Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ammuna, Eski Krallık döneminde yaklaşık MÖ 1545-1530 yılları arasında hüküm sürmüş Hitit kralıdır. Tahtta kaldığı süre boyunca krallık toprakları kötü bir şekilde zarar görmüş, ülke önemli miktarda bölgeyi yitirmiştir.
| Ammuna | |
|---|---|
| Hitit Kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 1545-1530 |
| Önce gelen | I. Zidanta |
| Sonra gelen | I. Huzziya |
| Çocuk(lar)ı | Titti, Hantili, Huzziya(?), Telipinu(?), Istapariya(?) |
| Babası | I. Zidanta |
| Hitit kralları listesi |
|---|
| Hititler-Dönemler MÖ 23. yüzyıl- MÖ 12. yüzyıl (Orta kronoloji) |
Hatti Kralları (Beylikler Dönemi) |
| Pamba |
| Pithana |
| Piyusti |
| Anitta |
Eski Krallık MÖ 17. yüzyıl - MÖ 16. yüzyıl |
| Labarna |
| I. Hattuşili |
| I. Murşili |
| I. Hantili I. Zidanta Ammuna I. Huzziya Telepinu |
Orta Krallık MÖ 15. yüzyıl |
| Alluvamna |
| Tahurvaili |
| II. Hantili |
| II. Zidanta |
| II. Huzziya |
| I. Muvatalli |
Yeni (Büyük) Krallık Dönemi MÖ 14. yüzyıl - MÖ 12. yüzyıl |
| I. Tuthaliya |
| I. Arnuvanda |
| II. Hattuşili(?) |
| II. Tuthaliya |
| Genç Tuthaliya(?) |
| I. Şuppiluliuma |
| II. Arnuvanda |
| II. Murşili |
| II. Muvatalli |
| III. Murşili |
| III. Hattuşili |
| IV. Tuthaliya |
| Kurunta(?) |
| III. Arnuvanda |
| II. Şuppiluliuma |
Hükümdarlığı
I. Hantili'nin torunu ve Kral I. Zidanta’nın oğludur. Hakkında bilinenlerin çoğu Telepinu Fermanı'nde anlatılanlara dayanır. Ammuna'nın babası da tahta bir cinayetle çıkmıştır. Telipinu, Ammuna'nın kral olmak için babasını öldürdüğünü söyler:
"Ama tanrılar Piseni'nin öcünü aldılar. Tanrılar oğlu Ammuna'yı ona düşman yaptılar ve (Ammuna) babası Zidanta'yı öldürdü. Böylece Ammuna kral oldu."
Telipinu, cinayet işleyerek tanrılara karşı geldiği için Ammuna'nın döneminin problemlerle geçtiğini anlatır. Toprağın bereketi kaçmış, hayvanlar ölmüştür. Bütün çevre illerde isyanlar başlar. Bu bölgeler Matila, Galmiya, Adaniya, Arzaviya, Sallapa, Parduvata ve Ahhulla olarak listelenmiştir. Ammuna buralara yaptığı çeşitli seferlerde başarılı olamaz. Ammuna dönemine ait olduğu düşünülen başka bir belgede içeriği tam anlaşılamamakla birlikte kuzeydeki Kaşka bölgesinde ve güneydoğuda olduğu bilinen başka şehirlerin de ismi geçmektedir. Bu dokümanların ışığında Hitit devletinin bu dönemde önemli bir toprak kaybına uğradığı düşünülmektedir.
Adak listelerinde Ammuna'nın kraliçesinin ismi Tavananna olarak geçer. Ammuna'nın tahtta tam olarak ne kadar kaldığı belli değildir ancak eceliyle öldüğü anlaşılmaktadır. Ölümüyle birlikte Hitit sarayı gene kanlı olaylara sahne olmuştur:
Ammuna tanrı olduğu zaman kraliyet muhafızlarının komutanı Zuru hemen aynı günlerde gizlice oğlu Altın Mızraklı AdamTahurvaili'yi gönderdi ve (Tahurvaili) Titti'nin ailesini ve oğullarını öldürdü. Ayrıca ulak Taruhsu'yu da gönderdi ve (Taruhsu) Hantili ve oğullarını öldürdü. (Sonra) Huzziya kral oldu.
Bahsi geçen Titti ve Hantili büyük ihtimalle Ammuna'nın oğullarıdır. Sonra tahta çıkan Huzziya da Ammuna'nın oğlu olabilir. Telipinu Fermanı'nda Huzziya'nın beş erkek kardeşinden daha bahsedilir ki bu durumda Ammuna'nın çok sayıda oğlu olduğu ortaya çıkar. Ancak başka bir görüş de Huzziya'nın Ammuna'nın gelininin erkek kardeşi olduğu ve Ammuna'nın oğullarının ölümünden faydalanarak tahta çıktığı yönündedir.
Ammuna dönemine ait bir diğer buluntu, üzerinde “Tabarna Ammuna, Büyük Kral. (Bu) sözün doğruluğunu değiştiren ölür” yazılı bronz bir balta başıdır.
Kaynakça
- Brandau, B. & Schickert, H. (2003) Hititler, Ankara: Arkadaş Yayınları.
- (İngilizce) Bryce, T. (2005) Kingdom of the Hittites, 2nd Edition, Oxford; Oxford University Press.
- (Almanca) Klengel, H. (1999) Geschichte des hethitischen Reichs, Leiden: Brill.
Notlar
- ^ Bu tarihler takribidir ve "orta" kronolojiye dayanmaktadır: (İngilizce) Bryce, s. xv.
Hitit krallarının 'uzun', 'orta' ve 'kısa' kronolojiye göre karşılaştırmalı bir listesi için: Alpaslan, M. (2009) Hititolojiye Giriş, s. 155. - ^ Telipinu Fermanı §19-20, bakınız: (İngilizce) Telipinu Proclamation 16 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Adaniya bugünkü Adana bölgesinde, Sallapa Akşehir yakınlarındadır. Arzaviya ise sonraları Arzava olarak geçen Batı Anadolu bölgesini belirtir. Matila Gaziantep civarında, Parduvata ise Ulukışla'da olabilir; Klengel s. 74; ayrıca bakınız: Repertoire geographique des textes cuneiformes, vol. 6 ve 6.2.
- ^ Bryce s. 102; Klengel s. 75
- ^ Tavananna Ammuna'nın eşinin gerçek ismi olabileceği gibi, sadece unvanı da olabilir.
- ^ ‘Tanrı olmak’ Hititçe'de ‘ölmek’ manasına gelen ancak sadece krallar için kullanılan bir deyimdir.
- ^ Tam tercümesi “kendisinden olan oğlu” şeklindedir. Çogu tarihçi burada Zuru'nun oğlunun kastedildiğini düşünmektedir ancak Ammuna'nın bir odalıktan olan çocuğunun kastedildiği de ileri sürülmüştür: (İngilizce) Goedegebuure, P. (2003) "Proclamation of Telipinu," in The Ancient Near East: Historical Sources in Translation, ed. M. Chavalas, Blackwell, s. 231 ve 251 not 92.
- ^ Altın Mızraklı Adamlar Hitit sarayında görevli ama kraliyet muhafızlarından farklı diğer bir muhafız birliğiydi: (İngilizce) Beal, R. (1992) Hittite Military, Heidelberg: Carl Winter, s. 224-7.
- ^ Telipinu Fermanı §21-22
- ^ Klengel, s. 76
- ^ Bryce, s. 103; Telipinu kendisinden bahsederken "babamın tahtına oturdum" der. Telipinu'nun eşi Istapariya'nın Huzziya'nın kızkardeşi olduğu bilindiğine göre, eğer Telipinu Ammuna'nın oğlu ise Huzziya'nın kraliyet ailesine bağı ancak evlilik yoluyla olabilir.
- ^ (İtalyanca) Salvini, M. (1993) “Un documento del re Ittita Ammuna,” SMEA 32, s. 85-90. Baltanın sahte olabileceği de öne sürülmüştür (Klengel s. 173 not 188).
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- (İngilizce) Ammuna'nın hükümdarlığı10 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ammuna Eski Krallik doneminde yaklasik MO 1545 1530 yillari arasinda hukum surmus Hitit kralidir Tahtta kaldigi sure boyunca krallik topraklari kotu bir sekilde zarar gormus ulke onemli miktarda bolgeyi yitirmistir AmmunaHitit KraliHukum suresiMO 1545 1530Once gelenI ZidantaSonra gelenI HuzziyaCocuk lar iTitti Hantili Huzziya Telipinu Istapariya BabasiI ZidantaHitit krallari listesiHititler Donemler MO 23 yuzyil MO 12 yuzyil Orta kronoloji Hatti Krallari Beylikler Donemi PambaPithanaPiyustiAnittaEski Krallik MO 17 yuzyil MO 16 yuzyilLabarnaI HattusiliI MursiliI Hantili I Zidanta Ammuna I Huzziya TelepinuOrta Krallik MO 15 yuzyilAlluvamnaTahurvailiII HantiliII ZidantaII HuzziyaI MuvatalliYeni Buyuk Krallik Donemi MO 14 yuzyil MO 12 yuzyilI TuthaliyaI ArnuvandaII Hattusili II TuthaliyaGenc Tuthaliya I SuppiluliumaII ArnuvandaII MursiliII MuvatalliIII MursiliIII HattusiliIV TuthaliyaKurunta III ArnuvandaII SuppiluliumaHukumdarligiI Hantili nin torunu ve Kral I Zidanta nin ogludur Hakkinda bilinenlerin cogu Telepinu Fermani nde anlatilanlara dayanir Ammuna nin babasi da tahta bir cinayetle cikmistir Telipinu Ammuna nin kral olmak icin babasini oldurdugunu soyler Ama tanrilar Piseni nin ocunu aldilar Tanrilar oglu Ammuna yi ona dusman yaptilar ve Ammuna babasi Zidanta yi oldurdu Boylece Ammuna kral oldu Telipinu cinayet isleyerek tanrilara karsi geldigi icin Ammuna nin doneminin problemlerle gectigini anlatir Topragin bereketi kacmis hayvanlar olmustur Butun cevre illerde isyanlar baslar Bu bolgeler Matila Galmiya Adaniya Arzaviya Sallapa Parduvata ve Ahhulla olarak listelenmistir Ammuna buralara yaptigi cesitli seferlerde basarili olamaz Ammuna donemine ait oldugu dusunulen baska bir belgede icerigi tam anlasilamamakla birlikte kuzeydeki Kaska bolgesinde ve guneydoguda oldugu bilinen baska sehirlerin de ismi gecmektedir Bu dokumanlarin isiginda Hitit devletinin bu donemde onemli bir toprak kaybina ugradigi dusunulmektedir Adak listelerinde Ammuna nin kralicesinin ismi Tavananna olarak gecer Ammuna nin tahtta tam olarak ne kadar kaldigi belli degildir ancak eceliyle oldugu anlasilmaktadir Olumuyle birlikte Hitit sarayi gene kanli olaylara sahne olmustur Ammuna tanri oldugu zaman kraliyet muhafizlarinin komutani Zuru hemen ayni gunlerde gizlice oglu Altin Mizrakli AdamTahurvaili yi gonderdi ve Tahurvaili Titti nin ailesini ve ogullarini oldurdu Ayrica ulak Taruhsu yu da gonderdi ve Taruhsu Hantili ve ogullarini oldurdu Sonra Huzziya kral oldu Bahsi gecen Titti ve Hantili buyuk ihtimalle Ammuna nin ogullaridir Sonra tahta cikan Huzziya da Ammuna nin oglu olabilir Telipinu Fermani nda Huzziya nin bes erkek kardesinden daha bahsedilir ki bu durumda Ammuna nin cok sayida oglu oldugu ortaya cikar Ancak baska bir gorus de Huzziya nin Ammuna nin gelininin erkek kardesi oldugu ve Ammuna nin ogullarinin olumunden faydalanarak tahta ciktigi yonundedir Ammuna donemine ait bir diger buluntu uzerinde Tabarna Ammuna Buyuk Kral Bu sozun dogrulugunu degistiren olur yazili bronz bir balta basidir KaynakcaBrandau B amp Schickert H 2003 Hititler Ankara Arkadas Yayinlari Ingilizce Bryce T 2005 Kingdom of the Hittites 2nd Edition Oxford Oxford University Press Almanca Klengel H 1999 Geschichte des hethitischen Reichs Leiden Brill Notlar Bu tarihler takribidir ve orta kronolojiye dayanmaktadir Ingilizce Bryce s xv Hitit krallarinin uzun orta ve kisa kronolojiye gore karsilastirmali bir listesi icin Alpaslan M 2009 Hititolojiye Giris s 155 Telipinu Fermani 19 20 bakiniz Ingilizce Telipinu Proclamation 16 Agustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Adaniya bugunku Adana bolgesinde Sallapa Aksehir yakinlarindadir Arzaviya ise sonralari Arzava olarak gecen Bati Anadolu bolgesini belirtir Matila Gaziantep civarinda Parduvata ise Ulukisla da olabilir Klengel s 74 ayrica bakiniz Repertoire geographique des textes cuneiformes vol 6 ve 6 2 Bryce s 102 Klengel s 75 Tavananna Ammuna nin esinin gercek ismi olabilecegi gibi sadece unvani da olabilir Tanri olmak Hititce de olmek manasina gelen ancak sadece krallar icin kullanilan bir deyimdir Tam tercumesi kendisinden olan oglu seklindedir Cogu tarihci burada Zuru nun oglunun kastedildigini dusunmektedir ancak Ammuna nin bir odaliktan olan cocugunun kastedildigi de ileri surulmustur Ingilizce Goedegebuure P 2003 Proclamation of Telipinu in The Ancient Near East Historical Sources in Translation ed M Chavalas Blackwell s 231 ve 251 not 92 Altin Mizrakli Adamlar Hitit sarayinda gorevli ama kraliyet muhafizlarindan farkli diger bir muhafiz birligiydi Ingilizce Beal R 1992 Hittite Military Heidelberg Carl Winter s 224 7 Telipinu Fermani 21 22 Klengel s 76 Bryce s 103 Telipinu kendisinden bahsederken babamin tahtina oturdum der Telipinu nun esi Istapariya nin Huzziya nin kizkardesi oldugu bilindigine gore eger Telipinu Ammuna nin oglu ise Huzziya nin kraliyet ailesine bagi ancak evlilik yoluyla olabilir Italyanca Salvini M 1993 Un documento del re Ittita Ammuna SMEA 32 s 85 90 Baltanin sahte olabilecegi de one surulmustur Klengel s 173 not 188 Ayrica bakinizHitit krallari listesi Hitit ImparatorluguDis baglantilar Ingilizce Ammuna nin hukumdarligi10 Mayis 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde