Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Elektrik mühendisliği tarihi, elektrik kullanımının günümüze gelirken geçirdiği dönüşümleri, yaşam ve teknolojinin gelişimine etkilerini ve bu gelişime katkıda bulunan bilim insanlarını anlatan tarihtir.
Doğa belli kurallar çerçevesinde işler ve insanlar doğada yaşarken bu kuralları çözerek yaşamlarını kolaylaştırmaya, doğanın kurallarını keşfederek dünyayı kontrol etmeye çalışırlar. Öyle ki, teknoloji ve bilim zamanla insanların elinde büyük bir güç haline gelmiştir. Dünya yaşamını kolaylaştıran ve onu kontrol eden topluluklar, diğer topluluklar karşısında prestij ve saygınlık kazanmış; onlara hükmetme yöntemi olarak teknolojilerini kullanmışlardır.
Elektrik ve manyetizma (mıknatıslık), eski çağlardan beri bilinen gerçeklikler olmasına rağmen, mekanik ve hidrolikteki bilimsel gelişmelerin tamamlanmaması, malzeme konusunda karşılaşılan zorluklar ve bu konuya ilginin oldukça düşük bir şekilde sadece manyetizmayla kısıtlı kalması sebebiyle elektrik kullanımını gelişimi, 16. yüzyıla kadar gecikmiştir. Gelişmeye başlayan elektrik teknolojisi dünyada köklü değişikliklere yol açmış ve insan yaşamını bütünüyle değiştirecek etkilere yol açmıştır.
Sözcüğün kökeni
Antik Yunancada kehribar anlamına gelen ēlektron sözcüğü, Yeni Latincede kehribar gücü anlamına gelen electrica kelimesi olarak kullanım alanı bulmuştu. 1600'lerde William Gilbert tarafından kullanılan ve kehribar gibi anlamına gelen electricus kelimesi, Sir Thomas Browne (1605 - 1682) adlı İngiliz yazar tarafından 1646 yılında yayımladığı Pseudodoxia Epidemica adlı eserinde elektrik şeklinde ilk defa kullanılmıştır. Sırasıyla İngilizce ve Fransızcaya geçen kelime dilimize de elektrik olarak kazandırıldı.Elektrik sözcüğü, hemen hemen tüm dünya dillerine aynı şekilde girmiş ve evrensel özellik kazanmıştır.
İlk çağ elektrik tarihi
Eski Yunan toplumunda barışın sağlanıp belli bir refah düzeyine erişilmesiyle birlikte, insanlar bilimle ilgilenmeye başlamıştı. Bilim insanları doğayı inceliyor, onun işleyiş kurallarını çözüp insanların yaşamını kolaylaştırmaya çalışıyorlardı. Eski Yunan döneminde Milet'te (Anadolu, Aydın civarında eski yerleşim yeri) yaşayan Thales (MÖ 624-MÖ 546) de doğayla ilgili araştırmalar yaparken kehribarın yünle ovulduğunda tüy ve saman gibi hafif maddeleri kendine çektiğini, uzun süreli ovmalarda ise insan vücuduna yaklaştırıldığında küçük kıvılcımlar çıkardığını fark edip bazı araştırmalarda bulunmuştu. Deneyleri sonucunda hasır ve buna benzer maddelerin de aynı özelliği gösterdiğini gözlemledi. Tales'in incelediği şey bugünkü statik elektrikti ve insanlık tarihinde statik elektrikten ilk söz edilmesi, Tales'in yaşadığı Eski Yunan dönemine rast gelmektedir.
Eski çağ tarih kayıtlarında elektriğin bundan sonraki ilk anılması Miletli Thales'ten 300 yıl kadar sonrasına (MÖ 4. yüzyıl) rastlamaktadır. Theophrastus, kendi zamanında lyncurium olarak adlandırılan ve günümüzde turmalin olduğu düşünülen kıymetli şeffaf bir taşın küçük kütleleri kendine çektiğini gözlemlemiş ve kayda geçirmişti.
, torpido adlı temas edildiğinde şok etkisi yapan balıktan söz etmişti, ancak bu etkinin kehribar veya turmalin maddelerinin etkisiyle aynı olduğu fark edilememişti. 5. yüzyıl'da yaşamış olan Eustathius, Tiberius'un azad edilmiş bir kölesinde bulunan gut hastalığının bu balık sayesinde tedavi edildiğinden bahseder. Elektriğin tıbbi amaçlarla ilk kullanımı da bu olaya dayanmaktadır.
Orta çağ elektrik tarihi
Orta Çağ'da Avrupa'da bilim büyük bir sekteye uğramıştı. Uzun süren savaşlar, yönetimde din etkisinin aşırı derecede artması, bilimin dine karşı çıkmak olarak algılanacağı korkusu gibi nedenlerden dolayı bilim tarihi karanlık çağa girmişti. Bu çağda bilimin her dalında görülen durgunluk elektrik dalında da görülür. Bu çağda gerçekleşen tek yenilik elektrik ile manyetizmanın arasındaki benzerlik ve farkların açıklanmasıydı. Manyetizma, elektrikten daha uzun bir geçmişe sahiptir. MÖ 900'lü yıllarda efsaneye göre bir çoban, farklı bir taş türünün demiri kendisine çektiği keşfetti. Bugünkü ismiyle mıknatısın gücü tamamen kehribarın çekme gücüne benzediğinden, eski çağlarda elektrik ile manyetizma sık sık birbirine karıştırılıyordu.
2. yüzyılda Çinliler tarafından mıknatısın şerit haline getirilip serbest bir şekilde dönmeye bırakıldığında kuzey - güney yönünde sabit kaldığı keşfedildi. Mıknatısiyetin bu yön bulma kabiliyeti sayesinde Çinliler manyetik pusulayı icat etmişlerdi. Manyetizma ve bu pusulalardan Avrupa'da ise ilk defa 1180 yılında Alexander Neckam (1157 - 1217) bahsetmişti. Bu gelişmenin ardından denizciliğin önündeki en büyük engellerden biri olan yön bulma sorunu tarihe karışmış oldu.
Manyetik pusulanın Avrupa'ya gelmesiyle birlikte bu konudaki araştırmalarda bir kıpırdanma oldu. Fransız bir bilgin ve askeri mühendis olan Peter Peregrinus (Petrus Peregrinus de Maricourt veya Hacı Petrus) Sicilya Ordusuna mensuptu ve bir kuşatma sırasında arkadaşına mıknatıslarla ilgili, adı Maricourt'lu Hacı Petrus'un Foucaucourt'lu Asker Syergus'a Mıknatıs Hakkında Yazdığı Mektup olan 1269 tarihli bir mektup yazdı. Peregrinus bu mektubunda, manyetik kutuplardan (manyetik kuvvetin en yüksek olduğu bölge), aynı kutupların birbirini itip farklı kutupların birbirini çektiğinden, mıknatısın kuzey - güney kutuplarının nasıl belirlenebileceğinden bahsetti.Manyetik kutup tanımının ilk defa yapıldığı mektupta ayrıca mıknatısların bölünmesiyle yeni kutup ve iki ayrı mıknatıs oluşması da açıklanmıştı. Ayrıca manyetik devre kullanılarak sürekli hareket elde edilmesi hakkında çalışmalar da mevcuttu.
Bu çalışmalar elektrik ve manyetizma için bir kıvılcım çaksa da bu konular hakkında Rönesans'a kadar hiçbir çalışma yapılmadı ve hiçbir şey yazılmadı. Ancak bu çalışmalarla birlikte elektrikle manyetizma arasındaki benzerlikler ve farklılıklar hakkında bir görüş oluşmuştu. Manyetik devrelerle sürekli hareket etme çalışmaları Yakın Çağda gerçekleşen elektrik makineleri devrimine mantık olarak oldukça benzemekteydi. 300 yıl kadar yeni bir durgunluk çağına giren elektrik çalışmaları, Rönesans'la birlikte büyük bir ivme kazandı ve tüm dünyayı derinden etkileyecek gelişmelerin önü açılmış oldu.
Yeni çağ elektrik tarihi
Avrupa'da matbaanın icat edilmesiyle birlikte basılı yayınlar yaygınlaşmış, bilgiye daha çok kişi kolayca ulaşmış, insanlar ve bilim üzerinde kilise baskısı giderek azalmıştır. Bu gelişmelerin ardından rönesans ve reform hareketleri başlamış, dünyanın kaderini değiştirecek teknolojik gelişmeler büyük ivme kazanmıştır. Günümüzdeki elektrik - elektronik bilimlerinin gelişmişliği yeni çağdaki çalışmaların bir ürünüdür.
Rönesans manyetizma alanında yazılmış en kapsamlı kitaptı. Gilbert bu eserinde yerküreden esinlenerek büyük bir mıknatıs parçasını küre haline getirdi ve Dünya'nın büyük bir mıknatıs olduğunu ortaya attı. Bu deneyi sayesinde kürenin manyetik kutuplarını buldu, pusulaların neden kuzeye yöneldiğini açıkladı ve pusula iğnesinin manyetik eğilmesine bilimsel açıklama getirdi. William Gilbert, tam olarak isimlendirmese de kehribarın çekim gücü elektrostatik çekim ile manyetik çekim arasında bir ayrım olduğuna hükmetti. Her bir mıknatısın görünmez bir etki alanı içinde bulunduğunu ve demir parçalarını nasıl çektiğini söyledi. Mıknatıslar hakkında yaptığı çalışmalar, statik elektrik konusunun önemsiz bir konu olduğu sonucuna varmasına neden oldu ancak eski çağlarda karıştırılan elektrik ve manyetizma arasındaki farklar, Gilbert'in manyetizmayı açıklamasıyla birlikte belirginleşmeye başlamıştır.
- 1672: Otto von Guericke (1602 – 1686), Kükürt bir küreyi döndüren bir aygıt yaptı. Yün parçasını dönen küreye tutarak bir kıvılcım üretti. Bu aygıt, sürtünme yoluyla elektrik üreten ilk üreteçtir.
- 1729: İngiliz Stephen Gray (1696 – 1736), metallerin iletken, ametallerin yalıtkan olduğunu keşfetti.
- 1745: Hollandalı Peter Van Musschenbroek elektrik depo edebilen, su dolu cam kavanoza batırılmış metal çubuktan ibaret Leyden Şişesi'ni yaptı ki bu tarihin ilk sığacıdır. (kondansatör).
- 1746: Benjamin Franklin (1706 – 1790) Elektrik yüklerindeki artı ve eksi uçlarını keşfederek elektriğin korunumu ilkesini ortaya attı
- 1752: Benjamin Franklin gök gürültülü havada bir uçurtma uçurarak ipek bir ip ile yüklü buluttan Leyden şişesini doldurmayı başardı. Böylece şimşek ile elektrik arasında bağıntı kurdu. Bu deney yıldırımsavarın (paratoner) bulunmasına yol gösterdi.
- 1759: Franz Maria Aepinus (1724-1802) Paralel plakalı sığacı yaptı.
- 1770'ler: Henry Cavendish (1731-1810) Potansiyel fark, sıfır referans nokta, toprak gibi kuramları ortaya atarak, kendisinden sonra Coulomb ve Ohm'un çalışmalarına ışık tuttu.
- 1777: Fransız fizikçi Charles Augustin de Coulomb (1736 - 1802), yüklü iki metal küre ya da iki mıknatıs kutbu arasındaki itme veya çekme kuvvetini ölçebilen burulmalı tartı aygıtını gerçekleştirdi;
- 1785: Coulomb bulduğu tartı aygıtını kullanarak iki yük arasındaki itme veya çekme kuvvetinin, yüklerin çarpımı ile doğru, aradaki uzaklığın karesi ile ters orantılı olduğunu deneysel olarak gösterdi. Coulomb yasası, Newton'un kütleçekimi yasasının elektrikteki karşılığıdır (Kütleçekimyasasından farklı olarak elektrikte iki yük arasında itme kuvvetinin varlığı da söz konusudur).
Yakın çağ elektrik tarihi
18. yüzyıl
- 1794: İtalyan fizikçi Alessandro Volta (1745–1827), çinko ve gümüş plakalar arasına tuz karışımlı sıvı koyarak elektrik akımı elde etmiş oldu. Burada çinko ve gümüş elektrotlar, tuzlu su elektrolittir ve aralarındaki kimyasal tepkime sonucu elektrik üretiliyordu. Bundan önceki insan yapımı tüm elektrik kaynakları statik idi.
- 1796: John Frederick Daniell (1790-1845) Elektrot yapımında farklı gereçler kullanarak günümüzün pillerine temel olan tasarımlarda bulundu.
- 1800: Volta'nın tasarımını geliştirilerek ilk ticari piller üretildi. Bilim insanları, kimyasal değişikliklerin elektrik, elektriğin de kimyasal değişiklik yarattığını anladılar.
- 1800: İngiliz William Nicholson, (1753-1815), elektrik akımı kullanarak suyu hidrojen ve oksijen gazlarına ayrıştırdı.
19. yüzyıl
- 1807: Humphry Davy (1778 – 1829) Özel olarak yapılmış güçlü bir Volta pilini kullanarak bileşikler içinden elektrik akımını geçirmek suretiyle potasyum ve sodyumu bileşiklerinden ayırmayı başardı.Yeni metaller keşfetti.
- 1819: Danimarkalı Hans Christian Oersted (1775 - 1851), bir telin içinden akım geçirildiğinde elektrik akımının telin çevresinde bir manyetik alan oluşturduğu sonucuna vardı. Elektrik akımıyla manyetik alan yaratarak elektrik ile manyetizma arasındaki ilişkiyi kanıtladı.
- 1819: Fransız matematikçi ve fizikçi André Marie Ampére (1775 - 1836), Oersted in olgusunu betimleyen ve Ampère Yasası olarak adlandırılan magnetik alan ile bu alanı doğuran elektrik akımı arasındaki bağıntıyı formüle etti. Elektrodinamiğin de kurucusu olan Ampére aynı zamanda elektrik ölçme tekniklerini de geliştirerek elektrik akımını ölçen bir aygıt yaptı. Anısına elektrik akımı birimi amperdir.
- 1827: Alman fizikçi Georg Simon Ohm (1789 - 1854), İletkenlerden geçen elektrik akımına ilişkin çalışmalar yaparak Ohm yasası olarak bilinen, bir iletkenden geçen akımın iletkenin uçları arasındaki gerilim ile doğru, iletkenin direnciyle ters orantılı olduğunu formüle etti, Anısına elektrikte direnç birimi ohm dur.
- 1829 :İskoç asıllı bir Amerikalı olan Joseph Henry (1797 –1878) Demir çekirdek etrafında tel sarımı suretiyle yaptığı bobin ile güçlü manyetik alan yaratarak bir tondan fazla metali kaldırmayı başardı.
- 1831: İngiliz fizikçi ve kimyager Michael Faraday, (1791 – 1867) Bir buhar makinesi ile bakır bir plakayı bir mıknatısın yarattığı manyetik alan içinde döndürerek elektrik üretti. Bu ilk generatördür.
- 1831: Joseph Henry, Faraday'ın buluşunu tersine çevirerek, manyetik alandan elektrik akımı geçirmek suretiyle bir bakır çemberi döndürmeyi başardı. Bu bir elektrik motorudur ve tarihte ilk kez, elektrik enerjisi makinelere güç vererek iş yapılmasını sağlıyordu.
- 1833: Alman fizikçi Wilhelm Weber (1804-1891) ve Karl Friedrich Gauss (177-1851) İki bina arsındaki ilk telgraf işlemini başardılar. Elektrik ölçüm için ilk uyumlu ünit sistemlerini buldular. Gauss jeomanyetik alanın yönü ve kuvvetini kaydetmek için Avrupa gözlem ağı organize etti
- 1834: Alman fizikçi Heinrich Lenz (1804-1865) Akan bir elektrik akımına ters yönde bir direnç vardır. Kuramı onundur ki Lenz yasası olarak bilinir.
- 1841: İngiliz fizikçi James Prescott Joule (1818-1889), Isının mekanik iş ile olan ilişkisini keşfetti. Bu keşif, enerjinin korunumu teorisine ve oradan da termodinamiğin birinci kanunu'nun eldesini sağladı. iş birimi joule, onun anısına verilmiştir. Lord Kelvin ile mutlak sıcaklık skalasını geliştirmiştir. Joule yasası olarak bilinen Bir direnç üzerinden geçen elektrik akımının ısı yaydığı buluşu onundur.
- 1844: Amerikalı bulucu Samuel Morse (1791 - 1872) kısa ve uzun sinyalleri bir hat ile göndermekle ilk elektrikli telgrafı yaptı. Kısa ve uzun sinyallerin harflerdeki kodlamasına, Samuel Morse anısına Mors alfabesi denir.
- 1845: Alman fizikçi Gustav Robert Kirchhoff (1824-1887) Devre analizi olan “Bir noktaya giren ve çıkan akımların toplamı sıfırdır. Kirchhoff I”, “kapalı bir devrede harcanan gerilimlerin toplamı, sağlanan gerilimlerin toplamına eşittir. Kirchhoff II” yasalarını yayınladı.
- 1851: Heinrich Ruhmkorff (1803-1877) Çift kat sarımlı indüksiyon bobinini buldu. Bu buluş AC transformatörün gelişimine önderlik etmiştir.
- 1864: İskoçyalı matematikçi ve fizikçi James Clerk Maxwell (1831-79) Kuantum fiziği öncesi bilinen bütün elektrik ve manyetik kuramları açıkladı. Maxwell denklemleri olarak bilinen dört temel denklem onun tarafından ortaya atılmıştır.
- 1869: William Crookes (1832-1914) ve Johann Wilhelm Hittorf (1824-1914), birbirilerinden bağımsız olarak elektron demetlerini buldular.
- 1876: Amerikalı Charles Francis Brush (1849 - 1929) Elektrik çalışma akımı üretebilen açık bobin dinamoyu buldu.
- 1876: Amerikalı Alexander Graham Bell (1847 – 1922) Elektrik titreşimlerini sese dönüştürerek telefonu buldu ve patentini aldı.
- 1877: Amerikalı Thomas Alva Edison (1847 – 1931) Sesi kaybedip yineleyebilen gramofonu (fonograf) geliştirdi.
- 1879: Edison karbon flamanlı akkor lamba için patent başvurusu yaptı. Üç yıl sonra New York sokaklarında bu lambalar ışıyordu. Edison yaşamı boyunca gerçekleştirdiği hareketli resim kamerası, teyp, projektör gibi çeşitli buluşları için 1093 patent almıştır.
- 1879: Brush ark lambaları Cleveland caddelerini aydınlatmak için kullanıldı.
- 1880: San Fransisko da elektrik satmak için ilk şirket kuruldu. (California Electric Light Company)
- 1881: E.W. v. Siemens tarafından elektrikli tramvay yapıldı.
- 1882: Dünyanın ilk merkezi güç üretim tesisi doğru akım(DC) güç sistemli The Pearl Street Station New York'ta Thomas Edison tarafından açıldı.
- 1882: Wisconsin'de ilk hidroelektrik santral açıldı.
- 1883: Nikola Tesla, Tesla bobinini buldu. Bu, elektriğin gerilimini dönüştürebilecek ve uzak mesafelere iletmeyi kolaylaştıracak bir transformatör olup Tesla’nın alternatif akım projesinin önemli bir ayağıdır.
- 1884: İngiliz mühendis Charles Algernon Parsons (1854-1931) ilk başarılı buhar türbinini yaparak elektrik Jeneratör (generatör) lerini döndürmede kullanılmıştır..
- 1886: Amerikalı fizikçi William Stanley, Jr. (1858–1916) İndüksiyon bobin transformatörünü ve alternatif akım sistemini geliştirdi
- 1886: ABD'de 40-50 adet su gücü ile çalışan elektrik üretim tesisi hizmette ya da yapım halindedir.
- 1887: Sırp asıllı bulucu, fizikçi, elektrik ve makine mühendisi Nikola Tesla (1856- 1943 Alternatif akım generatörü buldu. Böylece elktrik enerjisi uzun mesafelere kolaylıkla iletilebilecekti.
- 1888: Heinrich Hertz (1857-1894) Yıllar önce Faraday ve Maxwell tarafından bahsedilmiş radyo dalgalarını keşfetti ve ölçtü.
- 1889: ABD'de üretimlerinin tamamını ya da bir bölümünü su gücünden sağlayan elektrik şirketi sayısı 200'ü bulmuştur.
- 1889: İlk ticari uzun mesafe doğru akım ENH Portland şehri ile şelalesi üretim tesisleri arasında kuruldu.
- 1891: İlk belediye elektrik sistemi -- , Washington.
- 1892: İtalyan fizikçi Guglielmo Marconi (1874 - 1937), sinyalleri birkaç km uzağa ulaştırarak' telsiz telgraf patentini aldı. Daha sonra ilk kıtalararası radyo sinyalini göndermeyi başardı. 1901'de, İngiltere Cornwall'dan gönderilen sinyaller, Kanada'dan alındı. Bu olaydan sonra birçok yerde telsiz telgraf istasyonları kurulmaya başlandı."Bilinenin aksine "Radyo", Marconi'nin icadı değildir. Amerikan Yüksek Mahkemesi, ölümünün ardından Radyonun mucidinin Nicola Tesla olduğuna hükmetmiştir."
- 1895 : Alternatif akım üreten ilk generatör Niagara şelalesine kuruldu.
- 1897 : İngiliz fizikçi Sir Joseph John Thomson, (1856 – 1940) elektronu keşfetti.
- 1897 : Nicola Tesla, iki patent başvurusunda bulundu; 'Elektriksel Enerjinin İletimi İçin Bir Sistem' ve 'Elektriksel Enerjinin İletimi İçin Bir Cihaz' Böylece resmen "Radyo" doğmuş oldu. Birkaç yıl önce Hertz tarafından bulunan ve de ölçümlenebilen radyo dalgaları, Tesla ile hayat buldu ve insanlığın hizmetine girdi.
- 1900'ler :Charles Proteus Steinmetz (1865-1923) Alternatif akım doğal kompleksi matematiksel analizini yazdı.
- 1900: ENH'de en yüksek gerilim: 60 kilovolt.
20. yüzyıl
- 1908: İlk komplike üretim tesisi Columbia Nehri üzerine inşa edildi.
- 1911: Elektrikli klima W. Carrier tarafından yapıldı.
- 1913: İlk hava kirliliği kontrol cihazı. Kül tutucu
- 1913: Elektrikli buzdolabı - A. Goss.
- 1923: Rus asıllı Amerikalı elektrik mühendisi Vladimir Kosma Zworykin' ilk kez resim tarama yöntemini tümüyle elektronik olarak yapan ikonoskopu buldu. Ertesi yıl da kineskop olarak adlandırılan resim tüpünün patentlerini aldı. Bu iki buluş, ilk televizyon sisteminin oluşturulmasına temel oluşturdu. 1950'li yıllarda televizyon artık izlenilmeye başlanmıştı.
- 1923: Fotoelektrik hücreler keşfedildi.
- 1930: Amerikalı elektrik mühendisi Vannevar Bush (1890 - 1974)'un yönetiminde Cambridge'de Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT)'nde ilk bilgisayar yapıldı.
- 1933: 40 yıl boyunca dünyanın en büyük su santralı unvanını elinde bulunduracak 6180 MW gücündeki ve HES yapımına başlandı
- 1942: İlk elektronik bilgisayarın yapımına başlandı ve aygıtın yapımı 1945 yılında tamamlandı.
- 1947: John Bardeen, ve William Bradford Shockley ABD'deki Bell Laboratuvarları'nda transistörü buldular. Elektrik sinyallerinin yükseltilmesini, denetlenmesini ya da üretilmesini sağlayan bu yarı iletken aygıt nedeniyle Bulucular 1956 Nobel Fizik Ödülü'nü paylaşmışlardır. Elektron lambalarının bütün işlevlerini çok daha küçük boyutlu ve hafif, mekanik etkilere karşı daha dayanıklı, ömrü daha uzun, verimi daha yüksek, ısı kayıpları daha düşük ve harcadığı güç de çok daha az olarak yerine getirebilen transistörler elektronik alanında bir devrim olarak kabul edilir.
- 1953: İlk 345 kilovolt ENH
- 1954: Dünyanın ilk nükleer santrali, Rusya'da elektrik üretimine başladı.
- 1973: İlk cep telefonu Martin Cooper tarafından yapıldı.
- 1981: IBM (Personal Computer) kişisel bilgisayarlar piyasada.
- 1984: Apple'ın kişisel bilgisayarı Macintosh piyasada.
- 1985: İlk Windows işletim sistemi satışa sunuldu.
- 2000: Deniz dalgasının hareketinden yararlanılarak enerji üretilen ilk santral, İskoçya'da işletmeye alındı.
Kaynakça
- ^ Nükleer Enerji Dünyası Elektrik Tarihi 2 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . sayfası
- ^ Nişanyan Türkçe Etimolojik Sözlük Elektrik 1 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde . sözcüğü
- ^ a b c Frederick Collier Bakewell (1853). Electric Science; Its History, Phenomena, and Applications.
Kitabın Google Book Elektronik Basımı 31 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - ^ E. T. Whittaker. A History of the Theories of Aether and Electricity...
PDF Bağlantı 27 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - ^ a b Isaac Asimov (1989). Bilim ve Buluşlar Tarihi
Elif Topçugil (Çev.) (2006). - ^ a b c d Colin A. Ronan (1983). Bilim Tarihi: Dünya Kültürlerinde Bilimin Tarihi ve Gelişmesi
Ekmeleddin İhsanoğlu, Feza Günergun (Çev.) (2003).
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Elektrik muhendisligi tarihi elektrik kullaniminin gunumuze gelirken gecirdigi donusumleri yasam ve teknolojinin gelisimine etkilerini ve bu gelisime katkida bulunan bilim insanlarini anlatan tarihtir Aydinlatma elektrigin en buyuk kullanim alanlarindandir Doga belli kurallar cercevesinde isler ve insanlar dogada yasarken bu kurallari cozerek yasamlarini kolaylastirmaya doganin kurallarini kesfederek dunyayi kontrol etmeye calisirlar Oyle ki teknoloji ve bilim zamanla insanlarin elinde buyuk bir guc haline gelmistir Dunya yasamini kolaylastiran ve onu kontrol eden topluluklar diger topluluklar karsisinda prestij ve sayginlik kazanmis onlara hukmetme yontemi olarak teknolojilerini kullanmislardir Elektrik ve manyetizma miknatislik eski caglardan beri bilinen gerceklikler olmasina ragmen mekanik ve hidrolikteki bilimsel gelismelerin tamamlanmamasi malzeme konusunda karsilasilan zorluklar ve bu konuya ilginin oldukca dusuk bir sekilde sadece manyetizmayla kisitli kalmasi sebebiyle elektrik kullanimini gelisimi 16 yuzyila kadar gecikmistir Gelismeye baslayan elektrik teknolojisi dunyada koklu degisikliklere yol acmis ve insan yasamini butunuyle degistirecek etkilere yol acmistir Sozcugun kokeniAntik Yunancada kehribar anlamina gelen elektron sozcugu Yeni Latincede kehribar gucu anlamina gelen electrica kelimesi olarak kullanim alani bulmustu 1600 lerde William Gilbert tarafindan kullanilan ve kehribar gibi anlamina gelen electricus kelimesi Sir Thomas Browne 1605 1682 adli Ingiliz yazar tarafindan 1646 yilinda yayimladigi Pseudodoxia Epidemica adli eserinde elektrik seklinde ilk defa kullanilmistir Sirasiyla Ingilizce ve Fransizcaya gecen kelime dilimize de elektrik olarak kazandirildi Elektrik sozcugu hemen hemen tum dunya dillerine ayni sekilde girmis ve evrensel ozellik kazanmistir Ilk cag elektrik tarihiMiletli Thales kehribarin yunle ovuldugunda elektriklendigini gozlemlemisti Theophrastus Eski Yunan toplumunda barisin saglanip belli bir refah duzeyine erisilmesiyle birlikte insanlar bilimle ilgilenmeye baslamisti Bilim insanlari dogayi inceliyor onun isleyis kurallarini cozup insanlarin yasamini kolaylastirmaya calisiyorlardi Eski Yunan doneminde Milet te Anadolu Aydin civarinda eski yerlesim yeri yasayan Thales MO 624 MO 546 de dogayla ilgili arastirmalar yaparken kehribarin yunle ovuldugunda tuy ve saman gibi hafif maddeleri kendine cektigini uzun sureli ovmalarda ise insan vucuduna yaklastirildiginda kucuk kivilcimlar cikardigini fark edip bazi arastirmalarda bulunmustu Deneyleri sonucunda hasir ve buna benzer maddelerin de ayni ozelligi gosterdigini gozlemledi Tales in inceledigi sey bugunku statik elektrikti ve insanlik tarihinde statik elektrikten ilk soz edilmesi Tales in yasadigi Eski Yunan donemine rast gelmektedir Eski cag tarih kayitlarinda elektrigin bundan sonraki ilk anilmasi Miletli Thales ten 300 yil kadar sonrasina MO 4 yuzyil rastlamaktadir Theophrastus kendi zamaninda lyncurium olarak adlandirilan ve gunumuzde turmalin oldugu dusunulen kiymetli seffaf bir tasin kucuk kutleleri kendine cektigini gozlemlemis ve kayda gecirmisti torpido adli temas edildiginde sok etkisi yapan baliktan soz etmisti ancak bu etkinin kehribar veya turmalin maddelerinin etkisiyle ayni oldugu fark edilememisti 5 yuzyil da yasamis olan Eustathius Tiberius un azad edilmis bir kolesinde bulunan gut hastaliginin bu balik sayesinde tedavi edildiginden bahseder Elektrigin tibbi amaclarla ilk kullanimi da bu olaya dayanmaktadir Orta cag elektrik tarihiOrta Cag da Avrupa da bilim buyuk bir sekteye ugramisti Uzun suren savaslar yonetimde din etkisinin asiri derecede artmasi bilimin dine karsi cikmak olarak algilanacagi korkusu gibi nedenlerden dolayi bilim tarihi karanlik caga girmisti Bu cagda bilimin her dalinda gorulen durgunluk elektrik dalinda da gorulur Bu cagda gerceklesen tek yenilik elektrik ile manyetizmanin arasindaki benzerlik ve farklarin aciklanmasiydi Manyetizma elektrikten daha uzun bir gecmise sahiptir MO 900 lu yillarda efsaneye gore bir coban farkli bir tas turunun demiri kendisine cektigi kesfetti Bugunku ismiyle miknatisin gucu tamamen kehribarin cekme gucune benzediginden eski caglarda elektrik ile manyetizma sik sik birbirine karistiriliyordu 2 yuzyilda Cinliler tarafindan miknatisin serit haline getirilip serbest bir sekilde donmeye birakildiginda kuzey guney yonunde sabit kaldigi kesfedildi Miknatisiyetin bu yon bulma kabiliyeti sayesinde Cinliler manyetik pusulayi icat etmislerdi Manyetizma ve bu pusulalardan Avrupa da ise ilk defa 1180 yilinda Alexander Neckam 1157 1217 bahsetmisti Bu gelismenin ardindan denizciligin onundeki en buyuk engellerden biri olan yon bulma sorunu tarihe karismis oldu Peter Peregrinus un mektubunda cizimlerini verdigi manyetik pusula Manyetik pusulanin Avrupa ya gelmesiyle birlikte bu konudaki arastirmalarda bir kipirdanma oldu Fransiz bir bilgin ve askeri muhendis olan Peter Peregrinus Petrus Peregrinus de Maricourt veya Haci Petrus Sicilya Ordusuna mensuptu ve bir kusatma sirasinda arkadasina miknatislarla ilgili adi Maricourt lu Haci Petrus un Foucaucourt lu Asker Syergus a Miknatis Hakkinda Yazdigi Mektup olan 1269 tarihli bir mektup yazdi Peregrinus bu mektubunda manyetik kutuplardan manyetik kuvvetin en yuksek oldugu bolge ayni kutuplarin birbirini itip farkli kutuplarin birbirini cektiginden miknatisin kuzey guney kutuplarinin nasil belirlenebileceginden bahsetti Manyetik kutup taniminin ilk defa yapildigi mektupta ayrica miknatislarin bolunmesiyle yeni kutup ve iki ayri miknatis olusmasi da aciklanmisti Ayrica manyetik devre kullanilarak surekli hareket elde edilmesi hakkinda calismalar da mevcuttu Bu calismalar elektrik ve manyetizma icin bir kivilcim caksa da bu konular hakkinda Ronesans a kadar hicbir calisma yapilmadi ve hicbir sey yazilmadi Ancak bu calismalarla birlikte elektrikle manyetizma arasindaki benzerlikler ve farkliliklar hakkinda bir gorus olusmustu Manyetik devrelerle surekli hareket etme calismalari Yakin Cagda gerceklesen elektrik makineleri devrimine mantik olarak oldukca benzemekteydi 300 yil kadar yeni bir durgunluk cagina giren elektrik calismalari Ronesans la birlikte buyuk bir ivme kazandi ve tum dunyayi derinden etkileyecek gelismelerin onu acilmis oldu Yeni cag elektrik tarihiAvrupa da matbaanin icat edilmesiyle birlikte basili yayinlar yayginlasmis bilgiye daha cok kisi kolayca ulasmis insanlar ve bilim uzerinde kilise baskisi giderek azalmistir Bu gelismelerin ardindan ronesans ve reform hareketleri baslamis dunyanin kaderini degistirecek teknolojik gelismeler buyuk ivme kazanmistir Gunumuzdeki elektrik elektronik bilimlerinin gelismisligi yeni cagdaki calismalarin bir urunudur William Gilbert elektrikle manyetizmanin farklarini arastirmistir Ronesans manyetizma alaninda yazilmis en kapsamli kitapti Gilbert bu eserinde yerkureden esinlenerek buyuk bir miknatis parcasini kure haline getirdi ve Dunya nin buyuk bir miknatis oldugunu ortaya atti Bu deneyi sayesinde kurenin manyetik kutuplarini buldu pusulalarin neden kuzeye yoneldigini acikladi ve pusula ignesinin manyetik egilmesine bilimsel aciklama getirdi William Gilbert tam olarak isimlendirmese de kehribarin cekim gucu elektrostatik cekim ile manyetik cekim arasinda bir ayrim olduguna hukmetti Her bir miknatisin gorunmez bir etki alani icinde bulundugunu ve demir parcalarini nasil cektigini soyledi Miknatislar hakkinda yaptigi calismalar statik elektrik konusunun onemsiz bir konu oldugu sonucuna varmasina neden oldu ancak eski caglarda karistirilan elektrik ve manyetizma arasindaki farklar Gilbert in manyetizmayi aciklamasiyla birlikte belirginlesmeye baslamistir 1672 Otto von Guericke 1602 1686 Kukurt bir kureyi donduren bir aygit yapti Yun parcasini donen kureye tutarak bir kivilcim uretti Bu aygit surtunme yoluyla elektrik ureten ilk uretectir 1729 Ingiliz Stephen Gray 1696 1736 metallerin iletken ametallerin yalitkan oldugunu kesfetti 1745 Hollandali Peter Van Musschenbroek elektrik depo edebilen su dolu cam kavanoza batirilmis metal cubuktan ibaret Leyden Sisesi ni yapti ki bu tarihin ilk sigacidir kondansator 1746 Benjamin Franklin 1706 1790 Elektrik yuklerindeki arti ve eksi uclarini kesfederek elektrigin korunumu ilkesini ortaya atti 1752 Benjamin Franklin gok gurultulu havada bir ucurtma ucurarak ipek bir ip ile yuklu buluttan Leyden sisesini doldurmayi basardi Boylece simsek ile elektrik arasinda baginti kurdu Bu deney yildirimsavarin paratoner bulunmasina yol gosterdi 1759 Franz Maria Aepinus 1724 1802 Paralel plakali sigaci yapti 1770 ler Henry Cavendish 1731 1810 Potansiyel fark sifir referans nokta toprak gibi kuramlari ortaya atarak kendisinden sonra Coulomb ve Ohm un calismalarina isik tuttu 1777 Fransiz fizikci Charles Augustin de Coulomb 1736 1802 yuklu iki metal kure ya da iki miknatis kutbu arasindaki itme veya cekme kuvvetini olcebilen burulmali tarti aygitini gerceklestirdi 1785 Coulomb buldugu tarti aygitini kullanarak iki yuk arasindaki itme veya cekme kuvvetinin yuklerin carpimi ile dogru aradaki uzakligin karesi ile ters orantili oldugunu deneysel olarak gosterdi Coulomb yasasi Newton un kutlecekimi yasasinin elektrikteki karsiligidir Kutlecekimyasasindan farkli olarak elektrikte iki yuk arasinda itme kuvvetinin varligi da soz konusudur Yakin cag elektrik tarihi18 yuzyil 1794 Italyan fizikci Alessandro Volta 1745 1827 cinko ve gumus plakalar arasina tuz karisimli sivi koyarak elektrik akimi elde etmis oldu Burada cinko ve gumus elektrotlar tuzlu su elektrolittir ve aralarindaki kimyasal tepkime sonucu elektrik uretiliyordu Bundan onceki insan yapimi tum elektrik kaynaklari statik idi 1796 John Frederick Daniell 1790 1845 Elektrot yapiminda farkli gerecler kullanarak gunumuzun pillerine temel olan tasarimlarda bulundu 1800 Volta nin tasarimini gelistirilerek ilk ticari piller uretildi Bilim insanlari kimyasal degisikliklerin elektrik elektrigin de kimyasal degisiklik yarattigini anladilar 1800 Ingiliz William Nicholson 1753 1815 elektrik akimi kullanarak suyu hidrojen ve oksijen gazlarina ayristirdi 19 yuzyil 1807 Humphry Davy 1778 1829 Ozel olarak yapilmis guclu bir Volta pilini kullanarak bilesikler icinden elektrik akimini gecirmek suretiyle potasyum ve sodyumu bilesiklerinden ayirmayi basardi Yeni metaller kesfetti 1819 Danimarkali Hans Christian Oersted 1775 1851 bir telin icinden akim gecirildiginde elektrik akiminin telin cevresinde bir manyetik alan olusturdugu sonucuna vardi Elektrik akimiyla manyetik alan yaratarak elektrik ile manyetizma arasindaki iliskiyi kanitladi 1819 Fransiz matematikci ve fizikci Andre Marie Ampere 1775 1836 Oersted in olgusunu betimleyen ve Ampere Yasasi olarak adlandirilan magnetik alan ile bu alani doguran elektrik akimi arasindaki bagintiyi formule etti Elektrodinamigin de kurucusu olan Ampere ayni zamanda elektrik olcme tekniklerini de gelistirerek elektrik akimini olcen bir aygit yapti Anisina elektrik akimi birimi amperdir 1827 Alman fizikci Georg Simon Ohm 1789 1854 Iletkenlerden gecen elektrik akimina iliskin calismalar yaparak Ohm yasasi olarak bilinen bir iletkenden gecen akimin iletkenin uclari arasindaki gerilim ile dogru iletkenin direnciyle ters orantili oldugunu formule etti Anisina elektrikte direnc birimi ohm dur 1829 Iskoc asilli bir Amerikali olan Joseph Henry 1797 1878 Demir cekirdek etrafinda tel sarimi suretiyle yaptigi bobin ile guclu manyetik alan yaratarak bir tondan fazla metali kaldirmayi basardi 1831 Ingiliz fizikci ve kimyager Michael Faraday 1791 1867 Bir buhar makinesi ile bakir bir plakayi bir miknatisin yarattigi manyetik alan icinde dondurerek elektrik uretti Bu ilk generatordur 1831 Joseph Henry Faraday in bulusunu tersine cevirerek manyetik alandan elektrik akimi gecirmek suretiyle bir bakir cemberi dondurmeyi basardi Bu bir elektrik motorudur ve tarihte ilk kez elektrik enerjisi makinelere guc vererek is yapilmasini sagliyordu 1833 Alman fizikci Wilhelm Weber 1804 1891 ve Karl Friedrich Gauss 177 1851 Iki bina arsindaki ilk telgraf islemini basardilar Elektrik olcum icin ilk uyumlu unit sistemlerini buldular Gauss jeomanyetik alanin yonu ve kuvvetini kaydetmek icin Avrupa gozlem agi organize etti 1834 Alman fizikci Heinrich Lenz 1804 1865 Akan bir elektrik akimina ters yonde bir direnc vardir Kurami onundur ki Lenz yasasi olarak bilinir 1841 Ingiliz fizikci James Prescott Joule 1818 1889 Isinin mekanik is ile olan iliskisini kesfetti Bu kesif enerjinin korunumu teorisine ve oradan da termodinamigin birinci kanunu nun eldesini sagladi is birimi joule onun anisina verilmistir Lord Kelvin ile mutlak sicaklik skalasini gelistirmistir Joule yasasi olarak bilinen Bir direnc uzerinden gecen elektrik akiminin isi yaydigi bulusu onundur 1844 Amerikali bulucu Samuel Morse 1791 1872 kisa ve uzun sinyalleri bir hat ile gondermekle ilk elektrikli telgrafi yapti Kisa ve uzun sinyallerin harflerdeki kodlamasina Samuel Morse anisina Mors alfabesi denir 1845 Alman fizikci Gustav Robert Kirchhoff 1824 1887 Devre analizi olan Bir noktaya giren ve cikan akimlarin toplami sifirdir Kirchhoff I kapali bir devrede harcanan gerilimlerin toplami saglanan gerilimlerin toplamina esittir Kirchhoff II yasalarini yayinladi 1851 Heinrich Ruhmkorff 1803 1877 Cift kat sarimli induksiyon bobinini buldu Bu bulus AC transformatorun gelisimine onderlik etmistir 1864 Iskocyali matematikci ve fizikci James Clerk Maxwell 1831 79 Kuantum fizigi oncesi bilinen butun elektrik ve manyetik kuramlari acikladi Maxwell denklemleri olarak bilinen dort temel denklem onun tarafindan ortaya atilmistir 1869 William Crookes 1832 1914 ve Johann Wilhelm Hittorf 1824 1914 birbirilerinden bagimsiz olarak elektron demetlerini buldular 1876 Amerikali Charles Francis Brush 1849 1929 Elektrik calisma akimi uretebilen acik bobin dinamoyu buldu 1876 Amerikali Alexander Graham Bell 1847 1922 Elektrik titresimlerini sese donusturerek telefonu buldu ve patentini aldi 1877 Amerikali Thomas Alva Edison 1847 1931 Sesi kaybedip yineleyebilen gramofonu fonograf gelistirdi 1879 Edison karbon flamanli akkor lamba icin patent basvurusu yapti Uc yil sonra New York sokaklarinda bu lambalar isiyordu Edison yasami boyunca gerceklestirdigi hareketli resim kamerasi teyp projektor gibi cesitli buluslari icin 1093 patent almistir 1879 Brush ark lambalari Cleveland caddelerini aydinlatmak icin kullanildi 1880 San Fransisko da elektrik satmak icin ilk sirket kuruldu California Electric Light Company 1881 E W v Siemens tarafindan elektrikli tramvay yapildi 1882 Dunyanin ilk merkezi guc uretim tesisi dogru akim DC guc sistemli The Pearl Street Station New York ta Thomas Edison tarafindan acildi 1882 Wisconsin de ilk hidroelektrik santral acildi 1883 Nikola Tesla Tesla bobinini buldu Bu elektrigin gerilimini donusturebilecek ve uzak mesafelere iletmeyi kolaylastiracak bir transformator olup Tesla nin alternatif akim projesinin onemli bir ayagidir 1884 Ingiliz muhendis Charles Algernon Parsons 1854 1931 ilk basarili buhar turbinini yaparak elektrik Jenerator generator lerini dondurmede kullanilmistir 1886 Amerikali fizikci William Stanley Jr 1858 1916 Induksiyon bobin transformatorunu ve alternatif akim sistemini gelistirdi 1886 ABD de 40 50 adet su gucu ile calisan elektrik uretim tesisi hizmette ya da yapim halindedir 1887 Sirp asilli bulucu fizikci elektrik ve makine muhendisi Nikola Tesla 1856 1943 Alternatif akim generatoru buldu Boylece elktrik enerjisi uzun mesafelere kolaylikla iletilebilecekti 1888 Heinrich Hertz 1857 1894 Yillar once Faraday ve Maxwell tarafindan bahsedilmis radyo dalgalarini kesfetti ve olctu 1889 ABD de uretimlerinin tamamini ya da bir bolumunu su gucunden saglayan elektrik sirketi sayisi 200 u bulmustur 1889 Ilk ticari uzun mesafe dogru akim ENH Portland sehri ile selalesi uretim tesisleri arasinda kuruldu 1891 Ilk belediye elektrik sistemi Washington 1892 Italyan fizikci Guglielmo Marconi 1874 1937 sinyalleri birkac km uzaga ulastirarak telsiz telgraf patentini aldi Daha sonra ilk kitalararasi radyo sinyalini gondermeyi basardi 1901 de Ingiltere Cornwall dan gonderilen sinyaller Kanada dan alindi Bu olaydan sonra bircok yerde telsiz telgraf istasyonlari kurulmaya baslandi Bilinenin aksine Radyo Marconi nin icadi degildir Amerikan Yuksek Mahkemesi olumunun ardindan Radyonun mucidinin Nicola Tesla olduguna hukmetmistir 1895 Alternatif akim ureten ilk generator Niagara selalesine kuruldu 1897 Ingiliz fizikci Sir Joseph John Thomson 1856 1940 elektronu kesfetti 1897 Nicola Tesla iki patent basvurusunda bulundu Elektriksel Enerjinin Iletimi Icin Bir Sistem ve Elektriksel Enerjinin Iletimi Icin Bir Cihaz Boylece resmen Radyo dogmus oldu Birkac yil once Hertz tarafindan bulunan ve de olcumlenebilen radyo dalgalari Tesla ile hayat buldu ve insanligin hizmetine girdi 1900 ler Charles Proteus Steinmetz 1865 1923 Alternatif akim dogal kompleksi matematiksel analizini yazdi 1900 ENH de en yuksek gerilim 60 kilovolt NASA tarafindan cok sayida resim bir araya getirilerek olusturulmus yeryuzunun birlesik gece goruntusu Parlak isikli bolgelerde insan eliyle yapilmis aydintlatmalar goruluyor Avrupa Hindistan Japonya Nil boyu ve Amerika ile Cin in dogu kesimlerindeki yogun nufuslanma net olarak anlasilabilirken Orta Afrika Orta Asya Amazonlar ve Avustralya da seyrek yerlesimler goze carpiyor 20 yuzyil 1908 Ilk komplike uretim tesisi Columbia Nehri uzerine insa edildi 1911 Elektrikli klima W Carrier tarafindan yapildi 1913 Ilk hava kirliligi kontrol cihazi Kul tutucu 1913 Elektrikli buzdolabi A Goss 1923 Rus asilli Amerikali elektrik muhendisi Vladimir Kosma Zworykin ilk kez resim tarama yontemini tumuyle elektronik olarak yapan ikonoskopu buldu Ertesi yil da kineskop olarak adlandirilan resim tupunun patentlerini aldi Bu iki bulus ilk televizyon sisteminin olusturulmasina temel olusturdu 1950 li yillarda televizyon artik izlenilmeye baslanmisti 1923 Fotoelektrik hucreler kesfedildi 1930 Amerikali elektrik muhendisi Vannevar Bush 1890 1974 un yonetiminde Cambridge de Massachusetts Teknoloji Enstitusu MIT nde ilk bilgisayar yapildi 1933 40 yil boyunca dunyanin en buyuk su santrali unvanini elinde bulunduracak 6180 MW gucundeki ve HES yapimina baslandi 1942 Ilk elektronik bilgisayarin yapimina baslandi ve aygitin yapimi 1945 yilinda tamamlandi 1947 John Bardeen ve William Bradford Shockley ABD deki Bell Laboratuvarlari nda transistoru buldular Elektrik sinyallerinin yukseltilmesini denetlenmesini ya da uretilmesini saglayan bu yari iletken aygit nedeniyle Bulucular 1956 Nobel Fizik Odulu nu paylasmislardir Elektron lambalarinin butun islevlerini cok daha kucuk boyutlu ve hafif mekanik etkilere karsi daha dayanikli omru daha uzun verimi daha yuksek isi kayiplari daha dusuk ve harcadigi guc de cok daha az olarak yerine getirebilen transistorler elektronik alaninda bir devrim olarak kabul edilir 1953 Ilk 345 kilovolt ENH 1954 Dunyanin ilk nukleer santrali Rusya da elektrik uretimine basladi 1973 Ilk cep telefonu Martin Cooper tarafindan yapildi 1981 IBM Personal Computer kisisel bilgisayarlar piyasada 1984 Apple in kisisel bilgisayari Macintosh piyasada 1985 Ilk Windows isletim sistemi satisa sunuldu 2000 Deniz dalgasinin hareketinden yararlanilarak enerji uretilen ilk santral Iskocya da isletmeye alindi Kaynakca Nukleer Enerji Dunyasi Elektrik Tarihi 2 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde sayfasi Nisanyan Turkce Etimolojik Sozluk Elektrik 1 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde sozcugu a b c Frederick Collier Bakewell 1853 Electric Science Its History Phenomena and Applications Kitabin Google Book Elektronik Basimi 31 Aralik 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde E T Whittaker A History of the Theories of Aether and Electricity PDF Baglanti 27 Aralik 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Isaac Asimov 1989 Bilim ve Buluslar Tarihi Elif Topcugil Cev 2006 ISBN 975 533 419 X a b c d Colin A Ronan 1983 Bilim Tarihi Dunya Kulturlerinde Bilimin Tarihi ve Gelismesi Ekmeleddin Ihsanoglu Feza Gunergun Cev 2003 ISBN 975 403 275 0