Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Artvin’de yer adları, çoğu Gürcüce, bir kısmı da Lazca ve Ermenice adlardan oluşuyordu. Bu yer adlarının çoğu, ilk kez 1925’te Artvin il meclisinin kararıyla değiştirildi. Artvin’de yer adlarının değiştirilmesi 1959 ile 1964 yıllarında ve daha sonra da devam etmiştir.
Giriş
Bugünkü Artvin ilini de kapsayan tarihsel Klarceti (კლარჯეთი) bölgesi uzun süre Gürcü krallığının ve prensliklerin merkeziydi. Öte yandan Çoruh (ჭოროხი) havzası asıl olarak Gürcü nüfusunu barındırıyordu. Yer adlarının çoğu, bu tarihsel olguyla da bağlantılı olarak Gürcücedir. Klarceti bölgesi 16. yüzyılın ortalarından itibaren Osmanlı Devleti tarafından ele geçirilmiştir. Gürcüce ve diğer dillerdeki yer adları, 16. yüzyılın son çeyreğinden itibaren bu dilleri bilmeyen kişilerin tuttuğu tahrir defterlerinde doğru biçimde yazılamadığı için değişikliğe uğramıştır. Dil farkından kaynaklı farklı yazılışlardan dolayı bazı yer adları o kadar büyük değişikliğe uğramış ve daha sonra bu adların özgün biçimlerini tespit etmek olanaksız hale gelmiştir.
Gürcü tarihçi Pavle İngorokva, Giorgi Merçule adlı eserinde Klarceti’de yer adları üzerinde özellikle durmuş ve tarihi kaynaklarda geçen, Klarceti, Tuharisi, Artanuci, Ahiza, Porta, Ançi, Opiza, Parehi, Hantsta, Şatberdi, , Tskarostavi, Berta, Doliskana, Korta, Tbeti, , , Agara, , , Dahatula, , gibi elliden fazla coğrafi adın hepsi değilse bile büyük çoğunluğunun Gürcüce kökenli olduğunu belirtmiştir. Birkaçı dışında bu adların, Güney Kafkas dilleri dünyasıyla, temel olarak Gürcüceyle, bazısının Megrelce ve Lazcayla, bir kısmının da arkaik Kafkas dilleri çevresiyle ilişkili olduğunu yazmıştır. Bu yer adlarının sadece Klarceti’de değil, Gürcistan’ın başka bölgelerindeki coğrafi adlar ve terimler arasında da mevcut olduğunun altını çizmiştir. İngorokva’nın belirttiğine göre, bu adların birçoğuna Gürcistan’ın orta kesiminde de rastlanmaktadır. Buradaki yer adlarının başka dillere ait olduğunu iddia edilse de o dillerin ana coğrafyasında aynı yer adlarına rastlanmamaktadır. Klarceti’deki yer adları Gürcistan’ın yer adları listesinde yer almakta, Klarceti ile Gürcistan’ın diğer bölgeleri coğrafi adlar konusunda ortak bir geçmişe sahiptir.
Başlıca yer adları
Bugün Artvin ili sınırları içinde yer alan pek çok yer adı Osmanlı döneminden önce de kayıtlara geçmişti. Bunlar arasında Artanuci (არტანუჯი), Şavşeti (შავშეეთი), Hertvisi (ხერთვისი), Parhali (პარხალი) gibi yer adları sayılabilir. Bu tür yer adları, okuma ve sesleri doğru anlama zorluğundan dolayı Osmanlılar tarafından farklı biçimde kaydedildi. Örneğin Parhali yer adı Barhal biçimini aldı. Hertvisi adı Hertevis olarak kayda geçti. Öte yandan, Osmanlıca yanlış yazılmasının yanı sıra, Osmanlıcanın her sesli harfi karşılayarak yazılmamasından dolayı bazı yer adları çok fazla değişikliğe uğradığı için özgün biçimini sonradan saptamak iyice zorlaştı. Örneğin bir köy ve bölge adı olan Sirya’nın özgün biçiminin Tsria (ცრია ya da წრია) olabileceği varsayılsa da doğruluğu kesin değildir. Eğer bu ad Tsria’dan geliyorsa bu yer adı Sirya biçiminde değişmiş olmakla kalmadı, daha sonra il meclisince Zeytinlik olarak da değiştirildi. Bugün Borçka ilçesine bağlı Muratlı köyünün adının nereden geldiğini adın kendisine bakarak saptamak mümkün değildir. Ancak bu yer adının Maradit’ten Muratlı yapıldığı bilinmektedir. Oysa Maradit de Maradidi (მარადიდი) adından zaten değişmiş bir yer adıydı. Bugün Borçka ilçesine bağlı Karşıköy’ün 1925 yılından önceki adı Heba (ხება) idi. Ancak Heba adının da "vadi" anlamındaki Gürcüce “heoba” (ხეობა) kelimesinden bozulduğu tahmin edilmektedir. Çoruh Nehri'nin aşağı havzasının adının zaman içinde Nigali, Ligani, Livana ya da Livane gibi farklı ama birbirine yakın yer adlarıyla adlandırılmıştı. Bu tür yer adlarının ilk halini tespit etmek günümüzde mümkün değildir. Bu örnekler bize yer adlarının bir kanun ya da kararnameyle değiştirilmesinin yanı sıra zaman içinde de değişikliğe uğradığını göstermesi açısından önemlidir.
Yer adlarının değiştirilmesi
Türkiye’de yer adlarının değiştirilmesi için ilk girişim 1913’te gerçekleşti. Ancak değiştirilmesi gereken yerlerin tespiti zamanında yapılamadığı için bu iş ancak 1916’da hayata geçti. Bu değişikliklerde örneğin Karadeniz kıyısındaki Bafra’nın adı “Kızılırmak”, Ünye’nin “Saray Bahçe”, Fatsa’nın “Yalı Saray”, Tirebolu’nun “Akça Yurd”, Hopa’nın “Cihadiye” olarak değiştirilmesine karar verildi. Yer adlarını değiştirme işi Osmanlı Devleti’nin yıkılışından sonra da sürdü. Örneğin Artvin ilinde büyük kısmı Gürcüce olan yerleşim yerlerinin adları il genel meclisi kararıyla 1925 yılında değiştirildi. Bu kararla Artvin’in merkez ilçesinin merkez nahiyesinde 33, Ardanuç nahiyesinde 53, Borçka ilçesi merkez nahiyesinde 40, Murgul nahiyesinde 26, Maçahel (მაჭახელი) nahiyesinde 8, Şavşat ilçesi merkez nahiyesinde 24, Merya (იმერია) nahiyesinde 16 ve İmerhev (იმერხევი) nahiyesinde 16 köyün adı değiştirildi. Ne var ki bu ad değiştirme işlemleri İçişleri Bakanlığı’nın hazırladığı 8589 sayılı genelgeyle ancak 1940 yılı sonlarında resmiyet kazandı. 1925’te il meclisi kararıyla Artvin ilindeki yer adları neredeyse tamamen değiştirilirken, bu tarihte Yusufeli Erzurum iline, Hopa ve Arhavi Rize iline bağlı olduğu için bu ilçelerdeki yer adları değiştirilmeden kaldı. Yer adlarının değiştirilmesinden hemen sonra, il meclisi 1927’de il dahilinde Gürcücenin konuşulmasını da yasakladı.
Artvin ilindeki bucak adları ise daha geç bir tarihte, 1964 yılında değiştirildi. Bununla birlikte bir istisna da söz konusu olmuştu. 1964 yılında Camili adı verilen Maçahel nahiyesinin adı 1925’te "Çatak" olarak değiştirilmişti. 10 Temmuz 1964’te Resmi Gazete’de yayımlanan “Yabancı kökten gelen ve iltibasa yer veren bucak adlarının Türkçeleştirilmesiyle ilgili” üç kararnameyle Artvin’de Berta (ბერთა) nahiyesi Ortaköy, Sirya nahiyesi Zeytinlik, Maçahel nahiyesi Camili, Maradit nahiyesi Muratlı, Murgul nahiyesi Göktaş, Merya nahiyesi Veliköy, Erkinis nahiyesi Demirkent, Ersis nahiyesi Kılıçkaya biçiminde değiştirildi. Sonraki yıllarda nahiye ya da bucak denilen idari birimler kaldırıldığı için bu nahiye merkezleri köye dönüştü.
Artvin ilindeki Türkçe olmayan yer adları sadece köy ve bucaklardan ibaret değildi. Dağ, tepe, geçit, mahalle, tarla gibi coğrafi yer adları da genellikle Gürcüceydi. Bu adlar ise, 1969, 1970 ve 1975-76 arasında yapılan çalışmalarla değiştirildi. Bütün bu çalışmalara rağmen Artvin ilinde değiştirilmeden kalmış küçük coğrafi adlar eski adlarını korumaktadır. Öte yandan bölge halkı eski yer adlarını konuşma dilinde kullanmaya devam etmektedir.
Yeni yer adlarının belirlenmesi
Artvin ilinde yeni yer adlarının nasıl belirlendiğine ilişkin kesin bir bilgi yoktur. Bazı yer adlarının o yörede en çok üretilen ürüne göre belirlendiği söylenebilir. Mesela Sirya’nın adının zeytincilikten dolayı Zeytinlik, Opiza’nın (ოპიზა) bağcılıktan Bağcılar olarak değiştirildiği ileri sürülebilir. Ancak Ebrika (ებრიკა ) adının İbrikli olması o köyün ibrik üretimiyle ünlü olduğu anlamına gelmiyor. Bu değişikliğin yabancı dildeki adın Türkçeye uydurulması biçiminde yapıldığı söylenebilir. Berta’nın Ortaköy, Heba’nın Karşıköy olması ise yerleşim yerinin coğrafi konumuyla ilişkili olabilir. Öte yandan Zedvake (ზედვაკე) köyünün Düzenli, Eprati (ეფრატი) köyünün Efeler olmasını bu tür kontekstler içinde açıklamak mümkün değildir. Macaheli nahiyesinin 1925’te Çatak, 1964’te Camili olarak değiştirilmesi, yeni yer adlarının belirlenmesinde aslında belli başlı kriterlerin olmadığına örnek olarak verilebilir.
Artvin’deki yer adları üzerine çalışmalar
Artvin’de eski ve yeni yer adları konusunda ilk kapsamlı çalışmayı Taner Artvinli Artvin Yer Adları Sözlüğü (2013) adı altında gerçekleştirdi. Daha önce ise, Artvin’de ilköğretim müfettişi olarak görev yapan Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı kitapta ilin yerleşim yerlerinin eski ve yeni yer adlarını listeler halinde aktardı. Öte yandan bazı yerleşimler hakkında ayrıntılı bilgi verdi. Bu çalışma 1927’de Osmanlıca olarak yayımlandı. Kitap 2010 yılında Latin harfleriyle yeniden basıldı. Özhan Öztürk’ün 2005 yılında iki cilt olarak basılan Karadeniz -Ansiklopedik Sözlük adlı çalışması da Artvin ilindeki eski yer adları konusunda önemli bir kaynaktır. Bu çalışmalara Roland Topçişvili ve İnga Ğutidze'nin 2019'da Tiflis'te üç dilde (Gürcüce, Türkçe ve İngilizce) yayımlanan XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları adlı çalışma [1] 1 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . eklenebilir. Bu kaynakların dışında Artvin’deki yer adları pek çok makalenin de konusu olmuştur. "Tao-Klarceti" adlı blogda ise, Artvin'in köylerinin tarihi eski adları üzerinden anlatılmaktadır.
Kaynakça
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 19-21, .
- ^ "აჭარისწყლის ხეობის სოფლები და მისი მოსახლეობა XVI საუკუნის მეორე ნახევარში (Acara Çayı vadisinde köyler ve bu köylerin nüfusu)". 20 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Temmuz 2019.
- ^ . 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
- ^ a b . 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2019.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010, s. 140-141, .
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 19, .
- ^ a b Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 20, .
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010, s. 93, .
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 20-21, .
- ^ "Tao Klarceti - Tarih ve Kültür". 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mayıs 2022.
 | Artvin ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Artvin de yer adlari cogu Gurcuce bir kismi da Lazca ve Ermenice adlardan olusuyordu Bu yer adlarinin cogu ilk kez 1925 te Artvin il meclisinin karariyla degistirildi Artvin de yer adlarinin degistirilmesi 1959 ile 1964 yillarinda ve daha sonra da devam etmistir Opiza koyunun adi Turkce kaynaklarda Obize olarak gecer 1925 te koyun adi Bagcilar olarak degistirilmistir Opiza koyu eski donemde Gurcu Ortodoks Kilisesi nin onemli yapilaridan Opiza Manastiri na ev sahipiligi yapmistir Fotograf Aleksandr Pavlinov 1888 GirisBugunku Artvin ilini de kapsayan tarihsel Klarceti კლარჯეთი bolgesi uzun sure Gurcu kralliginin ve prensliklerin merkeziydi Ote yandan Coruh ჭოროხი havzasi asil olarak Gurcu nufusunu barindiriyordu Yer adlarinin cogu bu tarihsel olguyla da baglantili olarak Gurcucedir Klarceti bolgesi 16 yuzyilin ortalarindan itibaren Osmanli Devleti tarafindan ele gecirilmistir Gurcuce ve diger dillerdeki yer adlari 16 yuzyilin son ceyreginden itibaren bu dilleri bilmeyen kisilerin tuttugu tahrir defterlerinde dogru bicimde yazilamadigi icin degisiklige ugramistir Dil farkindan kaynakli farkli yazilislardan dolayi bazi yer adlari o kadar buyuk degisiklige ugramis ve daha sonra bu adlarin ozgun bicimlerini tespit etmek olanaksiz hale gelmistir Gurcu tarihci Pavle Ingorokva Giorgi Mercule adli eserinde Klarceti de yer adlari uzerinde ozellikle durmus ve tarihi kaynaklarda gecen Klarceti Tuharisi Artanuci Ahiza Porta Anci Opiza Parehi Hantsta Satberdi Tskarostavi Berta Doliskana Korta Tbeti Agara Dahatula gibi elliden fazla cografi adin hepsi degilse bile buyuk cogunlugunun Gurcuce kokenli oldugunu belirtmistir Birkaci disinda bu adlarin Guney Kafkas dilleri dunyasiyla temel olarak Gurcuceyle bazisinin Megrelce ve Lazcayla bir kisminin da arkaik Kafkas dilleri cevresiyle iliskili oldugunu yazmistir Bu yer adlarinin sadece Klarceti de degil Gurcistan in baska bolgelerindeki cografi adlar ve terimler arasinda da mevcut oldugunun altini cizmistir Ingorokva nin belirttigine gore bu adlarin bircoguna Gurcistan in orta kesiminde de rastlanmaktadir Buradaki yer adlarinin baska dillere ait oldugunu iddia edilse de o dillerin ana cografyasinda ayni yer adlarina rastlanmamaktadir Klarceti deki yer adlari Gurcistan in yer adlari listesinde yer almakta Klarceti ile Gurcistan in diger bolgeleri cografi adlar konusunda ortak bir gecmise sahiptir Baslica yer adlariParhali adi once Barhal sonra Altiparmak olarak degistirildi Buradaki Parhali Manastiri in adi da Barhal Manastiri oldu Bugun Artvin ili sinirlari icinde yer alan pek cok yer adi Osmanli doneminden once de kayitlara gecmisti Bunlar arasinda Artanuci არტანუჯი Savseti შავშეეთი Hertvisi ხერთვისი Parhali პარხალი gibi yer adlari sayilabilir Bu tur yer adlari okuma ve sesleri dogru anlama zorlugundan dolayi Osmanlilar tarafindan farkli bicimde kaydedildi Ornegin Parhali yer adi Barhal bicimini aldi Hertvisi adi Hertevis olarak kayda gecti Ote yandan Osmanlica yanlis yazilmasinin yani sira Osmanlicanin her sesli harfi karsilayarak yazilmamasindan dolayi bazi yer adlari cok fazla degisiklige ugradigi icin ozgun bicimini sonradan saptamak iyice zorlasti Ornegin bir koy ve bolge adi olan Sirya nin ozgun biciminin Tsria ცრია ya da წრია olabilecegi varsayilsa da dogrulugu kesin degildir Eger bu ad Tsria dan geliyorsa bu yer adi Sirya biciminde degismis olmakla kalmadi daha sonra il meclisince Zeytinlik olarak da degistirildi Bugun Borcka ilcesine bagli Muratli koyunun adinin nereden geldigini adin kendisine bakarak saptamak mumkun degildir Ancak bu yer adinin Maradit ten Muratli yapildigi bilinmektedir Oysa Maradit de Maradidi მარადიდი adindan zaten degismis bir yer adiydi Bugun Borcka ilcesine bagli Karsikoy un 1925 yilindan onceki adi Heba ხება idi Ancak Heba adinin da vadi anlamindaki Gurcuce heoba ხეობა kelimesinden bozuldugu tahmin edilmektedir Coruh Nehri nin asagi havzasinin adinin zaman icinde Nigali Ligani Livana ya da Livane gibi farkli ama birbirine yakin yer adlariyla adlandirilmisti Bu tur yer adlarinin ilk halini tespit etmek gunumuzde mumkun degildir Bu ornekler bize yer adlarinin bir kanun ya da kararnameyle degistirilmesinin yani sira zaman icinde de degisiklige ugradigini gostermesi acisindan onemlidir Yer adlarinin degistirilmesiGurcu kralliginin bir donem yonetim merkezi olan Artanuci nin adi Turkcede Ardanuc olarak yerlesti Artanuci Kalesi de Ardanuc Kalesi olarak anilmaya basladi Turkiye de yer adlarinin degistirilmesi icin ilk girisim 1913 te gerceklesti Ancak degistirilmesi gereken yerlerin tespiti zamaninda yapilamadigi icin bu is ancak 1916 da hayata gecti Bu degisikliklerde ornegin Karadeniz kiyisindaki Bafra nin adi Kizilirmak Unye nin Saray Bahce Fatsa nin Yali Saray Tirebolu nun Akca Yurd Hopa nin Cihadiye olarak degistirilmesine karar verildi Yer adlarini degistirme isi Osmanli Devleti nin yikilisindan sonra da surdu Ornegin Artvin ilinde buyuk kismi Gurcuce olan yerlesim yerlerinin adlari il genel meclisi karariyla 1925 yilinda degistirildi Bu kararla Artvin in merkez ilcesinin merkez nahiyesinde 33 Ardanuc nahiyesinde 53 Borcka ilcesi merkez nahiyesinde 40 Murgul nahiyesinde 26 Macahel მაჭახელი nahiyesinde 8 Savsat ilcesi merkez nahiyesinde 24 Merya იმერია nahiyesinde 16 ve Imerhev იმერხევი nahiyesinde 16 koyun adi degistirildi Ne var ki bu ad degistirme islemleri Icisleri Bakanligi nin hazirladigi 8589 sayili genelgeyle ancak 1940 yili sonlarinda resmiyet kazandi 1925 te il meclisi karariyla Artvin ilindeki yer adlari neredeyse tamamen degistirilirken bu tarihte Yusufeli Erzurum iline Hopa ve Arhavi Rize iline bagli oldugu icin bu ilcelerdeki yer adlari degistirilmeden kaldi Yer adlarinin degistirilmesinden hemen sonra il meclisi 1927 de il dahilinde Gurcucenin konusulmasini da yasakladi Tsria adi once Sirya sonra Zeytinlik olarak degistirildi Sirya Coruh ta sefer yapan kayiklarin ugradigi iskelelerden biriydi 19 yuzyilin sonlari Giorgi Kazbegi nin Bir Rus Generalinin Gunlukleri Turkiye Gurcistani nda Uc Ay adli kitabindan alinmistir Artvin ilindeki bucak adlari ise daha gec bir tarihte 1964 yilinda degistirildi Bununla birlikte bir istisna da soz konusu olmustu 1964 yilinda Camili adi verilen Macahel nahiyesinin adi 1925 te Catak olarak degistirilmisti 10 Temmuz 1964 te Resmi Gazete de yayimlanan Yabanci kokten gelen ve iltibasa yer veren bucak adlarinin Turkcelestirilmesiyle ilgili uc kararnameyle Artvin de Berta ბერთა nahiyesi Ortakoy Sirya nahiyesi Zeytinlik Macahel nahiyesi Camili Maradit nahiyesi Muratli Murgul nahiyesi Goktas Merya nahiyesi Velikoy Erkinis nahiyesi Demirkent Ersis nahiyesi Kilickaya biciminde degistirildi Sonraki yillarda nahiye ya da bucak denilen idari birimler kaldirildigi icin bu nahiye merkezleri koye donustu Artvin ilindeki Turkce olmayan yer adlari sadece koy ve bucaklardan ibaret degildi Dag tepe gecit mahalle tarla gibi cografi yer adlari da genellikle Gurcuceydi Bu adlar ise 1969 1970 ve 1975 76 arasinda yapilan calismalarla degistirildi Butun bu calismalara ragmen Artvin ilinde degistirilmeden kalmis kucuk cografi adlar eski adlarini korumaktadir Ote yandan bolge halki eski yer adlarini konusma dilinde kullanmaya devam etmektedir Yeni yer adlarinin belirlenmesiArtvin ilinde yeni yer adlarinin nasil belirlendigine iliskin kesin bir bilgi yoktur Bazi yer adlarinin o yorede en cok uretilen urune gore belirlendigi soylenebilir Mesela Sirya nin adinin zeytincilikten dolayi Zeytinlik Opiza nin ოპიზა bagciliktan Bagcilar olarak degistirildigi ileri surulebilir Ancak Ebrika ებრიკა adinin Ibrikli olmasi o koyun ibrik uretimiyle unlu oldugu anlamina gelmiyor Bu degisikligin yabanci dildeki adin Turkceye uydurulmasi biciminde yapildigi soylenebilir Berta nin Ortakoy Heba nin Karsikoy olmasi ise yerlesim yerinin cografi konumuyla iliskili olabilir Ote yandan Zedvake ზედვაკე koyunun Duzenli Eprati ეფრატი koyunun Efeler olmasini bu tur kontekstler icinde aciklamak mumkun degildir Macaheli nahiyesinin 1925 te Catak 1964 te Camili olarak degistirilmesi yeni yer adlarinin belirlenmesinde aslinda belli basli kriterlerin olmadigina ornek olarak verilebilir Artvin deki yer adlari uzerine calismalarArtvin de eski ve yeni yer adlari konusunda ilk kapsamli calismayi Taner Artvinli Artvin Yer Adlari Sozlugu 2013 adi altinda gerceklestirdi Daha once ise Artvin de ilkogretim mufettisi olarak gorev yapan Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye adli kitapta ilin yerlesim yerlerinin eski ve yeni yer adlarini listeler halinde aktardi Ote yandan bazi yerlesimler hakkinda ayrintili bilgi verdi Bu calisma 1927 de Osmanlica olarak yayimlandi Kitap 2010 yilinda Latin harfleriyle yeniden basildi Ozhan Ozturk un 2005 yilinda iki cilt olarak basilan Karadeniz Ansiklopedik Sozluk adli calismasi da Artvin ilindeki eski yer adlari konusunda onemli bir kaynaktir Bu calismalara Roland Topcisvili ve Inga Gutidze nin 2019 da Tiflis te uc dilde Gurcuce Turkce ve Ingilizce yayimlanan XIX Yuzyil ve XX Yuzyil Baslarindaki Rus Belgelerinde Savseti ve Klarceti Yer Adlari adli calisma 1 1 Eylul 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde eklenebilir Bu kaynaklarin disinda Artvin deki yer adlari pek cok makalenin de konusu olmustur Tao Klarceti adli blogda ise Artvin in koylerinin tarihi eski adlari uzerinden anlatilmaktadir Kaynakca Taner Artvinli Artvin Yer Adlari Sozlugu 2013 s 19 21 ISBN 9786055708856 აჭარისწყლის ხეობის სოფლები და მისი მოსახლეობა XVI საუკუნის მეორე ნახევარში Acara Cayi vadisinde koyler ve bu koylerin nufusu 20 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Temmuz 2019 9 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2020 a b 18 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Temmuz 2019 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye 2010 s 140 141 ISBN 9789944197526 Taner Artvinli Artvin Yer Adlari Sozlugu 2013 s 19 ISBN 9786055708856 a b Taner Artvinli Artvin Yer Adlari Sozlugu 2013 s 20 ISBN 9786055708856 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye 2010 s 93 ISBN 9789944197526 Taner Artvinli Artvin Yer Adlari Sozlugu 2013 s 20 21 ISBN 9786055708856 Tao Klarceti Tarih ve Kultur 1 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mayis 2022 Artvin ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz