemedan Bagdat Valisi Eyyubi Hasan Pasa nin olumunden sonra Iran cephesi seraskerligine atanan oglu Eyyubizade Ahmed Pasa ordusuyla hucuma gecerek 29 Haziran da kusattigi Hemedan i Iranlilarin agir kayiplar vermelerinin ardindan 1 Eylul de zaptetti Ardindan nin savundugu Dercezin i i ve Astane yi ele gecirdi Ekim basinda ise ve Nihavend i Osmanli topraklarina katti Revan in Erivan zapti 1724 Osmanlilarin bir ordusu Hemedan i kusatirken Kafkasya bolgesindeki bir diger ordu ise Safevi saflarina gecmis olan Gurcu in savundugu Revan in uzerine yurudu Gori kalesi komutani Yusuf Pasa ve Cildir Valisi Ishak Pasa yla birlikte Muhammed Kulu Han in ordusunu nde yenilgiye ugratti ve Kur Nehri nin guneyine atti 17 Haziran Tiflis Muhafizi 24 Haziran da kusattigi Revan in Iranlilarin 12 000 kayip vermelerinin ardindan kentini 7 Temmuz da kalesini ise 28 Eylul de ele gecirdi Kalenin teslimiyle ele gecirilen Sah Abbas in kilici Sah Abbas 1605 te Revan i Osmanlilardan geri almisti da Istanbul a gonderildi Osmanlilar daha sonra Nahcivan ve Ordubad i topraklarina kattilar Tebriz kusatmalari 1724 1725 17 yuzyilda Tebriz Van Valisi Koprulu Abdullah Pasa ise 5 Agustos 1724 te Hoy dan Tebriz istikametine ilerledi Osmanli ordusu Tasuc Merend Kosksaray ve Sebister kasabalarini itaat altina aldiktan sonra komutasindaki Iran ordusunu yenilgiye ugratti ve 1 Eylul de kaleyi kusatti Osmanli ordusunu takviye getiren Halep Valisi Ibrahim Pasa birligini engellemeye calisan Mustafa Han komutasindaki Iran birigini 16 Eylul de nde bozdu Ancak alinan takviyeye ragmen mevsimin de ilerlemis olmasi nedeniyle Abdullah Pasa 30 Eylul de kusatmayi kaldirdi Osmanlilar Tebriz in kuzeyindeki Zunuz kalesindeki Murteza Kulu Han komutasindaki Safevi birligi bertaraf edilmeden Tebriz in yeniden kusatilmasinin tehlikeli olacagina hukmettiler ve Iranlilarin yaklasik 10 000 asker kaybettikleri sonrasinda adigecen kaleyi de ele gecirdiler 23 Mayis 1725 Temmuz ayi ortasinda bu defa daha buyuk bir orduyla yeniden tarafindan savunulan Tebriz uzerine yuruyen Abdullah Pasa 28 Temmuz da kaleyi kusatti ve siddetli carpismalar sonucunda 1 Agustos ta sehri hemen ardindan ise kaleyi zaptetti Bu sekilde Guney Azerbaycan in bu buyuk kenti ve Safevilerin ilk baskenti 122 yil sonra yeniden Osmanlilarin eline gecti Lori Gence Hurremabad ve Erdebil de Osmanli hakimiyeti 1725 Safiyuddin Erdebili nin turbesi Osmanlilar 1725 yilinda Kafkasya da da Iran topraklarina hucumlarini surdurdu Sari Mustafa Pasa idaresindeki kuvvetler ise iki gunluk bir kusatmadan sonra Gence yi zaptetti 4 Eylul Erzurum Valisi ise 5 Eylul de Gurculerin elindeki Lori kalesini fethetti Hemedan daki Osmanli ordusunun seraskeri Eyyubizade Ahmed Pasa Luristan uzerine seferlerini surdurdu Hava ve Alester gecitlerinden gectikten sonra Osmanlilara baskaldirmis Ali Merdan uzerine yurudu Ali Merdan direnemeyerek once Suster ardindan Dizful a cekildi Hurremabad Osmanli egemenligine girdi Ekim Daha kuzeyde ise Safeviligin merkezi Erdebil in Iranli valisi kentin Iranlilarca kutsiyetini temsil eden Safiyuddin Erdebili nin turbesine dokunulmamasi kosuluyla Koprulu Abdullah Pasa ya itaatini sunarak Osmanli egemenligini kabul etti Iran da hakimiyeti ele geciren Hotakilerin baris girisimiIsfahan i zaptetmek suretiyle Iran tahtini ele geciren Hotakilerin lideri Esref Han Osmanlilarla baris yapabilmek amaciyla 2 Haziran 1725 te Istanbul a Abdulaziz Han adli elcisini gonderdi 25 Ocak 1726 da Osmanli baskentine varabilen elci uc mektup getirdi Esref Han in mektubuyla Osmanlilarin ele gecirdigi Iran topraklarindan cekilmesi talep ediliyor Basvezir Silah Han in mektubu sinir demarkasyonu oneriyor 19 Afgan alimi imzali ucuncu mektup ise iki Sunni halk olan Osmanlilar ile Afganlarin savasmasini elestiriyordu Ilk iki mektuptaki talepler Sadrazam Damat Ibrahim Pasa tarafindan reddedildi Ucuncu mektuba karsi ise 160 Osmanli aliminin imzaladigi cevabi bir mektup gonderildi Hotakilerin tekliflerinin reddedilmesiyle 1726 basindan itibaren savas yeniden basladi Osmanlilarin Iran a taarruzlari 1726 Osmanli zaferleri Koprulu Abdullah Pasa komutasindaki yaklasik 20 000 askerlik orduyla Erdebil den harekete gecerek Sikaki ve Sahseven asiretlerine karsi yurudu Osmanli ordusu Iran birliklerini ten cekildikleri Cay bogazinda yakaladi 8 Mayis taki nde yenilen Iranlilar Mugan bozkirlarina dagilarak Kizilagac a cekildiler Hemedan Seraskeri Eyyubizade Ahmed Pasa ise Luristan da harekete gectiyse de Beni Cemil in komutasindaki Arap asiretlerinin 40 000 askerinden olusan ordu tarafindan durdurulduysa da 25 Mayis taki nde yenilgiye ugratildi Osmanlilarin ucuncu taarruzunu ise Tebriz seraskerligine atanan Hekimoglu Ali Pasa icra etti Hotaki lideri Esref Han a tabi olarak Meraga ya kadar Iran Azerbaycanini isgal eden in uzerine yurudu 30 Temmuz da nde Iran birliklerini agir yenilgiye ugratarak bolgedeki Osmanli hakimiyetini yeniden kurdu Osmanlilarin dorduncu taarruzu ise Kafkasya da icra edildi Sirvan seraskeri bolgedeki Ermenileri yendikten sonra cekildikleri Susa da hezimete ugratti Hotakilerin Ancedan zaferi En genis sinirlariyla Hotaki Devleti 1728 Osmanli birlikleri dort cephede ayri ayri zaferler kazanirken Hemedan seraskeri Eyyubizade Ahmed Pasa Kasim ayinda ana Osmanli ordusuyla Hotakilerin elindeki Isfahan a dogru ilerledi 20 Kasim daki Ancedan Muharebesi nde Kurt suvarilerin bir baska Sunni orduya karsi savasmayi reddedip cekilmeleri uzerine Osmanli ordusu yenildi ve Hemedan a cekildi Hotakiler kuzeyde Zencan Abhar ve Tarim i geri aldi Baris muzakereleri ve Hemedan Antlasmasi 1727 Esref Han Osmanli ordusunun Andecan da aldigi yenilgi sonrasinda geri cekilmesinin ardindan Esref Han takip edecek kudrette degildi 1727 yilina gelindigindeyse Osmanlilar Hotakiler e nihai darveyi vurmak icin daha duzenli bir hazirlik icindeyken Hotakiler ise II Tahmasb liderligindeki Safeviler in Isfahan uzerindeki baskisina karsi koymakla mesgulduler Bu cercevede Hotakilerce Hemedan daki Eyyubizade Ahmed Pasa ya once Haci Ismail ardindan ise Molla Nusret adli elciler gonderilerek baris teklifinde bulunuldu Ana Osmanli ordusunun Kirmansah tan Hemedan a gelerek taarruza hazirlandigi bir donemde muzakereler basladi 23 Eylul 4 Ekim de ise 12 maddelik bir antlasma uzerinde uzlasildi Bu Antlasmaya gore Hotakiler Osmanlilarin 1723 ten beri Kafkasya ve Bati Iran daki toprak kazanclarini tanidilar Osmanlilar Hotakileri Safeviler doneminde oldugu gibi protokoler acidan esit muhatap olarak tanidilar 2 madde Bu cercevede Esref Han in Sah unvani Osmanlilarca kabul edildi Osmanlilar Hotakilerin Iran dan Osmanli topraklarina kadar hac yolunun guvenligini saglama mesuliyetlerini de tanidilar Taraflar ticari cikarlarinin korunmasi icin karsilikli olarak baskentlerinde gorevli kadi bulundurma hakki uzerinde uzlastilar 6 madde Hotakiler Basra kabileleriyle savasmamayi ve Osmanlilar bu kabileleri tam hakimiyet altina alirlarsa bunlarin hakim oldugu Basra Korfezi nin kuzeyindeki bolgelerdeki Osmanli hakimiyetini tanimayi taahhut ettiler 7 madde Hotakiler Andecan Muharebesinden sonra isgal ettikleri Zencan Sultaniye ve Abhar i Osmanlilara iade ettiler 10 madde Taraflar sinirin belirlenmesi icin hudut komisyonu teskili hususunda uzlastilar 11 madde Savas sonrasiBu savas sonunda Osmanli Devleti nin kazandigi zafer Osmanli tarihciliginde Gerileme Devri olarak adlandirilan donemde 1683 1792 Osmanlilarin kazandigi bes parlak askeri galibiyetten digerleri 1711 13 Rusya 1715 18 Venedik 1730 32 Iran ve 1737 39 Avusturya biri oldu 1623 1639 Osmanli Safevi Savasi nda Osmanli merkez ordusunun kulfetli seferleri Hafiz Ahmed Pasa 1625 26 ve Husrev Pasa 1630 ve IV Murad in 1638 Bagdat kusatmalari ile keza IV Murad in Revan Seferi 1635 Osmanlilari Iran sinirinda askeri doktrinlerinde degisiklige yoneltmis sinirdaki askeri mevcudiyet daha ziyade eyalet askerlerine havale edilmisti 1723 1727 savasinda da Osmanlilar bu doktrin cercevesinde cogunlukla Trabzon Erzurum Cildir Van Musul ve Bagdat eyaletlerinin askerleriyle seyrek olarak diger Anadolu eyaletlerinden takviye alinsa da harp etti 1727 yilinda imzalanan Hemedan Antlasmasi nin omru ise cok uzun olmadi Osmanli Rus ve Afgan isgaline ugramis Iran i ayaga kaldiran Nadir Sah 1729 da Afgan Hotakiler i yenerek Isfahan a girdi ve Iran daki Safevi hakimiyetini II Tahmasb adina yeniden ihya etti 1730 yilinda ise Osmanlilarin ele gecirdigi topraklari ele almak icin taarruza gecti Bunun sonucunda Osmanlilar kendilerini 1746 ya kadar kesintilerle suren siddetli bir savasin icinde buldular Nadir Sah in 1730 yilindaki hucumu ve Osmanlilarin gafil avlamasi Istanbul da sarsici bir etki yaratti ve 1718 den beri suren Lale Devri nin sonunu getiren Patrona Halil Isyani nin patlamasina yol acti Kaynakca XVIII Asirda Osmanli Iran Munasebetleri Ismail Hakki Uzuncarsili Yeni Turkiye Yayinlari Ankara 2002 C XII s 512 Muahedat Mecmuasi 6 cilt c 3 Istanbul Hakikat Matbaasi 1880 s 229 237 XVIII Asirda Osmanli Iran Munasebetleri Ismail Hakki Uzuncarsili Yeni Turkiye Yayinlari Ankara 2002 C XII s 362 364 Basbakanlik Osmanli Arsivi NH 7 s 65 66 Nisli Mehmed Aga nin Moskova Sefaretnamesi Faik Resit Unat Tarih Vesikalari 10 11 12 1954 55 s 365 367 Basbakanlik Osmanli Arsivi AE III Ahmed n 17743 Treaty of St Petersburg 1723 Alexander Mikaberidze Conflict and Conquest in the Islamic World A Historical Encyclopedia Vol I ed Alexander Mikaberidze ABC CLIO 2011 s 850 The Cambridge History of Iran William Fisher P Avery Bayne G R G Hambly C Melville Cambridge University Press 1991 c 7 ISBN 978 0521200950 Nader Sah Sadik Rezazade Safak Behzad Nesriyat Tahran s 153 XVIII Asir Turk Rus Munasebetlerinde Nepluyev Fatih Unal Gece Kitapligi Ankara 2014 Basbakanlik Osmanli Arsivi NH 7 s 96 Iran at War Dr Kavekh Farookh Osprey Publishing 2011 Oxford 2011 s 83