Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Haşim el-Etâsî (Arapça: هاشم الأتاسي; 11 Ocak 1875 - 5 Aralık 1960), 1936'dan 1939'a, 1949'dan 1951'e ve 1954'ten 1955'e kadar Suriye devlet başkanı olarak görev yapmış Suriye milliyetçisi siyasetçi ve devlet adamı.
| Haşim el-Etâsî هاشم الأتاسي | |
|---|---|
 | |
| 4. Suriye Devlet Başkanı | |
| Görev süresi 21 Aralık 1936 - 7 Temmuz 1939 | |
| Yerine geldiği | Muhammed Ali el-Abid |
| Yerine gelen | Behiç el-Hatib |
| Görev süresi 15 Ağustos 1949 - 2 Aralık 1951 | |
| Yerine geldiği | Sami el-Hinnavi (Askerî yönetim) |
| Yerine gelen | Edib Çiçekli (Askerî yönetim) |
| Görev süresi 28 Şubat 1954 - 6 Eylül 1955 | |
| Yerine geldiği | Me'mun el-Kuzbari (Vekaleten) |
| Yerine gelen | Şükri el-Kuvvetli |
| 2. & 25. Suriye Başbakanı | |
| Görev süresi 3 Mayıs 1920 - 28 Temmuz 1920 | |
| Hükümdar | I. Faysal |
| Yerine geldiği | Ali Rikabi |
| Yerine gelen | Alaeddin ed-Dürubi |
| Görev süresi 17 Ağustos 1949 - 24 Aralık 1949 | |
| Yerine geldiği | Muhsin el-Barazi |
| Yerine gelen | Nazım el-Kudsi |
| Kurucu Meclis Başkanı | |
| Görev süresi 11 Ağustos 1928 - 6 Eylül 1928 | |
| Yerine geldiği | |
| Yerine gelen | Faris el-Huri |
| Suriye Ulusal Kongresi Başkanı | |
| Görev süresi 11 Aralık 1919 - 17 Temmuz 1920 | |
| Yerine geldiği | makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 11 Ocak 1875 Humus, Suriye Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 5 Aralık 1960 (85 yaşında) Humus, Birleşik Arap Cumhuriyeti |
| Partisi | Ulusal Blok (1928-1947) Halk Partisi (1948-1960) |
Arka plan ve erken kariyer
1875'teHumus'ta büyük, toprak sahibi ve politik olarak aktif bir aile olan ailesinde doğdu. İstanbul'da Mekteb-i Mülkiye'de idari şubede okudu ve 1895'te mezun oldu. Siyasi kariyerine 1888'de Beyrut'un Osmanlı vilayetinde başladı ve 1918'e kadar o dönemde Tel Aviv banliyösünü de içeren Humus, Hama, Baalbek, Anadolu ve Yafa vilayetlerinde kaymakam ve mutasarrıf olarak yaptığı idari görevleri izledi.
1919'da Osmanlı'nın Birinci Dünya Savaşı'ndaki yenilgisinden sonra, modern bir parlamentoya eşdeğer olan Suriye Ulusal Kongresinin başkanlığına seçildi. 8 Mart 1920'de bu organ, Kral I. Faysal'ın yönetiminde anayasal bir monarşi olarak Suriye'nin bağımsızlığını ilan etti. Bu kısa ömürlü dönemde başbakan oldu, çünkü Fransız işgali kısa süre sonra Sykes-Picot Anlaşması ve Milletler Cemiyeti Mandası (Ayrıca bakınız: San Remo konferansı) şartları altında takip edildi. Görev süresi boyunca Etâsî, I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Suriye milliyetçi hareketinin liderlerinden biri olan emektar bağımsızlık aktivisti ve devlet adamı Abdurrahman Şahbandar'ı dışişleri bakanı olarak atadı. Fransız mandasının uygulanmasını engellemek için boş bir girişimde bulunarak, Suriye ile Avrupa arasında ittifaklar formüle etmesi için Şahbandar'ı görevlendirdi. Fransa, Suriye'nin bağımsızlığını geri almak için hızla harekete geçti. Fransız Yüksek Komiseri Henri Gouraud, Faysal'a bir ültimatom vererek Halep'in Fransız Ordusuna teslim edilmesini, Suriye Ordusunun dağıtılmasını, Fransız frangının Suriye'ye uyarlanmasını ve Attassi Hükûmetinin feshedilmesini talep etti. Şahbandar'ın Gouraud ile uzlaşma çabaları sonuçsuz kaldı ve Etâsî'nin kabinesi, 24 Temmuz 1920'de Fransızların Suriye Ordusunu Meyselun Muharebesi'nde mağlup edip Suriye üzerindeki mandasını dayattığı zaman feshedildi.
Fransız Mandası
Krallığın Fransızlar tarafından dağıtılmasından sonra Etâsî, Ekim 1927'de bir grup ileri gelenle bir araya geldi ve sonraki yirmi yıl boyunca Suriye'deki Suriye milliyetçisi hareketine liderlik edecek olan Ulusal Bloğu kurdu. Blok, şiddetli direnişten ziyade diplomatik yollarla Suriye için tam bağımsızlık arayan siyasi bir koalisyon hareketiydi. Kurucuları toprak sahibi, avukat, memur ve Şam, Halep, Humus, Hama ve Lazkiye'den Osmanlı eğitimi almış profesyonellerdi. 1928 yılında İbrahim Hananu ve Haşim el-Etâsî liderliğinde bir koalisyon çerçevesinde, bazı milliyetçi grupların Ulusal Cephe (el-Kutle el-Wataniye) adıyla Suriye'nin ilk siyasi partisini kurmasına izin verildi. Sonrasında Etâsî, önce Ulusal Bloğun daimi başkanı, 1928'de de Kurucu Meclis başkanı seçildi ve Suriye'nin ilk cumhuriyet anayasasını hazırlamakla görevlendirildi. Meclis, 1920 bildirisine bağlılığı nedeniyle Mayıs 1930'da Fransız yüksek komiseri tarafından feshedildi ve Etâsî, Fransızlar tarafından Arvad Adası'nda birkaç ay hapsedildi. Serbest bırakıldıktan sonra devlet başkanlığı için yeniden aday oldu, ancak seçimlerin ilk turunu kaybetti, ikinci turdan ayrıldı ve 1932 yazında devlet başkanı olan bağımsız Muhammed Ali el-Abid'e onay verdi. 1928 ve 1932'de mecliste Humus milletvekili oldu.
Cumhuriyetin ilk devlet başkanı
Etâsî başlangıçta Abid hükûmetini destekledi, ancak Abid iki Fransız yardakçısı olan Hakkı el-Azm'ı başbakan ve Suphi Bereketi, parlamento başkanı olarak atadığında yeni devlet başkanına desteğini kesti. 1934'te Abid, Fransa ile mandadan kademeli olarak bağımsızlık vadeden ancak Suriye Dağları'nı Fransız kontrolü altında tutan bir anlaşma müzakere etti. Etâsî, Suriye topraklarının tamamını kapsamadığı sürece hiçbir bağımsızlığın geçerli olmadığını savunarak anlaşmayı şiddetle eleştirdi. Abid'in önerdiği anlaşmayı protesto etmek için 60 günlük bir grev çağrısında bulundu. Blok, Etâsî'nin çağrısına sokak çapında muazzam bir destek seferber etti. Çoğu dükkân ve işletme kapandı, isyanlar her gün şiddetlenerek ekonomiyi felce uğrattı ve Abid'i uluslararası toplum önünde utandırdı.
Yenilgi sonrası Fransız hükûmeti, Ulusal Blok liderlerini Suriye halkının tek temsilcisi olarak tanımayı kabul etti ve Haşim el-Etâsî'yi Paris'te diplomatik görüşmelere davet etti. 22 Mart 1936'da Fransa'ya giden kıdemli bir Blok delegasyonuna başkanlık etti ve 6 aydan fazla bir süre içinde bir Fransa-Suriye Bağımsızlık Antlaşması formüle etmeyi başardı. Etâsî'nin anlaşması, daha önce özerk bölgelerin Büyük Suriye'ye tam olarak dahil edilmesiyle 25 yıl içinde özgürlüğü garanti etti.
Buna karşılık Suriye, savaş zamanlarında Fransa'yı destekleme, hava sahasını kullanmasına izin verme ve Fransa'ya Suriye topraklarında askeri üsler kurma hakkı verme sözü verdi. Diğer siyasi, kültürel ve ekonomik bağlar yapıldı ve Etâsî 27 Eylül 1936'da zaferle Suriye'ye döndü. Ulusal bir kahraman olarak selamlandı ve modern Suriye devletinin ilk devlet başkanı olarak Kasım 1936'da oy çokluğuyla devlet başkanı seçildi.
İkinci Dünya Savaşı
Bununla birlikte, 1938'in sonunda, Fransız hükûmetinin kısmen Orta Doğu'daki kolonilerinden vazgeçmesi halinde, Avrupa'da gelişmekte olan Nazi Almanyası ile bir savaşta kuşatma altında kalacağı korkuları nedeniyle, anlaşmayı onaylama niyetinde olmadığı açıkça ortaya çıktı. Fransızların Suriye'nin tam bağımsızlığını ve Fransız birliklerinin geri çekilmesini ertelemeye devam etmesi ve gecikmeyle ilgili halkın hoşnutsuzluğunun sokaklara taşması üzerine 7 Temmuz 1939'da Etâsî istifa etti. Abdurrahman Şahbandar bu sırada Suriye'ye döndü ve Fransız onayını sağlayamadığı için Etâsî ve Ulusal Blok'a karşı kışkırttı.
Etâsî'nin istifası, Fransa'nın Suriye'nin İskenderun vilayetini (bugünkü Hatay ilinde bulunan İskenderun) Türkiye'ye devretme kararından da etkilenerek Suriye milliyetçilerini kızdırdı. Eski devlet başkanı, memleketi Humus'ta emekli oldu ve siyasi faaliyetlere katılmayı reddederek bir yıl boyunca inzivaya çekildi. İstifasını takiben, birkaç yıl süren istikrarsızlık ve Fransız askeri yönetimi izledi. 1940'ların genelinde, II. Dünya Savaşı ve sonrasındaki siyaset ve entrikalar hakimdi. Suriye, İngilizler ve General Charles de Gaulle'ün 1946'ya kadar ayrılmayan Özgür Fransa Kuvvetleri tarafından işgal edildi.
Suriyelileri yatıştırma girişiminde bulunan de Gaulle, bağımsızlık sözü verdi ve Fransa'ya destek sağlamak için Suriye'yi ziyaret etti. Humus'ta Haşim el-Etâsî'yi ziyaret etti ve eski lidere Fransa'nın Suriye ile ilişkilerinde yeni bir sayfa açmak istediğine dair güvence vererek onu devlet başkanlığına devam etmeye davet etti. Ancak Etâsî, son deneyiminin Fransa'nın bağımsızlık vaatlerine güvenilemeyeceğini gösterdiğini iddia ederek reddetti. 1943'te Etâsî, kendisini yeniden aday göstermek yerine, Etâsî'nin himayesinde öne çıkan köklü bir Şam lideri olan Şükri el-Kuvvetli'nin devlet başkanı olarak seçilmesini onayladı.
Etâsî, nihai bağımsızlık mücadelesinde aktif bir rol oynamadı, ancak 1943'ten 1949'a kadar süren Kuvvetli hükûmetini destekledi. 1947'de Suriye uzun süreli bir kabine kriziyle karşı karşıyayken, Başkan Kuvvetli eski akıl hocasını bir ulusal birlik hükûmeti kurmaya çağırdı. Ancak gergin bir siyasi ortam ve siyasi çevrelerde artan Kuvvetli karşıtlığı nedeniyle Etâsî, yönetimi kurtarmak için müdahale edemedi. Ayrıca, Başkan Kuvvetli ile devlet başkanlığı yetkileri konusunda tartıştı ve başbakan olursa bu yetkilerin kısıtlanmasını şart koştu, ancak Kuvvetli reddetti.
Mart 1949'da Kuvvetli hükûmeti, Ağustos 1949'da devrilmeden önce dört ay boyunca bir askeri kabineye başkanlık eden Genelkurmay Başkanı Hüsnü Zaim tarafından Mart 1949'da bir darbeyle devrildi. Bu gelişmelerin ardından önde gelen politikacılar, yaşlanan Etâsî'yi ulusal seçimleri ve sivil yönetimin restorasyonunu denetleyecek bir geçici hükümet kurmaya çağırdılar. Etâsî bu çağrıya uydu ve tarım bakanı olarak atadığı Mişel Eflak'ın solcu Baas Partisi de dahil olmak üzere tüm partilerin temsilcilerinin yer aldığı bir kabine kurdu. Hüsni Zaim tarafından hapsedilen Münir el-Eclani'yi serbest bıraktı ve Anayasa Meclisine oy verdi. Etâsî'nin himayesinde yeni bir seçim yasası kabul edildi ve kadınlar ilk kez 15 ve 16 Kasım 1949 seçimlerinde oy kullandı. Etâsî, Ağustos - Aralık 1949 arasında başbakan olarak görev yaptı ve aynı dönemde meclis çoğunluğu onu ikinci bir dönem için devlet başkanı olarak aday gösterdi.
İkinci devlet başkanlığı dönemi
Etâsî'nin görevdeki ikinci dönemi, ilkinden bile daha çalkantılı geçti. Halep soylularının çıkarlarını ve Irak'la birleşme isteklerini desteklediği için Şamlı politikacılarla çatıştı. Halep destekli Halk Partisini destekledi ve lideri Nazım el-Kudsi'yi başbakan olarak atadı. Parti şiddetle Irak yanlısıydı ve Bağdat ile bir birlik arıyordu. Etâsî yönetiminin en unutulmaz eylemlerinden biri, Lübnan mallarının Suriye'ye akınını önlemek için Suriye'nin Lübnan sınırını kapatmaktı. 1949'dan 1951'e kadar Irak hükûmetiyle birlik meselesi üzerinde ciddi görüşmeler yaptı.
Etâsî, birlik üzerine teknik tartışmalar için Şam'da Veliaht Prens Abdülilah ve Irak Kralı II. Faysal da dahil olmak üzere üst düzey Iraklı liderleri kabul etti. Bu, Bağdat'taki Haşimi ailesinin Şam üzerinde hiçbir yetkisinin olmaması gerektiğini iddia eden Suriye'nin yükselen askeri diktatörü Edib Çiçekli'yi kızdırdı. Çiçekli rota değişikliği talep etti, ancak Etâsî kararlıydı ve askeri baskıya boyun eğmeyi reddetti. Buna karşılık Çiçekli, Halk Partisi sempatizanı Etâsî'nin Genelkurmay Başkanı Sami el-Hinnavi'yi ve Suriye Ordusundaki birkaç Irak yanlısı subayı tutuklattı. Ardından, Suriye'deki Irak yanlısı etkinin kontrol altında kalmasını sağlamak için sağ kollarından Albay Fevzi Selu'nun savunma bakanı olarak atanmasını talep etti.
Orduyla kafa kafaya çarpışmaktan korkan Etâsî, talepleri isteksizce kabul etti. Ancak Aralık 1951'de Başkan Etâsî, Halk Partisinin bir başka üyesi olan Maaruf el-Davalibi'den bir hükûmet kurmasını istedi. Davalibi görevi kabul etti ancak Savunma Bakanlığını Fevzi Selu'ya vermeyi reddetti. Sonuç olarak, Çiçekli başka bir darbe başlattı ve başbakanı ve Halk Partisinin tüm üyelerini tutukladı. Tüm bakanlar ve Haşimi yanlısı devlet adamları kaçırıldı ve parlamento feshedildi. Başkan Etâsî, protesto olarak 24 Aralık 1951'de istifasını Çiçekli'ye sunmayı reddederek, dağıtılmış olan parlamentoya sundu.
Askeri yönetime muhalefet
Çiçekli yıllarında (1951-1954) Etâsî, Çiçekli hükûmetinin anayasaya aykırı olduğunu iddia ederek muhalefete öncülük etti. Hoşnutsuz subayların, Haşimi yanlısı politikacıların ve tüm yasadışı siyasi parti üyelerinin desteğini topladı ve ulusal bir ayaklanma çağrısında bulundu. Şubat 1954'te Çiçekli, oğlu Adnan el-Etâsî'yi tutuklayarak ve kıdemli devlet adamını ev hapsine alarak karşılık verdi. Etâsî'nin Suriye'deki kıdemli devlet adamı olarak konumu o kadar büyüktü ki Çiçekli onu doğrudan hapse atmanın onur kırıcılığına maruz bırakmaya cesaret edemedi.
Subaylar isyan etti, siyasi liderler hükûmete karşı harekete geçti ve Arap Dağı'nda silahlı bir ayaklanma patlak verdi. 24 Şubat 1954'te Edib Çiçekli hükûmeti nihayet devrildi. 28 Şubat 1954'te Etâsî, Humus'taki evinden Şam'a döndü ve devlet başkanlığı görevine yeniden başladı. Sabri el-Aseli'yi başbakan olarak atadı ve tüm Çiçekli öncesi büyükelçileri, bakanları ve parlamenterleri göreve getirdi. Dört yıllık Çiçekli diktatörlüğünün tüm izlerini silmeye çalıştı.
Son yıllar
80 yaşındaki devlet başkanı, görev süresinin geri kalanında askeri yetkililerin etkisini engellemeye çalıştı ve Suriye'de gelişen sosyalist ideoloji, Sovyetler Birliği'ne sempati ve Mısır'ın sosyalist lideri Cemal Abdünnâsır'ın körü körüne bağlılık ile karakterize edilen sol akıma karşı acımasızca mücadele etti. Nâsır'ın politikaları Etâsî'nin kendi ailesindeki Cemal el-Etâsî ve Nureddin el-Etâsî gibi üyeleri tarafından bile destekleniyordu. Etâsî, Başkan Nâsır'a meydan okudu ve Suriye'yi sosyalist yörüngesinden uzak tutmak için boşuna çalıştı.
Çoğu Arap liderin aksine Etâsî, Nâsır'ın Arap dünyasına liderlik etmek için çok genç, deneyimsiz ve ideolojik olduğuna inanıyordu. Suriye devlet başkanı Nâsırcı unsurları çökertti ve kendi Nâsır yanlısı başbakanı Sabri el-Aseli ile Suriye'yi Mısır uydusuna dönüştürmek istemekle suçlayarak çatıştı. 1955'te Etâsî, bölgede komünizmi kontrol altına almayı amaçlayan bir Anglo-Amerikan anlaşması olan Bağdat Paktı'nı kabul etmeyi düşündü, ancak Suriye Ordusundaki Nâsırcı unsurlar bunu yapmasını engelledi. Etâsî, pan-Arap liderliği konusunda Nâsır ile rekabet eden Haşimi Irak'ı desteklemek için çalıştı ve Irak Başbakanı Nuri es-Said ile ittifak kurdu. Etâsî daha sonra Aseli kabinesini feshetti ve önce Said el-Gazi'yi, ardından da ılımlı bir devlet adamı olan Faris el-Huri'yi başbakan olarak atadı. Etâsî, Arap meseleleri üzerindeki Mısır hegemonyasına Suriye itirazlarını sunmak için Huri'yi Mısır'a gönderdi.
Başkan Haşim el-Etâsî Eylül 1955'te yaşlı ve sakat olarak siyasi hayattan emekli oldu. 1956'da oğlu Adnan'ın, Kuvvetli'nin Cemal Abdünnâsır yanlısı Şükri el-Kuvvetli hükûmetini devirmeye çalışan Irak bağlantılı bir komploya karıştığı iddia edildi. Adnan, vatana ihanet suçlamasıyla mahkemeye çıkarılarak idama mahkûm edildi. Ancak babasına olan saygısından ötürü, cezası diğer önde gelen politikacılar arasında siyasi bir hapishanede hapse çevrildi. Adnan, 1957'den 1960'a kadar hapiste kaldı.
Askeri mahkemeyi yöneten subayların, ikinci ve üçüncü dönemlerinde (1949-1951 ve 1954-1955) askeri otoriteyi dizginlemeye çalıştığı için özellikle oğluna sert davrandıklarına inanılıyordu.[] Ancak eski Devlet Başkanı, Suriye'nin militarizasyonuna karşı bir kızgınlık işareti olarak oğlunu hapishanede ziyaret etmeyi reddetti.[] Fakat oğlu, babasının devlet başkanlığı sonrası Bayındırlık ve Adalet Bakanı gibi görevler üstlenecekti.
Ölümü
Bu bölümdeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ocak 2023) () |
Mısır'la Suriye'nin kurduğu birlik yıllarında 6 Aralık 1960'ta Humus'ta öldü. Cumhurbaşkanı Nâsır'ın ve Birleşik Arap Cumhuriyeti (BAC) hükûmetinin üst düzey üyelerinin katıldığı, şehir tarihindeki en büyük devlet cenazesi ile defnedildi.
Ailesinin iki uzak üyesi (Lu'ay el-Etâsî ve Nureddin el-Etâsî), güçlü bir Sovyet yanlısı yönelim de dahil olmak üzere çok farklı bir siyasi duruşa uysalar da 1960'larda devlet başkanı olarak hizmet etmeye devam ettiler.
Suriye'nin cumhuriyet tarihinin arka planını oluşturan kafa karışıklığı ve şiddetin ortasında Haşim, kendisini anayasal yönetim yöntemlerine adamış sağlam ilkeleri olan bir adam olarak öne çıkmıştı. Suriye siyasetindeki tüm aktörler tarafından saygı duyulan ve 1963'te iktidara geldiklerinde Baasçılar tarafından eleştiri almayan Baas öncesi dönemin birkaç politikacısından biridir. Etâsî'nin biyografisi, 2005 yılında torunu tarafından Suriye'de yayınlandı. Etâsî, arkasında günlük veya hatıra bırakmadı.
Kaynakça
- ^ Ayın Tarihi. 1950. s. 165. 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022.
- ^ Jessup, John E. (1998). An Encyclopedic Dictionary of Conflict and Conflict Resolution, 1945-1996. Westport, CT: Greenwood Press. s. 42. 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.
- ^ Greater Syria: The History of an Ambition. Oxford University Press US. 1992. s. 26. ISBN .
- ^ "Suriye'de iktidar mücadelesi" (PDF). 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Nisan 2017.
- ^ a b McGowan, Afaf Sabeh (1988), , Collelo, Thomas (Ed.), Syria : a country study, Washington, D.C: Federal Research Division, Library of Congress, ss. 18-20, 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Şubat 2012
- ^ "Milliyet - 16 Ocak 1962". 8 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Nisan 2017.
- Sami Moubayed "Çelik ve İpek: Suriye'yi Şekillendiren Erkekler ve Kadınlar 1900-2000" (Cune Press, Seattle, 2005).
- Ansiklopedi Britannica
| Önce gelen: Muhammed Ali el-Abid | Suriye Devlet Başkanı 1936-1939 | Sonra gelen: Behiç el-Hatib |
| Önce gelen: Sami el-Hinnavi (askerî yönetim) | Suriye Devlet Başkanı 1949-1951 | Sonra gelen: Edib Çiçekli (askerî yönetim) |
| Önce gelen: Me'mun el-Kuzbari (vekaleten) | Suriye Devlet Başkanı 1954-1955 | Sonra gelen: Şükri el-Kuvvetli |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hasim el Etasi Arapca هاشم الأتاسي 11 Ocak 1875 5 Aralik 1960 1936 dan 1939 a 1949 dan 1951 e ve 1954 ten 1955 e kadar Suriye devlet baskani olarak gorev yapmis Suriye milliyetcisi siyasetci ve devlet adami Hasim el Etasi هاشم الأتاسي4 Suriye Devlet BaskaniGorev suresi 21 Aralik 1936 7 Temmuz 1939Yerine geldigi Muhammed Ali el AbidYerine gelen Behic el HatibGorev suresi 15 Agustos 1949 2 Aralik 1951Yerine geldigi Sami el Hinnavi Askeri yonetim Yerine gelen Edib Cicekli Askeri yonetim Gorev suresi 28 Subat 1954 6 Eylul 1955Yerine geldigi Me mun el Kuzbari Vekaleten Yerine gelen Sukri el Kuvvetli2 amp 25 Suriye BasbakaniGorev suresi 3 Mayis 1920 28 Temmuz 1920Hukumdar I FaysalYerine geldigi Ali RikabiYerine gelen Alaeddin ed DurubiGorev suresi 17 Agustos 1949 24 Aralik 1949Yerine geldigi Muhsin el BaraziYerine gelen Nazim el KudsiKurucu Meclis BaskaniGorev suresi 11 Agustos 1928 6 Eylul 1928Yerine geldigiYerine gelen Faris el HuriSuriye Ulusal Kongresi BaskaniGorev suresi 11 Aralik 1919 17 Temmuz 1920Yerine geldigi makam olusturulduYerine gelenKisisel bilgilerDogum 11 Ocak 1875 1875 01 11 Humus Suriye Vilayeti Osmanli ImparatorluguOlum 5 Aralik 1960 85 yasinda Humus Birlesik Arap CumhuriyetiPartisi Ulusal Blok 1928 1947 Halk Partisi 1948 1960 Arka plan ve erken kariyer1875 teHumus ta buyuk toprak sahibi ve politik olarak aktif bir aile olan ailesinde dogdu Istanbul da Mekteb i Mulkiye de idari subede okudu ve 1895 te mezun oldu Siyasi kariyerine 1888 de Beyrut un Osmanli vilayetinde basladi ve 1918 e kadar o donemde Tel Aviv banliyosunu de iceren Humus Hama Baalbek Anadolu ve Yafa vilayetlerinde kaymakam ve mutasarrif olarak yaptigi idari gorevleri izledi 1919 da Osmanli nin Birinci Dunya Savasi ndaki yenilgisinden sonra modern bir parlamentoya esdeger olan Suriye Ulusal Kongresinin baskanligina secildi 8 Mart 1920 de bu organ Kral I Faysal in yonetiminde anayasal bir monarsi olarak Suriye nin bagimsizligini ilan etti Bu kisa omurlu donemde basbakan oldu cunku Fransiz isgali kisa sure sonra Sykes Picot Anlasmasi ve Milletler Cemiyeti Mandasi Ayrica bakiniz San Remo konferansi sartlari altinda takip edildi Gorev suresi boyunca Etasi I Dunya Savasi sirasinda Osmanli Imparatorlugu na karsi Suriye milliyetci hareketinin liderlerinden biri olan emektar bagimsizlik aktivisti ve devlet adami Abdurrahman Sahbandar i disisleri bakani olarak atadi Fransiz mandasinin uygulanmasini engellemek icin bos bir girisimde bulunarak Suriye ile Avrupa arasinda ittifaklar formule etmesi icin Sahbandar i gorevlendirdi Fransa Suriye nin bagimsizligini geri almak icin hizla harekete gecti Fransiz Yuksek Komiseri Henri Gouraud Faysal a bir ultimatom vererek Halep in Fransiz Ordusuna teslim edilmesini Suriye Ordusunun dagitilmasini Fransiz franginin Suriye ye uyarlanmasini ve Attassi Hukumetinin feshedilmesini talep etti Sahbandar in Gouraud ile uzlasma cabalari sonucsuz kaldi ve Etasi nin kabinesi 24 Temmuz 1920 de Fransizlarin Suriye Ordusunu Meyselun Muharebesi nde maglup edip Suriye uzerindeki mandasini dayattigi zaman feshedildi Fransiz Mandasiel Etasi soldan oturan ikinci kisi 1930 larin basinda Bedevi kiyafeti giyerek Suudi Arabistan i ziyaret ederken Solunda Kudus Basmuftusu Muhammed Emin el Huseyni ve Lubnanli Arap milliyetcisi filozof Emir Sekib Arslan var Kralligin Fransizlar tarafindan dagitilmasindan sonra Etasi Ekim 1927 de bir grup ileri gelenle bir araya geldi ve sonraki yirmi yil boyunca Suriye deki Suriye milliyetcisi hareketine liderlik edecek olan Ulusal Blogu kurdu Blok siddetli direnisten ziyade diplomatik yollarla Suriye icin tam bagimsizlik arayan siyasi bir koalisyon hareketiydi Kuruculari toprak sahibi avukat memur ve Sam Halep Humus Hama ve Lazkiye den Osmanli egitimi almis profesyonellerdi 1928 yilinda Ibrahim Hananu ve Hasim el Etasi liderliginde bir koalisyon cercevesinde bazi milliyetci gruplarin Ulusal Cephe el Kutle el Wataniye adiyla Suriye nin ilk siyasi partisini kurmasina izin verildi Sonrasinda Etasi once Ulusal Blogun daimi baskani 1928 de de Kurucu Meclis baskani secildi ve Suriye nin ilk cumhuriyet anayasasini hazirlamakla gorevlendirildi Meclis 1920 bildirisine bagliligi nedeniyle Mayis 1930 da Fransiz yuksek komiseri tarafindan feshedildi ve Etasi Fransizlar tarafindan Arvad Adasi nda birkac ay hapsedildi Serbest birakildiktan sonra devlet baskanligi icin yeniden aday oldu ancak secimlerin ilk turunu kaybetti ikinci turdan ayrildi ve 1932 yazinda devlet baskani olan bagimsiz Muhammed Ali el Abid e onay verdi 1928 ve 1932 de mecliste Humus milletvekili oldu Cumhuriyetin ilk devlet baskani Etasi baslangicta Abid hukumetini destekledi ancak Abid iki Fransiz yardakcisi olan Hakki el Azm i basbakan ve Suphi Bereketi parlamento baskani olarak atadiginda yeni devlet baskanina destegini kesti 1934 te Abid Fransa ile mandadan kademeli olarak bagimsizlik vadeden ancak Suriye Daglari ni Fransiz kontrolu altinda tutan bir anlasma muzakere etti Etasi Suriye topraklarinin tamamini kapsamadigi surece hicbir bagimsizligin gecerli olmadigini savunarak anlasmayi siddetle elestirdi Abid in onerdigi anlasmayi protesto etmek icin 60 gunluk bir grev cagrisinda bulundu Blok Etasi nin cagrisina sokak capinda muazzam bir destek seferber etti Cogu dukkan ve isletme kapandi isyanlar her gun siddetlenerek ekonomiyi felce ugratti ve Abid i uluslararasi toplum onunde utandirdi Yenilgi sonrasi Fransiz hukumeti Ulusal Blok liderlerini Suriye halkinin tek temsilcisi olarak tanimayi kabul etti ve Hasim el Etasi yi Paris te diplomatik gorusmelere davet etti 22 Mart 1936 da Fransa ya giden kidemli bir Blok delegasyonuna baskanlik etti ve 6 aydan fazla bir sure icinde bir Fransa Suriye Bagimsizlik Antlasmasi formule etmeyi basardi Etasi nin anlasmasi daha once ozerk bolgelerin Buyuk Suriye ye tam olarak dahil edilmesiyle 25 yil icinde ozgurlugu garanti etti Buna karsilik Suriye savas zamanlarinda Fransa yi destekleme hava sahasini kullanmasina izin verme ve Fransa ya Suriye topraklarinda askeri usler kurma hakki verme sozu verdi Diger siyasi kulturel ve ekonomik baglar yapildi ve Etasi 27 Eylul 1936 da zaferle Suriye ye dondu Ulusal bir kahraman olarak selamlandi ve modern Suriye devletinin ilk devlet baskani olarak Kasim 1936 da oy cokluguyla devlet baskani secildi Ikinci Dunya Savasi 31 Aralik 1936 da mecliste yaptigi konusmada Hasim el Etasi nin devlet baskanligi acilisi Bununla birlikte 1938 in sonunda Fransiz hukumetinin kismen Orta Dogu daki kolonilerinden vazgecmesi halinde Avrupa da gelismekte olan Nazi Almanyasi ile bir savasta kusatma altinda kalacagi korkulari nedeniyle anlasmayi onaylama niyetinde olmadigi acikca ortaya cikti Fransizlarin Suriye nin tam bagimsizligini ve Fransiz birliklerinin geri cekilmesini ertelemeye devam etmesi ve gecikmeyle ilgili halkin hosnutsuzlugunun sokaklara tasmasi uzerine 7 Temmuz 1939 da Etasi istifa etti Abdurrahman Sahbandar bu sirada Suriye ye dondu ve Fransiz onayini saglayamadigi icin Etasi ve Ulusal Blok a karsi kiskirtti Etasi nin istifasi Fransa nin Suriye nin Iskenderun vilayetini bugunku Hatay ilinde bulunan Iskenderun Turkiye ye devretme kararindan da etkilenerek Suriye milliyetcilerini kizdirdi Eski devlet baskani memleketi Humus ta emekli oldu ve siyasi faaliyetlere katilmayi reddederek bir yil boyunca inzivaya cekildi Istifasini takiben birkac yil suren istikrarsizlik ve Fransiz askeri yonetimi izledi 1940 larin genelinde II Dunya Savasi ve sonrasindaki siyaset ve entrikalar hakimdi Suriye Ingilizler ve General Charles de Gaulle un 1946 ya kadar ayrilmayan Ozgur Fransa Kuvvetleri tarafindan isgal edildi Suriyelileri yatistirma girisiminde bulunan de Gaulle bagimsizlik sozu verdi ve Fransa ya destek saglamak icin Suriye yi ziyaret etti Humus ta Hasim el Etasi yi ziyaret etti ve eski lidere Fransa nin Suriye ile iliskilerinde yeni bir sayfa acmak istedigine dair guvence vererek onu devlet baskanligina devam etmeye davet etti Ancak Etasi son deneyiminin Fransa nin bagimsizlik vaatlerine guvenilemeyecegini gosterdigini iddia ederek reddetti 1943 te Etasi kendisini yeniden aday gostermek yerine Etasi nin himayesinde one cikan koklu bir Sam lideri olan Sukri el Kuvvetli nin devlet baskani olarak secilmesini onayladi Etasi nihai bagimsizlik mucadelesinde aktif bir rol oynamadi ancak 1943 ten 1949 a kadar suren Kuvvetli hukumetini destekledi 1947 de Suriye uzun sureli bir kabine kriziyle karsi karsiyayken Baskan Kuvvetli eski akil hocasini bir ulusal birlik hukumeti kurmaya cagirdi Ancak gergin bir siyasi ortam ve siyasi cevrelerde artan Kuvvetli karsitligi nedeniyle Etasi yonetimi kurtarmak icin mudahale edemedi Ayrica Baskan Kuvvetli ile devlet baskanligi yetkileri konusunda tartisti ve basbakan olursa bu yetkilerin kisitlanmasini sart kostu ancak Kuvvetli reddetti Mart 1949 da Kuvvetli hukumeti Agustos 1949 da devrilmeden once dort ay boyunca bir askeri kabineye baskanlik eden Genelkurmay Baskani Husnu Zaim tarafindan Mart 1949 da bir darbeyle devrildi Bu gelismelerin ardindan onde gelen politikacilar yaslanan Etasi yi ulusal secimleri ve sivil yonetimin restorasyonunu denetleyecek bir gecici hukumet kurmaya cagirdilar Etasi bu cagriya uydu ve tarim bakani olarak atadigi Misel Eflak in solcu Baas Partisi de dahil olmak uzere tum partilerin temsilcilerinin yer aldigi bir kabine kurdu Husni Zaim tarafindan hapsedilen Munir el Eclani yi serbest birakti ve Anayasa Meclisine oy verdi Etasi nin himayesinde yeni bir secim yasasi kabul edildi ve kadinlar ilk kez 15 ve 16 Kasim 1949 secimlerinde oy kullandi Etasi Agustos Aralik 1949 arasinda basbakan olarak gorev yapti ve ayni donemde meclis cogunlugu onu ikinci bir donem icin devlet baskani olarak aday gosterdi Ikinci devlet baskanligi donemiHasim el Etasi nin ikinci acilis konusmasi Aralik 1949 da General Husnu Zaim in diktatorlugunun yerini almak uzere parlamentoda oybirligiyle secildi Etasi nin gorevdeki ikinci donemi ilkinden bile daha calkantili gecti Halep soylularinin cikarlarini ve Irak la birlesme isteklerini destekledigi icin Samli politikacilarla catisti Halep destekli Halk Partisini destekledi ve lideri Nazim el Kudsi yi basbakan olarak atadi Parti siddetle Irak yanlisiydi ve Bagdat ile bir birlik ariyordu Etasi yonetiminin en unutulmaz eylemlerinden biri Lubnan mallarinin Suriye ye akinini onlemek icin Suriye nin Lubnan sinirini kapatmakti 1949 dan 1951 e kadar Irak hukumetiyle birlik meselesi uzerinde ciddi gorusmeler yapti Etasi birlik uzerine teknik tartismalar icin Sam da Veliaht Prens Abdulilah ve Irak Krali II Faysal da dahil olmak uzere ust duzey Irakli liderleri kabul etti Bu Bagdat taki Hasimi ailesinin Sam uzerinde hicbir yetkisinin olmamasi gerektigini iddia eden Suriye nin yukselen askeri diktatoru Edib Cicekli yi kizdirdi Cicekli rota degisikligi talep etti ancak Etasi kararliydi ve askeri baskiya boyun egmeyi reddetti Buna karsilik Cicekli Halk Partisi sempatizani Etasi nin Genelkurmay Baskani Sami el Hinnavi yi ve Suriye Ordusundaki birkac Irak yanlisi subayi tutuklatti Ardindan Suriye deki Irak yanlisi etkinin kontrol altinda kalmasini saglamak icin sag kollarindan Albay Fevzi Selu nun savunma bakani olarak atanmasini talep etti Orduyla kafa kafaya carpismaktan korkan Etasi talepleri isteksizce kabul etti Ancak Aralik 1951 de Baskan Etasi Halk Partisinin bir baska uyesi olan Maaruf el Davalibi den bir hukumet kurmasini istedi Davalibi gorevi kabul etti ancak Savunma Bakanligini Fevzi Selu ya vermeyi reddetti Sonuc olarak Cicekli baska bir darbe baslatti ve basbakani ve Halk Partisinin tum uyelerini tutukladi Tum bakanlar ve Hasimi yanlisi devlet adamlari kacirildi ve parlamento feshedildi Baskan Etasi protesto olarak 24 Aralik 1951 de istifasini Cicekli ye sunmayi reddederek dagitilmis olan parlamentoya sundu Askeri yonetime muhalefet Cicekli yillarinda 1951 1954 Etasi Cicekli hukumetinin anayasaya aykiri oldugunu iddia ederek muhalefete onculuk etti Hosnutsuz subaylarin Hasimi yanlisi politikacilarin ve tum yasadisi siyasi parti uyelerinin destegini topladi ve ulusal bir ayaklanma cagrisinda bulundu Subat 1954 te Cicekli oglu Adnan el Etasi yi tutuklayarak ve kidemli devlet adamini ev hapsine alarak karsilik verdi Etasi nin Suriye deki kidemli devlet adami olarak konumu o kadar buyuktu ki Cicekli onu dogrudan hapse atmanin onur kiriciligina maruz birakmaya cesaret edemedi Subaylar isyan etti siyasi liderler hukumete karsi harekete gecti ve Arap Dagi nda silahli bir ayaklanma patlak verdi 24 Subat 1954 te Edib Cicekli hukumeti nihayet devrildi 28 Subat 1954 te Etasi Humus taki evinden Sam a dondu ve devlet baskanligi gorevine yeniden basladi Sabri el Aseli yi basbakan olarak atadi ve tum Cicekli oncesi buyukelcileri bakanlari ve parlamenterleri goreve getirdi Dort yillik Cicekli diktatorlugunun tum izlerini silmeye calisti Son yillar80 yasindaki devlet baskani gorev suresinin geri kalaninda askeri yetkililerin etkisini engellemeye calisti ve Suriye de gelisen sosyalist ideoloji Sovyetler Birligi ne sempati ve Misir in sosyalist lideri Cemal Abdunnasir in koru korune baglilik ile karakterize edilen sol akima karsi acimasizca mucadele etti Nasir in politikalari Etasi nin kendi ailesindeki Cemal el Etasi ve Nureddin el Etasi gibi uyeleri tarafindan bile destekleniyordu Etasi Baskan Nasir a meydan okudu ve Suriye yi sosyalist yorungesinden uzak tutmak icin bosuna calisti Cogu Arap liderin aksine Etasi Nasir in Arap dunyasina liderlik etmek icin cok genc deneyimsiz ve ideolojik olduguna inaniyordu Suriye devlet baskani Nasirci unsurlari cokertti ve kendi Nasir yanlisi basbakani Sabri el Aseli ile Suriye yi Misir uydusuna donusturmek istemekle suclayarak catisti 1955 te Etasi bolgede komunizmi kontrol altina almayi amaclayan bir Anglo Amerikan anlasmasi olan Bagdat Pakti ni kabul etmeyi dusundu ancak Suriye Ordusundaki Nasirci unsurlar bunu yapmasini engelledi Etasi pan Arap liderligi konusunda Nasir ile rekabet eden Hasimi Irak i desteklemek icin calisti ve Irak Basbakani Nuri es Said ile ittifak kurdu Etasi daha sonra Aseli kabinesini feshetti ve once Said el Gazi yi ardindan da ilimli bir devlet adami olan Faris el Huri yi basbakan olarak atadi Etasi Arap meseleleri uzerindeki Misir hegemonyasina Suriye itirazlarini sunmak icin Huri yi Misir a gonderdi Baskan Hasim el Etasi Eylul 1955 te yasli ve sakat olarak siyasi hayattan emekli oldu 1956 da oglu Adnan in Kuvvetli nin Cemal Abdunnasir yanlisi Sukri el Kuvvetli hukumetini devirmeye calisan Irak baglantili bir komploya karistigi iddia edildi Adnan vatana ihanet suclamasiyla mahkemeye cikarilarak idama mahkum edildi Ancak babasina olan saygisindan oturu cezasi diger onde gelen politikacilar arasinda siyasi bir hapishanede hapse cevrildi Adnan 1957 den 1960 a kadar hapiste kaldi Askeri mahkemeyi yoneten subaylarin ikinci ve ucuncu donemlerinde 1949 1951 ve 1954 1955 askeri otoriteyi dizginlemeye calistigi icin ozellikle ogluna sert davrandiklarina inaniliyordu kaynak belirtilmeli Ancak eski Devlet Baskani Suriye nin militarizasyonuna karsi bir kizginlik isareti olarak oglunu hapishanede ziyaret etmeyi reddetti kaynak belirtilmeli Fakat oglu babasinin devlet baskanligi sonrasi Bayindirlik ve Adalet Bakani gibi gorevler ustlenecekti OlumuEtasi nin Sam daki cenaze alayi 6 Aralik 1960Bu bolumdeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Hasim el Etasi haber gazete kitap akademik JSTOR Ocak 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Misir la Suriye nin kurdugu birlik yillarinda 6 Aralik 1960 ta Humus ta oldu Cumhurbaskani Nasir in ve Birlesik Arap Cumhuriyeti BAC hukumetinin ust duzey uyelerinin katildigi sehir tarihindeki en buyuk devlet cenazesi ile defnedildi Ailesinin iki uzak uyesi Lu ay el Etasi ve Nureddin el Etasi guclu bir Sovyet yanlisi yonelim de dahil olmak uzere cok farkli bir siyasi durusa uysalar da 1960 larda devlet baskani olarak hizmet etmeye devam ettiler Suriye nin cumhuriyet tarihinin arka planini olusturan kafa karisikligi ve siddetin ortasinda Hasim kendisini anayasal yonetim yontemlerine adamis saglam ilkeleri olan bir adam olarak one cikmisti Suriye siyasetindeki tum aktorler tarafindan saygi duyulan ve 1963 te iktidara geldiklerinde Baascilar tarafindan elestiri almayan Baas oncesi donemin birkac politikacisindan biridir Etasi nin biyografisi 2005 yilinda torunu tarafindan Suriye de yayinlandi Etasi arkasinda gunluk veya hatira birakmadi Kaynakca Ayin Tarihi 1950 s 165 3 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Mayis 2022 Jessup John E 1998 An Encyclopedic Dictionary of Conflict and Conflict Resolution 1945 1996 Westport CT Greenwood Press s 42 10 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Subat 2022 Greater Syria The History of an Ambition Oxford University Press US 1992 s 26 ISBN 978 0 19 506022 5 Suriye de iktidar mucadelesi PDF 19 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 7 Nisan 2017 a b McGowan Afaf Sabeh 1988 Collelo Thomas Ed Syria a country study Washington D C Federal Research Division Library of Congress ss 18 20 29 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 22 Subat 2012 Milliyet 16 Ocak 1962 8 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Nisan 2017 Sami Moubayed Celik ve Ipek Suriye yi Sekillendiren Erkekler ve Kadinlar 1900 2000 Cune Press Seattle 2005 Ansiklopedi BritannicaOnce gelen Muhammed Ali el Abid Suriye Devlet Baskani 1936 1939 Sonra gelen Behic el HatibOnce gelen Sami el Hinnavi askeri yonetim Suriye Devlet Baskani 1949 1951 Sonra gelen Edib Cicekli askeri yonetim Once gelen Me mun el Kuzbari vekaleten Suriye Devlet Baskani 1954 1955 Sonra gelen Sukri el Kuvvetli