Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bilge Kağan (Eski Türkçe: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀:𐰴𐰍𐰣, Bilgä Qaγan,Çince: 毗伽可汗, Pinyin: píjiā kěhàn, Wade-Giles: p'i-chia k'o-han) Resmi unvan: "Tengriteg Тengride bolmuş Türk Bilge Kağan" :Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağanıİkinci Göktürk Kağanlığı'nın kağanlarındandır. Türk tarihinin en önemli figürlerinden biri olarak değerlendirilir.
| Bilge Kağan Eski Türkçe: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀:𐰴𐰍𐰣 Çince: 阿史那 默棘連 | |
|---|---|
| İkinci Göktürk Kağanlığı'nın IV. kağanı Otuz Aşiretin Büyük Kağanı | |
| Hüküm süresi | Şubat 717 – 25 Kasım 734 |
| Önce gelen | İnel Kağan |
| Sonra gelen | Yollıg Kağan |
| Doğum | 683 Çugay-Ḳuz Dağı |
| Ölüm | 25 Kasım 734 Ötüken |
| Defin | 22 Haziran 735 |
| Eş(ler)i | İl-İtmiş Bilge Kağatun |
| Çocuk(lar)ı | Tengri Tigin Yollıg Tigin Syüan Ta-lo Hatun |
| Hanedan | Aşina |
| Babası | İlteriş Kağan |
| Annesi | İlbilge Hatun |
| Dini | Tengricilik |
İlk yılları
683 yılında, kağanlığın o zamanki merkezi olan Çugay-Ḳuz Dağı dolaylarında doğdu. 8 yaşında iken, babası İlteriş Kağan'ın 691 yılında ölmesiyle birlikte amcası Kapgan Kağan'ın himayesinde büyüdü.
Şadlığı
Yine amcası tarafından 697 yılında Tarduşlar üzerine şad olarak atanan Bilge Kağan, atamanı (Selçuklulardaki atabey ve Osmanlılardaki lala kurumlarına benzer işlev gösteren bir kuruluş) Köli Čor'un denetiminde yetişti. 698 yılında, amcası Kapgan Kağan'ın isteği üzerine Türgişler ile yapılan Bolçu Savaşı'na katıldı. 699 yılında amcası Kapgan Kağan tarafından Sağ Kanat Şad'ı tayin edildi ve emrine 20,000 kişilik bir ordu verildi. Bilge Kağan, 700 yılında Tangutlar üzerine askeri bir sefer düzenledi. Savaş sonunda yenilgiye uğrattığı Tangutların çocuklarını, kadınlarını, at sürülerini ve bütün mal varlıklarını ele geçirdi. 701 yılında Güney Ordos bölgesinde Kapgan Kağan komutasındaki Göktürk ordusu ile Ong Tutuk komutasındaki 50,000 kişilik Tang ordusu arasında meydana gelen Iduk Baş Savaşı'na katıldı. Savaş sonunda Soğd kolonileri Göktürklerin eline geçti. 703 yılında Göktürklere vergi vermeyi kesen Basmıllar üzerine sefer düzenledi ve onların Iduk Kut unvanlı idarecesini yenilgiye uğratıp onları yeniden itaat altına aldı. 17 Ocak 707 tarihinde Kapgan Kağan komutasındaki Göktürk ordusu ile Çaça Sengün komutasındaki Tang ordusu arasında meydana gelen büyük Ming Şa Muharebesi'nde yer aldı. Bilge Kağan, 709 yılında Tang Hanedanlığı'nın kışkırtma siyaseti sonucunda Göktürk konfederasyon birliğine karşı ayaklanan Çiklerin Örpen'de, 710 yılında Kırgızların Kögmen'de, 711 yılında Türgişlerin Bolçu'da itaat altına alınmasında önemli rol oynadı. 711 - 712 yıllarında, Müslümanların Maveraünnehir'i fethi sırasında, Maveraünnehir'deki Göktürk müttefiklerinin yardım istemesi üzerine, Araplara karşı düzenlenen sefere katıldı. Ancak bu sefer istenilen sonuca ulaşamamıştır. Bilge Kağan, 714 yılında hiçbir sorunları yokken ayaklanan Karlukları Tamag Iduk Baş'ta yaptığı savaşta yenilgiye uğrattı. Karluklar bu yenilgiden sonra Tang Hanedanlığı'na sığındılar. 715 - 716 yılları, Göktürklerin kendilerine bağlı boylar birliğine karşı yaptıkları mücadelelerin en şiddetli geçtiği yıl oldu. Bu kez ayaklananlar kağanlığın bel kemiğini oluşturan Dokuz Oğuzlardı. Ayrıca yalnız da değillerdi, yanlarında Karluklar ve Basmıllar da vardı. Bilge Kağan, kardeşi Kül Tigin ile birlikte bir yılda dört kez onlarla savaşmak zorunda kaldı. İlk savaş Togu Balık'ta gerçekleşti. Birbirlerine üstünlük kuramayan taraflar Andırgu'da kozlarını ikinci kez paylaştı. Yine yenişemeyen taraflar Çuş Irmağı başında üçüncü kez vuruştular. Yine sonuçsuz kalan bu savaştan sonra taraflar kesin sonuç için Ezginti Kadız'da karşı karşıya geldiler. Burada gerçekleşen muharebe Türklerin kendi aralarında yaptıkları en kanlı muharebelerden biri oldu. Kıran kırana geçen savaşta Göktürkler, Oğuzları silip süpürdü. Amcası Kapgan Kağan'ın Bayırku Seferi dönüşünde öldürüldüğü 22 Temmuz 716 tarihinden sonra, Türk Toyu amcasının oğlu İnel'i kağan olarak seçti. Geçen birkaç ay sonucunda İnel Kağan'ın genç ve deneyimsiz olması nedeniyle kağanlığı toparlayamaması, kutun İnel'den alındığı şeklinde yorumlanmasına neden oldu. Çok geçmeden Tonyukuk'un karşı çıkmasına rağmen Alp Eletmiş tarafından desteklenen ve Kül Tigin tarafından planlanıp uygulanan oldukça kanlı bir darbe ile İnel Kağan, akrabaları, destekçileri ve yakınları ile birlikte 717 yılının şubat ayında idam edildi.
Kağanlığı
Darbenin ardından Bilge, Tanrı Gibi Gökte Olmuş Türk Bilge Kağan unvanı ile kardeşi Kül Tigin tarafından kağan olarak ilan edildi. Bilge, kağan olduğu zaman ortada herhangi bir devlet otoritesi kalmamıştı. Bilge Kağan, kendi yazıtında bu durumdan şöyle söz etmektedir:
Ben kağan olduğumda her yere gitmiş olan millet, yaya olarak, çıplak olarak, öle yite geri geldi.
Önce töreleri yeniden uygulamaya koyan Bilge Kağan, ilk seferini 717 yılında Uygurlar üzerine düzenledi. Kargan Savaşı'nda Uygurları bozguna uğratan Bilge Kağan onların birçok at, hayvan sürüsünü ele geçirdi. 718 yılında Bilge'nin kağanlığını tanımayan Karluklara karşı Bilge Kağan, Tudun Yamtar komutasında bir ordu gönderip onları itaat altına aldı. Daha sonra Çin'e karşı bir sefer yapmayı düşündüyse de Tonyukuk tarafından ikna edilerek bu düşüncesinden caydı. Ardından bir barış yapmak için Tang Hanedanlığı'na elçiler gönderdiyse de Tang imparatoru bunu kabul etmedi ve savaş hazırlıklarına başladı. 720 yılının kış aylarında Tang Hanedanlığı, Göktürklere karşı büyük bir ittifak oluşturdu. Bu ittifaka Basmıllar, Tatabılar ve Kitanlar katıldı. Ancak Tonyukuk'un yerinde ve zamanında yönlendirmeleriyle ilk önce zayıf olan Basmıllar bozguna uğratıldı. Tang ordusu soğuk iklim koşullarından ötürü yay ve oklarını kullanamamaları ve derilerinin soğuktan çatlaması nedeniyle başarısız olup geri çekilmek zorunda kaldı. Kendi yazıtından anlaşıldığına göre Bilge Kağan, savaşın birinci günü on yedi bin, ikinci günü ise düşman piyade ordularını tamamen yok etmiştir. Bilge Kağan 721 yılının kış aylarında Kitanlara, 722 yılının ilkbaharında da Tatabılara karşı seferler düzenleyerek ittifakın diğer üyelerini cezalandırdı.
Kültürel Gelişmeler
Bilge Kağan, Tang Hanedanlığı ile barış tesis ettikten sonra ülkenin ekonomik, sosyal ve kültürel açıdan kalkınması için gayret gösterdi. Onun döneminde Ongin Yazıtı (719 - 720), Altun Tamgan Tarkan Yazıtı (724), Tonyukuk Yazıtı (725), Kül Tigin Yazıtı (732) vb. birçok yazıt dikilerek Türk edebiyatı'nın ilk örnekleri verildi. Yine kültürel alanda Budizm'e meyledip bir tapınak inşa ettirmişse de devlet adamı Tonyukuk'un uyarıları üzerine bu isteğinden caydı. Ardından milletini yerleşik hayata geçirmeye heveslendi. Bunun için de kaleler inşa edecekti ki yine devlet adamı Tonyukuk ile ters düştü. Damadı ile arası açılan Tonyukuk devleti zayıflatacak bir çatışmaya girmek yerine uzaklara gitmeyi kararlaştırdı. Ailesi ve boyunu toplayıp Orhun Vadisi'nin yaklaşık 400 km uzağındaki Tula Nehri kıyılarına çekildi. Kendisi, vefat ettiği 726 yılına kadar ömrünü burada geçirmiştir.
Ölümü
734 yılında bakanı Buyruk Çor tarafından zehirlendi. Neden zehirlendiği konusunda kaynaklarda hiçbir bilgi yoktur. Ancak bilinen tek şey 727 yılında Buyruk Çor'un, Tang Hanedanlığı'na Göktürk elçisi sıfatıyla gönderilmesidir. Burada Buyruk Çor'un, Bilge'yi zehirlemesi konusunda Çinliler tarafından ikna edilmiş olması olasılık dahilindedir. Daha sonra zehirlendiğini anlayan Bilge Kağan, Buyruk Çor'u ve bütün ailesini idam ettirdi. Ancak kendisi de 25 Kasım 734 tarihinde öldü. Kendisi için çok büyük bir cenaze töreni düzenlendi. Cenaze törenine komşu ülkelerden yoğun katılım oldu. 22 Haziran 735 tarihinde defnedilen Bilge Kağan'a, yazıtında yazdığına göre Türk milletinin kendisine duyduğu minnet şöyle anlatılmaktadır:
Bunca millet saçını, kulağını kesti. iyi binek atını, kara samurunu, mavi sincabını sayısız getirip hep bıraktı.
Bilge Kağan'ın mezarının başına oğlu Tengri Kağan tarafından Bilge Kağan Yazıtı dikilmiş olup bu yazıtı kağanın, edebi yönüyle öne çıkan diğer oğlu Yollıg Kağan 34 günde yazmıştır. Bilge Kağan, Türk tarihi'nin en önemli şahsiyetlerinden biri olarak değerlendirilmektedir.
İddia
Ahmet Akyol tarafından yapılan bir iddiaya göre Bilge Kağan, bakanı Buyruk Çor tarafından değil hanımı Pofu Hatun tarafından zehirlenmiştir. Yine Akyol'un iddiasına göre 720 yılında Tang Hanedanlığı'na karşı barışçıl bir politika gütmeye başlayan Bilge Kağan'ın isteği üzerine sınır bölgelerinde pazarlar kurulmuştu. Bu pazarlarda Türkler ve Çinliler arasında at, ipek vb. hayvan ve eşyaların ticareti yapılıyordu. İlerleyen zamanlarda bu ilişkiler gelişirse Bilge'nin, Tang imparatoru 'un öz kızıyla evlenmesi pek muhtemeldi. Zaten Bilge'nin Çinli bir prensesle evlenme konusunda Tang imparatoru 'a sürekli baskı yaptığı ancak Tang imparatoru 'un bunu sürekli geçiştirdiği bilinmektedir. Bilge'nin bunu yapmasının amacı kişisel zevklerden ziyade hakim olduğu boy ve toplulukların gözündeki prestijini arttırmaktı. Bu tür bir evliliğin gerçekleşme ihtimalini bile kabullenemeyen Bilge'nin hanımı Pofu Hatun, kocasını zehirledi. Akyol'un iddiasını destekleyecek yönde bazı veriler bulunsa da konu ile ilgili kaynaklardaki bilgilerin yetersizliği kesin bir şey söylemeyi elverişsiz hale getirmektedir.
Bilge Kağan'ın Kötü Devlet Adamlarına Eleştirisi
Bilge Kağan'ın ağzından ifade edilen bu eleştirilerde, Göktürklerin bağımsızlığını kaybetmesi başta olmak üzere, toplumun yoksullaşmasının ve devletin yıkılmasının ana nedeni; başa geçen kağanların, "Bilgisiz, iradesiz, öngörüsüz" olmalarıdır. Bu eleştiriler sadece kağanlarla sınırlı kalmamış, kağanların beyleri ve yer yer bu kötü devlet adamlarına uyan ya da bilgili kağanlarının sözünü dinlemeden, başına buyruk hareket eden, millet (bodun) de eleştirilmiştir.
Resim galerisi
-
![image]()
Bilge Kağan Yazıtı'nın aslı, Moğolistan -
![image]()
Bilge Kağan Yazıtı'nın kopyası (Gazi Üniversitesi, Ankara)
Kaynakça
- ^ "Bilge kagan's Memorial Complex, TÜRIK BITIG". 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2010.
- ^ . 1 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2010.
- ^ . 30 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2010.
- ^ Etienne Copeaux, Les prédécesseurs médiévaux d'Atatürk. Bilge kaghan et le sultan Alp Arslan, Revue des mondes musulmans et de la Mediterrane No.89-90, Figures mythiques des mondes musulmans, Temmuz 2000, sf. 217-243
- ^ . Ahmet Akyol. 1 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2013.
- ^ Erdem,KONUR,"Orhun Yazıtlarında Sosyal ve Siyasi Mesajlar 11 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .",Edebiyat ve Sanat Akademisi
Dış bağlantılar
- Bilge Kağan'ın heykeli bulundu iddiası[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bilge Kagan Eski Turkce 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀 𐰴𐰍𐰣 Bilga Qagan Cince 毗伽可汗 Pinyin pijia kehan Wade Giles p i chia k o han Resmi unvan Tengriteg Tengride bolmus Turk Bilge Kagan Tanri gibi gokte olmus Turk Bilge KaganiIkinci Gokturk Kaganligi nin kaganlarindandir Turk tarihinin en onemli figurlerinden biri olarak degerlendirilir Bilge Kagan Eski Turkce 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀 𐰴𐰍𐰣 Cince 阿史那 默棘連Ikinci Gokturk Kaganligi nin IV kagani Otuz Asiretin Buyuk KaganiHukum suresiSubat 717 25 Kasim 734Once gelenInel KaganSonra gelenYollig KaganDogum683 Cugay Ḳuz DagiOlum25 Kasim 734 OtukenDefin22 Haziran 735Es ler iIl Itmis Bilge KagatunCocuk lar iTengri Tigin Yollig Tigin Syuan Ta lo HatunHanedanAsinaBabasiIlteris KaganAnnesiIlbilge HatunDiniTengricilikIlk yillari683 yilinda kaganligin o zamanki merkezi olan Cugay Ḳuz Dagi dolaylarinda dogdu 8 yasinda iken babasi Ilteris Kagan in 691 yilinda olmesiyle birlikte amcasi Kapgan Kagan in himayesinde buyudu SadligiYine amcasi tarafindan 697 yilinda Tarduslar uzerine sad olarak atanan Bilge Kagan atamani Selcuklulardaki atabey ve Osmanlilardaki lala kurumlarina benzer islev gosteren bir kurulus Koli Cor un denetiminde yetisti 698 yilinda amcasi Kapgan Kagan in istegi uzerine Turgisler ile yapilan Bolcu Savasi na katildi 699 yilinda amcasi Kapgan Kagan tarafindan Sag Kanat Sad i tayin edildi ve emrine 20 000 kisilik bir ordu verildi Bilge Kagan 700 yilinda Tangutlar uzerine askeri bir sefer duzenledi Savas sonunda yenilgiye ugrattigi Tangutlarin cocuklarini kadinlarini at surulerini ve butun mal varliklarini ele gecirdi 701 yilinda Guney Ordos bolgesinde Kapgan Kagan komutasindaki Gokturk ordusu ile Ong Tutuk komutasindaki 50 000 kisilik Tang ordusu arasinda meydana gelen Iduk Bas Savasi na katildi Savas sonunda Sogd kolonileri Gokturklerin eline gecti 703 yilinda Gokturklere vergi vermeyi kesen Basmillar uzerine sefer duzenledi ve onlarin Iduk Kut unvanli idarecesini yenilgiye ugratip onlari yeniden itaat altina aldi 17 Ocak 707 tarihinde Kapgan Kagan komutasindaki Gokturk ordusu ile Caca Sengun komutasindaki Tang ordusu arasinda meydana gelen buyuk Ming Sa Muharebesi nde yer aldi Bilge Kagan 709 yilinda Tang Hanedanligi nin kiskirtma siyaseti sonucunda Gokturk konfederasyon birligine karsi ayaklanan Ciklerin Orpen de 710 yilinda Kirgizlarin Kogmen de 711 yilinda Turgislerin Bolcu da itaat altina alinmasinda onemli rol oynadi 711 712 yillarinda Muslumanlarin Maveraunnehir i fethi sirasinda Maveraunnehir deki Gokturk muttefiklerinin yardim istemesi uzerine Araplara karsi duzenlenen sefere katildi Ancak bu sefer istenilen sonuca ulasamamistir Bilge Kagan 714 yilinda hicbir sorunlari yokken ayaklanan Karluklari Tamag Iduk Bas ta yaptigi savasta yenilgiye ugratti Karluklar bu yenilgiden sonra Tang Hanedanligi na sigindilar 715 716 yillari Gokturklerin kendilerine bagli boylar birligine karsi yaptiklari mucadelelerin en siddetli gectigi yil oldu Bu kez ayaklananlar kaganligin bel kemigini olusturan Dokuz Oguzlardi Ayrica yalniz da degillerdi yanlarinda Karluklar ve Basmillar da vardi Bilge Kagan kardesi Kul Tigin ile birlikte bir yilda dort kez onlarla savasmak zorunda kaldi Ilk savas Togu Balik ta gerceklesti Birbirlerine ustunluk kuramayan taraflar Andirgu da kozlarini ikinci kez paylasti Yine yenisemeyen taraflar Cus Irmagi basinda ucuncu kez vurustular Yine sonucsuz kalan bu savastan sonra taraflar kesin sonuc icin Ezginti Kadiz da karsi karsiya geldiler Burada gerceklesen muharebe Turklerin kendi aralarinda yaptiklari en kanli muharebelerden biri oldu Kiran kirana gecen savasta Gokturkler Oguzlari silip supurdu Amcasi Kapgan Kagan in Bayirku Seferi donusunde olduruldugu 22 Temmuz 716 tarihinden sonra Turk Toyu amcasinin oglu Inel i kagan olarak secti Gecen birkac ay sonucunda Inel Kagan in genc ve deneyimsiz olmasi nedeniyle kaganligi toparlayamamasi kutun Inel den alindigi seklinde yorumlanmasina neden oldu Cok gecmeden Tonyukuk un karsi cikmasina ragmen Alp Eletmis tarafindan desteklenen ve Kul Tigin tarafindan planlanip uygulanan oldukca kanli bir darbe ile Inel Kagan akrabalari destekcileri ve yakinlari ile birlikte 717 yilinin subat ayinda idam edildi KaganligiDarbenin ardindan Bilge Tanri Gibi Gokte Olmus Turk Bilge Kagan unvani ile kardesi Kul Tigin tarafindan kagan olarak ilan edildi Bilge kagan oldugu zaman ortada herhangi bir devlet otoritesi kalmamisti Bilge Kagan kendi yazitinda bu durumdan soyle soz etmektedir Ben kagan oldugumda her yere gitmis olan millet yaya olarak ciplak olarak ole yite geri geldi Once toreleri yeniden uygulamaya koyan Bilge Kagan ilk seferini 717 yilinda Uygurlar uzerine duzenledi Kargan Savasi nda Uygurlari bozguna ugratan Bilge Kagan onlarin bircok at hayvan surusunu ele gecirdi 718 yilinda Bilge nin kaganligini tanimayan Karluklara karsi Bilge Kagan Tudun Yamtar komutasinda bir ordu gonderip onlari itaat altina aldi Daha sonra Cin e karsi bir sefer yapmayi dusunduyse de Tonyukuk tarafindan ikna edilerek bu dusuncesinden caydi Ardindan bir baris yapmak icin Tang Hanedanligi na elciler gonderdiyse de Tang imparatoru bunu kabul etmedi ve savas hazirliklarina basladi 720 yilinin kis aylarinda Tang Hanedanligi Gokturklere karsi buyuk bir ittifak olusturdu Bu ittifaka Basmillar Tatabilar ve Kitanlar katildi Ancak Tonyukuk un yerinde ve zamaninda yonlendirmeleriyle ilk once zayif olan Basmillar bozguna ugratildi Tang ordusu soguk iklim kosullarindan oturu yay ve oklarini kullanamamalari ve derilerinin soguktan catlamasi nedeniyle basarisiz olup geri cekilmek zorunda kaldi Kendi yazitindan anlasildigina gore Bilge Kagan savasin birinci gunu on yedi bin ikinci gunu ise dusman piyade ordularini tamamen yok etmistir Bilge Kagan 721 yilinin kis aylarinda Kitanlara 722 yilinin ilkbaharinda da Tatabilara karsi seferler duzenleyerek ittifakin diger uyelerini cezalandirdi Kulturel GelismelerBilge Kagan Tang Hanedanligi ile baris tesis ettikten sonra ulkenin ekonomik sosyal ve kulturel acidan kalkinmasi icin gayret gosterdi Onun doneminde Ongin Yaziti 719 720 Altun Tamgan Tarkan Yaziti 724 Tonyukuk Yaziti 725 Kul Tigin Yaziti 732 vb bircok yazit dikilerek Turk edebiyati nin ilk ornekleri verildi Yine kulturel alanda Budizm e meyledip bir tapinak insa ettirmisse de devlet adami Tonyukuk un uyarilari uzerine bu isteginden caydi Ardindan milletini yerlesik hayata gecirmeye heveslendi Bunun icin de kaleler insa edecekti ki yine devlet adami Tonyukuk ile ters dustu Damadi ile arasi acilan Tonyukuk devleti zayiflatacak bir catismaya girmek yerine uzaklara gitmeyi kararlastirdi Ailesi ve boyunu toplayip Orhun Vadisi nin yaklasik 400 km uzagindaki Tula Nehri kiyilarina cekildi Kendisi vefat ettigi 726 yilina kadar omrunu burada gecirmistir Olumu734 yilinda bakani Buyruk Cor tarafindan zehirlendi Neden zehirlendigi konusunda kaynaklarda hicbir bilgi yoktur Ancak bilinen tek sey 727 yilinda Buyruk Cor un Tang Hanedanligi na Gokturk elcisi sifatiyla gonderilmesidir Burada Buyruk Cor un Bilge yi zehirlemesi konusunda Cinliler tarafindan ikna edilmis olmasi olasilik dahilindedir Daha sonra zehirlendigini anlayan Bilge Kagan Buyruk Cor u ve butun ailesini idam ettirdi Ancak kendisi de 25 Kasim 734 tarihinde oldu Kendisi icin cok buyuk bir cenaze toreni duzenlendi Cenaze torenine komsu ulkelerden yogun katilim oldu 22 Haziran 735 tarihinde defnedilen Bilge Kagan a yazitinda yazdigina gore Turk milletinin kendisine duydugu minnet soyle anlatilmaktadir Bunca millet sacini kulagini kesti iyi binek atini kara samurunu mavi sincabini sayisiz getirip hep birakti Bilge Kagan in mezarinin basina oglu Tengri Kagan tarafindan Bilge Kagan Yaziti dikilmis olup bu yaziti kaganin edebi yonuyle one cikan diger oglu Yollig Kagan 34 gunde yazmistir Bilge Kagan Turk tarihi nin en onemli sahsiyetlerinden biri olarak degerlendirilmektedir IddiaAhmet Akyol tarafindan yapilan bir iddiaya gore Bilge Kagan bakani Buyruk Cor tarafindan degil hanimi Pofu Hatun tarafindan zehirlenmistir Yine Akyol un iddiasina gore 720 yilinda Tang Hanedanligi na karsi bariscil bir politika gutmeye baslayan Bilge Kagan in istegi uzerine sinir bolgelerinde pazarlar kurulmustu Bu pazarlarda Turkler ve Cinliler arasinda at ipek vb hayvan ve esyalarin ticareti yapiliyordu Ilerleyen zamanlarda bu iliskiler gelisirse Bilge nin Tang imparatoru un oz kiziyla evlenmesi pek muhtemeldi Zaten Bilge nin Cinli bir prensesle evlenme konusunda Tang imparatoru a surekli baski yaptigi ancak Tang imparatoru un bunu surekli gecistirdigi bilinmektedir Bilge nin bunu yapmasinin amaci kisisel zevklerden ziyade hakim oldugu boy ve topluluklarin gozundeki prestijini arttirmakti Bu tur bir evliligin gerceklesme ihtimalini bile kabullenemeyen Bilge nin hanimi Pofu Hatun kocasini zehirledi Akyol un iddiasini destekleyecek yonde bazi veriler bulunsa da konu ile ilgili kaynaklardaki bilgilerin yetersizligi kesin bir sey soylemeyi elverissiz hale getirmektedir Bilge Kagan in Kotu Devlet Adamlarina ElestirisiBilge Kagan in agzindan ifade edilen bu elestirilerde Gokturklerin bagimsizligini kaybetmesi basta olmak uzere toplumun yoksullasmasinin ve devletin yikilmasinin ana nedeni basa gecen kaganlarin Bilgisiz iradesiz ongorusuz olmalaridir Bu elestiriler sadece kaganlarla sinirli kalmamis kaganlarin beyleri ve yer yer bu kotu devlet adamlarina uyan ya da bilgili kaganlarinin sozunu dinlemeden basina buyruk hareket eden millet bodun de elestirilmistir Resim galerisiBilge Kagan Yaziti nin asli Mogolistan Bilge Kagan Yaziti nin kopyasi Gazi Universitesi Ankara Kaynakca Bilge kagan s Memorial Complex TURIK BITIG 6 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2010 1 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Temmuz 2010 30 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Temmuz 2010 Etienne Copeaux Les predecesseurs medievaux d Ataturk Bilge kaghan et le sultan Alp Arslan Revue des mondes musulmans et de la Mediterrane No 89 90 Figures mythiques des mondes musulmans Temmuz 2000 sf 217 243 Ahmet Akyol 1 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Nisan 2013 Erdem KONUR Orhun Yazitlarinda Sosyal ve Siyasi Mesajlar 11 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Edebiyat ve Sanat AkademisiDis baglantilarBilge Kagan in heykeli bulundu iddiasi olu kirik baglanti