Azərbaycanca AzərbaycancaБеларускі БеларускіDansk DanskDeutsch DeutschEspañola EspañolaFrançais FrançaisIndonesia IndonesiaItaliana Italiana日本語 日本語Қазақ ҚазақLietuvos LietuvosNederlands NederlandsPortuguês PortuguêsРусский Русскийසිංහල සිංහලแบบไทย แบบไทยTürkçe TürkçeУкраїнська Українська中國人 中國人United State United StateAfrikaans Afrikaans
Destek
www.wikipedia.tr-tr.nina.az
  • Vikipedi

Ekoloji Yunanca Οίκος ev Yunanca Λόγος bilim ya da doğa bilimi canlıların hem kendi aralarında hem de fizi

Ekolog

Ekolog
www.wikipedia.tr-tr.nina.azhttps://www.wikipedia.tr-tr.nina.az

Ekoloji (Yunanca: Οίκος — ev, Yunanca: Λόγος — bilim) ya da doğa bilimi, canlıların hem kendi aralarında hem de fiziksel çevreleri ile olan ilişkileri inceleyen bilim dalıdır. Ekoloji canlıları birey, popülasyon, komünite, ekosistem ve biyosfer düzeylerinde inceler. Ekoloji çok yakından ilişkili olduğu biyocoğrafya, evrimsel biyoloji, genetik, etoloji ve doğa tarihi dallarıyla örtüşür. Ekoloji, biyoloji biliminin bir dalıdır.

image
1866 yılında ekoloji terimini ilk kez kullanan Ernst Haeckel.

Ekolojinin incelediği konular arasında yaşam süreçleri, etkileşimler, adaptasyon, canlı komüniteler arasında madde ve enerji hareketi, ekosistemlerde süksesyon, türler içinde ve arasında işbirliği, rekabet ve av-avcı ilişkisi, canlıların çevre bağlamında bolluğu, dağılımı ve biyokütlesi, biyoçeşitliliğin örüntüleri ve ekosistem süreçleri üzerindeki etkileri sayılabilir.

Ekolojinin koruma biyolojisi, sulak alan yönetimi, doğal kaynak yönetimi (, tarım, ormancılık, tarımsal ormancılık, balıkçılık), kentsel planlama (kent ekolojisi), halk sağlığı, , temel ve uygulamalı bilimler, alanlarında pratik uygulamaları vardır.

Ekoloji terimi (Almanca: Ökologie) 1866 yılında Alman biliminsanı Ernst Haeckel tarafından oluşturuldu. Kelime kökeni Eski Yunanca οἶκος (oikos), "ev, yakın çevre"; -λογία, (logia) "bilimi" kelimelerinin birleşiminden gelmektedir. Ekoloji 19. yüzyılın sonlarından itibaren ciddi bir bilim hâline geldi. Adaptasyon ve doğal seçilim ile ilgili kavramlar modern temeltaşlarını oluşturur.

Ekosistemler dinamik etkileşim hâlindeki canlılar, bunların oluşturduğu komüniteler ve çevrelerinde bulunan cansız abiyotik faktörlerden oluşur. Birincil üretim, ve niş oluşturma gibi ekosistem süreçleri çevre içinde enerji ve madde akışını düzenler. Ekosistemlerde gezegen üzerinde bulunan canlı ve cansızları etkileyen süreçleri düzenleyen biyofiziksel geri besleme mekanizmaları bulunur. Ekosistemler yaşamı destekleyen işlevleri ayakta tutar ve biyokütle üretimi (besin, yakıt, lif ve ilaç), iklimin düzenlenmesi, küresel , su filtrasyonu, toprak oluşumu, erozyon kontrolü, selden korunma gibi çok sayıda bilimsel, tarihî, ekonomik değere sahip ekosistem hizmetlerini sağlar.

Kapsam, ölçek ve düzeyler

Ekolojinin kapsamı mikro düzeyde hücreler arasındaki ilişkilerden gezegen düzeyinde biyosfer olaylarına kadar uzanan çok geniş bir etkileşim ağını içerir. Ekosistemler abiyotik kaynaklar ve etkileşim içindeki canlılardan oluşur. Ekosistemler dinamiktir ama doğrusal bir gelişim yolu izlemezler; bazen yavaş bazen hızlı olsa da sürekli değişim içindedirler. Bir ekosistemin kapladığı alan çok küçükten çok büyüğe kadar değişebilir; örneğin tek bir ağaç bir orman ekosisteminin sınıflandırılmasında çok büyük bir öneme sahip olmasa da o ağacın içinde ya da üstünde yaşayan canlılar için kritik derecede önemlidir. Yalnızca bir yaprağın yaşamı boyunca birkaç yaprak biti nesli yaşamını sürdürebilir. Bu yaprak bitlerinin her biri de çeşitli bakteri komünitelerini destekler. Ekolojik komüniteler arasındaki bağlantıların doğası her bir türün ortamın ayrı olarak tek başına tüm detaylarının bilinmesiyle açıklamaz çünkü ekosistemin tamamı bir bütün olarak incelenmediği sürece bu bağlantıları gösteren örüntü ne ortaya çıkar ne de tahmin edilebilir. Ancak bazı ekolojik prensipler kolektif özeliklere sahiptir yani bileşenlerin toplamı bütünün özeliklerini açıklar; örneğin bir popülasyonun doğum oranlarının belirli bir süre içinde bireysel doğumların toplamına denk olması gibi.

Ekolojinin ana alt dalları olan ile yalnızca ölçek olarak bir farklılık göstermez, aynı zamanda sahada birbiri ile çelişen iki farklı paradigmaya sahiptir. Popülasyon ekolojisi canlıların dağılımı ve bolluğu ile ilgilenirken ekosistem ekolojisi madde ve enerji akışları üzerine odaklanır.

Hiyerarşi

Sistem davranışları ilk olarak farklı örgütlenme düzeylerine ayrılmalıdır. Üst düzeylere ait davranışlar daha yavaş hızlarda oluşur. Buna karşı alt düzeylerde ise daha yüksek hızlar görülür. Örneğin tek bir ağaç yaprağı ışık şiddeti, CO2 konsantrasyonu gibi anlık değişikliklere çok hızlı olarak karşılık verir. Ağacın büyümesi ise daha yavaş hızla seyrede ve bu kısa süreli değişiklikleri de içerir.

O'Neill et al. (1986)

Ekolojik dinamikler örneğin yaprak bitlerinin tek bir ağaç üzerinde yer değiştirmesi gibi kapalı bir sistem olarak hareket edebildiği gibi aynı zamanda atmosfer ya da iklim değişiklikleri gibi daha büyük ölçekli etkilere de açıktır. Dolayısıyla çevrebilimciler , iklim, gibi daha alt ölçekli birimlerden topladıkları verileri analiz ederek yerelden bölgesele, peyzajdan kronolojik ölçeklere kadar uzanan ve ortaya çıkan tekdüze örgütlenme örüntülerini tanımlayarak ekosistemleri hiyerarşik olarak sınıflandırırlar.

Ekoloji bilimini kavramsal olarak yönetilebilir bir çerçeveye oturtabilmek için biyolojik dünya ölçek olarak genlerden başlayarak hücrelere, dokulara, organlara, organizmalara, türlere, popülasyonlara, komünitelere, ekosistemlere, biyomlara ve biyosfer düzeyine kadar içiçe geçmiş bir hiyerarşi içinde yapılandırılır. Bu çerçeve bir oluşturur ve doğrusal olmayan davranışlar sergiler. Yani etkilerin oluşturduğu tepkiler çok büyük ya da çok küçük olabilmekte, dolayısıyla da örneğin azot bağlayıcıların sayısı gibi kritik değişkenlerdeki küçük değişiklikler sistemin özeliklerinde çok büyük, belki de geri dönülmez değişikliklere neden olabilir.

Biyoçeşitlilik

Biyoçeşitlilik yaşam ve süreçlerinin çeşitliliği anlamına gelir. Canlıların çeşitliliğini, aralarındaki genetik farklılıkları, içinde bulundukları komüniteler ve ekosistemleri, sürekli olarak değişen ve uyum gösteren ve canlılar ile içinde bulundukları sistemlerin faaliyet göstermesini sağlayan ekolojik ve evrimsel süreçlerini içerir.

Noss & Carpenter (1994)

Biyoçeşitlilik genlerden ekosistemlere yaşamın çeşitliliğini tanımlar ve biyolojik örgütlenmenin her düzeyini kapsar. Bu terimin çeşitli yorumlamaları bulunur ve karmaşık örgütlenmesini kataloglandırmak, ölçmek, ayırt edici özelliklerini belirlemek ve tanımlamak için çok sayıda yöntem vardır. Biyoçeşitlilik , ve genetik çeşitliliği içerir; biliminsanları bu çeşitliliğin farklı düzeylerde ve bunların arasında çalışan karmaşık ekolojik süreçleri nasıl etkilediği üzerine çalışırlar. Biyoçeşitlilik, tanımı itibarıyla insanların yaşam kalitesini sürdüren ve iyileştiren ekosistem hizmetlerinde önemli bir rol oynar. Koruma öncelikleri ve yönetim teknikleri biyoçeşitliliğin tam ekolojik kapsamına cevap verebilmek için farklı yaklaşımlar gerektirir. Popülasyonları destekleyen ekosistem hizmetlerinin sürdürülebilmesi için kritik öneme sahiptir ve türlerin bu hizmetlerin kaybının yaşandığını gösteren mekanizmalardan bir tanesidir. Biyoçeşitliliğin anlaşılması, danışma şirketlerine, hükûmetlere ve endüstriye önerilerde bulunan tür ya da ekosistem düzeyi koruma planlamacıları için pratik uygulamalar getirir.

Habitat

image
Mercan resifi biyoçeşitliliği. Korallar kalsiyum karbonat iskeletler oluşturarak hem çevrelerine uyum sağlar hem de değiştirirler. Bu iskeletler sonraki nesillerin gelişmesi için gerekli koşulları sağlarken birçok diğer tür için de bir habitat oluşturur.
image
Yuva yapan .

Bir türün habitatı ya da yaşam alanı bulunduğu çevreyi ve bunun sonucunda ortaya çıkan komüniteyi tanımlar. Habitatlar, daha da detaylı olarak söylenirse, her biri örneğin besin biyokütlesi ve kalitesi gibi doğrudan ya da rakım gibi dolaylı olarak hayvanlar tarafından bir yerin kullanılması ile bağlantılı olan bileşenler ya da özelikler olarak görülebilen biyotik ya da abiyotik çevresel değişkenleri içeren çok boyutlu çevresel alanda bulunan bölgeler olarak tanımlanabilir. Örneğin bir habitat karada ya da suda olabilir, daha da ileri düzeyde kategorilendiğinde ya da alpin ekosistemi olabilir. Bir türün çoğunun yaşadığı habitattan bir popülasyonun yer değiştirerek başka bir habitata geçmesi olarak tanımlanan habitat kayması doğada yaşanan rekabetin önemli bir kanıtıdır. Örneğin ana popülasyonu açık savanlarda yaşayan tropik kertenkele türünün kayalıklarda yaşayan popülasyonunun gövdesi savanlarda yaşayanlara göre daha yassıdır. Bu yassılık yaşadıkları kayalıklarda çatlaklara daha iyi saklanabilmelerini sağlayarak seçici üstünlük getirir. Habitat kayması aynı zamanda amfibilerin gelişimsel ve sudan karaya geçen böceklerde de görülür. Biyotop ve habitat bazen eş anlamlı olarak kullanılabilmekteyse de biyotop bir komünitenin yaşadığı çevre için kullanılırken habitat bir türün yaşam alanı için kullanılır.

Niş

image
Termit yuvalarının farklı yüksekliklerdeki bacaları tüm koloninin iç fizyolojisini ayakta tutmak için gerekli olan gaz değişimi, sıcaklık ve diğer çevresel faktörleri düzenler.

1917 yılından itibaren farklı niş tanımlarına rastlanır ancak 'ın kavramsal çalışmalar sonucu 1957'de yaptığı tanım geniş olarak kabul gördü: "bir türün devamlılığını sağlayabileceği ve istikrarlı bir popülasyon boyutuna sahip olabileceği biyotik ve abiyotik koşullar kümesi."Ekolojik niş canlıların ekolojisinde temel bir kavramdır ve temel niş ile gerçekleşmiş niş olarak ikiye ayrılır. Temel niş bir türün devamlılığını sağlayabileceği çevresel koşullar kümesidir. Gerçekleşmiş niş ise türün devamlılığını sağlayabileceği çevresel ve ekolojik koşullar kümesidir. Hutchinson'un niş kavramı teknik olarak bir Öklid hiperuzayı olarak tanımlanabilir; bu hiperuzayın boyutları çevresel değişkenler, büyüklüğü de sözkonusu canlının pozitif seçilim değerine sahip olması için çevresel değişkenlerin olması gereken sayısal değerlerinin bir fonksiyonudur.

Biyocoğrafya örüntüleri ve coğrafi dağılımlar bir türün fenotipik özelliklerinin ve niş gereksinimlerinin bilinmesiyle açıklanır ve tahmin edilir. Türler ekolojik nişe göre uyum sağlamış işlevsel özelliklere sahiptir. Fenotipik özellikler bir canlının hayatta kalması üzerinde etkisi olabilecek olan ölçülebilir özellik, fenotip ve karakteristikleridir. Bu özellikleri gelişmesi ve ortaya çıkmasında genler önemli rol oynar. Yerleşik türler yerel çevrelerinin seçilim baskılarına uyacak şekilde fenotipik özelliklere evrimleşirler. Bu şekilde bir rekabet avantajına sahip olurken benzer yönde uyum sağlamış türlerle de coğrafi dağılımlarının örtüşmemesi yönünde caydırıcı bir faktör oluştururlar. Rekabetçi dışlanım ilkesi aynı sınırlayıcı kaynaklarla yaşayan iki türün bir arada yaşayamayacğını, birinin diğerine karşı her zaman üstün geleceğini belirtir. Benzer şekilde uyum göstermiş iki türün coğrafi dağılımlarının örtüşmesi durumunda daha yakından incelendiğinde habitatlarında ya da beslenme gereksinimlerinde hemen göze çarpmayan ekolojik farklılıklar olduğu ortaya çıkar. Bazı modellemeler ve ampirik çalışmalar ise çevresel faktörlerdeki bozunumun tür zengini komünitelerde yaşayan benzer türlerin ortak evrimleşmesini ve niş paylaşımını kararlı hâle getirebildiğini göstermektedir. Habitat ve niş birlikte olarak adlandırılır. Ekotop bir türün tamamını etkileyen çevresel ve biyolojik değişkenlerin tamamı olarak tanımlanır.

Niş oluşturma

Canlılar çevresel baskılara maruz kalırlar ama aynı zamanda habitatlarını da değiştirirler. Canlılar ile çevreleri arasındaki yerel ölçekten küresel ölçeğe, zamanla koşullar üzerinde etki gösterir hatta bu etki çürüyen kütükler ya da deniz canlılarının silika iskeletlerinin çökeltileri gibi canlıların ölümünden sonra da devam eder. kavramı ve süreci niş oluşturma ile bağlantılıdır. Ekosistem mühendisliği süreci yalnızca habitatın fiziksel değişimi ile ilgili iken niş oluşturma süreci ise aynı zamanda çevre üzerinde görülen fiziksel değişikliklerin evrimsel sonuçları ve bu geri besleme döngüsünün doğal seçilim süreci üzerindeki etkilerini de kapsar. Ekosistem mühendisleri "biyotik ya da abiyotik materyaller üzerinde fiziksel hâl değişikliklerine neden olarak diğer türlerin kaynaklara erişimini doğrudan ya da dolaylı olarak değiştiren canlılar" olarak tanımlanır. Bu değişikliklere neden olarak habitatları değiştirir, habitatların sürekliliğini sağlar ve hatta yeni habitatlar oluştururlar.

Ekosistem mühendisliği kavramı canlıların ekosistem ve evrimsel süreç üzerindeki etkileri hakkında yeni bir bakış açısı getirdi. "Niş oluşturma" terimi daha çok doğal seçilime neden olan kuvvetlerin abiyotik niş üzerindeki geri besleme mekanizmasını anlatmak için kullanılır. Ekosistem mühendisliği yoluyla doğal seçilime örnek olarak karıncalar, arılar, yaban arıları ve termitler gibi yuvaları gösterilebilir. Bu böceklerin yuvalarının yapısında tüm koloninin fizyolojisini düzenleyen, sürekliliğini sağlayan ve savunmasına yardımcı olan bir homeostaz ya da düzenlemesi görülür. Örneğin termit yuvalarında havalandırma bacaları sayesinde yuva içi sıcaklığı sabit olarak tutulur. Yuvaların kendi yapıları da doğal seçilim kuvvetlerinin etkisine maruz kalır. Hatta bir yuva birbirini takip eden nesiller boyunca ayakta kalarak soylarına yalnızca genetik malzeme değil aynı zamanda bir yuva da miras bırakırlar.

Biyom

Biyomlar, esas olarak bitki örtüsünün yapısına ve bileşimine göre Dünya'nın ekosistem bölgelerinin sınıflandırıldığı büyük birimlerdir. Dağılım olarak iklim, yağış, hava durumu ve diğer çevresel değişkenlerle sınırlanan farklı işlevsel bitki komünite tiplerinin oluşturduğu biyomların kıtasal sınırlarını belirlemek için farklı yöntemler bulunur. Biyomların arasında tropik yağmur ormanları, ılıman geniş yapraklı ve karma ormanlar, , tayga, tundra, çöl ve sayılabilir. Başka araştırmacılar son zamanlarda insan ve okyanus gibi başka biyomları da sınıflandırmaya aldı. Bir mikrop için insan vücudu bir habitat oluşturur. Mikrobiyomların keşfi gezegen üzerinde mikrop çeşitliliğin gizli kalmış zenginliğini ortaya çıkaran moleküler genetik alanında sağlanan ilerlemeler ile gerçekleşti. Okyanus mikrobiyomları da gezegenin okyanuslarının ekolojik biyokimyasında önemli bir rol oynarlar.

Biyosfer

Ekolojik örgütlenmenin en büyük ölçeği gezegenin ekosistemlerinin tamamından oluşan biyosferdir. küresel ölçeğe kadar enerji akışını, besinleri ve iklimi düzenler. Örneğin atmosferin CO2 and O2 bileşiminin dinamik tarihçesine bakıldığında hayvan ve insanların ekolojisi ve evrimi ile bağlantılı olarak zaman içinde değişiklik gösteren düzeylere sahip olmasının nedenlerinden biri soluma ve fotosentez ile oluşan biyojenik gaz akışından etkilenmesidir. Ekoloji teorisi aynı zamanda küresel ölçekte ortaya çıkan düzenleyici fenomeni açıklamak için de kullanıldı; örneğin Gaia hipotezi holizmin ekolojik teoriye uygulanmasıdır. Gaia hipotezi canlıların metabolizmasıyla oluşan bir geri besleme döngüsünün Dünya'nın çekirdek sıcaklığını ve atmosferik koşulları kendi kendini dğzenleyen dar bir tolerans içinde tuttuğunu belirtir.

Popülasyon ekolojisi

Popülasyon ekolojisi tür popülasyonlarının dinamiğini ve bu popülasyonların çevre ile olan etkileşimlerini inceler. Bir popülasyon aynı niş ve habitatta yaşayan, etkileşime giren ve göç eden aynı türe ait bireylerden oluşur.

Popülasyon ekolojisinin primer yasalarından biri olan Malthus büyüme modeli "bir popülasyon içindeki tüm bireylerin içinde bulunduğu çevre sabit kaldığı sürece o popülasyonun katlanarak arttığını (ya da azaldığını)" belirtir. Basitleştirilmiş popülasyon modelleri genellikle dört değişken ile başlar: Doğum, ölüm, iç göç ve dış göç.

Bir başlangıç popülasyon modeli örneği bir adada olabileceği gibi iç ve dış göçün olmadığı kapalı bir popülasyonu tanımlar. Hipotezler, gözlemlenen verileri rastgele süreçlerin yarattığını belirten bir sıfır hipotezi referans alınarak değerlendirilir. Bu ada modellerinde popülasyon değişim oranı şöyle gösterilir:

d⁡N(t)d⁡t=bN(t)−dN(t)=(b−d)N(t)=rN(t),{\displaystyle {\frac {\operatorname {d} N(t)}{\operatorname {d} t}}=bN(t)-dN(t)=(b-d)N(t)=rN(t),}image

N popülasyon içinde yer alan bireylerin toplam sayısı, b ve d sırasıyla birey başına doğum ve ölüm oranları ve r ise birey başına popülasyon değişim oranıdır.

Bu modelleme teknikleri kullanarak Malthus'un popülasyon büyüme prensibi daha sonra tarafından bir lojistik fonksiyon modeline dönüştürüldü:

d⁡N(t)d⁡t=rN(t)−αN(t)2=rN(t)(K−N(t)K),{\displaystyle {\frac {\operatorname {d} N(t)}{\operatorname {d} t}}=rN(t)-\alpha N(t)^{2}=rN(t)\left({\frac {K-N(t)}{K}}\right),}image

N(t) t zamanın fonksiyonu olan biyokütle yoğunluğu olarak ölçülen bireylerin sayısı, r içsel artış oranı olarak bilinen birey başına değişiklik oranı ve α{\displaystyle \alpha }image eklenen birey başına popülasyon büyümesinde azalmayı gösteren kalabalıklaşma katsayısıdır. Formül popülasyon boyutunun değişiklik oranının (dN(t)/dt{\displaystyle \mathrm {d} N(t)/\mathrm {d} t}image) büyüyerek artış oranı ile kalabalıklaşmanın r/α{\displaystyle r/\alpha }image birbirine dengelendiği bir denge noktasına (dN(t)/dt=0{\displaystyle \mathrm {d} N(t)/\mathrm {d} t=0}image) yaklaşacağını belirtir. Buna benzer yaygın bir model de denge noktasını (r/α{\displaystyle r/\alpha }image) K taşıma kapasitesi olarak belirtir.

Popülasyon ekolojisi bu başlangıç modellerden yola çıkarak gerçek popülasyonlar üzerinde oluşan demografik süreçleri anlamaya çalışır. Yaygın olarak kullanılan veriler arasında biyolojik yaşam döngüsü, fekondite ve hayatta kalma sayılabilir; bu veriler matris cebiri gibi matematiksel teknikler kullanılarak işlenir. Buradan elde edilen bilgiler yaban hayatı popülasyonlarının idaresinde ve avlanma kotalarının belirlenmesinde kullanılır. Temel modellerin yetersiz kaldığı durumlarda ise çevrebilimciler Akaike ölçütü gibi farklı istatistiksel yöntemlere başvurabilir ya da farklı birbiri ile rkabet hâlinde olan hipotezi aynı anda verilerle kontrol edilmesi nedeniyle matematiksel olarak karmaşıklaşan modeller de kullanabilirler.

Kaynakça

  1. ^ Stadler, B.; Michalzik, B.; Müller, T. (1998). "Linking aphid ecology with nutrient fluxes in a coniferous forest". Ecology. 79 (5): 1514-1525. doi:10.1890/0012-9658(1998)079[1514:LAEWNF]2.0.CO;2. ISSN 0012-9658. 
  2. ^ Humphreys, N. J.; Douglas, A. E. (1997). "Partitioning of symbiotic bacteria between generations of an insect: a quantitative study of a Buchnera sp. in the pea aphid (Acyrthosiphon pisum) reared at different temperatures". Applied and Environmental Microbiology. 63 (8): 3294-3296. Bibcode:1997ApEnM..63.3294H. doi:10.1128/AEM.63.8.3294-3296.1997. (PMC) 1389233 $2. (PMID) 16535678. 
  3. ^ Liere, Heidi; Jackson, Doug; Vandermeer, John; Wilby, Andrew (20 Eylül 2012). "Ecological Complexity in a Coffee Agroecosystem: Spatial Heterogeneity, Population Persistence and Biological Control". PLOS ONE. 7 (9): e45508. Bibcode:2012PLoSO...745508L. doi:10.1371/journal.pone.0045508. (PMC) 3447771 $2. (PMID) 23029061. 
  4. ^ a b c Odum, E. P.; Barrett, G. W. (2005). Fundamentals of Ecology. Brooks Cole. s. 598. ISBN . 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ocak 2020. 
  5. ^ Steward T.A. Pickett; Jurek Kolasa; Clive G. Jones (1994). Ecological Understanding: The Nature of Theory and the Theory of Nature. San Diego: Academic Press. ISBN . 
  6. ^ O'Neill, D. L.; Deangelis, D. L.; Waide, J. B.; Allen, T. F. H. (1986). A Hierarchical Concept of Ecosystems. Princeton University Press. s. 253. ISBN . 
  7. ^ Nachtomy, Ohad; Shavit, Ayelet; Smith, Justin (2002). "Leibnizian organisms, nested individuals, and units of selection". Theory in Biosciences. 121 (2): 205-230. doi:10.1007/s12064-002-0020-9. 
  8. ^ Holling, C. S. (2004). "Understanding the complexity of economic, ecological, and social systems". Ecosystems. 4 (5): 390-405. doi:10.1007/s10021-001-0101-5. 
  9. ^ Levin, S. A. (1999). Fragile Dominion: Complexity and the Commons. Reading, MA: Perseus Books. ISBN . 18 Mart 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Haziran 2015. 
  10. ^ Noss, R. F.; Carpenter, A. Y. (1994). Saving Nature's Legacy: Protecting and Restoring Biodiversity. Island Press. s. 443. ISBN . 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Haziran 2015. 
  11. ^ Noss, R. F. (1990). "Indicators for monitoring biodiversity: A hierarchical approach". Conservation Biology. 4 (4): 355-364. doi:10.1111/j.1523-1739.1990.tb00309.x. JSTOR 2385928. 
  12. ^ a b Scholes, R. J.; Mace, G. M.; Turner, W.; Geller, G. N.; Jürgens, N.; Larigauderie, A.; Muchoney, D.; Walther, B. A.; Mooney, H. A. (2008). (PDF). Science. 321 (5892): 1044-1045. doi:10.1126/science.1162055. (PMID) 18719268. 10 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  13. ^ a b Cardinale, Bradley J.; Duffy, J. Emmett; Gonzalez, Andrew; Hooper, David U.; Perrings, Charles; Venail, Patrick; Narwani, Anita; Mace, Georgina M.; Tilman, David; Wardle, David A.; Kinzig, Ann P.; Daily, Gretchen C.; Loreau, Michel; Grace, James B.; Larigauderie, Anne; Srivastava, Diane S.; Naeem, Shahid; Gonzalez, Andrew; Hooper, David U.; Perrings, Charles; Venail, Patrick; Narwani, Anita; Mace, Georgina M.; Tilman, David; Wardle, David A.; Kinzig, Ann P.; Daily, Gretchen C.; Loreau, Michel; Grace, James B.; Larigauderie, Anne; Srivastava, Diane S.; Naeem, Shahid (6 Haziran 2012). "Biodiversity loss and its impact on humanity" (PDF). Nature. 486 (7401): 59-67. Bibcode:2012Natur.486...59C. doi:10.1038/nature11148. (PMID) 22678280. 21 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 10 Ağustos 2019. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi ()
  14. ^ Wilson, E. O. (2000). "A global biodiversity map". Science. 289 (5488): 2279. (PMID) 11041790. 
  15. ^ Purvis, A.; Hector, A. (2000). (PDF). Nature. 405 (6783): 212-218. doi:10.1038/35012221. (PMID) 10821281. 28 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  16. ^ Ostfeld, R. S. (2009). "Biodiversity loss and the rise of zoonotic pathogens". Clinical Microbiology and Infection. 15 (s1): 40-43. doi:10.1111/j.1469-0691.2008.02691.x. (PMID) 19220353. 
  17. ^ Tierney, Geraldine L.; Faber-Langendoen, Don; Mitchell, Brian R.; Shriver, W. Gregory; Gibbs, James P. (2009). (PDF). Frontiers in Ecology and the Environment. 7 (6): 308-316. doi:10.1890/070176. 29 Aralık 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2010. 
  18. ^ Ceballos, G.; Ehrlich, P. R. (2002). (PDF). Science. 296 (5569): 904-907. Bibcode:2002Sci...296..904C. doi:10.1126/science.1069349. (PMID) 11988573. 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2010. 
  19. ^ ; Sandifer, Paul A.; Allan, J. David; Beck, Michael W.; Fautin, Daphne G.; Fogarty, Michael J.; Halpern, Benjamin S.; Incze, Lewis S.; Leong, Jo-Ann; Norse, Elliott; Stachowicz, John J.; Wall, Diana H. (2009). (PDF). Frontiers in Ecology and the Environment. 7 (4): 204-211. doi:10.1890/070135. hdl:1808/13308. 11 Haziran 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  20. ^ Wilcove, D. S.; Wikelski, M. (2008). "Going, going, gone: Is animal migration disappearing". PLOS Biology. 6 (7): e188. doi:10.1371/journal.pbio.0060188. (PMC) 2486312 $2. (PMID) 18666834. 
  21. ^ Hammond, H. (2009). . Slocan Park, BC: Silva Forest Foundation. s. 380. ISBN . 5 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2010. 
  22. ^ Kiessling, W.; Simpson, C.; Foote, M. (2009). "Reefs as cradles of evolution and sources of biodiversity in the Phanerozoic" (PDF). Science. 327 (5962): 196-198. Bibcode:2010Sci...327..196K. doi:10.1126/science.1182241. (PMID) 20056888. 12 Ocak 2011 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 12 Nisan 2020. 
  23. ^ a b c Whittaker, R. H.; Levin, S. A.; Root, R. B. (1973). (PDF). The American Naturalist. 107 (955): 321-338. doi:10.1086/282837. 5 Eylül 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  24. ^ Beyer, Hawthorne, L.; Haydon, Daniel, T.; Morales, Juan M.; Frair, Jacqueline L.; Hebblewhite, Mark; Mitchell, Michael; Matthiopoulos, Jason (2010). "The interpretation of habitat preference metrics under use–availability designs". Philosophical Transactions of the Royal Society B. 365 (1550): 2245-2254. doi:10.1098/rstb.2010.0083. (PMC) 2894962 $2. (PMID) 20566501. 
  25. ^ Schoener, T. W. (1975). "Presence and absence of habitat shift in some widespread lizard species". Ecological Monographs. 45 (3): 233-258. doi:10.2307/1942423. JSTOR 1942423. 
  26. ^ Vitt, L. J.; Caldwell, J. P.; Zani, P. A.; Titus, T. A. (1997). "The role of habitat shift in the evolution of lizard morphology: Evidence from tropical Tropidurus". Proceedings of the National Academy of Sciences. 94 (8): 3828-3832. Bibcode:1997PNAS...94.3828V. doi:10.1073/pnas.94.8.3828. (PMC) 20526 $2. (PMID) 9108063. 
  27. ^ a b c Laland, K. N.; Odling-Smee, F. J.; Feldman, M. W. (1999). "Evolutionary consequences of niche construction and their implications for ecology". Proceedings of the National Academy of Sciences. 96 (18): 10242-10247. Bibcode:1999PNAS...9610242L. doi:10.1073/pnas.96.18.10242. (PMC) 17873 $2. (PMID) 10468593. 
  28. ^ a b Hughes, D. P.; Pierce, N. E.; Boomsma, J. J. (2008). (PDF). Trends in Ecology & Evolution. 23 (12): 672-677. doi:10.1016/j.tree.2008.07.011. (PMID) 18951653. 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2010. 
  29. ^ a b c Wiens, J. J.; Graham, C. H. (2005). (PDF). Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics. 36: 519-539. doi:10.1146/annurev.ecolsys.36.102803.095431. 24 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  30. ^ Hutchinson, G. E. (1957). A Treatise on Limnology. New York, NY: Wiley. s. 1015. ISBN . 
  31. ^ a b Hutchinson, G. E. (1957). "Concluding remarks". Cold Spring Harbor Symposia on Quantitative Biology. 22 (797): 415-427. doi:10.1101/SQB.1957.022.01.039. 
  32. ^ Begon, M.; Townsend, C. R.; Harper, J. L. (2005). (4.4yayıncı=Wiley-Blackwell bas.). s. 752. ISBN . 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2010. 
  33. ^ D. L., Hardesty (1975). "The niche concept: suggestions for its use in human ecology". Human Ecology. 3 (2): 71-85. doi:10.1007/BF01552263. JSTOR 4602315. 
  34. ^ Pearman, P. B.; Guisan, A.; Broennimann, O.; Randin, C. F. (2008). "Niche dynamics in space and time". Trends in Ecology & Evolution. 23 (3): 149-158. doi:10.1016/j.tree.2007.11.005. (PMID) 18289716. 
  35. ^ Levins, R.; Lewontin, R. (1980). (PDF). Synthese. 43: 47-78. doi:10.1007/bf00413856. 10 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  36. ^ Hardin, G. (1960). "The competitive exclusion principal". Science. 131 (3409): 1292-1297. Bibcode:1960Sci...131.1292H. doi:10.1126/science.131.3409.1292. (PMID) 14399717. 
  37. ^ Scheffer, M.; van Nes, E. H. (2006). "Self-organized similarity, the evolutionary emergence of groups of similar species". Proceedings of the National Academy of Sciences. 103 (16): 6230-6235. Bibcode:2006PNAS..103.6230S. doi:10.1073/pnas.0508024103. (PMC) 1458860 $2. (PMID) 16585519. 
  38. ^ Hastings, Alan; Byers, James E.; Crooks, Jeffrey A.; Cuddington, Kim; Jones, Clive G.; Lambrinos, John G.; Talley, Theresa S.; Wilson, William G. (2007). "Ecosystem engineering in space and time". Ecology Letters. 10 (2): 153-164. doi:10.1111/j.1461-0248.2006.00997.x. (PMID) 17257103. 
  39. ^ Jones, Clive G.; Lawton, John H.; Shachak, Moshe (1994). "Organisms as ecosystem engineers". Oikos. 69 (3): 373-386. doi:10.2307/3545850. JSTOR 3545850. 
  40. ^ Wright, J. P.; Jones, C.G. (2006). "The concept of organisms as ecosystem engineers ten years on: Progress, limitations, and challenges". BioScience. 56 (3): 203-209. doi:10.1641/0006-3568(2006)056[0203:TCOOAE]2.0.CO;2. ISSN 0006-3568. 
  41. ^ Palmer, M.; White, P. S. (1994). (PDF). Journal of Vegetation Sciences. 5 (2): 279-282. doi:10.2307/3236162. JSTOR 3236162. 5 Eylül 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  42. ^ Prentice; I. C.; Harrison, S. P.; Leemans, R.; Monserud, R. A.; Solomon, A. M. (1992). "Special paper: A global biome model based on plant physiology and dominance, soil properties and climate". Journal of Biogeography. 19 (2): 117-134. doi:10.2307/2845499. JSTOR 2845499. 
  43. ^ Turnbaugh, Peter J.; Ley, Ruth E.; Hamady, Micah; Fraser-Liggett, Claire M.; Knight, Rob; Gordon, Jeffrey I. (2007). "The human microbiome project". Nature. 449 (7164): 804-810. Bibcode:2007Natur.449..804T. doi:10.1038/nature06244. (PMC) 3709439 $2. (PMID) 17943116. 
  44. ^ DeLong, E. F. (2009). (PDF). Nature. 459 (7244): 200-206. Bibcode:2009Natur.459..200D. doi:10.1038/nature08059. hdl:1721.1/69838. (PMID) 19444206. 18 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2010. 
  45. ^ Igamberdiev, Abir U.; Lea, P. J. (2006). (PDF). Photosynthesis Research. 87 (2): 177-194. doi:10.1007/s11120-005-8388-2. (PMID) 16432665. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  46. ^ Lovelock, J.; Margulis, Lynn (1973). "Atmospheric homeostasis by and for the biosphere: The Gaia hypothesis". Tellus. 26 (1–2): 2-10. Bibcode:1974Tell...26....2L. doi:10.1111/j.2153-3490.1974.tb01946.x. 
  47. ^ Lovelock, J. (2003). "The living Earth". Nature. 426 (6968): 769-770. Bibcode:2003Natur.426..769L. doi:10.1038/426769a. (PMID) 14685210. 
  48. ^ Waples, R. S.; Gaggiotti, O. (2006). "What is a population? An empirical evaluation of some genetic methods for identifying the number of gene pools and their degree of connectivity". Molecular Ecology. 15 (6): 1419-1439. doi:10.1111/j.1365-294X.2006.02890.x. (PMID) 16629801. 25 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2019. 
  49. ^ a b c Turchin, P. (2001). "Does population ecology have general laws?". Oikos. 94 (1): 17-26. doi:10.1034/j.1600-0706.2001.11310.x. 
  50. ^ a b Vandermeer, J. H.; Goldberg, D. E. (2003). Population Ecology: First Principles. Woodstock, Oxfordshire: Princeton University Press. ISBN . 
  51. ^ Berryman, A. A. (1992). "The origins and evolution of predator-prey theory". Ecology. 73 (5): 1530-1535. doi:10.2307/1940005. JSTOR 1940005. 
  52. ^ Anderson, D. R.; Burnham, K. P.; Thompson, W. L. (2000). (PDF). J. Wildl. Manage. 64 (4): 912-923. doi:10.2307/3803199. JSTOR 3803199. 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2012. 
  53. ^ Johnson, J. B.; Omland, K. S. (2004). "Model selection in ecology and evolution" (PDF). Trends in Ecology and Evolution. 19 (2): 101-108. CiteSeerX 10.1.1.401.777 $2. doi:10.1016/j.tree.2003.10.013. (PMID) 16701236. 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF). 

wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar

Ekoloji Yunanca Oikos ev Yunanca Logos bilim ya da doga bilimi canlilarin hem kendi aralarinda hem de fiziksel cevreleri ile olan iliskileri inceleyen bilim dalidir Ekoloji canlilari birey populasyon komunite ekosistem ve biyosfer duzeylerinde inceler Ekoloji cok yakindan iliskili oldugu biyocografya evrimsel biyoloji genetik etoloji ve doga tarihi dallariyla ortusur Ekoloji biyoloji biliminin bir dalidir 1866 yilinda ekoloji terimini ilk kez kullanan Ernst Haeckel Ekolojinin inceledigi konular arasinda yasam surecleri etkilesimler adaptasyon canli komuniteler arasinda madde ve enerji hareketi ekosistemlerde suksesyon turler icinde ve arasinda isbirligi rekabet ve av avci iliskisi canlilarin cevre baglaminda bollugu dagilimi ve biyokutlesi biyocesitliligin oruntuleri ve ekosistem surecleri uzerindeki etkileri sayilabilir Ekolojinin koruma biyolojisi sulak alan yonetimi dogal kaynak yonetimi tarim ormancilik tarimsal ormancilik balikcilik kentsel planlama kent ekolojisi halk sagligi temel ve uygulamali bilimler alanlarinda pratik uygulamalari vardir Ekoloji terimi Almanca Okologie 1866 yilinda Alman biliminsani Ernst Haeckel tarafindan olusturuldu Kelime kokeni Eski Yunanca oἶkos oikos ev yakin cevre logia logia bilimi kelimelerinin birlesiminden gelmektedir Ekoloji 19 yuzyilin sonlarindan itibaren ciddi bir bilim haline geldi Adaptasyon ve dogal secilim ile ilgili kavramlar modern temeltaslarini olusturur Ekosistemler dinamik etkilesim halindeki canlilar bunlarin olusturdugu komuniteler ve cevrelerinde bulunan cansiz abiyotik faktorlerden olusur Birincil uretim ve nis olusturma gibi ekosistem surecleri cevre icinde enerji ve madde akisini duzenler Ekosistemlerde gezegen uzerinde bulunan canli ve cansizlari etkileyen surecleri duzenleyen biyofiziksel geri besleme mekanizmalari bulunur Ekosistemler yasami destekleyen islevleri ayakta tutar ve biyokutle uretimi besin yakit lif ve ilac iklimin duzenlenmesi kuresel su filtrasyonu toprak olusumu erozyon kontrolu selden korunma gibi cok sayida bilimsel tarihi ekonomik degere sahip ekosistem hizmetlerini saglar Kapsam olcek ve duzeylerEkolojinin kapsami mikro duzeyde hucreler arasindaki iliskilerden gezegen duzeyinde biyosfer olaylarina kadar uzanan cok genis bir etkilesim agini icerir Ekosistemler abiyotik kaynaklar ve etkilesim icindeki canlilardan olusur Ekosistemler dinamiktir ama dogrusal bir gelisim yolu izlemezler bazen yavas bazen hizli olsa da surekli degisim icindedirler Bir ekosistemin kapladigi alan cok kucukten cok buyuge kadar degisebilir ornegin tek bir agac bir orman ekosisteminin siniflandirilmasinda cok buyuk bir oneme sahip olmasa da o agacin icinde ya da ustunde yasayan canlilar icin kritik derecede onemlidir Yalnizca bir yapragin yasami boyunca birkac yaprak biti nesli yasamini surdurebilir Bu yaprak bitlerinin her biri de cesitli bakteri komunitelerini destekler Ekolojik komuniteler arasindaki baglantilarin dogasi her bir turun ortamin ayri olarak tek basina tum detaylarinin bilinmesiyle aciklamaz cunku ekosistemin tamami bir butun olarak incelenmedigi surece bu baglantilari gosteren oruntu ne ortaya cikar ne de tahmin edilebilir Ancak bazi ekolojik prensipler kolektif ozeliklere sahiptir yani bilesenlerin toplami butunun ozeliklerini aciklar ornegin bir populasyonun dogum oranlarinin belirli bir sure icinde bireysel dogumlarin toplamina denk olmasi gibi Ekolojinin ana alt dallari olan ile yalnizca olcek olarak bir farklilik gostermez ayni zamanda sahada birbiri ile celisen iki farkli paradigmaya sahiptir Populasyon ekolojisi canlilarin dagilimi ve bollugu ile ilgilenirken ekosistem ekolojisi madde ve enerji akislari uzerine odaklanir Hiyerarsi Sistem davranislari ilk olarak farkli orgutlenme duzeylerine ayrilmalidir Ust duzeylere ait davranislar daha yavas hizlarda olusur Buna karsi alt duzeylerde ise daha yuksek hizlar gorulur Ornegin tek bir agac yapragi isik siddeti CO2 konsantrasyonu gibi anlik degisikliklere cok hizli olarak karsilik verir Agacin buyumesi ise daha yavas hizla seyrede ve bu kisa sureli degisiklikleri de icerir O Neill et al 1986 Ekolojik dinamikler ornegin yaprak bitlerinin tek bir agac uzerinde yer degistirmesi gibi kapali bir sistem olarak hareket edebildigi gibi ayni zamanda atmosfer ya da iklim degisiklikleri gibi daha buyuk olcekli etkilere de aciktir Dolayisiyla cevrebilimciler iklim gibi daha alt olcekli birimlerden topladiklari verileri analiz ederek yerelden bolgesele peyzajdan kronolojik olceklere kadar uzanan ve ortaya cikan tekduze orgutlenme oruntulerini tanimlayarak ekosistemleri hiyerarsik olarak siniflandirirlar Ekoloji bilimini kavramsal olarak yonetilebilir bir cerceveye oturtabilmek icin biyolojik dunya olcek olarak genlerden baslayarak hucrelere dokulara organlara organizmalara turlere populasyonlara komunitelere ekosistemlere biyomlara ve biyosfer duzeyine kadar icice gecmis bir hiyerarsi icinde yapilandirilir Bu cerceve bir olusturur ve dogrusal olmayan davranislar sergiler Yani etkilerin olusturdugu tepkiler cok buyuk ya da cok kucuk olabilmekte dolayisiyla da ornegin azot baglayicilarin sayisi gibi kritik degiskenlerdeki kucuk degisiklikler sistemin ozeliklerinde cok buyuk belki de geri donulmez degisikliklere neden olabilir Biyocesitlilik Biyocesitlilik yasam ve sureclerinin cesitliligi anlamina gelir Canlilarin cesitliligini aralarindaki genetik farkliliklari icinde bulunduklari komuniteler ve ekosistemleri surekli olarak degisen ve uyum gosteren ve canlilar ile icinde bulunduklari sistemlerin faaliyet gostermesini saglayan ekolojik ve evrimsel sureclerini icerir Noss amp Carpenter 1994 Biyocesitlilik genlerden ekosistemlere yasamin cesitliligini tanimlar ve biyolojik orgutlenmenin her duzeyini kapsar Bu terimin cesitli yorumlamalari bulunur ve karmasik orgutlenmesini kataloglandirmak olcmek ayirt edici ozelliklerini belirlemek ve tanimlamak icin cok sayida yontem vardir Biyocesitlilik ve genetik cesitliligi icerir biliminsanlari bu cesitliligin farkli duzeylerde ve bunlarin arasinda calisan karmasik ekolojik surecleri nasil etkiledigi uzerine calisirlar Biyocesitlilik tanimi itibariyla insanlarin yasam kalitesini surduren ve iyilestiren ekosistem hizmetlerinde onemli bir rol oynar Koruma oncelikleri ve yonetim teknikleri biyocesitliligin tam ekolojik kapsamina cevap verebilmek icin farkli yaklasimlar gerektirir Populasyonlari destekleyen ekosistem hizmetlerinin surdurulebilmesi icin kritik oneme sahiptir ve turlerin bu hizmetlerin kaybinin yasandigini gosteren mekanizmalardan bir tanesidir Biyocesitliligin anlasilmasi danisma sirketlerine hukumetlere ve endustriye onerilerde bulunan tur ya da ekosistem duzeyi koruma planlamacilari icin pratik uygulamalar getirir Habitat Mercan resifi biyocesitliligi Korallar kalsiyum karbonat iskeletler olusturarak hem cevrelerine uyum saglar hem de degistirirler Bu iskeletler sonraki nesillerin gelismesi icin gerekli kosullari saglarken bircok diger tur icin de bir habitat olusturur Yuva yapan Bir turun habitati ya da yasam alani bulundugu cevreyi ve bunun sonucunda ortaya cikan komuniteyi tanimlar Habitatlar daha da detayli olarak soylenirse her biri ornegin besin biyokutlesi ve kalitesi gibi dogrudan ya da rakim gibi dolayli olarak hayvanlar tarafindan bir yerin kullanilmasi ile baglantili olan bilesenler ya da ozelikler olarak gorulebilen biyotik ya da abiyotik cevresel degiskenleri iceren cok boyutlu cevresel alanda bulunan bolgeler olarak tanimlanabilir Ornegin bir habitat karada ya da suda olabilir daha da ileri duzeyde kategorilendiginde ya da alpin ekosistemi olabilir Bir turun cogunun yasadigi habitattan bir populasyonun yer degistirerek baska bir habitata gecmesi olarak tanimlanan habitat kaymasi dogada yasanan rekabetin onemli bir kanitidir Ornegin ana populasyonu acik savanlarda yasayan tropik kertenkele turunun kayaliklarda yasayan populasyonunun govdesi savanlarda yasayanlara gore daha yassidir Bu yassilik yasadiklari kayaliklarda catlaklara daha iyi saklanabilmelerini saglayarak secici ustunluk getirir Habitat kaymasi ayni zamanda amfibilerin gelisimsel ve sudan karaya gecen boceklerde de gorulur Biyotop ve habitat bazen es anlamli olarak kullanilabilmekteyse de biyotop bir komunitenin yasadigi cevre icin kullanilirken habitat bir turun yasam alani icin kullanilir Nis Termit yuvalarinin farkli yuksekliklerdeki bacalari tum koloninin ic fizyolojisini ayakta tutmak icin gerekli olan gaz degisimi sicaklik ve diger cevresel faktorleri duzenler 1917 yilindan itibaren farkli nis tanimlarina rastlanir ancak in kavramsal calismalar sonucu 1957 de yaptigi tanim genis olarak kabul gordu bir turun devamliligini saglayabilecegi ve istikrarli bir populasyon boyutuna sahip olabilecegi biyotik ve abiyotik kosullar kumesi Ekolojik nis canlilarin ekolojisinde temel bir kavramdir ve temel nis ile gerceklesmis nis olarak ikiye ayrilir Temel nis bir turun devamliligini saglayabilecegi cevresel kosullar kumesidir Gerceklesmis nis ise turun devamliligini saglayabilecegi cevresel ve ekolojik kosullar kumesidir Hutchinson un nis kavrami teknik olarak bir Oklid hiperuzayi olarak tanimlanabilir bu hiperuzayin boyutlari cevresel degiskenler buyuklugu de sozkonusu canlinin pozitif secilim degerine sahip olmasi icin cevresel degiskenlerin olmasi gereken sayisal degerlerinin bir fonksiyonudur Biyocografya oruntuleri ve cografi dagilimlar bir turun fenotipik ozelliklerinin ve nis gereksinimlerinin bilinmesiyle aciklanir ve tahmin edilir Turler ekolojik nise gore uyum saglamis islevsel ozelliklere sahiptir Fenotipik ozellikler bir canlinin hayatta kalmasi uzerinde etkisi olabilecek olan olculebilir ozellik fenotip ve karakteristikleridir Bu ozellikleri gelismesi ve ortaya cikmasinda genler onemli rol oynar Yerlesik turler yerel cevrelerinin secilim baskilarina uyacak sekilde fenotipik ozelliklere evrimlesirler Bu sekilde bir rekabet avantajina sahip olurken benzer yonde uyum saglamis turlerle de cografi dagilimlarinin ortusmemesi yonunde caydirici bir faktor olustururlar Rekabetci dislanim ilkesi ayni sinirlayici kaynaklarla yasayan iki turun bir arada yasayamayacgini birinin digerine karsi her zaman ustun gelecegini belirtir Benzer sekilde uyum gostermis iki turun cografi dagilimlarinin ortusmesi durumunda daha yakindan incelendiginde habitatlarinda ya da beslenme gereksinimlerinde hemen goze carpmayan ekolojik farkliliklar oldugu ortaya cikar Bazi modellemeler ve ampirik calismalar ise cevresel faktorlerdeki bozunumun tur zengini komunitelerde yasayan benzer turlerin ortak evrimlesmesini ve nis paylasimini kararli hale getirebildigini gostermektedir Habitat ve nis birlikte olarak adlandirilir Ekotop bir turun tamamini etkileyen cevresel ve biyolojik degiskenlerin tamami olarak tanimlanir Nis olusturma Canlilar cevresel baskilara maruz kalirlar ama ayni zamanda habitatlarini da degistirirler Canlilar ile cevreleri arasindaki yerel olcekten kuresel olcege zamanla kosullar uzerinde etki gosterir hatta bu etki curuyen kutukler ya da deniz canlilarinin silika iskeletlerinin cokeltileri gibi canlilarin olumunden sonra da devam eder kavrami ve sureci nis olusturma ile baglantilidir Ekosistem muhendisligi sureci yalnizca habitatin fiziksel degisimi ile ilgili iken nis olusturma sureci ise ayni zamanda cevre uzerinde gorulen fiziksel degisikliklerin evrimsel sonuclari ve bu geri besleme dongusunun dogal secilim sureci uzerindeki etkilerini de kapsar Ekosistem muhendisleri biyotik ya da abiyotik materyaller uzerinde fiziksel hal degisikliklerine neden olarak diger turlerin kaynaklara erisimini dogrudan ya da dolayli olarak degistiren canlilar olarak tanimlanir Bu degisikliklere neden olarak habitatlari degistirir habitatlarin surekliligini saglar ve hatta yeni habitatlar olustururlar Ekosistem muhendisligi kavrami canlilarin ekosistem ve evrimsel surec uzerindeki etkileri hakkinda yeni bir bakis acisi getirdi Nis olusturma terimi daha cok dogal secilime neden olan kuvvetlerin abiyotik nis uzerindeki geri besleme mekanizmasini anlatmak icin kullanilir Ekosistem muhendisligi yoluyla dogal secilime ornek olarak karincalar arilar yaban arilari ve termitler gibi yuvalari gosterilebilir Bu boceklerin yuvalarinin yapisinda tum koloninin fizyolojisini duzenleyen surekliligini saglayan ve savunmasina yardimci olan bir homeostaz ya da duzenlemesi gorulur Ornegin termit yuvalarinda havalandirma bacalari sayesinde yuva ici sicakligi sabit olarak tutulur Yuvalarin kendi yapilari da dogal secilim kuvvetlerinin etkisine maruz kalir Hatta bir yuva birbirini takip eden nesiller boyunca ayakta kalarak soylarina yalnizca genetik malzeme degil ayni zamanda bir yuva da miras birakirlar Biyom Biyomlar esas olarak bitki ortusunun yapisina ve bilesimine gore Dunya nin ekosistem bolgelerinin siniflandirildigi buyuk birimlerdir Dagilim olarak iklim yagis hava durumu ve diger cevresel degiskenlerle sinirlanan farkli islevsel bitki komunite tiplerinin olusturdugu biyomlarin kitasal sinirlarini belirlemek icin farkli yontemler bulunur Biyomlarin arasinda tropik yagmur ormanlari iliman genis yaprakli ve karma ormanlar tayga tundra col ve sayilabilir Baska arastirmacilar son zamanlarda insan ve okyanus gibi baska biyomlari da siniflandirmaya aldi Bir mikrop icin insan vucudu bir habitat olusturur Mikrobiyomlarin kesfi gezegen uzerinde mikrop cesitliligin gizli kalmis zenginligini ortaya cikaran molekuler genetik alaninda saglanan ilerlemeler ile gerceklesti Okyanus mikrobiyomlari da gezegenin okyanuslarinin ekolojik biyokimyasinda onemli bir rol oynarlar Biyosfer Ekolojik orgutlenmenin en buyuk olcegi gezegenin ekosistemlerinin tamamindan olusan biyosferdir kuresel olcege kadar enerji akisini besinleri ve iklimi duzenler Ornegin atmosferin CO2 and O2 bilesiminin dinamik tarihcesine bakildiginda hayvan ve insanlarin ekolojisi ve evrimi ile baglantili olarak zaman icinde degisiklik gosteren duzeylere sahip olmasinin nedenlerinden biri soluma ve fotosentez ile olusan biyojenik gaz akisindan etkilenmesidir Ekoloji teorisi ayni zamanda kuresel olcekte ortaya cikan duzenleyici fenomeni aciklamak icin de kullanildi ornegin Gaia hipotezi holizmin ekolojik teoriye uygulanmasidir Gaia hipotezi canlilarin metabolizmasiyla olusan bir geri besleme dongusunun Dunya nin cekirdek sicakligini ve atmosferik kosullari kendi kendini dgzenleyen dar bir tolerans icinde tuttugunu belirtir Populasyon ekolojisi Populasyon ekolojisi tur populasyonlarinin dinamigini ve bu populasyonlarin cevre ile olan etkilesimlerini inceler Bir populasyon ayni nis ve habitatta yasayan etkilesime giren ve goc eden ayni ture ait bireylerden olusur Populasyon ekolojisinin primer yasalarindan biri olan Malthus buyume modeli bir populasyon icindeki tum bireylerin icinde bulundugu cevre sabit kaldigi surece o populasyonun katlanarak arttigini ya da azaldigini belirtir Basitlestirilmis populasyon modelleri genellikle dort degisken ile baslar Dogum olum ic goc ve dis goc Bir baslangic populasyon modeli ornegi bir adada olabilecegi gibi ic ve dis gocun olmadigi kapali bir populasyonu tanimlar Hipotezler gozlemlenen verileri rastgele sureclerin yarattigini belirten bir sifir hipotezi referans alinarak degerlendirilir Bu ada modellerinde populasyon degisim orani soyle gosterilir d N t d t bN t dN t b d N t rN t displaystyle frac operatorname d N t operatorname d t bN t dN t b d N t rN t N populasyon icinde yer alan bireylerin toplam sayisi b ve d sirasiyla birey basina dogum ve olum oranlari ve r ise birey basina populasyon degisim oranidir Bu modelleme teknikleri kullanarak Malthus un populasyon buyume prensibi daha sonra tarafindan bir lojistik fonksiyon modeline donusturuldu d N t d t rN t aN t 2 rN t K N t K displaystyle frac operatorname d N t operatorname d t rN t alpha N t 2 rN t left frac K N t K right N t t zamanin fonksiyonu olan biyokutle yogunlugu olarak olculen bireylerin sayisi r icsel artis orani olarak bilinen birey basina degisiklik orani ve a displaystyle alpha eklenen birey basina populasyon buyumesinde azalmayi gosteren kalabaliklasma katsayisidir Formul populasyon boyutunun degisiklik oraninin dN t dt displaystyle mathrm d N t mathrm d t buyuyerek artis orani ile kalabaliklasmanin r a displaystyle r alpha birbirine dengelendigi bir denge noktasina dN t dt 0 displaystyle mathrm d N t mathrm d t 0 yaklasacagini belirtir Buna benzer yaygin bir model de denge noktasini r a displaystyle r alpha K tasima kapasitesi olarak belirtir Populasyon ekolojisi bu baslangic modellerden yola cikarak gercek populasyonlar uzerinde olusan demografik surecleri anlamaya calisir Yaygin olarak kullanilan veriler arasinda biyolojik yasam dongusu fekondite ve hayatta kalma sayilabilir bu veriler matris cebiri gibi matematiksel teknikler kullanilarak islenir Buradan elde edilen bilgiler yaban hayati populasyonlarinin idaresinde ve avlanma kotalarinin belirlenmesinde kullanilir Temel modellerin yetersiz kaldigi durumlarda ise cevrebilimciler Akaike olcutu gibi farkli istatistiksel yontemlere basvurabilir ya da farkli birbiri ile rkabet halinde olan hipotezi ayni anda verilerle kontrol edilmesi nedeniyle matematiksel olarak karmasiklasan modeller de kullanabilirler Kaynakca Stadler B Michalzik B Muller T 1998 Linking aphid ecology with nutrient fluxes in a coniferous forest Ecology 79 5 1514 1525 doi 10 1890 0012 9658 1998 079 1514 LAEWNF 2 0 CO 2 ISSN 0012 9658 Humphreys N J Douglas A E 1997 Partitioning of symbiotic bacteria between generations of an insect a quantitative study of a Buchnera sp in the pea aphid Acyrthosiphon pisum reared at different temperatures Applied and Environmental Microbiology 63 8 3294 3296 Bibcode 1997ApEnM 63 3294H doi 10 1128 AEM 63 8 3294 3296 1997 PMC 1389233 2 PMID 16535678 Liere Heidi Jackson Doug Vandermeer John Wilby Andrew 20 Eylul 2012 Ecological Complexity in a Coffee Agroecosystem Spatial Heterogeneity Population Persistence and Biological Control PLOS ONE 7 9 e45508 Bibcode 2012PLoSO 745508L doi 10 1371 journal pone 0045508 PMC 3447771 2 PMID 23029061 a b c Odum E P Barrett G W 2005 Fundamentals of Ecology Brooks Cole s 598 ISBN 978 0 534 42066 6 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ocak 2020 Steward T A Pickett Jurek Kolasa Clive G Jones 1994 Ecological Understanding The Nature of Theory and the Theory of Nature San Diego Academic Press ISBN 978 0 12 554720 8 O Neill D L Deangelis D L Waide J B Allen T F H 1986 A Hierarchical Concept of Ecosystems Princeton University Press s 253 ISBN 0 691 08436 X Nachtomy Ohad Shavit Ayelet Smith Justin 2002 Leibnizian organisms nested individuals and units of selection Theory in Biosciences 121 2 205 230 doi 10 1007 s12064 002 0020 9 Holling C S 2004 Understanding the complexity of economic ecological and social systems Ecosystems 4 5 390 405 doi 10 1007 s10021 001 0101 5 Levin S A 1999 Fragile Dominion Complexity and the Commons Reading MA Perseus Books ISBN 978 0 7382 0319 5 18 Mart 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Haziran 2015 Noss R F Carpenter A Y 1994 Saving Nature s Legacy Protecting and Restoring Biodiversity Island Press s 443 ISBN 978 1 55963 248 5 1 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Haziran 2015 Noss R F 1990 Indicators for monitoring biodiversity A hierarchical approach Conservation Biology 4 4 355 364 doi 10 1111 j 1523 1739 1990 tb00309 x JSTOR 2385928 a b Scholes R J Mace G M Turner W Geller G N Jurgens N Larigauderie A Muchoney D Walther B A Mooney H A 2008 PDF Science 321 5892 1044 1045 doi 10 1126 science 1162055 PMID 18719268 10 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi a b Cardinale Bradley J Duffy J Emmett Gonzalez Andrew Hooper David U Perrings Charles Venail Patrick Narwani Anita Mace Georgina M Tilman David Wardle David A Kinzig Ann P Daily Gretchen C Loreau Michel Grace James B Larigauderie Anne Srivastava Diane S Naeem Shahid Gonzalez Andrew Hooper David U Perrings Charles Venail Patrick Narwani Anita Mace Georgina M Tilman David Wardle David A Kinzig Ann P Daily Gretchen C Loreau Michel Grace James B Larigauderie Anne Srivastava Diane S Naeem Shahid 6 Haziran 2012 Biodiversity loss and its impact on humanity PDF Nature 486 7401 59 67 Bibcode 2012Natur 486 59C doi 10 1038 nature11148 PMID 22678280 21 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 10 Agustos 2019 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Wilson E O 2000 A global biodiversity map Science 289 5488 2279 PMID 11041790 Purvis A Hector A 2000 PDF Nature 405 6783 212 218 doi 10 1038 35012221 PMID 10821281 28 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Ostfeld R S 2009 Biodiversity loss and the rise of zoonotic pathogens Clinical Microbiology and Infection 15 s1 40 43 doi 10 1111 j 1469 0691 2008 02691 x PMID 19220353 Tierney Geraldine L Faber Langendoen Don Mitchell Brian R Shriver W Gregory Gibbs James P 2009 PDF Frontiers in Ecology and the Environment 7 6 308 316 doi 10 1890 070176 29 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Subat 2010 Ceballos G Ehrlich P R 2002 PDF Science 296 5569 904 907 Bibcode 2002Sci 296 904C doi 10 1126 science 1069349 PMID 11988573 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Mart 2010 Sandifer Paul A Allan J David Beck Michael W Fautin Daphne G Fogarty Michael J Halpern Benjamin S Incze Lewis S Leong Jo Ann Norse Elliott Stachowicz John J Wall Diana H 2009 PDF Frontiers in Ecology and the Environment 7 4 204 211 doi 10 1890 070135 hdl 1808 13308 11 Haziran 2010 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Wilcove D S Wikelski M 2008 Going going gone Is animal migration disappearing PLOS Biology 6 7 e188 doi 10 1371 journal pbio 0060188 PMC 2486312 2 PMID 18666834 Hammond H 2009 Slocan Park BC Silva Forest Foundation s 380 ISBN 978 0 9734779 0 0 5 Aralik 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Ocak 2010 Kiessling W Simpson C Foote M 2009 Reefs as cradles of evolution and sources of biodiversity in the Phanerozoic PDF Science 327 5962 196 198 Bibcode 2010Sci 327 196K doi 10 1126 science 1182241 PMID 20056888 12 Ocak 2011 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 12 Nisan 2020 a b c Whittaker R H Levin S A Root R B 1973 PDF The American Naturalist 107 955 321 338 doi 10 1086 282837 5 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Beyer Hawthorne L Haydon Daniel T Morales Juan M Frair Jacqueline L Hebblewhite Mark Mitchell Michael Matthiopoulos Jason 2010 The interpretation of habitat preference metrics under use availability designs Philosophical Transactions of the Royal Society B 365 1550 2245 2254 doi 10 1098 rstb 2010 0083 PMC 2894962 2 PMID 20566501 Schoener T W 1975 Presence and absence of habitat shift in some widespread lizard species Ecological Monographs 45 3 233 258 doi 10 2307 1942423 JSTOR 1942423 Vitt L J Caldwell J P Zani P A Titus T A 1997 The role of habitat shift in the evolution of lizard morphology Evidence from tropical Tropidurus Proceedings of the National Academy of Sciences 94 8 3828 3832 Bibcode 1997PNAS 94 3828V doi 10 1073 pnas 94 8 3828 PMC 20526 2 PMID 9108063 a b c Laland K N Odling Smee F J Feldman M W 1999 Evolutionary consequences of niche construction and their implications for ecology Proceedings of the National Academy of Sciences 96 18 10242 10247 Bibcode 1999PNAS 9610242L doi 10 1073 pnas 96 18 10242 PMC 17873 2 PMID 10468593 a b Hughes D P Pierce N E Boomsma J J 2008 PDF Trends in Ecology amp Evolution 23 12 672 677 doi 10 1016 j tree 2008 07 011 PMID 18951653 6 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2010 a b c Wiens J J Graham C H 2005 PDF Annual Review of Ecology Evolution and Systematics 36 519 539 doi 10 1146 annurev ecolsys 36 102803 095431 24 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Hutchinson G E 1957 A Treatise on Limnology New York NY Wiley s 1015 ISBN 0 471 42572 9 a b Hutchinson G E 1957 Concluding remarks Cold Spring Harbor Symposia on Quantitative Biology 22 797 415 427 doi 10 1101 SQB 1957 022 01 039 Begon M Townsend C R Harper J L 2005 4 4yayinci Wiley Blackwell bas s 752 ISBN 1 4051 1117 8 30 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Aralik 2010 D L Hardesty 1975 The niche concept suggestions for its use in human ecology Human Ecology 3 2 71 85 doi 10 1007 BF01552263 JSTOR 4602315 Pearman P B Guisan A Broennimann O Randin C F 2008 Niche dynamics in space and time Trends in Ecology amp Evolution 23 3 149 158 doi 10 1016 j tree 2007 11 005 PMID 18289716 Levins R Lewontin R 1980 PDF Synthese 43 47 78 doi 10 1007 bf00413856 10 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Hardin G 1960 The competitive exclusion principal Science 131 3409 1292 1297 Bibcode 1960Sci 131 1292H doi 10 1126 science 131 3409 1292 PMID 14399717 Scheffer M van Nes E H 2006 Self organized similarity the evolutionary emergence of groups of similar species Proceedings of the National Academy of Sciences 103 16 6230 6235 Bibcode 2006PNAS 103 6230S doi 10 1073 pnas 0508024103 PMC 1458860 2 PMID 16585519 Hastings Alan Byers James E Crooks Jeffrey A Cuddington Kim Jones Clive G Lambrinos John G Talley Theresa S Wilson William G 2007 Ecosystem engineering in space and time Ecology Letters 10 2 153 164 doi 10 1111 j 1461 0248 2006 00997 x PMID 17257103 Jones Clive G Lawton John H Shachak Moshe 1994 Organisms as ecosystem engineers Oikos 69 3 373 386 doi 10 2307 3545850 JSTOR 3545850 Wright J P Jones C G 2006 The concept of organisms as ecosystem engineers ten years on Progress limitations and challenges BioScience 56 3 203 209 doi 10 1641 0006 3568 2006 056 0203 TCOOAE 2 0 CO 2 ISSN 0006 3568 Palmer M White P S 1994 PDF Journal of Vegetation Sciences 5 2 279 282 doi 10 2307 3236162 JSTOR 3236162 5 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Prentice I C Harrison S P Leemans R Monserud R A Solomon A M 1992 Special paper A global biome model based on plant physiology and dominance soil properties and climate Journal of Biogeography 19 2 117 134 doi 10 2307 2845499 JSTOR 2845499 Turnbaugh Peter J Ley Ruth E Hamady Micah Fraser Liggett Claire M Knight Rob Gordon Jeffrey I 2007 The human microbiome project Nature 449 7164 804 810 Bibcode 2007Natur 449 804T doi 10 1038 nature06244 PMC 3709439 2 PMID 17943116 DeLong E F 2009 PDF Nature 459 7244 200 206 Bibcode 2009Natur 459 200D doi 10 1038 nature08059 hdl 1721 1 69838 PMID 19444206 18 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 14 Ocak 2010 Igamberdiev Abir U Lea P J 2006 PDF Photosynthesis Research 87 2 177 194 doi 10 1007 s11120 005 8388 2 PMID 16432665 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Lovelock J Margulis Lynn 1973 Atmospheric homeostasis by and for the biosphere The Gaia hypothesis Tellus 26 1 2 2 10 Bibcode 1974Tell 26 2L doi 10 1111 j 2153 3490 1974 tb01946 x Lovelock J 2003 The living Earth Nature 426 6968 769 770 Bibcode 2003Natur 426 769L doi 10 1038 426769a PMID 14685210 Waples R S Gaggiotti O 2006 What is a population An empirical evaluation of some genetic methods for identifying the number of gene pools and their degree of connectivity Molecular Ecology 15 6 1419 1439 doi 10 1111 j 1365 294X 2006 02890 x PMID 16629801 25 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2019 a b c Turchin P 2001 Does population ecology have general laws Oikos 94 1 17 26 doi 10 1034 j 1600 0706 2001 11310 x a b Vandermeer J H Goldberg D E 2003 Population Ecology First Principles Woodstock Oxfordshire Princeton University Press ISBN 0 691 11440 4 Berryman A A 1992 The origins and evolution of predator prey theory Ecology 73 5 1530 1535 doi 10 2307 1940005 JSTOR 1940005 Anderson D R Burnham K P Thompson W L 2000 PDF J Wildl Manage 64 4 912 923 doi 10 2307 3803199 JSTOR 3803199 2 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Agustos 2012 Johnson J B Omland K S 2004 Model selection in ecology and evolution PDF Trends in Ecology and Evolution 19 2 101 108 CiteSeerX 10 1 1 401 777 2 doi 10 1016 j tree 2003 10 013 PMID 16701236 14 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan PDF

Yayın tarihi: Haziran 26, 2024, 02:17 am
En çok okunan
  • Kasım 06, 2024

    Oblongomorpha

  • Kasım 06, 2024

    Oncophysa

  • Kasım 06, 2024

    Oncochila

  • Kasım 06, 2024

    Onymochila

  • Kasım 06, 2024

    Omoplax

Günlük

  • Vikipedi

  • Atomaltı parçacık

  • Lepton

  • Kuantum mekaniği

  • Planck sabiti

  • Fizik

  • Elektron

  • Woyzeck

  • 1988

  • Abdülmecid Efend

NiNa.Az - Stüdyo

  • Vikipedi

Bültene üye ol

Mail listemize abone olarak bizden her zaman en son haberleri alacaksınız.
Temasta ol
Bize Ulaşın
DMCA Sitemap Feeds
© 2019 nina.az - Her hakkı saklıdır.
Telif hakkı: Dadaş Mammedov
Üst