Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rum İsyanı/Yunan İsyanı, (Osmanlıca: يونان عصياني), Yunan Bağımsızlık Savaşı,Yunan İhtilali veya Yunan Devrimi (Yunanca: Ελληνική Επανάσταση, Elliniki Epanastasi),Yunanların Osmanlı egemenliği ve isyan bölgelerindeki Müslüman halka karşı başlattığı, 1821-1829 yılları arası süren ve Yunanistan'ın Osmanlı Devleti'nden bağımsızlığını kazanmasıyla sonuçlanan bağımsızlık savaşı, devrim ve etnik temizliktir. 1832 yılında imzalanan İstanbul Antlaşması ile Yunanistan'ın bağımsız bir ülke olarak tanınmasıyla sonuçlanmış bağımsızlık sürecidir.
Bağımsızlık süreci Mora Yarımadasının güneyindeki Manya Burnu'nda yaşayan Yunanların 17 Mart 1821'de Osmanlılara karşı ayaklanarak 23 Eylül'de Tripoliçe'yi ele geçirmeleriyle başladı. Şehrin düşmesiyle Türk ve Yahudi sakinlerin öldürüldüğü Tripoliçe Katliamı patlak verdi. Ayaklanmada Osmanlı Devleti'nden bağımsızlık isteyen Yunan aydınlarının kurduğu Filiki Eterya derneği de rol oynadı. Uzun bir süre kanlı mücadelelerle devam eden ayaklanma, 1829 yılında İngiltere, Fransa ve Rusya'nın Yunanlar lehine müdahale ederek Navarin Deniz Muharebesi'nde Osmanlı Devleti'ni büyük bir yenilgiye uğratmaları sonucu Yunanların lehine dönüştü. Osmanlılar 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nı kaybederek 1829 yılında Rusya'yla imzaladıkları Edirne Antlaşması'yla Yunanistan'ın bağımsızlığını kabul ettiler. Daha sonra temmuz 1832'de Yunanların adına müdahale etmiş olan Avrupa'nın 3 büyük gücü ile imzaladıkları İstanbul Antlaşması ile bağımsız Yunanistan'ın sınırlarını ve statüsünü garanti altına almışlardır. Böylece Yunanlar, Osmanlı idaresi altında bağımsızlık kazanan ilk millet olmuştur. Yunan bağımsızlığının yıldönümü olan 25 Mart 1821 Yunanistan'da ulusal tatil günüdür. Bu tarih özellikle Meryem'e İsa'nın doğacağı vahyinin verilme günü olan Müjde ile aynı güne denk getirilmiştir.
Osmanlı Egemenliği
Yunanların bağımsız bir ülke olarak varlıkları 1453'teki İstanbul'un fethi ve Bizans İmparatorluğu'nun ardılları olan devletlerin de yıkılmasıyla son bulmuştur. Böylece Yanya Adaları, Agrafa Dağları, İsfakiye, Suli ve Mani bölgelerinde bağımsız yaşayan az sayıda Yunanların dışındaki bütün Yunan halkları Osmanlı Devleti'nin egemenliği altına girmiştir. Yunanlar, Osmanlı İmparatorluğunun hemen hemen her tarafına yayılmışlardı. Ancak yoğun olarak Pontos, Mora, Teselya ve Ege adalarında bulunuyorlardı. Osmanlıların dine dayalı millet sisteminde yerlerini alarak ülkedeki milletlerden biri haline gelmişlerdi. Bu sisteme göre Osmanlı Devleti'nde yaşayan Yunanlar, Fener Rum Ortodoks Partikhanesi'ne bağlı kısmen özerklik sahibi bir toplumdu. Dinsel, ekonomik ve kültürel açıdan bazı özgürlüklere sahip olmalarına rağmen, Yunanlar, Gayrimüslimler oldukları için Osmanlı egemenliği altındaki herhangi bir yönetilen gibi "Reaya" denirdi. Reayalar olarak Osmanlı devletine cizye ve haraç gibi vergiler ödemeye mecburdular ve onların toplumsal statüsü Müslümanlara kıyasla daha çok aşağı sayılıyordu. Tüm gayrimüslimler gibi askerlik yapmayan Yunanlar, ailelerini terk edip devşirme yoluyla zorunlu bir şekilde müslümanlaştıktan sonra, devletin kadrolarında görev almak zorunda kalıyordu.
Osmanlı egemenliği boyunca Rumlar Osmanlıların çok uluslu sisteminin bir parçası olarak ayrı bir millet olarak kabul edildiler. Rum Ortodoks Patrikhanesi bu milletin sözcüsü ve lideri olarak kabul ediliyordu. Rumların arasındaki uzlaşmazlıklar ve yasal sorunlar Patrikhane'ye ait mahkemeler tarafından çözümlenirdi. Millet sistemi dil veya etnik kökenden ziyade dine bağlı olarak düşünüldüğü için Osmanlı Devleti'nde yaşayan Ortodoks Kilisesine üye Sırp, Bulgar ve Romen gibi diğer bütün etnik gruplar da Rum Ortodoks Patrikhanesi tarafından temsil edildiler. Devşirme sistemi uyarınca Rumlar Osmanlı Devleti'nin asker ihtiyacını karşılamak üzere genç ve yetenekli çocuklarını Yeniçeri Ocağına vermek zorundaydılar. Bu sistem 18. yüzyılda giderek zayıfladı ve 1826 yılında Yeniçeri Ocağı'nın kapatılmasıyla tamamen ortadan kalktı.
Osmanlı egemenliği boyunca Yunan kültür ve ekonomisinin merkezi İstanbul'du. Rum Ortodoks Patrikhanesi'nin içinde bulunduğu Fener semtinde yaşayan Rumlar özellikle 18. yüzyılda büyük bir nüfuz sahibi oldular. Fenerli Rumlar olarak bilinen bu kesim Avrupa'da eğitim gördükleri için Latince, Fransızca, İtalyanca, Almanca gibi dilleri Müslümanlara kıyasla daha iyi biliyorlardı. Dolayısıyla Osmanlı Devleti'nin Avrupa ülkeleriyle olan ilişkilerinde büyük bir rol oynamaya başladılar. Köprülü Fazıl Ahmed Paşa 1671 yılında Fenerli Rum Aleksandros Mavrokordatos'u baş tercümanlık görevine getirdi. Aleksandros Mavrokordatos daha sonra 1699 yılında imzalanan Karlofça Antlaşması'nın Osmanlı tarafındaki baş müzakerecisi oldu Osmanlı padişahlarının güvenini kazanan Fenerli Rumlar 18. yüzyıl boyunca Osmanlı Devleti'ne bağlı Eflak ve Boğdan'ın valileri olarak görev yaptılar. Fenerli Rumların bu ayrıcalıklı konumları Yunanistan'ın bağımsızlığını kazanmasına kadar devam etti.
1821 İsyanından Önceki İsyanlar
Yunan isyanı, tek bir olay neticesinde ortaya çıkmış değildi. Tüm Osmanlı dönemi boyunca (1453-1821) pek çok başarısız isyan ortaya çıktı. Özellikle 17. yüzyılda, Mora başta olmak üzere tüm Yunanistan’da Osmanlılara karşı çok önemli direniş yapılıyordu. 1600 ve 1611 yıllarında Dionysios Filozof’un önderliğindeki iki ayaklanma hareketi yaşanmıştır. Yanya’da meydana gelmiş 1611 ayaklanması, Aslan Paşa tarafından bastırılıan isyan başarısızlıkla sonuçlanmıştır ve Yanya’daki Aslan Paşa Camii bu olayın anısına, onun adına yaptırılmıştır. Osmanlılar, gözaltına alınan Dionysios Filozof’a işkence edip, diri diri derisini yüzdüler. Yapılan ilk büyük isyan, Rusların destek ve yardımıyla başlatılan Orlov isyanıydı (1770). 18. yüzyılda Ruslar ile olan ilişkiler, Yunanlar arasında özgürlük ve bağımsızlık düşüncelerinin yayılmasına neden oldu. Ruslar 18. yüzyılın sonlarına doğru Rusya'nın daha çok geleneksel din bağlarını kullanarak yürüttüğü etkiler, bölge halkına yönelttiği ayaklanma çağrılarına kadar varan çabaları, özellikle yoksulluk ve topraksızlığın ciddi boyutlara ulaştığı Mora'da geniş destek buldu. Buna göre, 1768 Osmanlı-Rus savaşı sırasında Mora kıyılarına gelen Büyük Katerina’nın yakın ortağı olan Amiral Kont Aleksey'nin komutasındaki Rus donanması, Mora’da Osmanlılara karşı bir isyanın çıkmasına neden olmuştu. Orlov kardeşleri, Mora Yarımadasındaki Yunan halkına muhtariyet vermekle görevlendirildi. Ancak 1770 yılında başlayan Orlov isyanı Rusya'dan yeterli yardım göremeyince Osmanlı (Müslüman ve Arnavut) birliklerince kısa sürede bastırıldı. Rusların Mora’yı terk etmesinden sonra Orlov isyanına misilleme hazırlayan Osmanlı kuvvetleri, Yunanlara karşı büyük saldırılara başladılar.Divan-ı Hümayun'un Mora’daki Yunanların öldürülmesi emrini vermesine, kaptan-ı deryalığa getirilen Cezayirli Gazi Hasan Paşa: "Yunanları yok edersek haracı kim verecek?" cevabını vermişti. Sonraki yıllarda, Rus casusu olarak suçlanan Aitolyalı Kosmas, 24 Ağustos 1779’da, Osmanlı yetkililerinden gözaltına alındı ve sonrasında infaz edildi. Bunlara ek olarak, öldürülen Yunanların arasında Teodoros Kolokotronis’in babası olan Konstandis Kolokotronis de yer alıyor. Aynı zamanda Yunanistan’nın birçok yerinde (Mani Yarımadası, Girit) çıkan ayaklanmalar ve özellikle Girit'teki İoannis Vlahos Daskaloyannis ayaklanması Osmanlı kuvvetlerince kanlı bir şekilde bastırıldı. Orlov isyanı bastırıldıktan sonra, Rus orduları karşısında güç duruma düşen ve sonunda 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'nı kaybeden Osmanlı Devleti'nin, 1774'te imzaladığı Küçük Kaynarca Antlaşması, Rusya'ya Yunan Ortodokslarının koruyuculuğunu vererek yeni müdahalelere açık bir kapı bıraktı.
Küçük Kaynarca Antlaşması’nın Yunanlara Etkisi
Rusya’nın zaferi ile sonuçlanan savaşın sonunda imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması (1774) ise başta Yunanlar olmak üzere Osmanlı hakimiyetindeki Hristiyan azınlıkların bağımsızlık hareketlerine giden süreci başlatması açısından son derece önemlidir. Oral Sander, Osmanlı diplomasi tarihinde Küçük Kaynarca Antlaşması’nı içeriden dağılma sürecinin başlangıcı olarak niteler ve Osmanlı topraklarındaki Ortodoksların hamisi haline gelen Rusya’nın Yunanistan’ın bağımsızlığına giden süreci başlattığını belirtir. Sonuç olarak, Yunan aydınlanmasının öncülüğünde, Orlof Ayaklanması örneğinde ve Küçük Kaynarca Antlaşması’nın sağladığı Rus korumacılığının güdümünde Osmanlı topraklarına gelen Batılı aydınlanma değerleri Balkanlardaki Hristiyan toplumlar arasında Yunanların öncülüğünde sosyal yaşamın bir parçası haline gelmeye başlamıştır. Küçük Kaynarca Antlaşmasına Rusların koydurduğu "Yunanlar, Karadenizde Rus bayrağı altında ticaret yapabilir" maddesinin sonucu olarak güçlü bir ticaret burjuvazisi Yunanistanda gelişmiş oldu. Osmanlı İmparatorluğundaki ayrıcalıklı durumları sonucu varlıklı bir duruma gelmiş olan Yunan aydınları Avrupa ile sürekli ilişkide olup, milliyetçilik ve bağımsızlık gibi düşünce akımlarını da öğrenmişlerdi.
Çağdaş Yunan Aydınlanması ve Yunan Milliyetçi Akımı
18. ve 19. yüzyıllarda Avrupa ülkelerinin ekonomik ve askerî gücünün artması ve Avrupa'da milliyetçilik akımlarının yayılmasıyla (büyük bir nedeni Fransız İhtilali) Balkanlardaki Hristiyan milletleri derinden etkilemiş, Osmanlı Devleti'nin gücü azalmış, Yunan milliyetçiliği önem kazanmıştır. Avrupa'daki liberal çevrelerin Yunan bağımsızlığına gösterdiği sempati ve güçlü bir Yunan orta sınıfının ortaya çıkışı milliyetçi harekete geniş bir temel kazandırırken, Osmanlı merkezi yönetiminin giderek zayıflaması Yunan siyasi çevrelerine belirli bir hareket serbestliği kazandırdı. 1790’larda Viyana merkezli olarak ortaya çıkan Yunan milliyetçiliği daha sonra Paris’e taşınmış ve 1821’deki isyana giden yolda en önemli süreç olmuştur. Daha sonra bağımsızlığın fikri kahramanı haline gelecek olan Rigas Fereos ve Adamantios Korais bu süreçteki en önemli iki filozoftur.
Rigas Fereos (1757-1798), Avrupa Aydınlanması ve Fransız Devrimi’nin etkisi altında hürriyet, eşitlik ve kardeşlik ilkelerini benimsemiş ve Yunanların öncülüğünde Balkan halklarının Osmanlı İmparatorluğu’ndan kurtuluşu için mücadele vermiş en önemli Yunan aydınıdır. Osmanlı İmparatorluğu içerisinde demokratik bir devrim gerçekleştirilmesi idealini dile getirmiştir. Anayasa çalışmaları yapmış; temelde Osmanlı’daki bütün milletlerin eşit bir şekilde bir arada yaşayacakları bir düzenden bahsetmiş ve Osmanlı Sultanını ‘tiran’ olarak tanımlamıştır. Osmanlı’da, Fransa’dakine benzer bir devrim hareketi gerçekleştirilmesini ve çok uluslu demokratik yapıda bir devlet kurulmasını savunmuştur. Çok önemli devrim şiirleri yazmış olan Fereos, Montesquieu’nin De l'esprit des lois (Kanuların ruhu) adlı eserini çevirdi ve Napolyon Bonapart ile temas kurup güneydoğu Avrupa’ya özgürlük getirmesi için onu teşvik etmeye çalışmıstı. Ancak, bu dönem 1790’larda III. Selim döneminde Osmanlı diplomasisinde önemli gelişmelerin yaşandığı bir dönemdir. Osmanlı diplomasisi Avrupalı devletler nezdinde etkin hale gelmeye başlamış; Osmanlı aleyhine gelişen fikir akımlarına karşı Avrupa’da önlemler alınmıştır. Bunun sonucunda, o dönemde Osmanlı’daki Hristiyan azınlıkları kollayan Avrupa devletlerinin politikalarıyla çelişen bir şekilde 1798’de Avusturya, Rigas Fereos’u ve sekiz Yunan cumhuriyetçiyi yakalayıp Osmanlı’ya teslim etmiş ve Rigas Fereos kırk gün işkence edildikten sonra idam edilmiştir. Rigas Fereos’un Yunan Aydınlanmasına ve Yunan millî hareketine paha biçilmez katkısı ve onun idam edilmesi, 1821 isyanına giden süreçte Yunanlar için ulusal bir kahraman haline gelecektir.
|
| Teodoros Kolokotronis Rigas Fereos hakkında konuşurken |
Adamantios Korais, Rigas Fereos’un devrimci fikirlerini daha ileriye taşıyarak bağımsız Yunanistan’ın felsefi arka planını oluşturmuştur. Sakız kökenli, 1748 yılında İzmir doğumlu Adamantios Korais, genç yaşta Amsterdam'da ve Paris'te yaşamış ve okumuş, Fransız Devrimi’ni yakından izlemiş ve o dönemin aydınlarıyla ilişki kurmuştu. Antik Yunan Edebiyatı konusunda araştırmalar ve siyasal polemikler ama aynı zamanda edebi metinler de yazmıştır. 1821 Yunan İsyanı’na giden süreçte Korais, özellikle Fransa’daki Yunan cumhuriyetçileri örgütleyerek Kardeşlik Bildirisi ve Savaş Çağrısı gibi risaleleriyle Osmanlı yönetimine sert saldırılardı bulunmuş ve bağımsız bir Yunanistan’ın kurulmasını önermeye başlamıştır.
Yunan aydınlanmacılarının, Aydınlanma ve Fransız Devrimi doktrinlerini özümsemeleri ve kendi halklarına kabul ettirmelerindeki rolü çok önemli ve son derece etkindi. Yunan Aydınlanması’na Fereos ve Korais gibi isimlerin yanı sıra Sakız Adası’nda doğmuş "Yunan Halkının Büyük Öğretmeni" ,Antimos Gazis, , ve gibi önde gelen Yunan aydınları büyük katkıda bulundu. 1810’larda Yunan ulusal bilincinin güçlendiği bir dönem yaşanmıştır.
Filiki Eterya
Yunanlar, Osmanlı Devletine karşı başlatacakları isyanı yönetmek amacıyla Filiki Eterya adlı gizli cemiyeti kurdular. Filiki Eterya 1814 yılında Emmanuil Ksantos, Nikolaos Skufas ve Atanasios Tsakalof adlı üç genç Yunan tarafından, o zamanki Rusya'da günümüzde Ukrayna'nın sınırları içinde kalan Odessa kentinde kuruldu. Amacı Yunan bağımsızlık hareketini gerçekleştirmek olan bu dernek özellikle Osmanlı topraklarında yaşayan Rumları kışkırtmak için düzenlediği toplantılarda şu kararları aldı:
1. Merkezi Atina'da bulunan Filmusos Cemiyeti, Filiki Eterya'ya bağlanarak, bu cemiyetin batı kültürü almış Yunan gençlerinden yaralanılacak
2. Örgütlenebilmek için gerekli maddi olanakların sağlanması yolunda yeni ticaret şirketleri açılacak
3. Yunan tüccarlarının, ünlü ve etkili ailelerin, kilisenin tanınmış din adamlarının örgüte katılması sağlanacak.
Bu kararlarda birleşen cemiyetin merkezi 1818 yılında İstanbul'a taşındı. 12 Nisan 1820 tarihinde yapılan toplantıda, cemiyetin başkanlığına Fenerli Rum İpsilantis ailesi'nin üyesi, Rus ordusunda yüksek rütbeli subay ve Çar I. Aleksandr'ın yaveri olan Aleksandros İpsilantis seçildi. Filiki Eterya, temsilcilerini tüm Yunanistan'a gönderip isyan hazırlayıcı hareketleriyle Yunan halkını birleştirerek, Yunan İsyanı'nın başlamasında son derece etkin bir rol oynamıştır.
Çatışmalar
Aynı dönemde milliyetçi hareketi içinde sınıflara ve bölgelere dayalı farklı eğilimler de belirmeye başladı. Soylular ve Rusya'ya bağlı güç odakları dışında, din adamlarının etkin olarak katıldığı köylü hareketi ve adalardaki varlıklı tüccarların desteklediği bağımsızlık hareketi de siyasi sahneye çıktı. Bu farklı eğilimleri biçimlendiren bir etken de büyük devletlerin Yunan milliyetçilerini yanlarına çekme girişimleriydi. Filiki Eterya silahlı bir ayaklanma hazırlığına yöneldi. Venedik yönetiminin ardından birkaç kez el değiştirdikten sonra İngiliz korumasına girmiş olan İon Adaları da anakaradaki siyasi örgütlenmenin bir sığınağı durumuna geldi. Rumeli'deki Rus nüfuzundan rahatsızlık duyan Avusturya doğuya yayılma politikasının bir parçası olarak Yunan milliyetçiliğine destek veren bir başka güç konumuna girdi. Yunanların bağımsız bir devlet kurma hedefiyle ayaklanmasını sağlayan asıl etken ise, bölgede fiili bir özerklik elde etmiş olan Tepedelenli Ali Paşa ile Osmanlı kuvvetleri arasında Mart 1820'de başlayan çatışma oldu. Yunan ayaklanmasına Markos Boçaris gibi birkaç Αrvanit komutan önderliğinde Osmanlıya karşı savaşmıştır.
Bu çatışma sürerken 1821 ilkbaharında Mora'da patlak veren Yunan ayaklanması kısa sürede Orta Yunanistan ve Girit'e de sıçradı. Ayaklanmacılar önemli mevziler elde ettiler. Tripolis şehrinde 8.000-15.000 başka kaynaklara göre 30.000, Navarin'de de 3.000 Türk, kadın-çocuk ve erkek katledildi. İsyancıların sağladığı ilerleme, 1822 yazında Osmanlı kuvvetlerinin karşı saldırısıyla durdu. Tesalya ve Makedonya Osmanlı denetimine girerken, Yunanlar arasında baş gösteren iç çekişmelerle başını Teodoros Kolokotronis ile Yeoryos Kunduriotis ve Aleksandros Mavrokordatos'un çektiği iki ayrı merkez ortaya çıktı. Bu çatışmaya karşın Osmanlı Devleti'ne karşı sürdürülen direniş, Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa 'nın oğlu İbrahim Paşa'nın komutasındaki ordunun Mora'ya çıkması ve Dramalı Mahmut Paşa komutasında Osmanlı askerlerinin kuzeyden gelerek Mora'ya yerleşmesiyle kırılmaya yüz tuttu.
Avrupa'nın müdahalesi
Ama duruma müdahale eden İngiltere, Fransa ve Rusya ekim 1827'de Navarin Deniz Muharebesi'nde Osmanlı-Mısır donanmasını yok edince denge yeniden Yunan ayaklanmacıların lehine döndü. Yunan kuvvetleri İngiliz ve Fransız askeri desteğiyle anakaranın iki yanında kuzeye doğru yayılmaya başladı. Bu sırada Osmanlı Devleti'ne savaş açan Rusya'nın baskısıyla eylül 1829'da imzalanan Edirne Antlaşması Yunanistan'ın bağımsızlığını kazanmasına yol açtı.
Mora ve Orta Yunanistan'daki Etnik Temizlik
Olayların başlamasından önce,1821'de yapılan nüfus tahminlerine göre, Mora ve Orta Yunanistan'da 63.615'i Türk olmak üzere toplam 938.765 insan yaşamaktaydı. 1828 yazına gelindiğinde Türklerin tamamı öldürülmüş veya yaşadıkları topraklardan kaçmak zorunda bırakılmışlardı. Yunan halkı neredeyse Türklerden kalan bütün dükkân ve özel mülkleri yağmalamıştı. 1828 yılında bu yağmalamalar sebebiyle eski Türk mülklerinin sayısı da sayıldı ancak sayılar hiçbir zaman resmi olarak yayınlanmadı. Bu nedenle mevcut veriler İçişleri Bakanlığı'nın 1867 tarihli ve daire başkanı Mansola tarafından imzalanan resmi baskısında ve ayrıca Vali Kapodistrias'ın ölmeden önce buna atıfta bulunan yazılı tebligatlarıyla sınırlıdır.
William St Clair bu katliamlara şöyle işaret etmiştir;
Yunanistan Türkleri kendilerinden sonra çok az iz bıraktılar. Onlar ansızın ve tamamen 1821 yazında yok oldular. Bu yok oluş tüm dünyanın gözlerinden uzak oldu ve arkalarınca ağlanmadı. 20 binden fazla yaşlı, erkek, kadın, çocuk Türk; kendi komşuları Yunanlar tarafından birkaç hafta içinde öldürüldüler. Bu katliam acımasızca ve tereddütsüz hayata geçirildi... Çiftliklerde veya tecrit edilmiş toplumlar halinde yaşayan Türk aileler, kısa bir sürede öldürüldüler; yakılan evleri, cesetlerinin üzerine yıkıldı. Olaylar başlayınca evlerini bırakarak en yakındaki kente sığınmaya çalışanlar da, Yunan güruh tarafından yollarda öldürüldüler. Küçük kentlerde, Türkler, evlerine kapanarak kendilerini korumaya çalıştılar, ama pek azı kurtulabildi. Bazı yerlerde açlığa dayanamayarak, hayatlarının bağışlanacağına dair onlara söz veren âsilere teslim oldular, ama yine de öldürüldüler. Ele geçirilen Türk erkekler derhal öldürülüyor, kadınlarla çocuklar köle olarak âsilere dağıtılıyor, ama daha sonra onlar da öldürülüyorlardı.
Rum Ortodoks Kilisesi’nin tarihini yazan İngiliz yazar Steven Runciman ise bu katliamlara şu şekilde dikkat çekmiştir.
Kilisenin Basil (Vasili) gibi büyük babaları, 1821’de Mora’da isyan bayrağını çeken piskoposların bu saldırgan eylemlerini görseydi dehşete düşerdi. Bu, Yunanların bağımsızlık veya kurtuluş savaşı değildi; Türklere ve öteki Müslüman azınlıklara karşı başlatılmış olan bir yok etme savaşıydı ve başlıca kışkırtıcılar Rum Ortodoks Hıristiyanlardı.
Şehirlerdeki katliamlara verilen tepkileri de şöyle özetlemiştir;
Ayaklanma başlar başlamaz, Yunan haydut Petros Mavromihalis, öteki adıyla Petrobey, çapulcularıyla birlikte dağlardan inerek, liman kenti olan Kalamata’ya giriyor ve Patras’taki güruhu gölgede bırakacak bir şekilde bütün Müslüman erkekleri öldürüyor; genç kadın ve çocukları köle olarak satıyordu. Bu “zaferi” kutlamak için kentteki ırmağın kenarında 24 papaz ayin düzenliyordu. Kalamata felâketini, Patras ve Livatya’daki bütün Müslümanların katli izliyordu.
Ancak olanlar bunlarla sınırlı değildi Yunanlar karşı tarafın bulunduğu çaresiz durum üzerine sadece bunları yapmadı garnizonları ateşe verdi. Denizcileri yakaladı bazılarını diri diri yakmak üzere çoğu öldürüldü. İngiliz tarihçi Salâhi R. Sonyel ise ünlü Yunan ve Orta Çağ tarihçisi William Miller'a da dayanarak bu olayları şöyle özetledi.
Nisan ayında Hidra, Spetsa ve İpsara adalarının Yunan sakinleri âsilere katılıyor; Osmanlı bayrağını taşıyan gemilere saldırıyor; gemicileri yakalayarak öldürüyor veya denize atıyorlardı. Mekke’ye Hacca gitmekte olan birçok Müslümanları da yakalayarak öldürüyorlardı. St. Clair, Howarth ve Miller gibi İngiliz yazarların anlattıklarına göre, bir Türk gemisinin 57 tayfası yakalanarak, zafer çığlıkları arasında Hidra adasına götürülüyor ve orada, sahilde, diri olarak ateşte yakılıyorlardı. Tesalya, Makedonya ve Halkidiki’de birçok Yunanlar ayaklanmaya katılıyor ve acımasızca Türklere saldırıyorlardı. Bazı bölgelerde âsi önderler, bütün Yunanların ayaklanmaya katılmalarını sağlamak amacıyla Türkleri kasten kırımdan geçiriyorlardı. Türk komşularını gaddarca öldüren alelâde Yunan köylüler, bu ayaklanmayı dinsel yok etme olarak görüyor; onlara önderlik eden piskoposlarla papazlar da aynı görüş ve duyguları paylaşıyorlardı.
Antlaşma ve protokoller
Girdiği savaşlarda ağır kayıplar veren Osmanlı Devleti, 1829 yılında Edirne Antlaşmasını imzalayarak Yunanistan'ın bağımsızlığını tanıdı (Ayrıca Sırplar da bu antlaşmayla özerklik kazanmışlardır). Bu sayede Yunanistan fiilen ve hukuken bağımsız olmuştur. Yunanistan, bağımsızlığını resmen 1832 yılında imzalanan İstanbul Antlaşması ile kazanmıştır.
Yunanistan Krallığı
Geçmişte Rusya'nın dışişlerinde önemli rol oynamış ve Avrupa'da tanınmış bir kişi olarak nisan 1827'de Yunanistan'ın geçici devlet başkanlığına seçilmiş olan Kont Yannis Kapodistrias, Ocak 1828'de Yunanistan'a geçtikten sonra Rusya'ya yakın güçlü bir merkezi yönetim kurmaya yöneldi. Bağımsızlık mücadelesinde öne çıkmış ailelerin düşmanlığını çeken Kapodistrias'ın ekim 1831'de öldürülmesini izleyen karışıklıklar ancak büyük devletlerin müdahalesiyle sona erdirilebildi. Mayıs 1832'de Londra'da varılan antlaşma uyarınca İngiltere, Fransa ve Rusya'nın koruması altında, kuzey sınırı Arta-Volos hattını izleyen ve Girit ile Samos dışında bazı Ege Adalarını da içine alan bağımsız bir krallık oluşturulması benimsendi. Aynı antlaşmayla Bavyera kralı I. Ludwig'in oğlu Otto'nun Yunan tahtına geçmesi kararlaştırıldı.
Galeri
Muharebeler ve Katliamlar
-
![image]()
Patrik Grigorios'un idam edilmesi ve onun cesedinin İstanbul sokaklarında sürüklenmesi ve denize atılması (Peter von Hess) -
![image]()
1821 yılında Osmanlılar tarafından İstanbul Rumları'na karşı yapılan zulümler -
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Dragaşani'de savaşan Kutsal Taburu (Peter von Hess) -
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Dimitrios Papanikolis komutanlığındaki Yunan gemisinin, Eressos körfezinde Türk bayrak gemisini havaya uçurması () -
![image]()
Konstandinos Kanaris komutasındaki Yunan gemisinin Sakız adasındaki Türk bayrak gemisine saldırısı (Nikiforos Litras) -
![image]()
() -
![image]()
() -
![image]()
Türkleri mağlup ediyor (Peter von Hess) -
![image]()
-
![image]()
Tripoliçe surlarina özgürlüğün bayrağını dikiyor (Peter von Hess)
Yunan
Osmanlı - Mısır
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c William St. Clair. That Greece Might Still Be Free The Philhellenes in the War of Independence. London: Oxford University Press, 1972. , p. 43
- ^ a b J. M. Wagstaff, War and Settlement Desertion in the Morea, 1685-1830, Transactions of the Institute of British Geographers, New Series, Vol. 3, No. 3, Settlement and Conflict in the Mediterranean World. (1978), p. 301
- ^ a b Phillips, Alison W. The War of Greek Independence, 1821 to 1833. London, 1897, p. 61
- ^ Meral Bayrak, Osmanlı Arşivleri Işığında Rum İsyanı Sırasında Avrupa Devletlerinin Tumumu, Osmanlı, Cilt 2, Yeni Türkiye Yayınları, 1999, , s.71-86.
- ^ Nuri Çevikel, "Kıbrıs: Akdeniz'de bir Osmanlı adası 1570-1878" s.124, 47 Numara Yayıncılık (2006).
- ^ Mübahat Kütükoğlu, "Yunan İsyanı Sırasında Anadolu ve Adalar Rumlarının Tutumları ve Sonuçları", Üçüncü Askeri Tarih Semineri Bildiriler-Tarih Boyunca Türk-Yunan İlişkileri (20 Temmuz 1974'e kadar), Genelkurmay ATASE Yayını, Ankara, 1986, s.133-161.
- ^ Yücel Özkaya, "1821 Yunan (Eflak-Boğan) İsyanları, Avrupalıların İsyan Karşısındaki Tutumları", a.g.e., s. 114-130.
- ^ Zeki Arıkan, 1821 Yunan İsyanının Başlangıcı, a.g.e., s. 98-112.
- ^ Rauf Beyru, "19. yüzyılda İzmir'de yaşam" s.77, Literatür (2000).
- ^ Filiz Yaşar, Yunan Bağımsızlık Savaşı'nda Sakız Adası, Phoenix Yayınevi, 2006, Not: Kitabın alt başlıkları ve metninde Yunan İhtilali kelime kullanılmaktadır.
- ^ Mehmet Seyitdanoğlu, 'Yunan İhtilali ve II Mahmud'un Politikası', Manas dergisi,
- ^ Sina Akşin, Ana Çizgileriyle Türkiye'nin Yakın Tarihi, Imaj Yayıncılık, 1996, , s.20.
- ^ Genelkurmay Başkanlığı (Sunuş: Eyüp Kaptan), "1821 Yunan İhtilâli ve Eflâk - Buğdan Prenslikleri", Tarihte Türk-Rumen İlişkileri, Genelkurmay Basımevi, 2006, [kutuphane.tbmm.gov.tr:8088/2007/200706019.pdf PDF dosyası]
- ^ Osman Karatay, Bilgehan Atsız Gökdağ "Balkanlar el kitabı" s.101, KaraM (2006).
- ^ a b Erik Goldstein "Wars and Peace Treaties" s. 20, HarperCollins Academic (1992)
- ^ Osman Karatay, Bilgehan Atsız Gökdağ, a.g.e., s.488.
- ^ Peter Harold Paroulakis "The Greeks: Their Struggle for Independence" s.25, Hellenic International Press (1984).
- ^ The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition, Houghton Mifflin Company, (2004)
- ^ Barker, Religious Nationalism in Modern Europe, s. 118
- ^ The New Encyclopedia of Islam, Ed. Cyril Glassé, (Rowman & Littlefield, 2008), s. 129
- ^ Lybyer, Albert Howe, The government of the Ottoman empire in the time of Suleiman the Magnificent, (Harvard University Press, 1913)
- ^ Devshirme, The Encyclopedia of Islam, Vol. 2, E.J. Brill, Leiden: 1991
- ^ (İngilizce). et-webline.net. 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.
- ^ (İngilizce). cultureportalweb.uoi.gr. 25 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.
- ^ (İngilizce). sae.gr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2012.
- ^ "Dionysius the Philosopher" (İngilizce). absoluteastronomy.com. 30 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2012.
- ^ Joseph von Hammer-Purgstall: Geschichte des osmanischen Reiches: Bd. 1574-1623, p. 442; note a. "Prete scorticato, la pelle sua piena di paglia portata in Constantinopoli con molte teste dei figli d'Albanesi, che avevano intelligenza colli Spagnoli"[1] 21 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ (ΑΣΛΑΝ ΤΖΑΜΙ)" (Yunanca). ioannina.gr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2012.
- ^ "historyorb.com". 15 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ağustos 2018.
- ^ Κωνσταντίνος Σάθας (), Τουρκοκρατημένη Ελλάς 1453-1821 (Türk egemenliği altındaki Yunanistan 1453-1821), K.Kamarinopoulou, 1869 (1962)
- ^ Teodoros Kolokotronis, Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής φυλής (Yunan ırkının tarihinin olaylarının anlatımı), 1846
- ^ Κωνσταντίνος Σάθας (Konstantinos Sathas), Τουρκοκρατούμενη Ελλάς 1453-1821 (Türk egemenliği altindaki Yunanistan 1453-1821), K.Kamarinopoulou, 1869 (1962) s. 523
- ^ Ιωάννης Μενούνος (Ioannis Menounos), Κοσμά Αιτωλού Διδαχές (Aitolyali Kosmas’in Öğretileri), Αθήνα (Atina), 1979, s. 242, 243.
- ^ Elsie, Robert (2000). A dictionary of Albanian religion, mythology, and folk culture. New York University Press. s. 60. ISBN .
- ^ George Childs Kohn (Editor) Dictionary of Wars 9 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 650 pages Page 155
- ^ (PDF). 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2013.
- ^ Peter Harold Paroulakis, a.g.e., s.25.
- ^ "Fransız Devriminin Yunanistan üzerindeki etkisi, Dimitris Loules" (PDF). 3 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 12 Ağustos 2018.
- ^ Kasaba, Reşat (2005). Dünya İmparatorluk ve Toplum Osmanlı Yazıları. Kitap Yayınevi. s. 100. ISBN .
- ^ . 24 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2013.
- ^ (Yunanca). rare-books.gr/. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . ellinisti.com. 7 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2012.
- ^ Trencsényi, Balázs; Kopeček, Michal (2006). Discourses of collective identity in Central and Southeast Europe (1770-1945): texts and commentaries. Central European University Press. s. 141. ISBN .
- ^ "[[Encyclopædia Britannica]], Adamantios Korais". 2 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Nisan 2013.
- ^ "Fransız Devriminin Yunanistan üzerindeki etkisi, Dimitris Loules, s. 292" (PDF). 3 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 12 Ağustos 2018.
- ^ . chios.gr. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2013.
- ^ Alison, Phillips W. (1897). The war of Greek independence, 1821 to 1833. London : Smith, Elder. ss. 20-21. (retrieved from University of California Library)
- ^ Fahrettin ve Seyfi, 1820 - 1827 Mora İsyanı, Askeri Matbaa, İstanbul, 1934.
- ^ a b c Mansolas, A. (1867). Staatswirthschaftliche Untersuchungen über Griechenland von A. Mansolas [Yunanistan hakkında siyasi bilgiler] (Yunanca).
- ^ Clair, William St (2008). That Greece Might Still be Free: The Philhellenes in the War of Independence (İngilizce). Open Book Publishers. ISBN .
- ^ "That Greece Might Still Be Free: The Philhellenes in the War of Independence". William St Clair. Open Book Publishers. ss. 1-12. 16 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ . www.acarindex.com. 2 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021.
- ^ a b Miller, William; Miller, William (1923). The Ottoman Empire and its successors, 1801-1922. Being a rev. and enl. ed. of The Ottoman Empire, 1801-1913. Preservation Department UCLA Library. Cambridge [Eng.] : The University Press.
- ^ Howarth, David Armine (1976). The Greek Adventure: Lord Byron and Other Eccentrics in the War of Independence (İngilizce). Collins. ISBN . 3 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ağustos 2021.
- ^ Sonyel, Salahi Ramadan (2011). İngiliz gizli belgelerinde Türk-Yunan ilişkileri: (1821-1923). Remzi Kitabevi. ISBN . 3 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Nisan 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Rum Isyani Yunan Isyani Osmanlica يونان عصياني Yunan Bagimsizlik Savasi Yunan Ihtilali veya Yunan Devrimi Yunanca Ellhnikh Epanastash Elliniki Epanastasi Yunanlarin Osmanli egemenligi ve isyan bolgelerindeki Musluman halka karsi baslattigi 1821 1829 yillari arasi suren ve Yunanistan in Osmanli Devleti nden bagimsizligini kazanmasiyla sonuclanan bagimsizlik savasi devrim ve etnik temizliktir 1832 yilinda imzalanan Istanbul Antlasmasi ile Yunanistan in bagimsiz bir ulke olarak taninmasiyla sonuclanmis bagimsizlik surecidir Yunan IsyaniPatrasli Papaz Germanos un Aya Lavra Manastiri nda Yunan bayragini kutsamasi 1865 tarihinde tarafindan cizilmistir Tarih21 Subat 1821 12 Eylul 1829BolgeBasta Yunanistan olmak uzere Balkanlar ve Ege DeniziSonucYunanistan bagimsizligini kazandi Mora ve Orta Yunanistan daki Turklerin tamami yok edildi Birinci Helen Cumhuriyeti nin kurulmasi 1822 1832 1828 1829 Osmanli Rus Savasi nin baslamasi Londra Protokolu 1830 Istanbul Antlasmasi Yunanistan Kralligi nin kurulmasi 1832 Birinci Osmanli Misir Savasi nin baslamasiCografi DegisikliklerMora Yarimadasi Saron Adalari Kiklad Adalari Kuzey Sporatlar ve Orta Yunanistan bagimsiz Yunanistan a verildi Girit Misir a devredildi Taraflar1822 oncesi Filiki Eterya Yunan Devrimciler Kutsal Birlik Kleftler 1822 sonrasi Hellen CumhuriyetiDestekleyenler Birlesik Krallik Rumen Devrimciler Rus Imparatorlugu Fransa Kralligi Sirp gonulluler Karadagli gonullulerOsmanli Imparatorlugu Misir Cezayir Trablusgarp TunusKomutanlar ve liderlerAleksandros Ipsilantis Baskomutan Dimitrios Ipsilantis Yannis Kapodistrias Teodoros Kolokotronis Aleksandros Mavrokordatos III Germanos Petros Mavromihalis Yeoryos Karaiskakis olu Athanasios Diakos olu olu Nikitas Stamatelopoulos Emmanuil Pappas Odysseas Androutsos Andreas Miaoulis Konstandinos Kanaris Laskarina Bubulina olu Richard Church olu Avrupali Destekciler I NikolayII Mahmud Baskomutan Nasuhzade Ali Pasa olu Omer Viryoni Pasa Dramali Mahmut Pasa Kara Mehmed Pasa Hursid Ahmed Pasa olu Koca Husrev Mehmed Pasa Mustafa Pasa Busatli Resid Mehmed Pasa Benderli Mehmed Selim Sirri Pasa Misirli Destekciler Kavalali Mehmed Ali Pasa Kavalali Ibrahim Pasa Ismail Gibraltar olu Gucler150 000 200 000 Yunan askeri Navarin Deniz Muharebesi nden sonra 15 Rus zirhli gemisi 50 000 60 000 Ingiliz ve Fransiz askeri300 000 400 000 Osmanli askeri 50 000 Misir askeri 10 Berberi gemisi 346 Misir gemisi 54 Misir zirhli gemisiKayiplar60 000 sivil Mora ve Orta Yunanistan daki Turklerin tamami yok edildi Bagimsizlik sureci Mora Yarimadasinin guneyindeki Manya Burnu nda yasayan Yunanlarin 17 Mart 1821 de Osmanlilara karsi ayaklanarak 23 Eylul de Tripolice yi ele gecirmeleriyle basladi Sehrin dusmesiyle Turk ve Yahudi sakinlerin olduruldugu Tripolice Katliami patlak verdi Ayaklanmada Osmanli Devleti nden bagimsizlik isteyen Yunan aydinlarinin kurdugu Filiki Eterya dernegi de rol oynadi Uzun bir sure kanli mucadelelerle devam eden ayaklanma 1829 yilinda Ingiltere Fransa ve Rusya nin Yunanlar lehine mudahale ederek Navarin Deniz Muharebesi nde Osmanli Devleti ni buyuk bir yenilgiye ugratmalari sonucu Yunanlarin lehine donustu Osmanlilar 1828 1829 Osmanli Rus Savasi ni kaybederek 1829 yilinda Rusya yla imzaladiklari Edirne Antlasmasi yla Yunanistan in bagimsizligini kabul ettiler Daha sonra temmuz 1832 de Yunanlarin adina mudahale etmis olan Avrupa nin 3 buyuk gucu ile imzaladiklari Istanbul Antlasmasi ile bagimsiz Yunanistan in sinirlarini ve statusunu garanti altina almislardir Boylece Yunanlar Osmanli idaresi altinda bagimsizlik kazanan ilk millet olmustur Yunan bagimsizliginin yildonumu olan 25 Mart 1821 Yunanistan da ulusal tatil gunudur Bu tarih ozellikle Meryem e Isa nin dogacagi vahyinin verilme gunu olan Mujde ile ayni gune denk getirilmistir Osmanli EgemenligiYunanlarin bagimsiz bir ulke olarak varliklari 1453 teki Istanbul un fethi ve Bizans Imparatorlugu nun ardillari olan devletlerin de yikilmasiyla son bulmustur Boylece Yanya Adalari Agrafa Daglari Isfakiye Suli ve Mani bolgelerinde bagimsiz yasayan az sayida Yunanlarin disindaki butun Yunan halklari Osmanli Devleti nin egemenligi altina girmistir Yunanlar Osmanli Imparatorlugunun hemen hemen her tarafina yayilmislardi Ancak yogun olarak Pontos Mora Teselya ve Ege adalarinda bulunuyorlardi Osmanlilarin dine dayali millet sisteminde yerlerini alarak ulkedeki milletlerden biri haline gelmislerdi Bu sisteme gore Osmanli Devleti nde yasayan Yunanlar Fener Rum Ortodoks Partikhanesi ne bagli kismen ozerklik sahibi bir toplumdu Dinsel ekonomik ve kulturel acidan bazi ozgurluklere sahip olmalarina ragmen Yunanlar Gayrimuslimler olduklari icin Osmanli egemenligi altindaki herhangi bir yonetilen gibi Reaya denirdi Reayalar olarak Osmanli devletine cizye ve harac gibi vergiler odemeye mecburdular ve onlarin toplumsal statusu Muslumanlara kiyasla daha cok asagi sayiliyordu Tum gayrimuslimler gibi askerlik yapmayan Yunanlar ailelerini terk edip devsirme yoluyla zorunlu bir sekilde muslumanlastiktan sonra devletin kadrolarinda gorev almak zorunda kaliyordu Osmanli egemenligi boyunca Rumlar Osmanlilarin cok uluslu sisteminin bir parcasi olarak ayri bir millet olarak kabul edildiler Rum Ortodoks Patrikhanesi bu milletin sozcusu ve lideri olarak kabul ediliyordu Rumlarin arasindaki uzlasmazliklar ve yasal sorunlar Patrikhane ye ait mahkemeler tarafindan cozumlenirdi Millet sistemi dil veya etnik kokenden ziyade dine bagli olarak dusunuldugu icin Osmanli Devleti nde yasayan Ortodoks Kilisesine uye Sirp Bulgar ve Romen gibi diger butun etnik gruplar da Rum Ortodoks Patrikhanesi tarafindan temsil edildiler Devsirme sistemi uyarinca Rumlar Osmanli Devleti nin asker ihtiyacini karsilamak uzere genc ve yetenekli cocuklarini Yeniceri Ocagina vermek zorundaydilar Bu sistem 18 yuzyilda giderek zayifladi ve 1826 yilinda Yeniceri Ocagi nin kapatilmasiyla tamamen ortadan kalkti Osmanli egemenligi boyunca Yunan kultur ve ekonomisinin merkezi Istanbul du Rum Ortodoks Patrikhanesi nin icinde bulundugu Fener semtinde yasayan Rumlar ozellikle 18 yuzyilda buyuk bir nufuz sahibi oldular Fenerli Rumlar olarak bilinen bu kesim Avrupa da egitim gordukleri icin Latince Fransizca Italyanca Almanca gibi dilleri Muslumanlara kiyasla daha iyi biliyorlardi Dolayisiyla Osmanli Devleti nin Avrupa ulkeleriyle olan iliskilerinde buyuk bir rol oynamaya basladilar Koprulu Fazil Ahmed Pasa 1671 yilinda Fenerli Rum Aleksandros Mavrokordatos u bas tercumanlik gorevine getirdi Aleksandros Mavrokordatos daha sonra 1699 yilinda imzalanan Karlofca Antlasmasi nin Osmanli tarafindaki bas muzakerecisi oldu Osmanli padisahlarinin guvenini kazanan Fenerli Rumlar 18 yuzyil boyunca Osmanli Devleti ne bagli Eflak ve Bogdan in valileri olarak gorev yaptilar Fenerli Rumlarin bu ayricalikli konumlari Yunanistan in bagimsizligini kazanmasina kadar devam etti 1821 Isyanindan Onceki IsyanlarYunan isyani tek bir olay neticesinde ortaya cikmis degildi Tum Osmanli donemi boyunca 1453 1821 pek cok basarisiz isyan ortaya cikti Ozellikle 17 yuzyilda Mora basta olmak uzere tum Yunanistan da Osmanlilara karsi cok onemli direnis yapiliyordu 1600 ve 1611 yillarinda Dionysios Filozof un onderligindeki iki ayaklanma hareketi yasanmistir Yanya da meydana gelmis 1611 ayaklanmasi Aslan Pasa tarafindan bastirilian isyan basarisizlikla sonuclanmistir ve Yanya daki Aslan Pasa Camii bu olayin anisina onun adina yaptirilmistir Osmanlilar gozaltina alinan Dionysios Filozof a iskence edip diri diri derisini yuzduler Yapilan ilk buyuk isyan Ruslarin destek ve yardimiyla baslatilan Orlov isyaniydi 1770 18 yuzyilda Ruslar ile olan iliskiler Yunanlar arasinda ozgurluk ve bagimsizlik dusuncelerinin yayilmasina neden oldu Ruslar 18 yuzyilin sonlarina dogru Rusya nin daha cok geleneksel din baglarini kullanarak yuruttugu etkiler bolge halkina yonelttigi ayaklanma cagrilarina kadar varan cabalari ozellikle yoksulluk ve topraksizligin ciddi boyutlara ulastigi Mora da genis destek buldu Buna gore 1768 Osmanli Rus savasi sirasinda Mora kiyilarina gelen Buyuk Katerina nin yakin ortagi olan Amiral Kont Aleksey nin komutasindaki Rus donanmasi Mora da Osmanlilara karsi bir isyanin cikmasina neden olmustu Orlov kardesleri Mora Yarimadasindaki Yunan halkina muhtariyet vermekle gorevlendirildi Ancak 1770 yilinda baslayan Orlov isyani Rusya dan yeterli yardim goremeyince Osmanli Musluman ve Arnavut birliklerince kisa surede bastirildi Ruslarin Mora yi terk etmesinden sonra Orlov isyanina misilleme hazirlayan Osmanli kuvvetleri Yunanlara karsi buyuk saldirilara basladilar Divan i Humayun un Mora daki Yunanlarin oldurulmesi emrini vermesine kaptan i deryaliga getirilen Cezayirli Gazi Hasan Pasa Yunanlari yok edersek haraci kim verecek cevabini vermisti Sonraki yillarda Rus casusu olarak suclanan Aitolyali Kosmas 24 Agustos 1779 da Osmanli yetkililerinden gozaltina alindi ve sonrasinda infaz edildi Bunlara ek olarak oldurulen Yunanlarin arasinda Teodoros Kolokotronis in babasi olan Konstandis Kolokotronis de yer aliyor Ayni zamanda Yunanistan nin bircok yerinde Mani Yarimadasi Girit cikan ayaklanmalar ve ozellikle Girit teki Ioannis Vlahos Daskaloyannis ayaklanmasi Osmanli kuvvetlerince kanli bir sekilde bastirildi Orlov isyani bastirildiktan sonra Rus ordulari karsisinda guc duruma dusen ve sonunda 1768 1774 Osmanli Rus Savasi ni kaybeden Osmanli Devleti nin 1774 te imzaladigi Kucuk Kaynarca Antlasmasi Rusya ya Yunan Ortodokslarinin koruyuculugunu vererek yeni mudahalelere acik bir kapi birakti Kucuk Kaynarca Antlasmasi nin Yunanlara EtkisiRusya nin zaferi ile sonuclanan savasin sonunda imzalanan Kucuk Kaynarca Antlasmasi 1774 ise basta Yunanlar olmak uzere Osmanli hakimiyetindeki Hristiyan azinliklarin bagimsizlik hareketlerine giden sureci baslatmasi acisindan son derece onemlidir Oral Sander Osmanli diplomasi tarihinde Kucuk Kaynarca Antlasmasi ni iceriden dagilma surecinin baslangici olarak niteler ve Osmanli topraklarindaki Ortodokslarin hamisi haline gelen Rusya nin Yunanistan in bagimsizligina giden sureci baslattigini belirtir Sonuc olarak Yunan aydinlanmasinin onculugunde Orlof Ayaklanmasi orneginde ve Kucuk Kaynarca Antlasmasi nin sagladigi Rus korumaciliginin gudumunde Osmanli topraklarina gelen Batili aydinlanma degerleri Balkanlardaki Hristiyan toplumlar arasinda Yunanlarin onculugunde sosyal yasamin bir parcasi haline gelmeye baslamistir Kucuk Kaynarca Antlasmasina Ruslarin koydurdugu Yunanlar Karadenizde Rus bayragi altinda ticaret yapabilir maddesinin sonucu olarak guclu bir ticaret burjuvazisi Yunanistanda gelismis oldu Osmanli Imparatorlugundaki ayricalikli durumlari sonucu varlikli bir duruma gelmis olan Yunan aydinlari Avrupa ile surekli iliskide olup milliyetcilik ve bagimsizlik gibi dusunce akimlarini da ogrenmislerdi Cagdas Yunan Aydinlanmasi ve Yunan Milliyetci Akimi1821 Bagimsizlik Savasinin en buyuk oncusu olan Yunan aydini idam edilmistir Rigas FereosCagdas Yunan Aydinlanma Donemi nin en onemli temsilcisi ve Yunan kulturunun derin bilgisine sahip olan dil ve siyaset bilimci Adamantios Korais 18 ve 19 yuzyillarda Avrupa ulkelerinin ekonomik ve askeri gucunun artmasi ve Avrupa da milliyetcilik akimlarinin yayilmasiyla buyuk bir nedeni Fransiz Ihtilali Balkanlardaki Hristiyan milletleri derinden etkilemis Osmanli Devleti nin gucu azalmis Yunan milliyetciligi onem kazanmistir Avrupa daki liberal cevrelerin Yunan bagimsizligina gosterdigi sempati ve guclu bir Yunan orta sinifinin ortaya cikisi milliyetci harekete genis bir temel kazandirirken Osmanli merkezi yonetiminin giderek zayiflamasi Yunan siyasi cevrelerine belirli bir hareket serbestligi kazandirdi 1790 larda Viyana merkezli olarak ortaya cikan Yunan milliyetciligi daha sonra Paris e tasinmis ve 1821 deki isyana giden yolda en onemli surec olmustur Daha sonra bagimsizligin fikri kahramani haline gelecek olan Rigas Fereos ve Adamantios Korais bu surecteki en onemli iki filozoftur Rigas Fereos 1757 1798 Avrupa Aydinlanmasi ve Fransiz Devrimi nin etkisi altinda hurriyet esitlik ve kardeslik ilkelerini benimsemis ve Yunanlarin onculugunde Balkan halklarinin Osmanli Imparatorlugu ndan kurtulusu icin mucadele vermis en onemli Yunan aydinidir Osmanli Imparatorlugu icerisinde demokratik bir devrim gerceklestirilmesi idealini dile getirmistir Anayasa calismalari yapmis temelde Osmanli daki butun milletlerin esit bir sekilde bir arada yasayacaklari bir duzenden bahsetmis ve Osmanli Sultanini tiran olarak tanimlamistir Osmanli da Fransa dakine benzer bir devrim hareketi gerceklestirilmesini ve cok uluslu demokratik yapida bir devlet kurulmasini savunmustur Cok onemli devrim siirleri yazmis olan Fereos Montesquieu nin De l esprit des lois Kanularin ruhu adli eserini cevirdi ve Napolyon Bonapart ile temas kurup guneydogu Avrupa ya ozgurluk getirmesi icin onu tesvik etmeye calismisti Ancak bu donem 1790 larda III Selim doneminde Osmanli diplomasisinde onemli gelismelerin yasandigi bir donemdir Osmanli diplomasisi Avrupali devletler nezdinde etkin hale gelmeye baslamis Osmanli aleyhine gelisen fikir akimlarina karsi Avrupa da onlemler alinmistir Bunun sonucunda o donemde Osmanli daki Hristiyan azinliklari kollayan Avrupa devletlerinin politikalariyla celisen bir sekilde 1798 de Avusturya Rigas Fereos u ve sekiz Yunan cumhuriyetciyi yakalayip Osmanli ya teslim etmis ve Rigas Fereos kirk gun iskence edildikten sonra idam edilmistir Rigas Fereos un Yunan Aydinlanmasina ve Yunan milli hareketine paha bicilmez katkisi ve onun idam edilmesi 1821 isyanina giden surecte Yunanlar icin ulusal bir kahraman haline gelecektir Irkimizin en buyuk hayirseveridir Murekkebi Tanri nin onunde ne kadar kiymetliyse kani da o kadar kutsaldir Teodoros Kolokotronis Rigas Fereos hakkinda konusurken Adamantios Korais Rigas Fereos un devrimci fikirlerini daha ileriye tasiyarak bagimsiz Yunanistan in felsefi arka planini olusturmustur Sakiz kokenli 1748 yilinda Izmir dogumlu Adamantios Korais genc yasta Amsterdam da ve Paris te yasamis ve okumus Fransiz Devrimi ni yakindan izlemis ve o donemin aydinlariyla iliski kurmustu Antik Yunan Edebiyati konusunda arastirmalar ve siyasal polemikler ama ayni zamanda edebi metinler de yazmistir 1821 Yunan Isyani na giden surecte Korais ozellikle Fransa daki Yunan cumhuriyetcileri orgutleyerek Kardeslik Bildirisi ve Savas Cagrisi gibi risaleleriyle Osmanli yonetimine sert saldirilardi bulunmus ve bagimsiz bir Yunanistan in kurulmasini onermeye baslamistir Yunan aydinlanmacilarinin Aydinlanma ve Fransiz Devrimi doktrinlerini ozumsemeleri ve kendi halklarina kabul ettirmelerindeki rolu cok onemli ve son derece etkindi Yunan Aydinlanmasi na Fereos ve Korais gibi isimlerin yani sira Sakiz Adasi nda dogmus Yunan Halkinin Buyuk Ogretmeni Antimos Gazis ve gibi onde gelen Yunan aydinlari buyuk katkida bulundu 1810 larda Yunan ulusal bilincinin guclendigi bir donem yasanmistir Filiki EteryaFiliki Eterya nin AndiYunan isyancisi Filiki Eterya nin andini soylerken un resimi Yunanlar Osmanli Devletine karsi baslatacaklari isyani yonetmek amaciyla Filiki Eterya adli gizli cemiyeti kurdular Filiki Eterya 1814 yilinda Emmanuil Ksantos Nikolaos Skufas ve Atanasios Tsakalof adli uc genc Yunan tarafindan o zamanki Rusya da gunumuzde Ukrayna nin sinirlari icinde kalan Odessa kentinde kuruldu Amaci Yunan bagimsizlik hareketini gerceklestirmek olan bu dernek ozellikle Osmanli topraklarinda yasayan Rumlari kiskirtmak icin duzenledigi toplantilarda su kararlari aldi 1 Merkezi Atina da bulunan Filmusos Cemiyeti Filiki Eterya ya baglanarak bu cemiyetin bati kulturu almis Yunan genclerinden yaralanilacak 2 Orgutlenebilmek icin gerekli maddi olanaklarin saglanmasi yolunda yeni ticaret sirketleri acilacak 3 Yunan tuccarlarinin unlu ve etkili ailelerin kilisenin taninmis din adamlarinin orgute katilmasi saglanacak Bu kararlarda birlesen cemiyetin merkezi 1818 yilinda Istanbul a tasindi 12 Nisan 1820 tarihinde yapilan toplantida cemiyetin baskanligina Fenerli Rum Ipsilantis ailesi nin uyesi Rus ordusunda yuksek rutbeli subay ve Car I Aleksandr in yaveri olan Aleksandros Ipsilantis secildi Filiki Eterya temsilcilerini tum Yunanistan a gonderip isyan hazirlayici hareketleriyle Yunan halkini birlestirerek Yunan Isyani nin baslamasinda son derece etkin bir rol oynamistir CatismalarTeodoros Kolokotronis Ayni donemde milliyetci hareketi icinde siniflara ve bolgelere dayali farkli egilimler de belirmeye basladi Soylular ve Rusya ya bagli guc odaklari disinda din adamlarinin etkin olarak katildigi koylu hareketi ve adalardaki varlikli tuccarlarin destekledigi bagimsizlik hareketi de siyasi sahneye cikti Bu farkli egilimleri bicimlendiren bir etken de buyuk devletlerin Yunan milliyetcilerini yanlarina cekme girisimleriydi Filiki Eterya silahli bir ayaklanma hazirligina yoneldi Venedik yonetiminin ardindan birkac kez el degistirdikten sonra Ingiliz korumasina girmis olan Ion Adalari da anakaradaki siyasi orgutlenmenin bir siginagi durumuna geldi Rumeli deki Rus nufuzundan rahatsizlik duyan Avusturya doguya yayilma politikasinin bir parcasi olarak Yunan milliyetciligine destek veren bir baska guc konumuna girdi Yunanlarin bagimsiz bir devlet kurma hedefiyle ayaklanmasini saglayan asil etken ise bolgede fiili bir ozerklik elde etmis olan Tepedelenli Ali Pasa ile Osmanli kuvvetleri arasinda Mart 1820 de baslayan catisma oldu Yunan ayaklanmasina Markos Bocaris gibi birkac Arvanit komutan onderliginde Osmanliya karsi savasmistir Bu catisma surerken 1821 ilkbaharinda Mora da patlak veren Yunan ayaklanmasi kisa surede Orta Yunanistan ve Girit e de sicradi Ayaklanmacilar onemli mevziler elde ettiler Tripolis sehrinde 8 000 15 000 baska kaynaklara gore 30 000 Navarin de de 3 000 Turk kadin cocuk ve erkek katledildi Isyancilarin sagladigi ilerleme 1822 yazinda Osmanli kuvvetlerinin karsi saldirisiyla durdu Tesalya ve Makedonya Osmanli denetimine girerken Yunanlar arasinda bas gosteren ic cekismelerle basini Teodoros Kolokotronis ile Yeoryos Kunduriotis ve Aleksandros Mavrokordatos un cektigi iki ayri merkez ortaya cikti Bu catismaya karsin Osmanli Devleti ne karsi surdurulen direnis Misir valisi Kavalali Mehmet Ali Pasa nin oglu Ibrahim Pasa nin komutasindaki ordunun Mora ya cikmasi ve Dramali Mahmut Pasa komutasinda Osmanli askerlerinin kuzeyden gelerek Mora ya yerlesmesiyle kirilmaya yuz tuttu Avrupa nin mudahalesiAma duruma mudahale eden Ingiltere Fransa ve Rusya ekim 1827 de Navarin Deniz Muharebesi nde Osmanli Misir donanmasini yok edince denge yeniden Yunan ayaklanmacilarin lehine dondu Yunan kuvvetleri Ingiliz ve Fransiz askeri destegiyle anakaranin iki yaninda kuzeye dogru yayilmaya basladi Bu sirada Osmanli Devleti ne savas acan Rusya nin baskisiyla eylul 1829 da imzalanan Edirne Antlasmasi Yunanistan in bagimsizligini kazanmasina yol acti Mora ve Orta Yunanistan daki Etnik Temizlik1828 Yunan Nufus Sayiminin verilerine gore savas oncesi ve savas sonrasi Turk ve Yunan Ortodoks Hristiyan nufuslari En sol taraf Yukaridan asagiya Mora Anakara ve Adalar Xristianoi Hristiyanlar Toyrkoi Turkler Olaylarin baslamasindan once 1821 de yapilan nufus tahminlerine gore Mora ve Orta Yunanistan da 63 615 i Turk olmak uzere toplam 938 765 insan yasamaktaydi 1828 yazina gelindiginde Turklerin tamami oldurulmus veya yasadiklari topraklardan kacmak zorunda birakilmislardi Yunan halki neredeyse Turklerden kalan butun dukkan ve ozel mulkleri yagmalamisti 1828 yilinda bu yagmalamalar sebebiyle eski Turk mulklerinin sayisi da sayildi ancak sayilar hicbir zaman resmi olarak yayinlanmadi Bu nedenle mevcut veriler Icisleri Bakanligi nin 1867 tarihli ve daire baskani Mansola tarafindan imzalanan resmi baskisinda ve ayrica Vali Kapodistrias in olmeden once buna atifta bulunan yazili tebligatlariyla sinirlidir William St Clair bu katliamlara soyle isaret etmistir Yunanistan Turkleri kendilerinden sonra cok az iz biraktilar Onlar ansizin ve tamamen 1821 yazinda yok oldular Bu yok olus tum dunyanin gozlerinden uzak oldu ve arkalarinca aglanmadi 20 binden fazla yasli erkek kadin cocuk Turk kendi komsulari Yunanlar tarafindan birkac hafta icinde oldurulduler Bu katliam acimasizca ve tereddutsuz hayata gecirildi Ciftliklerde veya tecrit edilmis toplumlar halinde yasayan Turk aileler kisa bir surede oldurulduler yakilan evleri cesetlerinin uzerine yikildi Olaylar baslayinca evlerini birakarak en yakindaki kente siginmaya calisanlar da Yunan guruh tarafindan yollarda oldurulduler Kucuk kentlerde Turkler evlerine kapanarak kendilerini korumaya calistilar ama pek azi kurtulabildi Bazi yerlerde acliga dayanamayarak hayatlarinin bagislanacagina dair onlara soz veren asilere teslim oldular ama yine de oldurulduler Ele gecirilen Turk erkekler derhal olduruluyor kadinlarla cocuklar kole olarak asilere dagitiliyor ama daha sonra onlar da olduruluyorlardi Rum Ortodoks Kilisesi nin tarihini yazan Ingiliz yazar Steven Runciman ise bu katliamlara su sekilde dikkat cekmistir Kilisenin Basil Vasili gibi buyuk babalari 1821 de Mora da isyan bayragini ceken piskoposlarin bu saldirgan eylemlerini gorseydi dehsete duserdi Bu Yunanlarin bagimsizlik veya kurtulus savasi degildi Turklere ve oteki Musluman azinliklara karsi baslatilmis olan bir yok etme savasiydi ve baslica kiskirticilar Rum Ortodoks Hiristiyanlardi Sehirlerdeki katliamlara verilen tepkileri de soyle ozetlemistir Ayaklanma baslar baslamaz Yunan haydut Petros Mavromihalis oteki adiyla Petrobey capulculariyla birlikte daglardan inerek liman kenti olan Kalamata ya giriyor ve Patras taki guruhu golgede birakacak bir sekilde butun Musluman erkekleri olduruyor genc kadin ve cocuklari kole olarak satiyordu Bu zaferi kutlamak icin kentteki irmagin kenarinda 24 papaz ayin duzenliyordu Kalamata felaketini Patras ve Livatya daki butun Muslumanlarin katli izliyordu Ancak olanlar bunlarla sinirli degildi Yunanlar karsi tarafin bulundugu caresiz durum uzerine sadece bunlari yapmadi garnizonlari atese verdi Denizcileri yakaladi bazilarini diri diri yakmak uzere cogu olduruldu Ingiliz tarihci Salahi R Sonyel ise unlu Yunan ve Orta Cag tarihcisi William Miller a da dayanarak bu olaylari soyle ozetledi Nisan ayinda Hidra Spetsa ve Ipsara adalarinin Yunan sakinleri asilere katiliyor Osmanli bayragini tasiyan gemilere saldiriyor gemicileri yakalayarak olduruyor veya denize atiyorlardi Mekke ye Hacca gitmekte olan bircok Muslumanlari da yakalayarak olduruyorlardi St Clair Howarth ve Miller gibi Ingiliz yazarlarin anlattiklarina gore bir Turk gemisinin 57 tayfasi yakalanarak zafer cigliklari arasinda Hidra adasina goturuluyor ve orada sahilde diri olarak ateste yakiliyorlardi Tesalya Makedonya ve Halkidiki de bircok Yunanlar ayaklanmaya katiliyor ve acimasizca Turklere saldiriyorlardi Bazi bolgelerde asi onderler butun Yunanlarin ayaklanmaya katilmalarini saglamak amaciyla Turkleri kasten kirimdan geciriyorlardi Turk komsularini gaddarca olduren alelade Yunan koyluler bu ayaklanmayi dinsel yok etme olarak goruyor onlara onderlik eden piskoposlarla papazlar da ayni gorus ve duygulari paylasiyorlardi Antlasma ve protokollerGirdigi savaslarda agir kayiplar veren Osmanli Devleti 1829 yilinda Edirne Antlasmasini imzalayarak Yunanistan in bagimsizligini tanidi Ayrica Sirplar da bu antlasmayla ozerklik kazanmislardir Bu sayede Yunanistan fiilen ve hukuken bagimsiz olmustur Yunanistan bagimsizligini resmen 1832 yilinda imzalanan Istanbul Antlasmasi ile kazanmistir Yunanistan KralligiGecmiste Rusya nin disislerinde onemli rol oynamis ve Avrupa da taninmis bir kisi olarak nisan 1827 de Yunanistan in gecici devlet baskanligina secilmis olan Kont Yannis Kapodistrias Ocak 1828 de Yunanistan a gectikten sonra Rusya ya yakin guclu bir merkezi yonetim kurmaya yoneldi Bagimsizlik mucadelesinde one cikmis ailelerin dusmanligini ceken Kapodistrias in ekim 1831 de oldurulmesini izleyen karisikliklar ancak buyuk devletlerin mudahalesiyle sona erdirilebildi Mayis 1832 de Londra da varilan antlasma uyarinca Ingiltere Fransa ve Rusya nin korumasi altinda kuzey siniri Arta Volos hattini izleyen ve Girit ile Samos disinda bazi Ege Adalarini da icine alan bagimsiz bir krallik olusturulmasi benimsendi Ayni antlasmayla Bavyera krali I Ludwig in oglu Otto nun Yunan tahtina gecmesi kararlastirildi GaleriMuharebeler ve Katliamlar Patrik Grigorios un idam edilmesi ve onun cesedinin Istanbul sokaklarinda suruklenmesi ve denize atilmasi Peter von Hess 1821 yilinda Osmanlilar tarafindan Istanbul Rumlari na karsi yapilan zulumler Sakiz Adasi Katliami Eugene Delacroix Ipsara nin Imha Edilmesi Nikolaos Gizis Dragasani de savasan Kutsal Taburu Peter von Hess Peter von Hess Alamana Muharebesi Dimitrios Papanikolis komutanligindaki Yunan gemisinin Eressos korfezinde Turk bayrak gemisini havaya ucurmasi Konstandinos Kanaris komutasindaki Yunan gemisinin Sakiz adasindaki Turk bayrak gemisine saldirisi Nikiforos Litras Turkleri maglup ediyor Peter von Hess Aleksandros Ipsilantis Prut Nehri ni geciyor Peter von Hess Tripolice surlarina ozgurlugun bayragini dikiyor Peter von Hess Yunan Adamantios Korais Rigas Fereos Aleksandros Ipsilantis Teodoros Kolokotronis Konstandinos Kanaris Dimitrios Ipsilantis Laskarina Bubulina Atanasios Diakos Yeoryos Karaiskakis Nikitas Stamatelopulos Nikitaras Markos Bocaris Andreas Miaulis Odisseas Andrucos Dimitrios Papanikolis Kicos Cavelas Andonios Kriezis Petros Mavromihalis Osmanli Misir II Mahmut Kavalali Mehmet Ali Pasa Dramali Mahmut Pasa Kavalali Ibrahim Pasa Hursid Ahmed Pasa Nasuhzade Ali PasaAyrica bakinizYunanistan in bagimsizligini kazanmasi Sakiz Katliami Ipsara nin Imha Edilmesi Agustos Katliami Tripolice Katliami Navarin KatliamiKaynakca a b c William St Clair That Greece Might Still Be Free The Philhellenes in the War of Independence London Oxford University Press 1972 ISBN 0 19 215194 0 p 43 a b J M Wagstaff War and Settlement Desertion in the Morea 1685 1830 Transactions of the Institute of British Geographers New Series Vol 3 No 3 Settlement and Conflict in the Mediterranean World 1978 p 301 a b Phillips Alison W The War of Greek Independence 1821 to 1833 London 1897 p 61 Meral Bayrak Osmanli Arsivleri Isiginda Rum Isyani Sirasinda Avrupa Devletlerinin Tumumu Osmanli Cilt 2 Yeni Turkiye Yayinlari 1999 ISBN 975 6782 05 6 s 71 86 Nuri Cevikel Kibris Akdeniz de bir Osmanli adasi 1570 1878 s 124 47 Numara Yayincilik 2006 Mubahat Kutukoglu Yunan Isyani Sirasinda Anadolu ve Adalar Rumlarinin Tutumlari ve Sonuclari Ucuncu Askeri Tarih Semineri Bildiriler Tarih Boyunca Turk Yunan Iliskileri 20 Temmuz 1974 e kadar Genelkurmay ATASE Yayini Ankara 1986 s 133 161 Yucel Ozkaya 1821 Yunan Eflak Bogan Isyanlari Avrupalilarin Isyan Karsisindaki Tutumlari a g e s 114 130 Zeki Arikan 1821 Yunan Isyaninin Baslangici a g e s 98 112 Rauf Beyru 19 yuzyilda Izmir de yasam s 77 Literatur 2000 Filiz Yasar Yunan Bagimsizlik Savasi nda Sakiz Adasi Phoenix Yayinevi 2006 ISBN 9944031012 Not Kitabin alt basliklari ve metninde Yunan Ihtilali kelime kullanilmaktadir Mehmet Seyitdanoglu Yunan Ihtilali ve II Mahmud un Politikasi Manas dergisi Sina Aksin Ana Cizgileriyle Turkiye nin Yakin Tarihi Imaj Yayincilik 1996 ISBN 975 7852 18 X s 20 Genelkurmay Baskanligi Sunus Eyup Kaptan 1821 Yunan Ihtilali ve Eflak Bugdan Prenslikleri Tarihte Turk Rumen Iliskileri Genelkurmay Basimevi 2006 kutuphane tbmm gov tr 8088 2007 200706019 pdf PDF dosyasi Osman Karatay Bilgehan Atsiz Gokdag Balkanlar el kitabi s 101 KaraM 2006 a b Erik Goldstein Wars and Peace Treaties s 20 HarperCollins Academic 1992 Osman Karatay Bilgehan Atsiz Gokdag a g e s 488 Peter Harold Paroulakis The Greeks Their Struggle for Independence s 25 Hellenic International Press 1984 The American Heritage Dictionary of the English Language Fourth Edition Houghton Mifflin Company 2004 Barker Religious Nationalism in Modern Europe s 118 The New Encyclopedia of Islam Ed Cyril Glasse Rowman amp Littlefield 2008 s 129 Lybyer Albert Howe The government of the Ottoman empire in the time of Suleiman the Magnificent Harvard University Press 1913 Devshirme The Encyclopedia of Islam Vol 2 E J Brill Leiden 1991 Ingilizce et webline net 26 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Agustos 2012 Ingilizce cultureportalweb uoi gr 25 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Agustos 2012 Ingilizce sae gr 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2012 Dionysius the Philosopher Ingilizce absoluteastronomy com 30 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2012 Joseph von Hammer Purgstall Geschichte des osmanischen Reiches Bd 1574 1623 p 442 note a Prete scorticato la pelle sua piena di paglia portata in Constantinopoli con molte teste dei figli d Albanesi che avevano intelligenza colli Spagnoli 1 21 Eylul 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde DHMOTIKO LAOGRAFIKO MOYSEIO IWANNINWN ASLAN TZAMI Yunanca ioannina gr 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2012 historyorb com 15 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Agustos 2018 Kwnstantinos Sa8as Toyrkokrathmenh Ellas 1453 1821 Turk egemenligi altindaki Yunanistan 1453 1821 K Kamarinopoulou 1869 1962 Teodoros Kolokotronis Dihghsis symbantwn ths Ellhnikhs fylhs Yunan irkinin tarihinin olaylarinin anlatimi 1846 Kwnstantinos Sa8as Konstantinos Sathas Toyrkokratoymenh Ellas 1453 1821 Turk egemenligi altindaki Yunanistan 1453 1821 K Kamarinopoulou 1869 1962 s 523 Iwannhs Menoynos Ioannis Menounos Kosma Aitwloy Didaxes Aitolyali Kosmas in Ogretileri A8hna Atina 1979 s 242 243 Elsie Robert 2000 A dictionary of Albanian religion mythology and folk culture New York University Press s 60 ISBN 9780814722145 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim George Childs Kohn Editor Dictionary of Wars 9 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde 650 pages ISBN 1 57958 204 4 ISBN 978 1579582043 Page 155 PDF 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Nisan 2013 Peter Harold Paroulakis a g e s 25 Fransiz Devriminin Yunanistan uzerindeki etkisi Dimitris Loules PDF 3 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 12 Agustos 2018 Kasaba Resat 2005 Dunya Imparatorluk ve Toplum Osmanli Yazilari Kitap Yayinevi s 100 ISBN 9789758704828 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim 24 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Nisan 2013 Yunanca rare books gr 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi ellinisti com 7 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Eylul 2012 Trencsenyi Balazs Kopecek Michal 2006 Discourses of collective identity in Central and Southeast Europe 1770 1945 texts and commentaries Central European University Press s 141 ISBN 978 963 7326 52 3 Encyclopaedia Britannica Adamantios Korais 2 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Nisan 2013 Fransiz Devriminin Yunanistan uzerindeki etkisi Dimitris Loules s 292 PDF 3 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 12 Agustos 2018 chios gr 6 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Mart 2013 Alison Phillips W 1897 The war of Greek independence 1821 to 1833 London Smith Elder ss 20 21 retrieved from University of California Library Fahrettin ve Seyfi 1820 1827 Mora Isyani Askeri Matbaa Istanbul 1934 a b c Mansolas A 1867 Staatswirthschaftliche Untersuchungen uber Griechenland von A Mansolas Yunanistan hakkinda siyasi bilgiler Yunanca Clair William St 2008 That Greece Might Still be Free The Philhellenes in the War of Independence Ingilizce Open Book Publishers ISBN 978 1 906924 00 3 That Greece Might Still Be Free The Philhellenes in the War of Independence William St Clair Open Book Publishers ss 1 12 16 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mayis 2021 www acarindex com 2 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Agustos 2021 a b Miller William Miller William 1923 The Ottoman Empire and its successors 1801 1922 Being a rev and enl ed of The Ottoman Empire 1801 1913 Preservation Department UCLA Library Cambridge Eng The University Press Howarth David Armine 1976 The Greek Adventure Lord Byron and Other Eccentrics in the War of Independence Ingilizce Collins ISBN 978 0 00 216058 2 3 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Agustos 2021 Sonyel Salahi Ramadan 2011 Ingiliz gizli belgelerinde Turk Yunan iliskileri 1821 1923 Remzi Kitabevi ISBN 978 975 14 1457 1 3 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Nisan 2022