İktisadî

Ekonomi
·  · Asya Avrupa · Okyanusya
Genel sınıflandırma
Mikroekonomi · Makroekonomi Ekonomik düşünce tarihi Metodoloji · Heterodoks
(Teknikler)
Matematiksel · Ekonometri  · Milli muhasebe
Dalları ve alt dalları
Davranışsal ·  · Büyüme · Gelişme · Tarih Uluslararası · Ekonomiler Monetarizm ve Finansal ekonomi Kamu ve Refah ekonomisi  · Çalışma · İşletme · Bilgi · Eğitim · Oyun kuramı  · Hukuk Tarım · Yeşil ·  ·  · Ekonomik coğrafya
· · Ekonomistler
Anarşizm · Kapitalizm · Liberalizm Komünizm · Korporatizm Faşizm · Piyasa sosyalizmi · Devletçilik · Merkantilizm  · Sosyalizm Sendika · Üçüncü görüş
Ekonomi:Kavram ve Tarihi
Bu kutu: değiştir

Ekonomi, üretim, ticaret, dağıtım ve tüketim, ithalat ve ihracattan oluşan insan etkinliğidir. İnsanın ihtiyaçlarını karşılamada yapılan her türlü faaliyeti içerir.

Ekonomi belli bir bölge içindeki ekonomik sistemden oluşur. Bu sistem o bölgedeki iş gücünü, sermayeyi, doğal kaynakları; üretim, ticaret ile dağıtımda rol alan ekonomik kuruluşları ve o bölgedeki mal ile hizmetlerin tüketimini içerir. Bir ekonomi teknolojik evrim, tarih ve sosyal organizasyon ile coğrafya, doğal kaynaklar, gelir ve ekoloji gibi ana faktörlerin birleşmesiyle oluşur.

Ekonomi, insanların ihtiyaçlarını karşılamak için hangi kaynakların kullanılması gerektiğini inceler ve bu kaynakların en etkin bir şekilde kullanılmasını sağlar. Ekonomi sözcüğünün; "oikia" (Yunanca: ev) ve "nomos" (Yunanca: kural) köklerinden gelir, "ev yönetimi" anlamındadır.

Tüm meslekler, kuruluşlar veya ekonomik faaliyetler ekonomiye katkıda bulunur. Tüketim, tasarruf ve yatırım ekonominin çekirdek öğelerindendir ve pazarın dengesini belirler. Ekonominin birincil, ikincil ve üçüncül olmak üzere üç sektörü mevcuttur.

Tarih boyunca toplumlar karmaşıklaştıkça ekonomi de gelişti. Sümerler mal paraya dayanan büyük ölçekte bir ekonomi oluştururken, günümüzdeki anlamıyla ilk ekonomiyi Babilliler ve komşu şehir devletleri kurdu.

Ekonomi, genellikle aşağıdaki alt dalları içerir.

Mikroekonomi: Bir firma, bir birey ya da bir grubun mal ve hizmetlerle ilgili davranışlarını inceler.

Makroekonomi: Bir ülkenin genel ekonomik durumunu inceler. Bu alt dal, ülkenin büyüme oranı, enflasyon oranı, işsizlik oranı gibi genel ekonomik göstergeleri inceler.

İktisat: Mal ve hizmetlerin üretim, dağıtım ve tüketimini inceler.

Finans: Bir ülkenin ya da bir kuruluşun finansal yapısını inceler.

New York, dünyanın başlıca fintech ve finans merkezi ve dünyanın başlıca metropol ekonomisinin merkez üssüdür.

Tarihçe

En erken kökler

Busra'dan, çölde develeri yönlendiren tüccarı resmeden antik Roma mozaiği

Birisi mal veya hizmet ürettiği, tedarik ettiği ve dağıttığı sürece bir tür ekonomi var olmuştur; toplumlar büyüdükçe ve karmaşıklaştıkça ekonomiler de büyüdü.

Sümer emtia parasına dayalı büyük ölçekli bir ekonomi geliştirdi.

Babilliler ve onların komşu şehir devletleri daha sonra borçla ilgili kurallar/kanunlar, ticari uygulamalarla ilgili yasal sözleşmeler ve hukuk kuralları ve özel mülkiyet açısından düşündüğümüz en eski ekonomi sistemini geliştirdiler.

Antik ekonomi öncelikle geçimlik tarıma dayanıyordu. Şekel, Sami halkları tarafından kullanılan ağırlık ve para birimini ifade eden ilk birimdir. Terimin ilk kullanımı M.Ö. 3.000 yıllarında Mezopotamya'da ortaya çıkmış ve gümüş, bronz, bakır vb. gibi diğer değerleri bir metrikle ilişkilendiren belirli arpa kütlesine atıfta bulunmuştur.

Tıpkı İngiliz Sterlini'nin başlangıçta bir poundluk gümüş kütlesini ifade eden bir birim olması gibi arpa/şekel başlangıçta hem para birimi hem de ağırlık birimiydi.

Mal alışverişinin çoğu sosyal ilişkiler yoluyla gerçekleşti. Pazar yerlerinde takas yapan tüccarlar da vardı. İngilizce 'ekonomi' sözcüğünün kaynaklandığı Antik Yunanistan'da, pek çok insan, özgür sahiplerinin kölesiydi. Ekonomik tartışma kıtlıktan kaynaklanıyordu.

Çin ekonomi hukukunda kurumsal yeniliğin devasa döngüsü bir fikir içerir. Piyasa dışı bir ekonomiye hizmet etmek, bir firmanın yasal olarak garanti altına alınan ve bürokratik fırsatlardan korunan görev süresini teşvik eder.

Orta Çağ

Orta Çağ'da, şimdi ekonomi olarak bilinen şey, geçim seviyesinden çok uzak değildi. Değişimin çoğu sosyal gruplar içinde gerçekleşti. Üstüne üstlük, büyük fatihler fetihlerini finanse etmek için artık risk sermayesi dediğimiz şeyi (Risk anlamına gelen İtalyanca Ventura ‘dan) artırdılar. Sermayenin Yeni Dünya'dan getirecekleri mallarla geri ödenmesi gerekiyordu. Marco Polo (1254–1324), Kristof Kolomb (1451–1506) ve Vasco da Gama'nın (1469–1524) keşifleri ilk küresel ekonominin oluşmasına yol açtı. İlk işletmeler ticaret işletmeleriydi. 1513 yılında Anvers'te ilk borsa kuruldu. O zamanlar ekonomi öncelikle ticaret demekti.

Avrupalıların ele geçirdiği yerler, sözde koloniler olan Avrupa devletlerinin kolları haline geldi. Yükselen ulus devletler, İspanya, Portekiz, Fransa, Büyük Britanya ve Hollanda özel zenginlik ile kamu yararı arasında arabuluculuğa yönelik ilk yaklaşım olan gümrük vergileri ve (latince: merchant (Türkçe: tacir) anlamında mercator 'dan) merkantilizm yoluyla ticareti kontrol etmeye çalıştılar. Avrupa'daki laikleşme, devletlerin kilisenin muazzam mülkünü şehirlerin gelişimi için kullanmasına imkan verdi. Soyluların etkisi azaldı. Ekonomiden sorumlu ilk İçişleri Bakanları göreve başladı. Amschel Mayer Rothschild (1773–1855) gibi bankacılar, savaşlar ve altyapı gibi ulusal projeleri finanse etmeye başladı. Artık ekonomi, bir devletin vatandaşlarının ekonomik faaliyetlerinin konusu olarak ulusal ekonomi demekti.

Sanayi devrimi

Kelimenin gerçek modern anlamındaki ilk ekonomist, kısmen merkantilizme bir tepki olan fizyokrasi fikirlerinden ilham alan İskoçyalı Adam Smith (1723-1790) ve daha sonra İktisat öğrencisi olan Adam Mari'ydi. Ulusal ekonominin unsurlarını tanımladı: Ürünler, rekabet - (arz ve talep)- ve iş bölümünün kullanılmasıyla oluşturulan doğal bir fiyatla sunulur. Serbest ticaretin temel amacının insanın kişisel çıkarı olduğunu savundu. Sözde kişisel çıkar hipotezi, ekonominin antropolojik temeli oldu. Thomas Malthus (1766-1834) arz ve talep fikrini aşırı nüfus sorununa aktardı.

Sanayi Devrimi, 18. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar tarım, imalat, madencilik ve ulaştırma alanlarındaki büyük değişikliklerin, Birleşik Krallık'ta başlayıp daha sonra Avrupa, Kuzey Amerika ve sonunda dünyaya yayılan sosyoekonomik ve kültürel koşullar üzerinde derin bir etkiye sahip olduğu dönemdi. Sanayi Devrimi'nin başlangıcı insanlık tarihinde önemli bir dönüm noktasına işaret ediyordu; günlük yaşamın hemen hemen her yönü sonunda bir şekilde etkilendi. Avrupa'da vahşi kapitalizm, merkantilizm sisteminin (bugünkü korumacılık) yerini almaya başladı ve ekonomik büyümeye yol açtı. Üretim sistemi, üretim ve iş bölümü, malların seri üretimini mümkün kıldığı için bugünkü döneme Sanayi Devrimi adı verilmiştir.

20. yüzyıl

Çağdaş "ekonomi" kavramı, 1930'lardaki Amerika'daki Büyük Buhran'a kadar popüler bir şekilde bilinmiyordu.

İki Dünya savaşı'nın ve yıkıcı Büyük Buhran'ın yarattığı kaosun ardından politika yapıcılar, ekonominin gidişatını kontrol etmenin yeni yollarını aradılar. Bu, küresel serbest ticaret savunucusu olan ve sözde neoliberalizmin babaları olduğu varsayılan Friedrich August von Hayek (1899–1992) ve Milton Friedman (1912–2006) tarafından araştırıldı ve tartışıldı.

Elemanlar

Türler

Piyasa ekonomisi, mal ve hizmetler'in arz ve talebe göre takas veya kredi veya para birimi gibi borç değeri değişim aracı ile katılımcılar (ekonomik birimler) arasında üretildiği ve değiş tokuş edildiği ekonomidir.

Planlı ekonomi, siyasi aktörlerin neyin üretildiğini ve nasıl satılıp dağıtıldığını doğrudan kontrol ettiği ekonomidir.

Yeşil ekonomi, düşük karbonlu ve kaynak verimlidir. Yeşil ekonomide gelir ve istihdamdaki büyüme, karbon emisyonlarını ve kirliliği azaltan, enerji ve kaynak verimliliğini artıran ve biyoçeşitlilik ve ekosistem hizmetlerinin kaybını önleyen kamu ve özel sektör yatırımlarınca yönlendirilir.

Gig ekonomisi, kısa vadeli işlerin talep üzerine atandığı veya seçildiği ekonomidir.

Dünya ekonomisi, genelde insanlığın ekonomik sistem veya sistemleri anlamına gelir.

Kayıt dışı ekonomi ne vergilendirilen ne de devlet tarafından izlenen ekonomidir.

Sektörler

Ekonominin, aşağıdaki aşamalar veya öncelik dereceleriyle geliştiği kabul edilir:

• Antik ekonomi esasen geçimlik çiftçiliğe dayanırdı.
• Sanayi Devrimi aşaması, geçimlik tarımın rolünü azalttı ve son üç yüzyılda geçimlik tarımı daha yaygın ve tek kültürlü tarım biçimlerine dönüştürdü. Ekonomik büyüme en çok madencilik, inşaat ve imalat sektörlerinde gerçekleşti. Ticaret, toplumda ürün alışverişinin ve dağıtımının iyileştirilmesi ihtiyacı nedeniyle daha önemli oldu.
• Modern tüketim toplumları evresinin ekonomilerinde, hizmetler, finans ve teknoloji—bilgi ekonomisinin oynadığı roller vardır.

Modern ekonomilerde bu aşamalar üç sektör modeli ile ifade edilir:

• Birincil: mısır, kömür, odun ve demir gibi hammaddelerin çıkarılmasını ve üretilmesidir.
• İkincil: Ham veya ara malzemelerin mallara örn. çeliği arabalara veya tekstilleri giysiye dönüştürmek gibi dönüştürülmesidir,
• Üçüncül: Tüketicilere bebek bakıcılığı, sinema vb. ve işletmelere bankacılık vb hizmetlerin sağlanmasıdır.

Gelişmiş toplumun diğer sektörleri şunlardır:

• kamu sektörü veya devlet sektörü (genellikle şunlardır: meclis, parlamento, hukuk mahkemeleri ve devlet daireleri, çeşitli acil servisler, halk sağlığı, yoksul ve tehdit altındaki insanlar için sığınaklar, ulaşım tesisleri, hava/deniz limanları, doğum sonrası -doğuştan bakım, hastaneler, okullar, kütüphaneler, müzeler, korunan tarihi binalar, parklar/bahçeler, doğa rezervleri, bazı üniversiteler, ulusal spor alanları/stadyumlar, ulusal sanatlar/konser salonları veya tiyatrolar ve din için ibadet yerleri).
• özel sektör veya özel olarak işletilen işletmeler.
• gönüllü sektör veya sosyal sektör.

Göstergeler

Bir ülkenin gayri safi yurtiçi hasılası (GSYİH), ekonomi büyüklüğünün ölçüsüdür veya daha özel olarak, üretilen tüm nihai malların ve hizmetlerin piyasa değerinin parasal ölçüsüdür. Bir ülkenin en geleneksel ekonomik analizi, büyük ölçüde GSYİH ve kişi başına düşen GSYİH gibi ekonomik göstergelere dayanır. Genellikle yararlı olsa da, GSYİH yalnızca paranın değiş tokuş edildiği ekonomik faaliyetleri içerir.

Modern zamanlarda finans sektörünün artan önemi nedeniylereel ekonomi terimi, politikacıların yanı sıra analistler tarafından da ekonominin gerçek mal ve hizmetlerin üretimle ilgili bölümünü belirtmek için kullanılır ve görünüşte "kağıt ekonomisi" ile veya mali piyasalarda alım satımla ilgilenen ekonominin mali yönüyle tezat oluşturur,

Alternatif terminoloji gerçek değerlerle (enflasyon için düzeltilmiş) ifade edilen gerçek GSYİH ekonominin veya nominal değerlerle (enflasyon için düzeltilmemiş) ifade edilen ölçülerini birbirinden ayırır.

Çalışmalar

Ekonomi çalışmaları kabaca makroekonomi ve mikroekonomi olarak ikiye ayrılır. Günümüzde ekonomiyi inceleyen çalışma alanları, ekonomi sosyal bilimi etrafında dönmekte olup aynı zamanda sosyolojiyi, tarihi, antropolojiyi ve coğrafyayı da kapsayabilir.

Bir bütün olarak mal ve hizmetlerin üretimi, dağıtımı, değişimi ve tüketimini içeren insan faaliyetleriyle doğrudan ilgili pratik alanlar, işletme, mühendislik,hükümet, ve sağlık hizmetleridir.

Makroekonomi bölgesel ve ulusal düzeyde incelenir ve ortak analizler arasında gelir ve üretim, para, fiyatlar, istihdam, uluslararası ticaret ve diğer konular yer alır.

Kaynakça

1. ^ ^{a b} Sheila C. Dow (2005), "Axioms and Babylonian thought: a reply", Journal of Post Keynesian Economics 27 (3), sf. 385-391. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Sheila" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
2. ^ . Ekonomi'nin Tanımı. Ekonomim.com. 3 Ağustos 2023. 2 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
3. ^ "The Global Financial Centres Index 35". Long Finance. 21 Mart 2024. 22 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mart 2024. 
4. ^ Laura Bratton (28 Eylül 2023). . The Messenger. 11 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2023. The GDP of the New York City metropolitan area is larger than the country of South Korea...New York City was ranked as the most competitive city in the financial industry for the fifth straight year. 
5. ^ Iman Ghosh (24 Eylül 2020). "This 3D map shows the U.S. cities with the highest economic output". World Economic Forum. 12 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mart 2023. The New York metro area dwarfs all other cities for economic output by a large margin. 
6. ^ Aragón, Fernando M.; Oteiza, Francisco; Rud, Juan Pablo (1 Şubat 2021). "Climate Change and Agriculture: Subsistence Farmers' Response to Extreme Heat". American Economic Journal: Economic Policy (İngilizce). 13 (1): 1-35. arXiv:1902.09204 $2. doi:10.1257/pol.20190316. ISSN 1945-7731. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022. 
7. ^ .Bronson, Bennet (Kasım 1976). Cash, Cannon, and Cowrie Shells: The Nonmodern Moneys of the World"Bulletin". Chicago: Field Museum of Natural History. ss. 3-15. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler () .
8. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :0 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
9. ^ Almanca Ste. Croix, G.E.M. (1981). The Class Struggle in the Ancient Greek World. Cornell University Press. ss. 136-137. , noting that economic historian Moses Finley maintained "serf" was an incorrect term to apply to the social structures of classical antiquity.
10. ^ Jabbour, Elias; Dantas, Alexis; José Espíndola, Carlos (20 Ekim 2022). "On The Chinese Socialist Market Economy And The "New Projectment Economy"". World Review of Political Economy. 13 (4). doi:10.13169/worlrevipoliecon.13.4.0502. ISSN 2042-8928. 
11. ^ Quesnay, François. An Encyclopedia of the Early Modern World- preview entry: Physiocrats & physiocracy. Charles Scribner & Sons. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Şubat 2014. 
12. ^ "Industrial History of European Countries". European Route of Industrial Heritage. Avrupa Konseyi. 23 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Haziran 2021. 
13. ^ Goldstein, Jacob (28 Şubat 2014). "The Invention Of 'The Economy'". NPR - Planet Money. 5 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Nisan 2017. 
14. ^ Boas, Taylor C.; Gans-Morse, Jordan (June 2009). "Neoliberalism: From New Liberal Philosophy to Anti-Liberal Slogan". Studies in Comparative International Development. 44 (2). ss. 137-61. doi:10.1007/s12116-009-9040-5. 
15. ^ Springer, Simon; Birch, Kean; MacLeavy, Julie, (Ed.) (2016). The Handbook of Neoliberalism. Routledge. s. 3. ISBN . 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022. 
16. ^ Gregory, Paul; Stuart, Robert (2004). Stuart, Robert C. (Ed.). Comparing Economic Systems in the Twenty-First Century (7.7sayfa=538 bas.). Houghton Mifflin. ISBN . OCLC 53446988. Market Economy: Economy in which fundamentals of supply and demand provide signals regarding resource utilization. 
17. ^ Alec Nove (1987). "Planned Economy". The New Palgrave: A Dictionary of Economics. vol. 3. p. 879.
18. ^ Kahle, Lynn R.; Gurel-Atay, Eda, (Ed.) (2014). Communicating Sustainability for the Green Economy. New York: M.E. Sharpe. ISBN . 
19. ^ "In the shadows". The Economist. 17 Haziran 2004. 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022. 
20. ^ Kjeldsen-Kragh, Søren (2007). The Role of Agriculture in Economic Development: The Lessons of History. Copenhagen Business School Press DK. s. 73. ISBN . 
21. ^ Potůček, Martin (1999). Not Only the Market: The Role of the Market, Government, and the Civic Sector. New York: Central European University Press. s. 34. ISBN . OCLC 45729878. 
22. ^ "Gross Domestic Product | U.S. Bureau of Economic Analysis (BEA)". www.bea.gov. 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Şubat 2019. 
23. ^ The volume of financial transactions in the 2008 global economy was 73.5 times higher than nominal world GDP, while, in 1990, this ratio amounted to "only" 15.3 ("A General Financial Transaction Tax: A Short Cut of the Pros, the Cons and a Proposal" 2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Austrian Institute for Economic Research, 2009)
24. ^ "Meanwhile, in the Real Economy" 25 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . . 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2022. , The Wall Street Journal, July 23, 2009
25. ^ "Bank Regulation Should Serve Real Economy" 7 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 7 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Wall Street Journal, October 24, 2011
26. ^ "Perry and Romney Trade Swipes Over 'Real Economy'" 9 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 9 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Wall Street Journal, August 15, 2011
27. ^ "Real Economy" 9 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . definition in the Financial Times Lexicon
28. ^ "Real economy" 24 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . definition in the Economic Glossary
29. ^ • Deardorff's Glossary of International Economics, search for real 19 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
       • R. O'Donnell (1987). "real and nominal quantities," The New Palgrave: A Dictionary of Economics, v. 4, pp. 97-98.
30. ^ Varian, Hal R. (1987). "Microeconomics". The New Palgrave Dictionary of Economics. Palgrave Macmillan. ss. 1-5. doi:10.1057/978-1-349-95121-5_1212-1. ISBN . 
31. ^ Krugman, Paul; Wells, Robin (2012). Economics (3. bas.). Worth Publishers. s. 2. ISBN . 
32. ^ Backhouse, Roger (2002). The Penguin history of economics. Londra: Penguin Books. ISBN . OCLC 59475581. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022. The boundaries of what constitutes economics are further blurred by the fact that economic issues are analysed not only by 'economists' but also by historians, geographers, ecologists, management scientists, and engineers. 
33. ^ Clark, Gordon L.; Feldman, Maryann P.; Gertler, Meric S.; Williams, Kate (10 Temmuz 2003). The Oxford Handbook of Economic Geography (İngilizce). Oxford University Press. ISBN . 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022 – Google Books vasıtasıyla. 
34. ^ Dielman, Terry E. (2001). Applied regression analysis for business and economics. Duxbury/Thomson Learning. ISBN . OCLC 44118027. 
35. ^ Dharmaraj, E. (2010). Engineering Economics. Mumbai: Himalaya Publishing House. ISBN . OCLC 1058341272. 
36. ^ King, David (2018). Fiscal Tiers: the economics of multi-level government. Routledge. ISBN . OCLC 1020440881. 
37. ^ Tarricone, Rosanna (2006). "Cost-of-illness analysis". Health Policy (İngilizce). 77 (1). ss. 51-63. doi:10.1016/j.healthpol.2005.07.016. (PMID) 16139925. 
38. ^ "Jordan, the Geographic and Economic Potential". The Economic Development of Jordan (RLE Economy of Middle East). Routledge. 30 Ekim 2014. ss. 84-114. doi:10.4324/9781315745169-14. ISBN . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2023.