Mohandas Karamçand Gandi (Guceratça: મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી; 2 Ekim 1869 – 30 Ocak 1948), Hindistan'ın ve Hindistan Bağımsızlık Hareketi'nin siyasi ve ruhani lideri. Görüşleri Gandizm olarak anılır. Kötülüğe karşı aktif ama şiddetsiz direniş ve gerçek ile ilgili olan Satyagraha felsefesinin öncüsüdür. Bu felsefe Hindistan'ı bağımsızlığına kavuşturmuş ve dünya üzerinde vatandaşlık hakları ve özgürlük savunucularına ilham kaynağı olmuştur. Gandi, Hindistan'da ve dünyada, Tagore tarafından verilen ve yüce ruh anlamına gelen mahatma (Sanskritçe: महात्मा) ve baba anlamına gelen bapu (Guceratça: બાપુ) adlarıyla anılır. Hindistan'da resmî olarak "Ulusun Babası" ilan edilmiştir ve doğum günü olan 2 Ekim Gandhi Jayanti adıyla ulusal tatil olarak kutlanır. 15 Haziran 2007'de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu oybirliği ile 2 Ekim gününü "Dünya Şiddetsizlik Günü" olarak ilan etmiştir. Gandi, hakkında en fazla eser yazılan kişiler listesinde 8. sırada yer almıştır.
Mohandas Karamçand Gandi | |
---|---|
Doğum | Mohandas Karamçand Gandi 2 Ekim 1869 , Britanya Hindistanı |
Ölüm | 30 Ocak 1948 (78 yaşında) Yeni Delhi, Hindistan |
Ölüm sebebi | Suikast |
Defin yeri | , Delhi (yakıldı) 28°38′29″N 77°14′54″E / 28.6415°K 77.2483°D |
Diğer ad(lar)ı | Mahatma Gandhi, Bapu, Gandhiji |
Etnik köken | Gucerat |
Mezun olduğu okul(lar) | , UCL |
Tanınma nedeni | Hindistan Bağımsızlık Hareketi'nin lideri Satyagraha felsefesi Ahimsa Pasifizm |
Boy | 1,64 m (5 ft 5 in) |
Din | Jainizm etkisi ile Hinduizm |
Evlilik | Kasturba Gandi |
Çocuk(lar) | Harilal Gandi Manilal Gandi |
Ebeveyn(ler) | Putlibai Gandi (annesi) Karamchand Gandi (babası) |
İmza | |
Apartheid |
---|
ve |
ANC · · AWB · · |
Kişiler |
P. W. Botha · D. F. Malan |
Bantustan · · Robben Adası |
Diğer konular |
|
Gandi ilk olarak Güney Afrika'da Hint topluluğunun vatandaşlık hakları için barışçıl başkaldırı gerçekleştirdi. Afrika'dan Hindistan'a döndükten sonra yoksul çiftçi ve emekçileri baskıcı vergilendirme politikasına ve yaygın ayrımcılığa karşı protesto etmeleri için örgütledi. Hindistan Ulusal Kongresi'nin liderliğini üstlenerek ülke çapında yoksulluğun azaltılması, kadınların serbestisi, farklı din ve etnik gruplar arasında kardeşlik, kast ve dokunulmazlık ayrımcılığına son verilmesi, ülkenin ekonomik yeterliliğine kavuşması ve en önemlisi olan Swaraj, yani Hindistan'ın yabancı hâkimiyetinden kurtulması konularında ülke çapında kampanyalar yürüttü. Gandi, Hindistan'da alınan Britanya tuz vergisine karşı 1930'da yaptığı 400 kilometrelik Tuz Yürüyüşü ile ülkesinin Britanya'ya karşı başkaldırmasına öncülük etti. 1942'de Britanyalı yetkililere açık çağrıda bulunarak Hindistan'ı terk etmelerini istedi. Hem Güney Afrika hem de Hindistan'da birçok kez hapsedildi.
Gandi her durumda pasifizmi ve gerçeği savunarak bu görüşlerini hayata geçirdi. Kendi kendine yeterli olan bir aşram kurarak basit bir hayat yaşadı. Çıkrık ile örülen geleneksel dhoti ve örtü gibi giysilerini kendisi yaptı. Önceleri vejetaryen iken sonraları yalnızca meyve ile beslenmeye başladı. Hem kişisel arınma, hem de protesto amacıyla bazen bir ayı aşan oruçlar tuttu.
Gençliği
Mohandas Karamçand Gandi 2 Ekim 1869 günü Porbandar'da bir Hindu Modh ailesinin oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Babası Karamçand Gandi, Porbandar'ın diwanı, yani başveziriydi. Annesi Putlibai, babasının dördüncü eşi ve Pranami Vaişnava mezhebinden bir Hindu idi. Karamçand'ın ilk iki eşi birer kız çocuk doğurduktan sonra bilinmeyen bir nedenle ölmüşlerdir. Dindar bir anne ile geçirdiği çocukluk döneminde çevresinde Gucerat'ın Caynizm etkileriyle Gandi, canlılara zarar vermeme, etyemezlik, kişisel arınma için oruç tutma ve farklı inanç ve kast üyeleri arasında karşılıklı tolerans gibi öğretileri öğrenmiştir. Doğuştan vaişya, yani çalışanlar kastına mensuptur.
Mayıs 1883'te, 13 yaşındayken, ailesinin isteğiyle yine 13 yaşındaki Kasturba Makhanji ile evlendi. İlki bebekken ölen beş çocukları oldu; Harilal 1888'de, Manilal 1892'de, Ramdas 1897'de ve Devdas 1900'de doğdu. Gandi, gençliğinde Porbandar ve Rajkot'ta ortalama bir öğrenciydi. Bhavnagar'da bulunan Samaldas Koleji'ne giriş sınavını kıl payı kazandı. Ailesi avukat olmasını istediği için kolejde de mutsuzdu.
18 yaşında 4 Eylül 1888'de Gandi avukat olmak için hukuk okumak üzere University College London'a girdi. İmparatorluk başkenti Londra'da geçirdiği zaman içinde etten, alkolden ve seksten uzak durmak gibi Hindu kurallarına uyacağına dair, Caynist keşiş Becharji'nin önünde annesine verdiği sözün etkisinde kalmıştır. Her ne kadar, örneğin dans dersleri alarak, İngiliz geleneklerini denemeye çalıştıysa da ev sahibinin koyun etinden yaptığı yemekleri yiyemiyor, yine ev sahibinin gösterdiği Londra'nın birkaç etyemez lokantasından birinde yemek yiyordu. Yalnızca annesinin isteklerine körü körüne uymak yerine, etyemezlik üzerine yazılar okuyarak, entelektüel olarak da bu felsefeyi benimsedi. Etyemezler Derneği'ne katıldı, yönetim kuruluna seçildi ve bir şubesini kurdu. Daha sonra, örgütleme deneyimini burada kazandığını söylemiştir. Karşılaştığı etyemezlerin bazıları 1875 yılında evrensel kardeşliğin tesisi için kurulmuş olan ve kendilerini Budist ve Hindu edebiyatını araştırmaya adamış olan Teosofi Derneği'ne üyeydi. Bunlar Gandi'yi Bhagavadgita'yı okuması için teşvik ettiler. Daha önce din konularına özel bir ilgi göstermemiş olan Gandi Hinduizm, Hristiyanlık, Budizm, İslam ve diğer dinlerin kutsal metinlerini ve bunlar hakkında yazılan eserleri okudu. İngiltere ve Galler barosuna girdikten sonra Hindistan'a döndü ama Bombay'da avukatlık yaparken çok başarılı olamadı. Daha sonra lise öğretmeni olarak işe başvurup başarılı olamayınca Rajkot'a geri döndü ve arzuhalcilik yapmaya başladı fakat bir Britanya subayı ile düştüğü anlaşmazlık sonucu bu işi de bırakmak zorunda kaldı. Otobiyografisinde bu olaydan ağabeyinin yararına yaptığı başarısız bir lobicilik girişimi olarak söz eder. 1893'te bu şartlar altındayken o zamanlar Britanya İmparatorluğu'nun bir parçası olan Güney Afrika'da Natal eyaletinde bir Hindistan firmasının önerdiği bir yıllık işi kabul etti.
Gandi 1895 yılında Londra'ya döndüğünde radikal görüşlü Sömürgeler Bakanı Joseph Chamberlain ile tanıştı. Daha sonraları bu bakanın oğlu Neville Chamberlain 1930'larda Büyük Britanya Başbakanı olacak ve Gandi'yi durdurmaya çalışacaktı. Joseph Chamberlain, Hintlere barbarca yaklaşıldığını kabul etmesine rağmen bu durumu düzeltecek herhangi bir yasa değişikliğine gitmeye pek istekli değildi.
Güney Afrika'da Yurttaşlık Hakları Hareketi (1893–1914)
Gandi, Güney Afrika'da Hintlere uygulanan ayrımcılığa maruz kaldı. İlk olarak elinde birinci mevki bileti olmasına rağmen üçüncü mevkiye geçmediği için Pietermaritzburg'da trenden atıldı. Daha sonra yoluna at arabası ile devam ederken, Avrupalı bir yolcuya yer açmak için arabanın dışında, basamak üzerinde yolculuk etmeyi reddettiği için sürücü tarafından dövüldü. Yolculuğu esnasında bazı otellere alınmamak gibi çeşitli zorluklarla karşı karşıya kaldı. Benzer diğer olaylardan birinde bir Durban mahkemesi yargıcı türbanını çıkarmasını emrettiğinde buna karşı çıktı. Sosyal haksızlıklar karşısında uyanmasına neden olan bu olaylar hayatında bir dönüm noktası olmuş ve daha sonraki sosyal eylemciliğine temel oluşturmuştur. Güney Afrika'da Hintlerin maruz kaldıkları ırkçılık, önyargı ve haksızlıklara doğrudan tanık olmuş ve halkının Britanya İmparatorluğu içindeki yeri ile kendisinin topluluk içindeki yerini sorgulamaya başlamıştır.
Gandi, Hintlerin oy kullanmasını engelleyen bir yasa tasarısına Hintlerin karşı çıkmasına yardım etmek için buradaki kalış süresini uzattı. Yasanın çıkmasını engelleyemese de kampanyası Güney Afrika'da Hintlerin yaşadığı sorunlara dikkati çekme yönünden başarılı olmuştur. 1894'te Natal Hint Kongresi'ni kurdu ve bu örgüt aracılığıyla Güney Afrika'da bulunan Hint topluluğunu ortak bir siyasi gücün arkasında toplayabildi. Ocak 1897'de Hindistan'a yaptığı kısa bir gezinin ardından Güney Afrika'ya dönen Gandi'ye saldıran bir grup beyaz onu linç etmek istedi. Daha sonraki kampanyalarını şekillendirecek olan kişisel değerlerinin ilk tezahürlerinden biri olan bu olayda şahsına karşı yapılan yanlışları mahkeme karşısına getirmeme ilkesini öne sürerek kendisine saldıranlar hakkında suç duyurusunda bulunmayı reddetti.
1906 yılında Transvaal hükûmeti sömürgenin Hint nüfusunu zorla kayıt altına almayı gerektiren bir yasayı kabul etti. Gandi aynı yıl 11 Eylül'de Johannesburg'da yapılan toplu gösteri sırasında hâlâ gelişmekte olan satyagraha (gerçeğe bağlılık) ya da pasif protesto yöntemini ilk kez uygulamaya başladı ve Hint yandaşlarına şiddete başvurarak karşı çıkmak yerine yeni yasaya uymayı reddedip bunun sonuçlarına katlanmaları için çağrıda bulundu. Bu öneri kabul edildi ve yedi yıl süren mücadelede grev yapmak, kayıt olmayı reddetmek, kayıt kartlarını yakmak gibi çeşitli şiddetsiz başkaldırılar nedeniyle aralarında Gandi'nin de bulunduğu binlerce Hint hapsedildi, kırbaçlandı ve hatta vuruldu. Her ne kadar hükûmet Hint protestocuları bastırmada başarılı olmuşsa da barışçıl Hint protestoculara Güney Afrika hükûmetinin uyguladığı ağır yöntemlerin kamuoyunda yarattığı tepki sonucunda Güney Afrikalı general Jan Christiaan Smuts, Gandi ile bir uzlaşmaya gitmek zorunda kalmıştır. Bu mücadele sırasında Gandi'nin fikirleri şekillendi ve Satyagraha kavramı olgunlaştı.
Zulu Savaşı'ndaki Rolü
1906 yılında Britanyalı yetkililer yeni bir vergi daha koyduktan sonra Güney Afrika'daki Zulular iki Britanya subayını öldürdü. Misilleme olarak Britanyalı yetkililer Zululara savaş ilan etti. Gandi, Britanyalı yetkililerin Hintleri askere alması için çabaladı. Hintlerin tam yurttaşlık haklarına kavuşabilme iddialarını yasallaştırmak için savaşı desteklemeleri gerektiğini savundu. Fakat Britanyalı yetkililer Hintlere ordularında rütbe vermeyi reddetti. Yine de Gandi'nin önerisini kabul edip bir grup gönüllü Hint'in sedye taşıyıcılığı yaparak yaralı Britanya askerlerini tedavi etmelerine izin verdiler. 21 Temmuz 1906'da Gandi kendi kurduğu Indian Opinion gazetesinde "Natal Hükûmeti tarafından Yerlilere karşı yapılan operasyonlarda kullanılmak üzere deneme maksatlı kurulan birlik yirmi üç Hint'ten oluşmaktadır" diye yazmıştır. Gandi, Indian Opinion'daki yazılarıyla Güney Afrika'daki Hintlerin savaşa katılmasını teşvik ediyordu: “Eğer Hükûmet nasıl bir ihtiyat gücünün boşa gittiğini fark ederse bunu kullanmak isteyecek ve Hintleri gerçek savaş yöntemleri için tam bir eğitimden geçirecektir.”
Gandi'nin görüşüne göre 1906 yılı Askere Alma Yönetmeliği Hintleri Yerlilerden daha alt seviyeye düşürüyordu. Dolayısıyla Hintleri yerli siyahları örnek göstererek bu yönetmeliğe Satyagraha'ya uygun olarak karşı çıkmaya davet ediyor ve şöyle diyordu: "Bizden daha az gelişmiş olan melez kastlar ve kaffirler (yerli siyahlar) bile hükûmete karşı çıktı. Paso yasası onlara da uygulanıyor ama hiçbiri paso almıyor."
Hindistan Bağımsızlık Mücadelesi (1916–1945)
Gandi 1915'te Güney Afrika'dan Hindistan'a geri döndü.
Hindistan Ulusal Kongresi'nin toplantılarında konuşmalar yaptı ama asıl olarak Hint halkı, siyaset ve diğer sorunlar üzerinde düşünmeye o zamanlar Kongre Partisi'nin önemli liderlerinden olan Gopal Krişna Gokhale tarafından teşvik edildi.
Çamparan ve Kheda
Gandi ilk önemli başarılarını 1918 yılında Çamparan karışıklığı ve Kheda Satyagraha sırasında elde etmiştir. Çoğunluğu Britanyalı olan toprak sahiplerinin milis kuvvetleri tarafından baskı altında tutulan köylüler aşırı yoksulluk içindeydi. Köyler son derece pisti ve hijyenik değildi. Alkolizm, kast sisteminden kaynaklanan ayrımcılık ve kadınlara karşı ayrımcılık çok yaygındı. Yıkıcı bir kıtlık olmasına rağmen Britanyalı yetkililer giderek artan yeni vergiler koymakta ısrarcıydı. Durum ümitsizdi. Gucerat'ta Kheda'da sorun aynıydı. Gandi kendisini uzun zamandır destekleyenlerle ve bölgeden yeni gönüllülerle burada bir aşram kurdu. Kötü yaşam koşulları, çekilen acılar ve uygulanan vahşet köylerin detaylı olarak incelenmesiyle kayıt altına alındı. Köylülerin güvenini kazanarak buraların temizlenmesine, okullar ve hastaneler kurulmasına öncülük etti. Köy liderlerini yukarıda belirtilen toplumsal sorunların çözüme kavuşturulması için cesaretlendirdi.
Ama asıl etkisi polis tarafından huzursuzluk yaratma nedeniyle tutuklanıp eyaleti terk etmesi istendiğinde baş gösterdi. Yüzbinlerce insan hapishane, karakol ve mahkemelerin önünde protesto gösterilerinde bulunarak Gandi'nin salıverilmesini istedi. Mahkeme Gandi'yi salıvermek zorunda kaldı. Gandi toprak sahiplerine karşı protestolar ve grevler düzenledi. Britanya hükûmetinin yönlendirmesiyle toprak sahipleri bölgenin yoksul köylülerine daha fazla yardım edeceklerine, ürettiklerini tüketebileceklerine ve kıtlık bitene kadar vergileri kaldıracaklarına dair bir antlaşma imzaladılar. Bu karışıklık sırasında insanlar Gandi'ye Bapu (Baba) ve Mahatma (Yüce Ruh) demeye başladılar. Kheda'da, Sardar Patel Britanyalı yetkililerle yapılan pazarlıklarda Gandi köylüleri temsil etti. Pazarlıklar sonunda vergiler askıya alındı ve tüm tutuklular salıverildi. Bunun sonucunda Gandi'nin ünü tüm ülkeye yayıldı.
İş Birliği Yapmama
İş birliği yapmama ve barışçıl karşı koyma Gandi'nin haksızlığa karşı "silahları" idi. Pencap'ta Britanya birliklerinin sivilleri öldürdüğü Jallianwala Bagh ya da Amritsar katliamı ülkede giderek artan öfkeye ve şiddet olaylarına neden olmuştu. Gandi hem Britanyalı yetkilileri, hem de onlara karşı misilleme yapan Hintleri eleştirdi. Britanyalı sivil kurbanlara başsağlığı dileyen ve isyanları kınayan bir açıklama kaleme aldı. Buna parti içinde önce karşı çıkılsa da Gandi'nin her türlü şiddetin kötü olduğu, dolayısıyla da haksız olduğu ilkesini savunduğu duygusal konuşmasından sonra kabul edildi. Fakat katliamdan ve bunu izleyen şiddet olaylarından sonra Gandi, Hindistan'ın kendi kendini yönetmesi ve tüm Hindistan hükûmet kuruluşlarının yönetiminin elde edilmesi fikri üzerinde yoğunlaştı. Bunun sonucunda tam kişisel, tinsel ve siyasal bağımsızlık anlamına gelen Swaraj kavramı olgunlaştı.
Aralık 1921'de Gandi Hindistan Ulusal Kongresi'nde yürütme yetkisine sahip oldu. Liderliği altında Kongre amacı Swaraj olan yeni bir anayasa altında örgütlendi. Giriş ücreti ödeyen herkes partiye kabul edilmeye başladı. Disiplini artırmak için bir dizi komite kurularak, parti elit bir örgütten ulusal kitlenin ilgisini çeken bir örgüte dönüştü. Gandi şiddetsizlik hareketlerinin içine swadeshi ilkesini, yani yabancı ürünlerin, özellikle de Britanya ürünlerinin boykotunu da ekledi. Buna bağlı olarak tüm Hintlerin Britanya malı kumaşlar yerine elle dokunmuş khadi kumaşı kullanmasını savundu. Gandi yoksul zengin demeden tüm Hint erkek ve kadınların bağımsızlık hareketini desteklemek için her gün khadi kumaşı dokumalarını önerdi. Bu, isteksizleri ve hırslıları hareketin dışında tutmak ve disiplin kurmak, ayrıca da o zamana kadar böylesi etkinliklere katılmaları uygun görülmeyen kadınları harekete katabilmek için bir yöntemdi. Gandi, halkı Britanya ürünlerinin yanı sıra Britanya eğitim kurumlarını ve mahkemelerini de boykot etmeye, hükûmet işlerinden istifaya ve Britanya unvanlarını kullanmamaya çağırdı.
Bu "İş birliği yapmama" politikası Hint toplumunun her katmanından çok geniş bir katılım sonucunda büyük başarı kazandı. Fakat hareketin doruk noktasına ulaştığı Şubat 1922'de Uttar Pradeş'in Chauri Chaura şehrinde patlak veren şiddetli çatışma sonucu birdenbire sona erdi. Hareketin şiddete yönelmesinden ve bunun bütün yapılanları yıkmasından korkan Gandi ulusal itaatsizlik kampanyasını sona erdirdi. Gandi 10 Mart 1922'de tutuklandı, isyana teşvikten yargılanarak altı yıl hapis cezasına çarptırıldı. 18 Mart 1922'de başlayan cezası iki yıl sonra Şubat 1924'te apandisit ameliyatı nedeniyle salıverildikten sonra bitti.
Gandi'nin birleştirici kişiliğinden hapiste kaldığı sürece yararlanamayan Hindistan Ulusal Kongresi bölündü ve iki hizip oluştu. Bunlardan biri, partinin seçimlere katılmasını isteyen Chitta Ranjan Das ve Motilal Nehru tarafından yönetiliyordu, diğer hizip seçimlere katılmaya karşı çıkıyordu ve Chakravarti Rajagopalachari ve Sardar Vallabhbhai Patel tarafından yönetiliyordu. Ayrıca "işbirliği yapmama" sırasında Hindu ve Müslümanlar arasındaki işbirliği parçalanmaya başlamıştı. Gandi bu anlaşmazlıkları 1924 sonbaharında yaptığı üç aylık oruç gibi yöntemlerle ortadan kaldırmaya çalıştıysa da çok başarılı olamadı.
Swaraj ve Tuz Satyagrahası (Tuz Yürüyüşü)
Gandi 1920'lerde gözlerden uzakta kaldı. Swaraj Partisi ile Hindistan Ulusal Kongresi arasındaki ayrılıkları çözmeye çalıştı ve paryalık, alkolizm, cehalet ve yoksulluğa karşı girişimlerini yaygınlaştırdı. Tekrar öne çıkması 1928 yılında olmuştur. Bir yıl önce İngiliz hükûmeti Sir John Simon başkanlığında yeni bir anayasal reform komisyonu atamıştı. Üyeleri arasında bir tek Hint bile olmayan bu komisyonu Hindistan siyasi partileri boykot etmiştir. Gandi, Aralık 1928'de Kalküta kongresinde İngiliz hükûmetine Hindistan'a İngiliz Milletler Topluluğu'na bağlı yönetim hakkı verilmesini ya da bu sefer amacı tam bağımsızlık olan yeni bir işbirliği yapmama kampanyasıyla yüz yüze kalacaklarını bildiren bir kararın kabul edilmesini sağladı. Gandi hemen bağımsızlık isteyen Subhas Chandra Bose ile Jawaharlal Nehru gibi gençlerin görüşlerini yumuşatmakla kalmadı, kendi görüşlerini de değiştirerek bu çağrıyı iki yerine bir yıl bekletmeyi kabul etti. Britanyalı yetkililer bunu cevapsız bıraktı. 31 Aralık 1929'da Lahor'da Hindistan bayrağı açıldı. Lahore'da toplanan Hindistan Ulusal Kongresi tarafından 26 Ocak 1930 Hindistan'ın Bağımsızlık Günü olarak kutlandı. O gün hemen hemen tüm Hint örgütler tarafından kutlanmıştır. Sözünde duran Gandi Mart 1930'da tuz vergisine karşı yeni bir satyagraha başlattı. Kendi tuzunu yapmak için Ahmedabad'dan Dandi'ye 12 Mart'tan 6 Nisan'a kadar 400 kilometre yürüdüğü Tuz Yürüyüşü bu pasif direnişin en önemli bölümüdür. Denize doğru yapılan bu yürüyüşte Gandi'ye binlerce Hint eşlik etti. Britanya idaresine karşı en rahatsız edici kampanyası bu olmuştur ve Britanya yönetimi buna 60.000'in üzerinde kişiyi hapse atarak karşılık vermiştir.
Lord Edward Irwin tarafından temsil edilen hükûmet sonunda Gandi ile görüşmeye karar verdi. Mart 1931'de Gandi–Irwin Paktı imzalandı. Britanya hükûmeti sivil başkaldırı hareketinin durdurulmasına karşılık tüm siyasi tutukluları serbest bırakmaya razı oldu. Ayrıca Hindistan Ulusal Kongresi'nin tek temsilcisi olarak Gandi Londra'da yapılacak olan yuvarlak masa toplantısına davet edildi. İdari gücün el değiştirmesinden çok, Hint prensleri ve Hint azınlıkları konularının ele alındığı bu toplantı Gandi ve milliyetçiler için hayal kırıklığı oldu. Bundan da öte Lord Irwin'in halefi Lord Willingdon milliyetçileri bastırmak için yeni bir eyleme girişti. Gandi yeniden tutuklandı ve hükûmet onu tecrit ederek nüfuzunu yok etmeye çalıştıysa da başarılı olamadı. 1932'de Dalit lider B. R. Ambedkar'ın önderliğinde yapılan kampanya sonucu hükûmet yeni anayasa ile paryalara ayrı olarak seçim hakkı verdi. Bunu protesto eden Gandi Eylül 1932'de yaptığı altı günlük oruç sonrasında Dalit siyasi lider Palwankar Baloo'nun aracılık ettiği görüşmeler sonucunda hükûmeti daha eşitlikçi uygulamalara zorlamıştır. Bu da Gandi tarafından Harijanlar, yani Tanrı'nın çocukları adı verilen paryaların yaşam koşullarını iyileştirmek için yapılacak yeni bir kampanyanın başlangıcı olmuştur. 8 Mayıs 1933'te Gandi, Harijan hareketine destek olmak için 21 günlük kişisel arınma orucuna başladı.
1934 yazında başarısız üç suikast girişimine uğradı.
Kongre Partisi, seçimlere katılıp Federasyon tasarısını kabul etmeyi kararlaştırdığında Gandi parti üyeliğinden istifa etmeye karar verdi. Parti'nin hareketine karşı değildi fakat istifa etmekle parti üyeliğinin komünistler, sosyalistler, sendikacılar ve öğrencilerden dini muhafazakârlara ve işverenlere kadar geniş bir yelpazeye açılmasına yardımcı olacağını düşündü. Gandi ayrıca Raj ile geçici bir siyasi anlaşmaya varmış olan partinin yönetiminde yer almakla Raj propagandasına hedef olmak da istemiyordu.
Kongre'nin Nehru başkanlığındaki Lucknow oturumunda Gandi 1936'da tekrar başa geçti. Gandi yalnızca bağımsızlığı elde etme konusuna odaklanılmasını ve Hindistan'ın geleceği hakkında spekülasyon yapılmamasını arzuladıysa da Kongre'nin sosyalizmi amaç olarak belirtmesine karşı çıkmadı. Gandi 1938'de başkanlığa seçilen Subhas Bose ile bir uyuşmazlık yaşadı. Bose ile anlaşamadığı başlıca noktalar Bose'nin demokrasiye ve şiddetsiz harekete inancının olmamasıydı. Gandi'nin eleştirilerine rağmen Bose ikinci dönem de başkanlığı kazandı fakat Gandi'nin getirdiği ilkeleri terk etmesi nedeniyle tüm Hindistan liderlerinin topluca istifa etmesi karşısında Kongre'den ayrıldı.
II. Dünya Savaşı ve Hindistan'ı Terk Edişi
Nazi Almanyası 1939'da Polonya'yı işgal edince II. Dünya Savaşı başladı. Başlarda Gandi Britanya'ya "şiddete iştirak etmeyen bir manevi destek" verilmesinden yanaydı fakat Kongre liderleri halkın temsilcilerine danışılmadan Hindistan'ın tek taraflı olarak savaşa sokulmasından rahatsız olmuştu. Bütün kongre üyeleri toplu olarak görevlerinden istifa etmeyi tercih etti. Üzerinde uzun süre düşündükten sonra Gandi Hindistan'a demokrasi verilmesi reddedilirken görünüşte demokrasi için verilen bu savaşa katılmayacağını ilan etti. Savaş ilerledikçe Gandi bağımsızlık için isteklerini daha da yoğunlaştırdı ve Britanya'ya Hindistan'ı Terk Et çağrısında bulundu. Bu, Gandi ve Kongre Partisi tarafından Britanya'nın Hindistan'ı terk etmesini sağlamak için gerçekleştirilen en kararlı başkaldırıydı.
Gandi hem Britanya yanlısı, hem de Britanya karşıtı gruplar ve Kongre parti üyelerinin bir kısmı tarafından eleştirildi. Bazıları Britanya'ya bu zor zamanında karşı gelmenin ahlaksızlık olduğunu söylerken, diğerleri ise Gandi'nin yeteri kadar çabalamadığını düşünüyordu. Hindistan'ı Terk Et kampanyası mücadelenin tarihindeki en güçlü eylem oldu, toplu tutuklamalar ve şiddet tahmin edilemeyen boyutlara ulaştı. Binlerce eylemci polis ateşiyle öldü ya da yaralandı ve yüzbinlerce eylemci tutuklandı. Gandi ve yandaşları Hindistan'a hemen bağımsızlık verilmezse savaşa destek vermeyeceklerini açıkça belirttiler. Hatta bu sefer bireysel şiddet eylemleri olsa bile eylemin durdurulmayacağını, çevresindeki "düzenli anarşinin", "gerçek anarşiden daha kötü" olduğunu söyledi. Tüm Kongre üyelerine ve Hintlere yaptığı çağrıda özgürlüğe ulaşmak için ahimsa ve Karo Ya Maro ("Yap ya da Öl") ilkeleriyle disiplini sağlamalarını istedi.
Gandi ve Kongre Çalışma Komitesinin tamamı Britanyalı yetkililer tarafından 9 Ağustos 1942'de Bombay'da tutuklandı. Gandi iki yıl boyunca Pune'de Ağa Han Sarayında tutuldu. Buradayken sekreteri Mahadev Desai 50 yaşındayken kalp krizinden öldü, ardından 6 gün sonra, 18 aydır tutuklu bulunan eşi Kasturba 22 Şubat 1944'te öldü. Altı hafta sonra Gandi ağır bir sıtma krizi geçirdi. Sağlığının kötüleşmesi ve ameliyat gereksinimi nedeniyle savaş sona ermeden, 6 Mayıs 1944'te salıverildi. Britanyalı yetkililer Gandi'nin hapiste ölmesi durumunda halkın öfkesinin kabarmasından çekindi. Her ne kadar Hindistan'ı Terk Et kampanyası hedefine ulaşma konusunda tam başarılı olamadıysa da savaşın sonunda Britanyalı yetkililer yönetimin Hintlere verileceğine dair açıklamalarda bulundu. Bu noktada Gandi mücadeleyi durdurdu ve Kongre partisinin liderlerinin de aralarında bulunduğu 100.000 civarında siyasi tutuklu salıverildi.
Özgürlük ve Hindistan'ın Bölünmesi
Gandi 1946 yılında Kongre partisine Britanya hükûmet heyetinin önerilerinin reddedilmesini önerdi, çünkü Müslümanların çoğunlukta olduğu eyaletlere dair önerilerdeki gruplaşmanın gelecekte bölünmeye yol açmasından kuşkuluydu. Fakat bu, Kongre partisinin Gandi'nin önerisi dışına çıktığı nadir durumlardan biri oldu, çünkü Nehru ve Patel planı onaylamadıkları takdirde hükûmetin kontrolünün Hindistan Müslümanlar Birliği'ne geçeceğini düşünüyorlardı. 1946 ile 1948 yılları arasında 5.000'den fazla kişi şiddet eylemlerinde öldü. Gandi Hindistan'ı iki ayrı ülkeye bölecek her türlü plana kesinlikle karşı çıkıyordu. Hindistan'da Hindu ve Sikh'lerle yaşayan Müslümanların büyük çoğunluğu ise ayrılmadan yanaydı. Müslüman Birliği'nin lideri Muhammed Ali Cinnah'ın Pencap, Sindh, Kuzey-Batı Sınır Eyaleti ve Doğu Bengal'de büyük bir desteği vardı. Bölünme planı Kongre liderleri tarafından büyük çaplı bir Hindu-Müslüman savaşını engellemenin tek yolu olarak kabul edildi. Kongre liderleri parti içinde ve Hindistan'da büyük bir desteğe sahip olan Gandi'nin onayı olmadan ilerleyemeyeceklerini ve Gandi'nin de bölünme planını tamamen reddettiğini biliyorlardı. Gandi'nin en yakın çalışma arkadaşları bölünmenin en iyi çıkış olduğunu kabul etmişlerdi ve Sardar Patel'in Gandi'yi bunun iç savaşı önlemenin tek yolu olduğuna inandırmak için çabalaması sonucunda istemese de Gandi rızasını verdi.
Gandi, Kuzey Hindistan'da ve Bengal'de ortamı sakinleştirmek amacıyla Müslüman ve Hindu toplumlarının liderleriyle yoğun görüşmelerde bulundu. 1947 yılındaki Hindistan-Pakistan Savaşı'na rağmen hükûmetin Bölünme Konseyince belirlenen 550 milyon rupiyi vermeme kararından rahatsızlık duydu. Sardar Patel gibi liderler Pakistan'ın bu parayı Hindistan'a karşı savaşı sürdürmek amacıyla kullanmasından korkuyordu. Gandi tüm Müslümanların Pakistan'a zorla gönderilmesi istekleri ortaya çıktığında ve Müslüman ile Hindu liderleri birbirleriyle bir türlü anlaşmaya razı gelmeyince de çok üzüldü. Topluluklar arası tüm şiddetin durdurulması ve 550 milyon rupinin Pakistan'a ödenmesi için son ölüm orucuna Delhi'de başladı. Gandi Pakistan'daki istikrarsızlık ve güvensizlik ortamının Hindistan'a karşı duyulan öfkeyi artıracağından ve şiddetin sınır ötesine taşınacağından korkuyordu. Ayrıca Hindular ve Müslümanlar arasındaki düşmanlığın açık bir iç savaşa dönüşeceğinden de korkuyordu. Yaşam boyu çalışma arkadaşı olanlarla yaptığı uzun duygusal görüşmeler sonucunda Gandi orucunu bırakmayınca hükûmet önceki kararlarını iptal ederek Pakistan'a ödemeyi yaptı. Aralarında Rashtriya Swayamsevak Sangh ve Hindu Mahasabha'nın da bulunduğu Hindu, Müslüman ve Sikh toplumu liderleri şiddeti reddederek barış çağrısı yapacakları konusunda Gandi'yi ikna ettiler. Bunun sonucunda Gandi portakal suyu içerek orucunu bitirdi.
Suikast
30 Ocak 1948'de, Yeni Delhi'de bulunan Birla Bhavan'ın (Birla Evi) bahçesinde gece yürüyüşünü yaparken vuruldu ve öldü. Suikastçı Nathuram Godse, Hindu bir radikaldi ve Pakistan'a ödeme yaptırılmasında ısrar ederek Gandi'nin Hindistan'ı zayıflattığını savunan aşırı uç görüşteki Hindu Mahasabha ile bağlantısı vardı. Godse ve yardakçısı Narayan Apte daha sonra çıkarıldıkları mahkemede yargılandılar ve suçlu bulundular. 15 Kasım 1949'da idam edildiler. Gandi'nin Yeni Delhi'de bulunan anıtı Rāj Ghāt'ın üzerinde "Hē Ram" (Devanagari: हे ! राम ya da He Rām) yazar. Bu, Türkçeye "Aman Tanrım" olarak tercüme edilebilir. Her ne kadar doğruluğu tartışmalı olsa da bunların Gandi vurulduktan sonra son sözleri olduğu iddia edilmektedir.Jawaharlal Nehru radyodan ülkeye yaptığı konuşmasında şöyle demiştir:
“ | Dostlar, yoldaşlar, ışık bizi terk etti ve her yerde yalnızca karanlık var ve size ne söyleyeceğimi ya da nasıl söyleyeceğimi hâlâ bilmiyorum. Sevgili liderimiz, Bapu, Ulusun Babası artık yok. Belki de bunu söylememeliyim ama yine de bunca yıldır gördüğümüz gibi artık onu göremeyeceğiz, öğüt almak için ya da teselli etmesi için ona koşamayacağız ve bu yalnızca benim için değil, bu ülkedeki milyonlar ve milyonlar için de çok kötü bir darbe. | „ |
Gandi'nin külleri kaplara konarak anma törenleri için Hindistan'ın çeşitli bölgelerine gönderildi. Çoğu 12 Şubat 1948'de Allahabad'da Ganj, Yamuna ve nehirlerinin birleştiği nokta olan 'a döküldü ama bazıları gizlice başka yerlere gönderildi. 1997'de Tuşar Gandi bir bankanın kasasında bulunan ve mahkeme emriyle alabildiği bir kabın içindeki külleri Allahabad'da Sangam sularına döktü.Dubai'li bir iş insanının Mumbai müzesine gönderdiği bir başka kabın içindeki küller de 30 Ocak 2008'de ailesi tarafından Girgaum Chowpatty'de sulara dökülmüştür. Bir başka kap Pune'deki Ağa Han Sarayı'na gelmiş (1942 ile 1944 arasında tutuklu bulunduğu yer), bir başkası da Los Angeles'ta Kendini Kanıtlama Birliği Göl Tapınağı'na ulaşmıştır. Gandi ailesinin fertleri tapınaklarda ve anıtlarda bulunan bu küllerin siyasi kötü amaçlarla kullanılabileceğinden kaygı duymakla birlikte bunları alamayacaklarını dikkate alarak geri istememişlerdir.
Mahatma Gandi İlkeleri
Doğruluk
Gandi hayatını doğruluğu ya da "Satya"yı bulmaya adadı. Bu amacına kendi hatalarından öğrenerek ve kendisi üzerinde deneyler yaparak ulaşmaya çalıştı. Otobiyografisine Doğrulukla Olan Deneyimlerimin Öyküsü adını vermiştir.
Gandi en önemli mücadelenin kendi iblislerini, korkularını ve güvensizliklerini yenmek olduğunu belirtmiştir. Gandi inançlarını ilk olarak "Tanrı Doğruluktur" diyerek özetlemiş. Daha sonra bu ifadesini "Doğruluk Tanrı'dır" olarak değiştirmiştir. Yani Gandi'nin felsefesinde Satya (Doğruluk) "Tanrı"dır.
Pasif direniş
Mahatma Gandi pasif direniş ilkesinin bulucusu değildir ancak muazzam bir ölçekte siyasi alanda ilk uygulayandır. Pasif direniş (ahimsa) ya da karşı koymama kavramları Hindistan dini düşünce tarihinde çok eskilere dayanmaktadır. Gandi felsefesini ve hayat görüşünü otobiyografisi Doğrulukla Olan Deneyimlerimin Öyküsü'nde şöyle açıklar:
"Umutsuzluğa düştüğümde tarih boyunca doğruluk ve sevginin her zaman kazandığını hatırlarım. Tiranlar ve katiller olmuştur, hatta bir süre yenilmez sanılmışlardır ancak sonunda her zaman kaybederler, düşün bir her zaman."
"Çılgınca tahribatı totaliterlik nedeniyle ya da özgürlük ve demokrasi adı altında yapmak ölüler, yetimler ve evsizler için ne değiştirir?"
"Göze göz ilkesi tüm dünyayı kör eder."
"Uğrunda ölmeyi göze alacağım birçok dava var ama uğrunda öldüreceğim hiçbir dava yoktur."
Bu ilkeleri uygulayan Gandi mantığın en uç sınırlarına giderek, hükûmetlerin, polisin ve ordunun bile şiddet karşıtı olduğu bir dünya hayal etti. Aşağıdaki alıntılar "Pasifistler İçin" kitabındandır.
Savaş ilmi bir kişiyi basitçe saf diktatörlüğe yöneltir. Şiddet karşıtlığının ilmi ise yalnızca saf demokrasiye ulaştırır....Sevgiden kaynaklanan güç, cezalandırılma korkusundan kaynaklanandan binlerce kat daha etkili ve kalıcıdır.....Şiddet karşıtlığının yalnızca bireyler tarafından uygulanabileceğini ve bireylerin oluşturduğu uluslar tarafından uygulanamayacağını söylemek inançsızlıktır....En saf anarşiye en çok yaklaşan şiddet karşıtlığı üzerine kurulu olan demokrasidir....Tam bir şiddet karşıtlığı üzerinde örgütlenen ve işleyen bir toplum en saf anarşidir....
Şiddet karşıtı bir devlette bile polis gücüne gerek olduğu sonucuna ulaştım....Polis şiddet karşıtlığına inananlardan seçilecektir. İnsanlar içgüdüsel olarak onlara her türlü yardımı yapacak ve ortak bir çalışma sonucu sürekli azalan karışıklıklar ile kolaylıkla başa çıkabileceklerdir. Emek ile sermaye arasındaki şiddetli anlaşmazlıklar ve grevler şiddet karşıtı bir devlette daha az olacaktır çünkü şiddet karşıtı çoğunluğun etkisi toplum içinde temel ilkelerin uygulanmasını sağlayacaktır. Benzer şekilde topluluklar arasında da karşıtlıklar olmayacaktır....
Şiddet karşıtı bir ordu savaş zamanında da barış zamanında da silahlı insanlar gibi davranmaz. Görevleri birbirleriyle savaşan toplumları bir araya getirmek, barış propagandası yapmak, bulundukları yerde ve birliklerinde her bir insanla ilişkiye geçmelerini sağlayacak eylemlerde bulunmaktır. Böyle bir ordu acil durumlarla başa çıkabilmek için hazırlıklı olmalıdır, şiddet içeren çetelerin taşkınlıklarını durdurabilmek için ölmeyi göze almalıdırlar. ...Satyagraha (doğruluğun gücü) tugayları her köy de ver her mahallede örgütlenebilir. [Eğer şiddet karşıtı topluma dışarıdan bir saldırı gelirse] şiddet karşıtlığına açılan iki yol vardır. Hâkimiyeti vermek ama saldıran ile iş birliği yapmamak...Baş eğmektense ölümü tercih etmek. İkinci yol ise şiddet karşıtı yöntemle yetişmiş insanların yapacağı pasif direniş....Saldırganın iradesine uymak yerine ölmeyi tercih eden kadın ve erkeklerin oluşturduğu sonu gelmez beklenmedik görüntü hem saldırganı hem de askerlerini yumuşatacaktır....Şiddet karşıtlığını ana siyasi görüşü olarak seçmiş olan bir ulusu ya da grubu atom bombası bile köleliğe mahkûm edemez.... Bu ülkedeki şiddet karşıtlığının düzeyi başına bu geldiği takdirde doğal olarak öyle yükselecektir ki evrensel olarak saygı görecektir.
Bu görüşlere uygun olarak, 1940'ta Britanya Adaları' nın Nazi Almanyası tarafından işgali söz konusu olduğunda Gandi Britanya halkına şu öğütleri verdi (Savaş ve Barışta Pasif Direniş ):
"Sahip olduğunuz silahları ne sizi ne de insanlığı kurtarmaya yeterli olmadığı için bırakmanızı isterim. Kendi varlığınız saydığınız ülkelerden ne istiyorlarsa almaları için Herr Hitler ve Sinyor Mussolini'yi davet edin.... Eğer bu centilmenler evlerinize girmek isterse, siz evleriniz terk edin. Eğer sizin serbestçe gitmenize izin vermezlerse, erkek, kadın ve çocuk sizi katletmelerine izin verin ama onlara bağlılığınızı sunmayı reddedin."
Savaş sonrası bir mülakatta 1946'da daha da uç bir görüşünü açıkladı:
"Yahudiler kendilerini kasabın bıçağına sunmalıydılar. Kendilerini kayalıklardan denize atmalıydılar."
Ancak Gandi bu düzeyde bir şiddet karşıtlığının inanılmaz ölçüde inanç ve cesaret gerektirdiğini ve buna herkesin sahip olmadığını biliyordu. Dolayısıyla, özellikle de korkaklığa karşı bir kılıf olarak kullanılıyorsa herkesin şiddet karşıtı olarak kalması gerekmediğini de öğütledi.:
"Gandi, silahlanmaktan ve direniş göstermekten korkanları satyagraha hareketine katılmamaları konusunda uyardı. 'İnanıyorum ki,' dedi, 'korkaklık ile şiddet arasında bir seçim yapmak gerekirse şiddeti öğütlerdim.'"
"Her toplantıda şu uyarıyı yaptım. Pasif direniş ile daha önce kendilerinde olan kullanmayı bildikleri güçten sonsuz derecede fazla güç elde ettiklerine inananların pasif direniş ile hiçbir ilişkileri olmamalı ve bıraktıkları silahları tekrar almalıdır. Bir zamanlar çok cesur olan Khudai Khidmatgarların ("Allah'ın hizmetçileri"), Badşah Han'ın etkisiyle korkaklaştıklarını hiçbir zaman söyleyemeyiz. Cesaretleri yalnızca iyi bir nişancı olmalarıyla değil, ölümü göze almaları ve göğüslerini gelen kurşunlara karşı açmalarındadır."
Et yemezlik
Gandi küçük bir çocukken et yemeyi denemiştir. Bunun sebebi hem duyduğu merak hem de onu ikna eden yakın arkadaşı Şeyh Mehtab'tır. Hindistan'da etyemezlik Hindu ve Caynu inanışlarının temel ilkelerinden birisi olmuştur ve doğduğu yöre olan Gucerat'ta Hindu ve Caynuların büyük çoğunluğu olduğu gibi Gandi ailesi de etyemezdi. Londra'ya okumaya gitmeden önce annesi Putlibay ve amcası Becharji Swami'ye et yemekten, alkol almaktan ve fuhuştan imtina edeceğine yemin verdi. Sözüne uyarak yalnızca bir beslenme biçimi değil aynı zamanda yaşamı boyunca izleyeceği felsefeye bir temel elde etti. Gandi ergenliğe eriştikçe katı bir etyemez oldu. The Moral Basis of Vegetarianism (Etyemezliğin Ahlaki Temeli) adlı kitabın yanı sıra bu konuda birçok makale de yazdı. Bunların bir kısmı Londra Etyemezler Derneği'nin yayım organı The Vegetarian'da yayımlandı. Bu dönemde birçok ileri gelen entelektüelden ilham alan Gandi Londra Etyemezler Derneği'nin başkanı Dr. Josiah Oldfield ile de arkadaş oldu.
Henry Stephens Salt'ın eserlerini okuyup hayran kalmış olan genç Mohandas, etyemezlik kampanyası yapan bu kişiyle görüştü ve yazıştı. Gandi Londra'da iken ve daha sonra etyemezliği desteklemek için çok zaman harcadı. Gandi için etyemez bir beslenme yalnızca insan vücudunun gereksinimleri karşılamıyor aynı zamanda ekonomik bir amaca da hizmet ediyordu. Et hâlâ tahıl, sebze ve meyveden daha pahalıdır. O zamanın Hintlerinin birçoğu çok düşük gelire sahip olduğu için etyemezlik yalnızca tinsel bir uygulama değil aynı zamanda pratikti de. Uzun süre et yemekten kaçındı ve oruç tutmayı bir siyasi protesto yöntemi olarak kullandı. Ölene kadar ya da istekleri kabul edilene kadar yemek yemeyi reddetti. Otobiyografisinde etyemezliğin Brahmaçarya'ya olan derin bağlılığının başlangıcı olduğu yazar. İştahını tam olarak kontrol etmeden Brahmaçarya'da başarısız olacağını belirtir.
Bapu bir dönem sonra artık yalnızca meyve yemeye başlamıştı; ancak doktorlarının tavsiyesiyle keçi sütü içmeye başlamıştı. İnek sütünden elde edilen süt ürünlerini hiçbir zaman kullanmamıştır. Bunun nedeni hem felsefi görüşleri hem de zorla inekten fazla süt alma yöntemi olan phookadan iğrendiği, ve annesine vermiş olduğu bir söz nedeniyledir.
Brahmaçarya
Gandi 16 yaşındayken babası çok hastalandı. Ailesine çok düşkün olduğu için hastalığı süresince babasının başucundaydı. Ancak bir gece Gandi'nin amcası, kısa bir süreliğine Gandi'nin dinlenmesi için yerine geçti. Yatak odasında geçtikten sonra bedenin arzularına karşı koyamayarak karısıyla birlikte oldu. Kısa bir süre sonra bir hizmetçi, babasının az önce öldüğünü bildirdi. Gandi büyük bir suçluluk duydu ve kendini hiçbir zaman affedemedi. Bu olaydan "çifte utanç" diye söz eder. Bu olay Gandi üzerinde öyle etkili olmuştur ki hâlâ evliyken 36 yaşında cinsellikten vazgeçer ve bekârlığı seçer.
Bu kararın alınmasında tinsel ve pratik anlamda saflığı öğütleyen Brahmaçarya felsefesinin büyük etkisi vardır. Cinsellikten kaçınma ve çilecilik bu düşünüşün bir parçasıdır. Gandi Brahmaçaryayı Tanrı'ya yakınlaşma ve kendini kanıtlama yolunda ana temel olarak görmüştür. Otobiyografisinde çok küçük yaşta evlendiği karısı Kasturba'ya duyduğu şehvet dolu dürtüler ve kıskançlık krizleri ile olan mücadelesini anlatır. Cinsellikten uzak kalarak şehvet duymaktansa sevmeyi öğrenmenin kişisel zorunluluğu olduğunu hissetmiştir. Gandi için Brahmaçarya "duyguların düşünce, söz ve eylemde kontrolü" demekti.
Sadelik
Gandi topluma hizmet veren bir kişinin sade bir hayatı olması gerektiğine yürekten inanmıştı. Bu sadelik o kişiyi Brahmaçaryaya ulaştıracaktır. Sadeliğe Güney Afrika'da yaşadığı Batı tarzı yaşam stilini bırakarak başladı. Bunu "kendini sıfıra indirgemek," olarak adlandırdı ve gereksiz harcamaları keserek, basit bir yaşam tarzı seçti ve kendi giysilerini bile kendisi yıkadı. Bir keresinde topluma yaptığı hizmet nedeniyle kendisine verilen hediyeleri geri çevirdi.
Gandi her hafta bir gününü konuşmadan geçiriyordu. Konuşmaktan imtina etmenin kendisine iç huzuru getirdiğine inanıyordu. Bu pratik Hindu ilkeleri mauna (Sanskritçe:मौनं — sessizlik) ve şantiden (Sanskritçe:शांति — huzur) etkilenmiştir. Böyle günlerde diğerleriyle kağıda yazarak iletişim kuruyordu. 37 yaşından sonra üç buçuk yıl boyunca Gandi dünya meselelerinin çalkantılı durumunun kendi iç huzursuzluğundan daha fazla bir karışıklığa neden olduğu için gazete okumayı reddetti.
John Ruskin'in Unto This Last (Sonuna Kadar) adlı denemelerini okuduktan sonra yaşam tarzını değiştirmeye karar verdi ve Phoenix Kolonisi" adı verilen bir komün kurdu.
Başarılı bir hukuk hayatı yaşadığı Güney Afrika'dan Hindistan'a döndükten sonra zenginlik ve başarı ile özdeşleştirdiği Batı tarzı giyinmeyi bıraktı. Hindistan'ın en fakir insanının kabul edebileceği gibi giyinmeye başladı ve ev dokuması olan khadinin kullanılmasını savundu. Gandi ve arkadaşları kendi eğirdikleri iplikle kendi giysilerinin kumaşını dokumaya başladı ve diğerlerini de böyle yapmaları için teşvik etti. Hint işçiler işsizlik nedeniyle çoğunlukla boşta kalsalar da giysilerini Britanya sermayesinin sahip olduğu endüstriyel konfeksiyonculardan almaktaydılar. Eğer Hintler kendi giysilerini yaparsa Hindistan'da yer alan Britanya sermayesine büyük bir darbe vurulacağı Gandi'nin görüşüdür. Buradan yola çıkarak Hintlerin geleneksel çıkrığı çarka Hindistan Ulusal Kongresi'nin bayrağına alınmıştır. Hayatının sadeliğini göstermek için yaşamının geri kalan döneminde yalnızca bir dhoti giydi.
İnanç
Gandi Hindu olarak doğdu, tüm yaşamı boyunca Hinduizm'i uyguladı ve ilkelerinin çoğunu Hinduizmden aldı. Sıradan bir Hindu olarak tüm dinlerin eşit olduğuna inandı ve başka dinlere inanması için verilen çabalara karşı geldi. Çok meraklı bir dinbilimciydi ve tüm önemli dinler hakkında birçok kitap okudu. Hinduzim hakkında şunları söylemiştir:
- "Benim bildiğim kadarıyla Hinduizm tamamıyla ruhumu tatmin ediyor ve tüm benliğimi dolduruyor... Şüpheler peşimden koşunca, hayal kırıklıkları yüzüme bakınca ve ufukta bir ışık huzmesi bile görmeyince Bhagavad Gitaya dönerim ve beni rahatlatacak bir parça bulurum ve karşı konulmaz hüznün içinde hemen gülümsemeye başlarım. Yaşamım trajedilerle doluydu ve bunlar benim üzerimde görünür ve kalıcı etkiler bırakmadıysa bunu Bhagavad Gitanın öğretilerine borçluyum."
Gandi Bhagavad Gita üzerine Guceratça bir yorum yazmıştır. Guceratça metni İngilizceye Mahadev Desai tarafından çevrilmiş ve bir önsöz eklenmiştir. 1946'da Gandi'nin bir giriş yazısıyla yayımlanmıştır.
Gandi her dinin özünde doğruluk ve aşkın yattığına inanır. Aynı zamanda tüm dinlerde ikiyüzlülüğü, kötü uygulamaları ve dogmayı da sorgulamıştır ve yorulmaz bir sosyal reformcudur. Çeşitli dinler üzerine olan bazı yorumları şöyledir:
- "Hristiyanlığı mükemmel ya da en büyük din olarak kabul edemeyişimin nedeni, daha önceden Hinduizm'in böyle olduğuna ikna olmuş olmamdandır. Hinduizm'in eksiklikleri benim için oldukça belirgindi. Eğer dokunulmazlık Hinduzim'in bir parçası olabiliyorsa, ya kokuşmuş bir parçasıdır ya da bir urdur. Birçok tarikat ve kastın raison d'êtreini (varlık sebebini) anlayamıyorum. Vedaların Tanrı Sözü olduğunu söylemenin anlamı nedir? Eğer Tanrı'nın ilhamıyla yazıldıysa neden İncil ve Kur'an da öyle olmasın? Hristiyan arkadaşlarım gibi Müslüman arkadaşlarım da beni dinlerine döndürmeye çalışmışlardır. Abdullah Şet beni sürekli İslam'ı incelemeye teşvik etti ve her zaman ne kadar güzel olduğu hakkında söyleyecek sözü bulunuyordu." (kaynak:Otobiyografisi)
- "Ahlaki temeli kaybettiğimizde dindar olmaktan da uzaklaşırız. Ahlakın üstünde bir din gibi bir şey yoktur. İnsan, örneğin hem yalancı, zalim olup nefsine hâkim olamayıp hem de Tanrı'nın kendi yanında olduğunu iddia edemez."
- "Muhammed'in hadisleri yalnızca Müslümanlar için değil tüm insanlık için birer hikmet hazinesidir."
Yaşamının daha sonraki dönemlerinde bir Hindu olup olmadığı sorulduğunda şöyle yanıtlamıştır:
- "Evet öyleyim. Aynı zamanda Hristiyan, Müslüman, Budist ve Yahudiyim."
Birbirlerine büyük saygı da duysalar Gandi ve Rabindranath Tagore birçok kereler uzun süren tartışmalara girmişlerdir. Bu tartışmalar, zamanlarının en ünlü iki Hint'inin felsefi görüş farklılıklarını örnekler. 15 Ocak 1934'te Bihar'da meydana gelen bir deprem çok büyük yaşam kaybına ve zarara yol açtı. Gandi bunun dokunulmazları kendi tapınaklarına kabul etmeyen üst kast Hinduların günahları nedeniyle olduğunu belirtti. Tagore ise Gandi'nin bu görüşüne şiddetle karşı geldi ve dokunulmazlık uygulaması ne kadar itici de olsa ahlaki sebeplerin değil yalnızca doğal sebeplerin depreme yol açabileceğini savundu.
Eserleri
Gandi üretken bir yazardı. Uzun yıllar aralarında Güney Afrika'da iken Gucerati dilinde Harijan, Hindi dilinde ve İngilizce; Indian Opinion ile Hindistan'a döndükten sonra çıkardığı İngilizce Young India gazetesi ile Guceratça Navajivan adlı aylık dergi gibi birçok gazete ve derginin editörlüğünü yaptı. Sonraları Navajivan Hindi dilinde de yayımlandı. Bunlara ek olarak hemen hemen her gün kişilere ve gazetelere mektuplar yazdı.
Gandi aralarında otobiyografisi Doğrulukla Olan Deneyimlerimin Öyküsü'nün de bulunduğu, Güney Afrika'daki mücadelesi hakkında Satyagraha in South Africa (Güney Afrika'da Satyagraha), siyasi bir broşür olan Hind Swaraj or Indian Home Rule ve John Ruskin'in Unto This Last denemesinin Gucerati dilindeki yorumu gibi birçok eser yazmıştır. Bu son deneme ekonomi üzerine denemesi olarak sayılır. Ayrıca yoğun olarak etyemezlik, beslenme ve sağlık, din, sosyal reformlar gibi konular üzerine de yazdı. Gandi genellikle Gucerati dilinde yazdı ama kitaplarının Hindi ve İngilizce çevirilerini de düzeltti.
Gandi'nin tüm eserleri 1960 yılında The Collected Works of Mahatma Gandhi (Mahatma Gandi'nin Tüm Eserleri) adıyla Hindistan hükûmeti tarafından yayımlandı. Yazılar yaklaşık yüz cilt içinde toplanmış 50.000 sayfadan oluşur. 2000 yılında tüm eserlerin gözden geçirilmiş baskısı, Gandi'nin takipçilerinin hükûmeti siyasal amaçları için değişiklik yapması ile suçlamasıyla bir anlaşmazlık çıkmıştır.
Gandi hakkında kitaplar
Birçok biyografi yazarı Gandi'nin hayatını yazmayı üstlenmiştir. Bunların arasında iki tanesi diğerlerinin arasından sıyrılmıştır: D. G. Tendulkar'ın sekiz ciltlik Mahatma. Life of Mohandas Karamchand Gandhi (Mahatma, Mohandas Karamçand Gandi'nin Yaşamı) ile Pyarelalve Sushila Nayyar'ın on ciltlik Mahatma Gandhi'si. ABD Ordusu'ndan Albay G. B. Singh'in hayatının yirmi yılını araştırma kitabı Gandhi: Behind the Mask of Divinity'yi (Gandi:Kutsallık Maskesinin Ardında) yazmak için Gandi'nin özgün konuşmalarını ve yazılarını toplamak için geçirdiği söylenir.
Takipçileri ve Etkisi
Gandi önemli liderleri ve siyasi hareketleri etkilemiştir. Aralarında Martin Luther King ve James Lawson'un da bulunduğu ABD'deki yurttaşlık hakları hareketi liderleri pasif direniş hakkındaki kendi kuramlarının gelişiminde Gandi'nin yazılarından yararlanmışlardır.Apartheid karşıtı eylemci ve Güney Afrika'nın eski devlet başkanı, Nelson Mandela, Gandi'den ilham almıştır. Diğerleri arasında, Han Abdulgaffar Han,Steve Biko ve Aung San Suu Kyi sayılabilir.
Gandi'nin yaşamı ve öğretileri Gandi'yi akıl hocası olarak gören veya hayatını Gandi'nin fikirlerini yaymak için geçiren birçok kişiye ilham kaynağı olmuştur. Avrupa'da ilk olarak, Romain Rolland 1924 yılında yayımladığı kitabı Mahatma Gandhi ile Gandi'den sözetmiştir ve Brezilyalı anarşist ve feminist Maria Lacerda de Moura pasifizm hakkındaki kitabında Gandi hakkında yazmıştır. 1931 yılında Avrupalı dikkate değer bir fizikçi, Albert Einstein Gandi ile mektuplaşmış ve daha sonra onun hakkında "gelecek nesiller için örnek alınacak bir kişi" diye yazmıştır. Lanza del Vasto 1936 yılında Gandi ile yaşamak amacıyla Hindistan'a gitti. Daha sonra Avrupa'ya Gandi'nin felsefesini yaymak için döndü ve 1948 yılında Gandi'nin aşramlarını örnek alan Ark Topluluğu'nu kurdu. Bir Britanya amiralinin kızı olan Madeleine Slade ("Mirabehn" olarak bilinir) yaşamının büyük bir kısmını Gandi'nin bir müridi olarak Hindistan'da geçirmiştir.
Bunlara ek olarak Britanyalı müzisyen John Lennon şiddet karşıtı görüşlerini tartışırken Gandi'den söz etmiştir. 2007'de Cannes Lions Uluslararası eklamcılık Festivalinde ABD eski başkan yardımcısı ve çevreci Al Gore, Gandi'nin kendi üzerindeki etkisinden söz etmiştir.
Mirası
Gandi'nin doğum günü olan 2 Ekim, Hindistan'da Gandhi Jayanti olarak kutlanan ulusal bir bayramdır. 15 Haziran 2007'de, "Birleşmiş Milletler Genel Kurulu"nun oybirliğiyle 2 Ekim'i "Dünya Şiddete Hayır Günü" olarak kabul ettiği duyurulmuştur.
Batı'da sıklıkla Gandi'nin ilk adı olduğu sanılan Mahatma kelimesi Sanskritçe Ulu anlamına gelen maha ile ruh anlamına gelen atma kelimelerinden gelmektedir.
Dutta ve Robinson'un Rabindranath Tagore: An Anthology kitabı gibi birçok kaynak Mahatma unvanının Gandi'ye ilk olarak Rabindranath Tagore tarafından yakıştırıldığını belirtir. Diğer kaynaklarda ise bu unvanı Nautamlal Bhagavanji Mehta'nın 21 Ocak 1915'te verdiği belirtilir. Otobiyografisinde Gandi hiçbir zaman bu onura layık olmadığını düşündüğünü açıklar.Manpatra'ya göre, Mahatma unvanı Gandi'nin adalet ve doğruluk için gösterdiği özenilecek özveri için verilmiştir.
Time Dergisi Gandi'yi 1930'da yılın adamı seçti. Time Dergisi Dalay Lama, Lech Wałęsa, Dr. Martin Luther King, Jr., Cesar Chavez, Aung San Suu Kyi, Benigno Aquino, Jr., Desmond Tutu ve Nelson Mandela'yı Gandi'nin çocukları olarak adlandırdı ve şiddet karşıtlığı için tinsel mirasçıları olduklarını belirtti. Hindistan hükûmeti her yıl toplum için çalışanlar, dünya liderleri ve vatandaşları arasından seçilenlere Mahatma Gandi Barış Ödülü'nü sunar. Güney Afrika'nın ırk ayrımını ortadan kaldırmak için mücadele eden lideri Nelson Mandela, ödülü kazanan Hint olmayanlar arasında tanınmış olanlardandır.
1996 yılında Hindistan hükûmeti 5, 10, 20, 50, 100, 500 ve 1000 rupilk banknotlar üzerinde Mahatma Gandi serisini başlattı. Günümüzde Hİndistan'da dolaşımda bulunan tüm paralar üzerinde Mahatma Gandi'nin portresi bulunur. 1969 yılında Birleşik Krallık Mahatma Gandi'nin doğumunun yüzüncü yılı anısına bir dizi posta pulu çıkardı.
Büyük Britanya'da birçok Gandi heykeli bulunmaktadır. Bunların en dikkat çekeni hukuk okuduğu University College London'ın yakınında Londra'nın Tavistock Meydanı'ndaki heykeldir. 30 Ocak Birleşik Krallık'ta "Ulusal Gandi'yi Anma Günü" olarak kutlanır. Amerika Birleşik Devletleri'nde New York'ta Union Square Park'ta, Atlanta'da Martin Luther King, Jr. Ulusal Tarihi Sit'inde,Washington, DC'de Hindistan Büyükelçiliği yakınında Massachusetts Avenue'de Gandi heykelleri bulunur. Güney Afrika'nın Pietermaritzburg şehrinde (1893 yılında trende birinci mevkiden atıldığı yer) bir anıt heykeli bulunur. Madame Tussaud'nun Londra, New York ve diğer şehirlerdeki müzelerinde balmumu heykelleri de vardır.
Gandi 1937 ile 1948 yılları arasında beş kez aday gösterilmesine rağmen Nobel Barış Ödülü'nü alamadı. Yıllar sonra Nobel Komitesi kamuoyuna yaptığı açıklamada bu ödülü verememenin derin üzüntüsünü bildirmiş ve ödülün verilmesinde aşırı ulusalcı görüşlerin olduğunu kabul etmiştir. Mahatma Gandi 1948 yılında ödülü alacaktı ancak suikaste uğraması sonucu alamamıştır. Yenhi yaratılan Hindistan ve Pakistan arasında o yıl ortaya çıkan savaşta ayrıca önemli bir faktör olmuştur. 1948'de Gandi'nin öldüğü yıl Barış Ödülü "yaşayan uygun bir aday olmadığı" bahanesiyle verilmedi ve 1989 yılında Dalay Lama'ya Ödül verildiğinde komite başkanı "bunun kısmen Mahatma Gandi'nin anısına saygıdan ötürü" verildiğini belirtti.
Yeni Delhi'de Gandi'nin 30 Ocak 1948'de suikaste uğradığı Birla Bhavan (ya da Birla Evi), 1971 yılında Hindistan hükûmeti tarafından alınmış ve 1973'te Gandhi Smriti ya da Gandi Hatırası olarak halka açılmıştır. Mahatma Gandi'nin yaşamının son dört ayını geçirdiği oda ile gece dolaşırken vurulduğu yer koruma altındadır.
Mohandas Gandi'nin suikaste uğradığı yerde şimdi bir Şehit Sütunu bulunmaktadır.
Mahatma Gandi'nin öldüğü 30 Ocak günü her yıl birçok ülkenin okullarında Şiddet Karşıtı ve Barış Günü olarak kutlanır. İlk olarak 1964'te İspanya'da kutlanmaya başlamıştır. Güney Yarımküre okul takvimini kullanan ülkelerde bu gün 30 Mart'ta ya da yakın günlerde kutlanır.
Ülküler ve eleştiriler
Gandi'nin katı ahimsa görüşü pasifizmi içerir dolayısıyla da siyasi spektrumun her kanadından çeşitli eleştirilere maruz kalmıştır.
Bölünme kavramı
Prensip olarak Gandi dinsel birlik görüşüyle çatıştığı için siyasi bölünmeye karşıydı. Hindistan'ın bölünerek Pakistan'ın kurulması hakkında Harijan'da 6 Ekim 1946'da şöyle yazmıştır:
Pakistan'ın yaratılması isteği, Müslümanlar Birliği tarafından öne sürülmesi İslam dışı ve hatta günah dolu olduğunu söylemekten de çekinmem. İslam birliği ve insanlığın kardeşliğini temel alır, insanlık ailesinin birliğini bozmayı değil. Dolayısıyla Hindistan'ı büyük bir ihtimalle savaşan iki gruba bölmeye çalışanlar hem Hindistan'ın hem de İslam'ın düşmanıdır. Beni parçalara ayırabilirler ama yanlış olduğunu düşündüğüm bir görüşe katılmamı bekleyemezler [...] çılgınca konuşmalara rağmen tüm Müslümanları dost edinmeye çalışmak arzumuzdan vazgeçmemeliyiz ve onları sevgimizin esiri olarak tutmalıyız.
Ancak, Homer Jack Gandi'nin Cinnah ile Pakistan konusundaki uzun mektuplaşmalarında şunlara dikkati çeker: "Her ne kadar Gandi kişisel olarak Hindistan'ın bölünmesine karşıysa da öncelikle bağımsızlığın elde edilmesi için Kongrenin ve Müslümanlar Birliğinin işbirliğiyle kurulacak olan geçici bir hükûmet altında işbirliğini yapılması ve daha sonra çoğunluğu Müslüman olan bölgelerde yapılacak bir halk oylamasıyla bölünme sorununa karar verilmesini belirten bir anlaşma önerdi."
Hindistan'ın bölünmesi hakkındaki bu çifte görüşü nedeniyle Gandi hem Hindular hem de Müslümanlar tarafından eleştirilmiştir. Muhammed Ali Cinnah ve çağdaşı Pakistanlılar Gandi'yi Müslüman siyasi haklarını baltalamak ile suçladı. Vinayak Damodar Savarkar ve müttefikleri Gandi'yi Müslümanların Hindulara karşı düzenlediği vahşete gözünü kapayarak Müslümanların siyasi olarak gönlünü almakla ve Pakistan'ın yaratılmasına izin vermekle suçluyordu. Bu siyasi olarak çekişmeli bir konu hâline gelmiştir: Pakistan asıllı Amerikalı tarihçi Ayesha Jalal gibi bazıları Gandi ve Kongre'nin Müslümanlar Birliği ile iktidarı paylaşmaktaki isteksizliklerinin bölünmeyi hızlandırdığını iddia ederken; Hindu milliyetçi siyasetçi Pravin Togadia gibi diğerleri Gandi'nin liderliğinde gösterdiği aşırı zayıflık sonucunda Hindistan'ın bölündüğünü söyler.
Gandi ayrıca 1930 yılında Filistin'in bölünerek İsrail devletinin kurulması konusunda yazarken bölünme konusundaki hoşnutsuzluğunu belirtmiştir. 26 Ekim 1938'de Harijan'da şöyle yazmıştır:
Bana Filistin'deki Arap-Yahudi sorunu ve Yahudilerin Almanya'da yaşadıkları hakkında görüşlerimi bildirmemi isteyen çeşitli mektuplar alıyorum. Bu çok zor soru hakkındaki görüşlerimi bildirirken tereddüt içindeyim. Tüm Yahudilere sempati duyuyorum, onları Güney Afrika'da yakından tanıdım. Bazıları yaşam boyunca arkadaşım oldu. Bu arkadaşlarım sayesinde Yahudilerin çağlar boyunca zulüm gördüklerinden haberdar oldum. Hristiyanlığın dokunulmazlarıydılar [...] Ama sempatim adaletin gerekliliklerine karşın gözlerimi kör etmiyor. Yahudiler için ulusal bir ev haykırışı bana pek çekici gelmiyor. Bunun kurulması için izin İncil'de arandı ve Filistin'e dönen Yahudiler bunu çok arzuladı. Niye, dünya üzerindeki diğer insanlar gibi doğdukları ve hayatlarını kazandıkları ülkeleri kendi vatanları olarak kabul edemediler? İngiltere nasıl İngilizlere, Fransa'da Fransızlara aitse Filistin de Araplara aittir. Yahudilerin isteklerini Araplara kabul ettirmeye çalışmak hem yanlış hem de insanlık dışıdır. Şu anda Filistin'de olanlar hiçbir ahlak kuralı ile açıklanamaz.
Şiddet içeren direnişin reddi
Gandi ayrıca şiddet içeren yöntemlerle bağımsızlığını kazanmaya çalışanları eleştirmesi nedeniyle de siyasi arenada hedef oldu. Bhagat Singh, Sukhdev, Udham Singh ve Rajguru'nun asılmalarını protesto etmeyi reddetmesi bazıları tarafından suçlanma sebebi olmuştur.
Bu eleştiriler hakkında Gandi şunları söylemiştir: "Bir zamanlar silahları olmadığı zaman Britanyalılarla nasıl silahsız mücadele edeceklerini gösterdiğim için beni dinleyenler vardı [...] ama bugün benim şiddet karşıtlığımın [Hindu-Müslüman ayaklanmalarına karşı] çözüm olmadığını ve dolayısıyla insanların nefsi müdafaa için silahlanmaları gerektiği bana söyleniyor.."
Bu argümanı birkaç makalede daha kullandı. İlk olarak 1938'de yazdığı "Zionism and Anti-Semitism," (Siyonizm ve Anti-Semitizm) adlı makalesinde Gandi Nazi 'nda Yahudilerin çektiği zulmü Satyagraha bağlamında yorumlar. Pasif direnişi Yahudilerin Almanya'da yüz yüze geldikleri zulme karşı gelme yöntemi olarak sunar,
Eğer ben bir Yahudi olsaydım ve Almanya'da doğup hayatımı orada kazansaydım, en az uzun boylu beyaz Alman kadar Almanya'yı vatanım olarak görürdüm ve ona ya beni vurmasını ya da zindana atmasını söylerdim; sınır dışı edilmeye ya da ayrımcı davranışlara tabi olmayı reddederdim. Bunu yaparken bu sivil direnişe Yahudi arkadaşlarımın katılmasını beklemezdim çünkü sonunda geride kalanların benim örneğimi izleyeceklerine güvenirdim. Eğer bir Yahudi ya da tüm Yahudiler burada önerilen çözümü kabul ederse şu anda olduğundan daha kötü bir duruma düşmezler. Ve gönüllü olarak çekilen ızdırap onlara bir dayanma direnci ile neşe verecektir [...] Hitler'in bu tarz eylemlere karşı hesaplayarak göstereceği şiddet Yahudilerin genel bir katliamı bile olabilir. Ama Yahudi zihni kendini gönüllü ızdıraba hazırlarsa hayal ettiğim bu katliam bile Jehovah'ın bir tiranın ellerinden ırkı kurtaracağı bir teşekkür ve neşe gününe bile dönüşebilir. Tanrıdan korkanlar için ölümde korkutucu bir şey yoktur.
Gandi bu açıklamaları için oldukça çok eleştirilmiştir. "Questions on the Jews" (Yahudiler Üzerine Sorular) adlı makalesinde şöyle cevap vermiştir: "Arkadaşlar Yahudilere yaptığım ricayı eleştiren iki gazete kupürü bana göndermiş. İki eleştiride de Yahudilere kendilerine karşı yapılan yanlışlar için pasif direnişi önermekle yeni hiçbir şey önermediğimi söylenmiş.....benim müdafaa ettiğim kalpten gelen şiddetten feragat ve bu büyük feragat sonucu ortaya çıkan etkin uygulamadır. Eleştirilere "Reply to Jewish Friends" (Yahudi Arkadaşlara Cevaplar) ve "Jews and Palestine" (Yahudiler ve Filistin) makaleleriyle şöyle cevap vermiştir: "benim müdafaa ettiğim kalpten gelen şiddetten feragat ve bu büyük feragat sonucu ortaya çıkan etkin uygulamadır."
Gandi'nin Yahudi Soykırımı ile yüz yüze kalmış olan Yahudiler hakkındaki görüşleri birçok yorumcunun eleştirisine neden olmuştur. Siyonizmin karşıtı olan Martin Buber 24 Şubat 1939'da Gandi çok sert bir açık mektup yayımladı. Buber Britanyalıların Hint uyruklarına davranışı ile Nazilerin Yahudilere karşı yaptıklarını kıyaslamanın münasebetsiz21 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . olduğunu belirtmiş; ve hatta Hintler zulmün kurbanları olduğunda Gandi'nin bir zamanlar kuvvet kullanımını desteklediğini belirtmiştir.
Gandi 1930'larda Yahudilerin Nazilerden gördüğü zulmü Satyagraha açısından yorumladı. Kasım 1938 yılındaki makalesinde pasif direnişi bu zulme karşı bir çözüm olarak önerdi:
Yahudilere Almanlar tarafından uygulanan zulmün tarihte eşi benzeri yok gibi gözükmektedir. Eski zamanların tiranları, Hitler'in bugün ulaştığı çılgınlık düzeyine hiç gelmemişlerdi. Hitler bu çılgınlığı dini bir azim ile sürdürmekte. Onun için, yaymaya çalıştığı seçkin ve militan milliyetçilik dininin gerektirdiği her tür insanlık dışı davranış, şu an ve sonrasında ödüllendirilecek bir insanlık davranışıdır. Açıkça çılgın ama gözü pek bir gençliğin suçları tüm ırkın üzerine inanılmaz bir vahşet ile çökmekte. İnsanlık adına yapıldığı kabul edilebilecek bir savaş var ise, tüm bir ırkın zulüm görmesini engellemek için Almanya'ya açılacak olan savaş tamamen haklı olacaktır. Böyle bir savaşın iyi ve kötü yönlerini tartışmak benim ufkumun ötesindedir. Almanya ile Yahudilere karşı uyguladıkları bu suçlar için bir savaş açılmasa bile, kesinlikle Almanya ile bir ittifaka girilemez. Adalet ve demokrasi için savaştığını söyleyen ama bu ikisinin düşmanı olan bir ulus ile nasıl ittifak kurulabilir ki?"
Glenn C. Altschuler, Gandi'nin Britanyalılara yaptığı Nazi Almanya'sı tarafından işgal edilmelerine izin vermeleri öğüdünü ahlaki yönden sorgular. Gandi Britanyalılara eğer "evlerinizi işgal etmek isterlerse, siz evlerinizden çıkın. Eğer serbestçe çıkmanıza izin vermezlerse onlara bağlılığı kabul edeceğinize erkek, kadın ve çocuk katledilmenize izin verin" demiştir.
Erken dönem Güney Afrika makaleleri
Gandi'nin Güney Afrika'da bulunduğu ilk yıllarda yazdığı bazı makaleler tartışma konusu olmuştur. Tüm eserlerinin yayımladığı "The Collected Works of Mahatma Gandhi," (cilt 8, s.120) koleksiyonunda yeniden basıldığı üzere, Gandi 1908 yılında "Indian Opinion" gazetesinde zamanının Güney Afrika hapishanesi hakkında şunları yazmıştır: "Yerli mahkûmların büyük çoğunluğu hayvanlardan yalnız bir basamak yukarıda ve genellikle sorun çıkarıyor, kendi aralarında dövüşüyorlar." Yine aynı koleksiyonda (Cilt 2, s.74) tekrar yayımlanan, 26 Eylül 1896 tarihli konuşmasında Gandi "tek meşgalesi avlanmak ve tek ihtirası bir karı satın alabilmek için yeterli miktarda sürü hayvanı toplamak ve sonra hayatını uyuşukluk içinde ve çıplak olarak geçirecek olan çiğ kaffir"den söz eder. Günümüzde Kaffir deyimi aşağılayıcı bir anlam içerir ancak Gandi'nin zamanında anlamının bugünkünden farklı olduğunu belirtmek gerekir. Buna benzer yorumlar nedeniyle bazıları Gandi'yi ırkçılıkla suçladı.
Uzmanlık alanları Güney Afrika olan iki tarih profesörü Surendra Bhana ve Goolam Vahed, bu tartışmaları The Making of a Political Reformer: Gandhi in South Africa, 1893–1914. (New Delhi: Manohar, 2005) (Siyasi bir Reformcunun Gelişimi: Gandhi Güney Afrika'da 1893-1914) adlı eserlerinde ele aldı. İlk bölüm olan, "Sömürge Natal'da Gandi, Afrikalılar ve Hintler"de "Beyaz idare"nin altında Afrika ve Hint toplulukları arasındaki ilişkiler ile ırk ayrımcılığına dolayısıyla da bu topluluklar arasında ortaya çıkan gerginliklere neden olan politikalar üzerine yoğunlaşırlar. Bu ilişkilerden çıkardıkları sonuca göre "genç Gandi 1890'larda hüküm süren ırk ayrımcılığı kavramlarından etkilenmiştir." Aynı zamanda "Gandhi'nin hapishanedeki deneyimlerinin Afrikalıların durumları hakkında daha duyarlı olmasına neden olduğunu [...] daha sonraları Gandi'nin yumuşadığını; Afrikalılara karşı önyargılarını dile getirirken daha az kategorik olduğunu ve ortak amaca yönelik noktaları görmeye daha açık olduğunu" belirtirler. "Johannesburg hapishanesindeki olumsuz görüşlerinin Afrikalıların genelinden ziyade uzun süre mahkûm kalan Afrikalılara yönelik" olduğunu söylerler."
Güney Afrika eski devlet başkanı Nelson Mandela, 2003 yılında Johannesburg'da Gandi'nin bir heykelinin açılmasını engellemeye çalışanlara rağmen Gandi'nin bir takipçisi olmuştur. Bhana ve Vahed heykelin açılması ile ilgili olaylar hakkındaki yorumlarını The Making of a Political Reformer: Gandhi in South Africa, 1893–1914 adlı eserlerinin sonuç bölümünde yapmışlardır. "Gandhi'nin Güney Afrika'ya Mirası," bölümünde "Gandhi, Beyaz idareyi sona erdirmeye çalışan birçok nesil Güney Afrikalı aktiviste ilham kaynağı olmuştur. Bu miras onu Nelson Mandela'ya bağlar [...] öyle ki Gandi'nin başladığını bir anlamda Mandela tamamlamıştır." Gandi'nin heykelinin açılması sırasında yaşanan tartışmalara atıfta bulunarak devam ederler. Gandhi hakkındaki bu iki farklı perspektif hakkında, Bhana ve Vahed şu sonuca ulaşır: "Apartheid sonrası Güney Afrika'da Gandi'yi siyasi amaçları için kullanmaya çalışanlar, Gandi hakkındaki bazı gerçeklerden bihaber olduklarında davalarına bir şey katamadıkları gibi, ondan basitçe ırkçı diye söz edenler de aynı derecede olayları saptırmaktadır."
Yakın geçmişte, Nelson Mandela, Güney Afrika'ya satyagrahanın girişinin 100. yıl dönümüne denk gelen Yeni Delhi'de 29 Ocak–30 Ocak 2007 tarihli bir konferansa katıldı. Ayrıca, Mandela Gandhi, My Father filminin Temmuz 2007'deki Güney Afrika galasında izleyici karşısına bir video klip ile çıktı. Bu klip hakkında filmin yapımcısı Anil Kapoor şöyle bahsetmiştir: "Nelson Mandela filmin açılışı için özel bir mesaj gönderdi. Mandela yalnızca Gandi hakkında değil, benim hakkımda da konuştu. Kalbimi ısıtan ve tevazu hissettiren bu filmi yaptığım için bana ettiği teşekkürdür. Hâlbuki bu filmi Güney Afrika'da çekmeme ve Dünya prömiyerini burada yapmama izin vermeleri nedeniyle benim teşekkür etmem gerekirdi. Mandela filmi çok destekledi." Güney Afrika devlet başkanı Thabo Mbeki, Güney Afrika hükûmetinin geri kalan üyeleriyle bu açılışa katıldı.
Diğer eleştiriler
Dalit kastından lider B. R. Ambedkar Gandi'nin Dalit toplumundan sözederken kullandığı Harijanlar terimini kınamıştır. Bu terimin anlamı "Tanrı'nın Çocukları"dır; ve bazıları tarafından bu Dalitlerin sosyal olarak olgunluğa erişmediği ve ayrıcalıklı Hint kastlarının babacan bir tavır içine girmesi anlamına geldiği şeklinde yorumlanmıştır. Ambedkar ve müttefikleri aynı zamanda Gandi'nin Dalit siyasal haklarını da baltaladığını hissediyordu. Gandi, her ne kadar Vaişya kastında doğduysa da, Ambedkar gibi Dalit aktivistler olmasına rağmen Dalitlerin adına konuşabileceği konusunda ısrar ediyordu.
Hintbilimci Koenraad Elst'te Gandi'yi eleştirmiştir. Gandi'nin pasif direniş kuramının etkinliğini sorguladı ve bunun Britanyalılardan yalnızca ufak birkaç ödün koparabildiğini belirtti. Elst ayrıca Britanyalıları pasif direnişten değil şiddet eylemlerinden korkmaları nedeniyle (ayrıca II. Dünya Savaşı'nın ardından kaynakların da tükenmesiyle birlikte) Hindistan'ın bağımsızlığının kabul edildiğini iddia etmiştir. Elst'e göre buna örnek olarak Subhaş Çandra Bose'nin Hindistan Ulusal Ordusu'na olan Hint toplumunun desteği verilebilir. Övgü olarak da şunu belirtir: "Gandi'nin ünlü olmasının başlıca nedeni, sömürgeleşmiş toplumlar içindeki özgürlük liderleri arasında, Batı modellerinden (milliyetçilik, sosyalizm, anarşizm gibi) değil de yerli kültürden çıkan politika ve stratejiler üreten tek lider olmasıdır."
Film
- Gandhi, 1982 (Ben Kingsley, Candice Bergen, )
- Gandhi, My Father, 2007
- Sevgili Dostum Hitler, 2011
Kaynakça
- ^ Chaudhury, Nilova (15 Haziran 2007). "October 2 is global non-violence day". hindustantimes.com. Hindustan Times. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Haziran 2007.
- ^ "General Assembly adopts texts on day of non-violence,..." un.org. United Nations. 15 Haziran 2007. 28 Haziran 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Temmuz 2007.
- ^ Gandhi, Gucerati dilinde "bakkal" (L. R. Gala, Popular Combined Dictionary, English-English-Gujarati & Gujarati-Gujarati-English, Navneet), Hintçede ise "parfüm satıcısı" demektir. (Bhargava's Standard Illustrated Dictionary Hindi-English).
- ^ Collected Works of Mahatma Gandhi Cilt 5 Dokuman#393, Gandhi: Behind the Mask of Divinity s106
- ^ http://www.gandhism.net/sergeantmajorgandhi.php 21 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Başçavuş Gandi
- ^ Collected Works of Mahatma Gandhi VOL 5 s 410
- ^ R. Gandhi, Patel: A Life, s. 82.
- ^ R. Gandhi, Patel: A Life, s. 89.
- ^ R. Gandhi, Patel: A Life, sf. 105.
- ^ R. Gandhi, Patel: A Life, s. 131.
- ^ R. Gandhi, Patel: A Life, sf. 172.
- ^ R. Gandhi, Patel: A Life, s. 230–32.
- ^ R. Gandhi, Patel: A Life, s. 246.
- ^ R. Gandhi, Patel: A Life, s. 277–81.
- ^ R. Gandhi, Patel: A Life, s. 283–86.
- ^ R. Gandhi, Patel: A Life, s. 309.
- ^ R. Gandhi, Patel: A Life, s. 318.
- ^ R. Gandhi, Patel: A Life, s. 462.
- ^ R. Gandhi, Patel: A Life, s. 464–66.
- ^ R. Gandhi, Patel: A Life, s. 472.
- ^ Vinay Lal. ‘Hey Ram’: The Politics of Gandhi’s Last Words 4 Haziran 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Humanscape 8, no. 1 (Ocak 2001): s. 34–38.
- ^ "Gandi2nin ölümü üzerine Nehru'nun konuşması. 15 Mart 2007'de erişildi". 11 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2008.
- ^ a b c d e "Gandhi's ashes to rest at sea, not in a museum" 31 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Guardian, 16 Ocak 2008
- ^ "GANDHI'S ASHES SCATTERED" 11 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Cincinnati Post, 30 Ocak 1997 "Kimsenin bilmediği sebeplerden ötürü, Gandi'nin küllerinin bir kısmı Yeni Delhi'nin 1.800 km güneydoğusunda Cuttack'ta bir bankanın kiralık kasasına konmuş. 1995'te gazeteler küllerin bankada olduğunu haber yaptıktan sonra Tuşar Gandi mahkemede dava açarak külleri almak istemiştir."
- ^ Ferrell, David (27 Eylül 2001). "A Little Serenity in a City of Madness". Los Angeles Times. ss. B 2.
- ^ Asirvatham, Eddy. Political Theory. S.chand. ISBN .
- ^ Bharatan Kumarappa, Editör, "For Pacifists," M.K. Gandhi, Navajivan Publishing House, Ahmedabad, Hindistan, 1949.
- ^ Gandhi, Mahatma (1972). Non-violence in peace and war, 1942–[1949]. Garland Publishing. ISBN .
- ^ Bondurant, s. 28.
- ^ Bondurant, s. 139.
- ^ "International Vegetarian Union – Mohandas K. Gandhi (1869–1948)". 22 Ocak 2016 tarihinde kaynağından .
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2008.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2008.
- ^ "Time magazine people of the century". 21 Haziran 2000 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mart 2008.
- ^ The Story of My Experiments with Truth – An Autobiography[], s. 176.
- ^ The Story of My Experiments with Truth – An Autobiography[], s. 177.
- ^ The Story of My Experiments with Truth – An Autobiography[], s. 183.
- ^ Desai, Mahadev. The Gospel of Selfless Action, or, The Gita According To Gandi. (Navajivan Publishing House: Ahmedabad: İlk basım 1946). Diğer basımlar: 1948, 1951, 1956.
- ^ Desai'nin ek yorumları olmayan daha kısa bir basım da vardır: Anasaktiyoga: The Gospel of Selfless Action. Jim Rankin, editör. Yazar M.K. Gandhi; Mahadev Desai, çevirmen. (Dry Bones Press, San Francisco, 1998) .
- ^ http://www.indiatogether.org/2003/may/rvw-gndhtgore.htm 9 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Overview of debates between Gandhi and Tagore
- ^ Peerless Communicator 4 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . V.N. Narayanan. Life Positive Plus, Ekim-Aralık2002
- ^ Gandhi, M. K. Unto this Last: A paraphrase (PDF) (İngilizce). Ahmedabad: Navajivan Publishing House. ISBN . 27 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Mart 2008.
- ^ Collected Works of Mahatma Gandhi (CWMG) Controversy 24 Mayıs 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (gandhiserve)
- ^ . 20 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2007.
- ^ "COMMEMORATING MARTIN LUTHER KING JR.: Gandhi's influence on King". 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2020.
- ^ a b Nelson Mandela, The Sacred Warrior: The liberator of South Africa looks at the seminal work of the liberator of India 20 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Time Magazine, 3 Ocak 2000.
- ^ "A pacifist uncovered – Abdul Ghaffar Khan, Pakistani pacifist". 24 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2008.
- ^ "An alternative Gandhi". 14 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mart 2008.
- ^ . 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2008.
- ^ Lennon Lives Forever 28 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. rollingstone.com 'dan alıntı. 20 Mayıs 2007'de erişildi.
- ^ Of Gandhigiri and Green Lion, Al Gore wins hearts at Cannes 11 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. exchange4media.com 'dan alıntı. 23 Haziran 2007'de erişildi.
- ^ Chaudhury, Nilova (15 Haziran 2007). "October 2 is global non-violence day". hindustantimes.com. Hindustan Times. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Haziran 2007.
- ^ Dutta, Krishna and Andrew Robinson, Rabindranath Tagore: An Anthology, s. 2.
- ^ . 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ M.K. Gandhi: An Autobiography 15 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. 21 Mart 2006'da erişildi.
- ^ Documentation of how and when Mohandas K. Gandhi became known as the "Mahatma" 15 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. 21 Mart 2006'da erişildi.
- ^ The Children Of Gandhi 7 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Time. 21 Nisan 2007'de erişildi.
- ^ AFSC's Past Nobel Nominations 15 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Amit Baruah. 'Gandi not getting the Nobel was the biggest omission' 29 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. The Hindu, 2006. 17 Ekim 2006'da erişildi.
- ^ Øyvind Tønnesson. Mahatma Gandhi, the Missing Laureate 3 Ağustos 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Nobel e-Museum Peace Editor, 1998–2000. 21 Mart 2006'da erişildi.
- ^ The Essential Gandhi: An Anthology of His Writings on His Life, Work, and Ideas 2 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .., Louis Fischer, ed., 2002 (yeniden basım) ss. 106–108.
- ^ The Essential Gandhi: An Anthology of His Writings on His Life, Work, and Ideas 2 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..Louis Fischer, basım., 2002 (yeniden basım) s. 308–9.
- ^ Jack, Homer. The Gandhi Reader 22 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., s. 418.
- ^ The Essential Gandhi: An Anthology of His Writings on His Life, Work, and Ideas 2 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .., Louis Fischer, basım., 2002 (yeniden basım) s. 286-288.
- ^ Mahatama Gandhi on Bhagat Singh 12 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Gandhi — 'Mahatma' or Flawed Genius? 9 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi.
- ^ The Essential Gandhi: An Anthology of His Writings on His Life, Work, and Ideas 2 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .., Louis Fischer, basım., 2002 (yeniden basım) s. 311.
- ^ Jack, Homer. The Gandhi Reader 22 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., s. 319–20.
- ^ a b Jack, Homer. The Gandhi Reader, S. 322.
- ^ Jack, Homer. The Gandhi Reader, s. 323–4.
- ^ Jack, Homer The Gandhi Reader, s. 324–6.
- ^ David Lewis Schaefer. What Did Gandhi Do? 22 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. National Review. 28 Nisan 2003. 21 Mart 2006'da erişildi; Richard Grenier. "The Gandhi Nobody Knows" 16 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Commentary Magazine. Mart 1983. 21 Mart 2006'da erişildi.
- ^ Hertzberg, Arthur. The Zionist Idea. PA: Jewish Publications Society, 1997, s. 463-464.; ayrıca bakınız Gordon, Haim. "A Rejection of Spiritual Imperialism: Reflections on Buber's Letter to Gandhi." Journal of Ecumenical Studies, 22 Haziran 1999.
- ^ Jack, Homer. The Gandhi Reader, Harijan, 26 Kasım 1938, s. 317–318.
- ^ Mohandas K. Gandhi. A Non-Violent Look at Conflict & Violence 30 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Harijan 26 Kasım 1938
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mart 2008.
- ^ a b Rory Carroll, "Gandhi branded racist as Johannesburg honours freedom fighter" 10 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Guardian, 17 Ekim 2003.
- ^ "The Making of a Political Reformer: Gandhi in South Africa, 1893–1914". 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mart 2008.
- ^ The Making of a Political Reformer: Gandhi in South Africa, 1893–1914. Surendra Bhana ve Goolam Vahed, 2005: s.44
- ^ The Making of a Political Reformer: Gandhi in South Africa, 1893–1914. Surendra Bhana ve Goolam Vahed, 2005: s.45
- ^ The Making of a Political Reformer: Gandhi in South Africa, 1893–1914. Surendra Bhana ve Goolam Vahed, 2005: s.149
- ^ The Making of a Political Reformer: Gandhi in South Africa, 1893–1914. Surendra Bhana ve Goolam Vahed, 2005: s.150–1
- ^ The Making of a Political Reformer: Gandhi in South Africa, 1893–1914. Surendra Bhana ve Goolam Vahed, 2005: s.151
- ^ Mandela calls for Gandhi's non-violence approach 7 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ a b Anil Kapoor moved to tears in South Africa 26 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., New Kerala
- ^ . 22 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2008.
- ^ . 22 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2008.
- ^ British Empire: Glossary: H
- ^ . 19 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2008.
- ^ "Elst, Koenraad. A Tale of Two Murders : Yitzhak Rabin and Mahatma Gandhi". 13 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mart 2008.
Konuyla ilgili yayınlar
Türkçe
- M.K. Gandhi. Bir Özyaşam Öyküsü:Yaşadığım Gerçeğin Öyküsü. Çevirmen:Vedat Günyol (2001 bas.). İstanbul: Cem Yayınları. .
- Emrys Westacott. Gandhi ve Şiddet Dışı Direniş / Mahatma Gandhi'nin Yazılarından Seçmeler. Kaknüs Yayınları.
- M.K. Gandhi. Gandhi'ye Göre Bhagavad Gita. Çevirmen:Seda Çiftçi, Vecihi Karadoğan (Nisan 2004 bas.). İstanbul: Kaknüs Yayınları. .
- Trudy S. Settel. Gandhi'nin Bilgelik Kitabı. Çevirmen:Şen Süer Kaya (1998 bas.). Anahtar Kitaplar Yayınevi. .
- Yaşar Şahin Anıl. Mahatma Gandhi (Aralık 2005 bas.). İstanbul: Kastaş Yayınları. .
- Henry David Thoreau ve M.K. Gandhi. Sivil İtaatsizlik ve Pasif Direniş. Çevirmen:Fatma Ünsal, C.Hakan Arslan (1997 bas.). Vadi Yayınları. .
İngilizce
- Bhana, Surendra ve Goolam Vahed. The Making of a Political Reformer: Gandhi in South Africa, 1893–1914. New Delhi: Manohar, 2005.
- Bondurant, Joan V. (1988). Conquest of Violence: The Gandhian Philosophy of Conflict. Princeton UP. .
- Chernus, Ira. American Nonviolence: The History of an Idea, chapter 7.
- Chadha, Yogesh. Gandhi: A Life.
- Dutta, Krishna ve Andrew Robinson. Rabindranath Tagore: An Anthology (1997 bas.). Londra: Picador/Macmillan. .
- Gandhi, Mahatma. The Collected Works of Mahatma Gandhi. New Delhi: Publications Division, Ministry of Information and Broadcasting, Govt. of India, 1994.
- Gandhi The Man, biyografi Eknath Easwaran
- Fischer, Louis. The Essential Gandhi: An Anthology of His Writings on His Life, Work, and Ideas2 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Vintage: New York, 2002. (yeniden basım)
- Gandhi, M.K. "Zionism and Antisemitism." The Gandhi Reader: A Sourcebook of His Life and Writings.22 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Homer Jack (ed.) Grove Press, New York: 1956:317–322.
- "Questions on the Jews." The Gandhi Reader: A Sourcebook of His Life and Writings. Homer Jack (ed.) Grove Press, New York: 1956:322–3.
- "Reply to Jewish Friends." The Gandhi Reader: A Sourcebook of His Life and Writings. Homer Jack (ed.) Grove Press, New York: 1956:323–4.
- "Jews and Palestine." The Gandhi Reader: A Sourcebook of His Life and Writings. Homer Jack (ed.) Grove Press, New York: 1956:324–6.
- Gandhi, M.K. Doğrulukla Olan Deneyimlerimin Öyküsü (1929)
- Gandhi, Rajmohan (1990). Patel: A Life. Navajivan Publishing House. .
- Hunt, James D. Gandhi in London. New Delhi: Promilla & Co., Publishers, 1978.
- Mann, Bernhard, The Pedagogical and Political Concepts of Mahatma Gandhi and Paulo Freire. In: Claußen, B. (Ed.) International Studies in Political Socialization and Education. Bd. 8. Hamburg 1996.
- Rühe, Peter. Gandhi: A Photo biography.
- Sharp, Gene. Gandhi as a Political Strategist, with Essays on Ethics and Politics. Boston: Extending Horizon Books, 1979.
- Sofri, Gianni. Gandhi and India: A Century in Focus. (1995)
- Gordon, Haim. A Rejection of Spiritual Imperialism: Reflections on Buber's Letter to Gandhi. Journal of Ecumenical Studies, 22 Haziran 1999.
- Gandhi, M.K.
- GANDHI -- A Discussion of the Struggle for Human Rights by Daisaku Ikeda
Dış bağlantılar
' hakkında daha fazla bilgi edinin | |
Commons'ta dosyalar | |
Vikisöz'de alıntılar |
- Mahatma Gandhi's autobiography on wikisource
- Mahatma Gandhi News Research and Media service24 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Mani Bhavan Gandhi Sangrahalaya Gandhi Museum & Library23 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Gandhi Book Centre20 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- at Soka University of America
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mohandas Karamcand Gandi Guceratca મ હનદ સ કરમચ દ ગ ધ 2 Ekim 1869 30 Ocak 1948 Hindistan in ve Hindistan Bagimsizlik Hareketi nin siyasi ve ruhani lideri Gorusleri Gandizm olarak anilir Kotuluge karsi aktif ama siddetsiz direnis ve gercek ile ilgili olan Satyagraha felsefesinin oncusudur Bu felsefe Hindistan i bagimsizligina kavusturmus ve dunya uzerinde vatandaslik haklari ve ozgurluk savunucularina ilham kaynagi olmustur Gandi Hindistan da ve dunyada Tagore tarafindan verilen ve yuce ruh anlamina gelen mahatma Sanskritce मह त म ve baba anlamina gelen bapu Guceratca બ પ adlariyla anilir Hindistan da resmi olarak Ulusun Babasi ilan edilmistir ve dogum gunu olan 2 Ekim Gandhi Jayanti adiyla ulusal tatil olarak kutlanir 15 Haziran 2007 de Birlesmis Milletler Genel Kurulu oybirligi ile 2 Ekim gununu Dunya Siddetsizlik Gunu olarak ilan etmistir Gandi hakkinda en fazla eser yazilan kisiler listesinde 8 sirada yer almistir Mohandas Karamcand GandiDogumMohandas Karamcand Gandi 2 Ekim 1869 1869 10 02 Britanya HindistaniOlum30 Ocak 1948 78 yasinda Yeni Delhi HindistanOlum sebebiSuikastDefin yeri Delhi yakildi 28 38 29 N 77 14 54 E 28 6415 K 77 2483 D 28 6415 77 2483Diger ad lar iMahatma Gandhi Bapu GandhijiEtnik kokenGuceratMezun oldugu okul lar UCLTaninma nedeniHindistan Bagimsizlik Hareketi nin lideri Satyagraha felsefesi Ahimsa PasifizmBoy1 64 m 5 ft 5 in DinJainizm etkisi ile HinduizmEvlilikKasturba GandiCocuk lar Harilal Gandi Manilal GandiEbeveyn ler Putlibai Gandi annesi Karamchand Gandi babasi ImzaGandi cikrik basindaApartheidOlaylar veSharpeville Katliami Ihanet Davasi Rivonia Davasi KuruluslarANC AWB HNP SACP Ulusal Parti COSATU KisilerP W Botha D F Malan Nelson Mandela Desmond Tutu F W de Klerk H F Verwoerd B J Vorster Steve Biko Mahatma Gandi Robert Sobukwe YerlerBantustan Robben Adasi Guneybati Afrika Soweto Diger konular goruntuletartisdegistir Gandi ilk olarak Guney Afrika da Hint toplulugunun vatandaslik haklari icin bariscil baskaldiri gerceklestirdi Afrika dan Hindistan a dondukten sonra yoksul ciftci ve emekcileri baskici vergilendirme politikasina ve yaygin ayrimciliga karsi protesto etmeleri icin orgutledi Hindistan Ulusal Kongresi nin liderligini ustlenerek ulke capinda yoksullugun azaltilmasi kadinlarin serbestisi farkli din ve etnik gruplar arasinda kardeslik kast ve dokunulmazlik ayrimciligina son verilmesi ulkenin ekonomik yeterliligine kavusmasi ve en onemlisi olan Swaraj yani Hindistan in yabanci hakimiyetinden kurtulmasi konularinda ulke capinda kampanyalar yuruttu Gandi Hindistan da alinan Britanya tuz vergisine karsi 1930 da yaptigi 400 kilometrelik Tuz Yuruyusu ile ulkesinin Britanya ya karsi baskaldirmasina onculuk etti 1942 de Britanyali yetkililere acik cagrida bulunarak Hindistan i terk etmelerini istedi Hem Guney Afrika hem de Hindistan da bircok kez hapsedildi Gandi her durumda pasifizmi ve gercegi savunarak bu goruslerini hayata gecirdi Kendi kendine yeterli olan bir asram kurarak basit bir hayat yasadi Cikrik ile orulen geleneksel dhoti ve ortu gibi giysilerini kendisi yapti Onceleri vejetaryen iken sonralari yalnizca meyve ile beslenmeye basladi Hem kisisel arinma hem de protesto amaciyla bazen bir ayi asan oruclar tuttu GencligiGenc Mohandas Mohandas Karamcand Gandi 2 Ekim 1869 gunu Porbandar da bir Hindu Modh ailesinin oglu olarak dunyaya gelmistir Babasi Karamcand Gandi Porbandar in diwani yani basveziriydi Annesi Putlibai babasinin dorduncu esi ve Pranami Vaisnava mezhebinden bir Hindu idi Karamcand in ilk iki esi birer kiz cocuk dogurduktan sonra bilinmeyen bir nedenle olmuslerdir Dindar bir anne ile gecirdigi cocukluk doneminde cevresinde Gucerat in Caynizm etkileriyle Gandi canlilara zarar vermeme etyemezlik kisisel arinma icin oruc tutma ve farkli inanc ve kast uyeleri arasinda karsilikli tolerans gibi ogretileri ogrenmistir Dogustan vaisya yani calisanlar kastina mensuptur Gandi ve esi Kasturba 1902 Mayis 1883 te 13 yasindayken ailesinin istegiyle yine 13 yasindaki Kasturba Makhanji ile evlendi Ilki bebekken olen bes cocuklari oldu Harilal 1888 de Manilal 1892 de Ramdas 1897 de ve Devdas 1900 de dogdu Gandi gencliginde Porbandar ve Rajkot ta ortalama bir ogrenciydi Bhavnagar da bulunan Samaldas Koleji ne giris sinavini kil payi kazandi Ailesi avukat olmasini istedigi icin kolejde de mutsuzdu 18 yasinda 4 Eylul 1888 de Gandi avukat olmak icin hukuk okumak uzere University College London a girdi Imparatorluk baskenti Londra da gecirdigi zaman icinde etten alkolden ve seksten uzak durmak gibi Hindu kurallarina uyacagina dair Caynist kesis Becharji nin onunde annesine verdigi sozun etkisinde kalmistir Her ne kadar ornegin dans dersleri alarak Ingiliz geleneklerini denemeye calistiysa da ev sahibinin koyun etinden yaptigi yemekleri yiyemiyor yine ev sahibinin gosterdigi Londra nin birkac etyemez lokantasindan birinde yemek yiyordu Yalnizca annesinin isteklerine koru korune uymak yerine etyemezlik uzerine yazilar okuyarak entelektuel olarak da bu felsefeyi benimsedi Etyemezler Dernegi ne katildi yonetim kuruluna secildi ve bir subesini kurdu Daha sonra orgutleme deneyimini burada kazandigini soylemistir Karsilastigi etyemezlerin bazilari 1875 yilinda evrensel kardesligin tesisi icin kurulmus olan ve kendilerini Budist ve Hindu edebiyatini arastirmaya adamis olan Teosofi Dernegi ne uyeydi Bunlar Gandi yi Bhagavadgita yi okumasi icin tesvik ettiler Daha once din konularina ozel bir ilgi gostermemis olan Gandi Hinduizm Hristiyanlik Budizm Islam ve diger dinlerin kutsal metinlerini ve bunlar hakkinda yazilan eserleri okudu Ingiltere ve Galler barosuna girdikten sonra Hindistan a dondu ama Bombay da avukatlik yaparken cok basarili olamadi Daha sonra lise ogretmeni olarak ise basvurup basarili olamayinca Rajkot a geri dondu ve arzuhalcilik yapmaya basladi fakat bir Britanya subayi ile dustugu anlasmazlik sonucu bu isi de birakmak zorunda kaldi Otobiyografisinde bu olaydan agabeyinin yararina yaptigi basarisiz bir lobicilik girisimi olarak soz eder 1893 te bu sartlar altindayken o zamanlar Britanya Imparatorlugu nun bir parcasi olan Guney Afrika da Natal eyaletinde bir Hindistan firmasinin onerdigi bir yillik isi kabul etti Gandi 1895 yilinda Londra ya dondugunde radikal goruslu Somurgeler Bakani Joseph Chamberlain ile tanisti Daha sonralari bu bakanin oglu Neville Chamberlain 1930 larda Buyuk Britanya Basbakani olacak ve Gandi yi durdurmaya calisacakti Joseph Chamberlain Hintlere barbarca yaklasildigini kabul etmesine ragmen bu durumu duzeltecek herhangi bir yasa degisikligine gitmeye pek istekli degildi Guney Afrika da Yurttaslik Haklari Hareketi 1893 1914 Gandi Guney Afrika da 1895 Bascavus M K Gandi Britanya Silahli Kuvvetleri Guney Afrika 1900 Gandi Guney Afrika da Hintlere uygulanan ayrimciliga maruz kaldi Ilk olarak elinde birinci mevki bileti olmasina ragmen ucuncu mevkiye gecmedigi icin Pietermaritzburg da trenden atildi Daha sonra yoluna at arabasi ile devam ederken Avrupali bir yolcuya yer acmak icin arabanin disinda basamak uzerinde yolculuk etmeyi reddettigi icin surucu tarafindan dovuldu Yolculugu esnasinda bazi otellere alinmamak gibi cesitli zorluklarla karsi karsiya kaldi Benzer diger olaylardan birinde bir Durban mahkemesi yargici turbanini cikarmasini emrettiginde buna karsi cikti Sosyal haksizliklar karsisinda uyanmasina neden olan bu olaylar hayatinda bir donum noktasi olmus ve daha sonraki sosyal eylemciligine temel olusturmustur Guney Afrika da Hintlerin maruz kaldiklari irkcilik onyargi ve haksizliklara dogrudan tanik olmus ve halkinin Britanya Imparatorlugu icindeki yeri ile kendisinin topluluk icindeki yerini sorgulamaya baslamistir Gandi Hintlerin oy kullanmasini engelleyen bir yasa tasarisina Hintlerin karsi cikmasina yardim etmek icin buradaki kalis suresini uzatti Yasanin cikmasini engelleyemese de kampanyasi Guney Afrika da Hintlerin yasadigi sorunlara dikkati cekme yonunden basarili olmustur 1894 te Natal Hint Kongresi ni kurdu ve bu orgut araciligiyla Guney Afrika da bulunan Hint toplulugunu ortak bir siyasi gucun arkasinda toplayabildi Ocak 1897 de Hindistan a yaptigi kisa bir gezinin ardindan Guney Afrika ya donen Gandi ye saldiran bir grup beyaz onu linc etmek istedi Daha sonraki kampanyalarini sekillendirecek olan kisisel degerlerinin ilk tezahurlerinden biri olan bu olayda sahsina karsi yapilan yanlislari mahkeme karsisina getirmeme ilkesini one surerek kendisine saldiranlar hakkinda suc duyurusunda bulunmayi reddetti 1906 yilinda Transvaal hukumeti somurgenin Hint nufusunu zorla kayit altina almayi gerektiren bir yasayi kabul etti Gandi ayni yil 11 Eylul de Johannesburg da yapilan toplu gosteri sirasinda hala gelismekte olan satyagraha gercege baglilik ya da pasif protesto yontemini ilk kez uygulamaya basladi ve Hint yandaslarina siddete basvurarak karsi cikmak yerine yeni yasaya uymayi reddedip bunun sonuclarina katlanmalari icin cagrida bulundu Bu oneri kabul edildi ve yedi yil suren mucadelede grev yapmak kayit olmayi reddetmek kayit kartlarini yakmak gibi cesitli siddetsiz baskaldirilar nedeniyle aralarinda Gandi nin de bulundugu binlerce Hint hapsedildi kirbaclandi ve hatta vuruldu Her ne kadar hukumet Hint protestoculari bastirmada basarili olmussa da bariscil Hint protestoculara Guney Afrika hukumetinin uyguladigi agir yontemlerin kamuoyunda yarattigi tepki sonucunda Guney Afrikali general Jan Christiaan Smuts Gandi ile bir uzlasmaya gitmek zorunda kalmistir Bu mucadele sirasinda Gandi nin fikirleri sekillendi ve Satyagraha kavrami olgunlasti Zulu Savasi ndaki Rolu1906 yilinda Britanyali yetkililer yeni bir vergi daha koyduktan sonra Guney Afrika daki Zulular iki Britanya subayini oldurdu Misilleme olarak Britanyali yetkililer Zululara savas ilan etti Gandi Britanyali yetkililerin Hintleri askere almasi icin cabaladi Hintlerin tam yurttaslik haklarina kavusabilme iddialarini yasallastirmak icin savasi desteklemeleri gerektigini savundu Fakat Britanyali yetkililer Hintlere ordularinda rutbe vermeyi reddetti Yine de Gandi nin onerisini kabul edip bir grup gonullu Hint in sedye tasiyiciligi yaparak yarali Britanya askerlerini tedavi etmelerine izin verdiler 21 Temmuz 1906 da Gandi kendi kurdugu Indian Opinion gazetesinde Natal Hukumeti tarafindan Yerlilere karsi yapilan operasyonlarda kullanilmak uzere deneme maksatli kurulan birlik yirmi uc Hint ten olusmaktadir diye yazmistir Gandi Indian Opinion daki yazilariyla Guney Afrika daki Hintlerin savasa katilmasini tesvik ediyordu Eger Hukumet nasil bir ihtiyat gucunun bosa gittigini fark ederse bunu kullanmak isteyecek ve Hintleri gercek savas yontemleri icin tam bir egitimden gecirecektir Gandi nin gorusune gore 1906 yili Askere Alma Yonetmeligi Hintleri Yerlilerden daha alt seviyeye dusuruyordu Dolayisiyla Hintleri yerli siyahlari ornek gostererek bu yonetmelige Satyagraha ya uygun olarak karsi cikmaya davet ediyor ve soyle diyordu Bizden daha az gelismis olan melez kastlar ve kaffirler yerli siyahlar bile hukumete karsi cikti Paso yasasi onlara da uygulaniyor ama hicbiri paso almiyor Hindistan Bagimsizlik Mucadelesi 1916 1945 Gandi 1915 te Guney Afrika dan Hindistan a geri dondu Hindistan Ulusal Kongresi nin toplantilarinda konusmalar yapti ama asil olarak Hint halki siyaset ve diger sorunlar uzerinde dusunmeye o zamanlar Kongre Partisi nin onemli liderlerinden olan Gopal Krisna Gokhale tarafindan tesvik edildi Camparan ve Kheda Gandi 1918 yilinda Kheda ve Camparan satyagrahalari sirasinda Gandi ilk onemli basarilarini 1918 yilinda Camparan karisikligi ve Kheda Satyagraha sirasinda elde etmistir Cogunlugu Britanyali olan toprak sahiplerinin milis kuvvetleri tarafindan baski altinda tutulan koyluler asiri yoksulluk icindeydi Koyler son derece pisti ve hijyenik degildi Alkolizm kast sisteminden kaynaklanan ayrimcilik ve kadinlara karsi ayrimcilik cok yaygindi Yikici bir kitlik olmasina ragmen Britanyali yetkililer giderek artan yeni vergiler koymakta israrciydi Durum umitsizdi Gucerat ta Kheda da sorun ayniydi Gandi kendisini uzun zamandir destekleyenlerle ve bolgeden yeni gonullulerle burada bir asram kurdu Kotu yasam kosullari cekilen acilar ve uygulanan vahset koylerin detayli olarak incelenmesiyle kayit altina alindi Koylulerin guvenini kazanarak buralarin temizlenmesine okullar ve hastaneler kurulmasina onculuk etti Koy liderlerini yukarida belirtilen toplumsal sorunlarin cozume kavusturulmasi icin cesaretlendirdi Ama asil etkisi polis tarafindan huzursuzluk yaratma nedeniyle tutuklanip eyaleti terk etmesi istendiginde bas gosterdi Yuzbinlerce insan hapishane karakol ve mahkemelerin onunde protesto gosterilerinde bulunarak Gandi nin saliverilmesini istedi Mahkeme Gandi yi salivermek zorunda kaldi Gandi toprak sahiplerine karsi protestolar ve grevler duzenledi Britanya hukumetinin yonlendirmesiyle toprak sahipleri bolgenin yoksul koylulerine daha fazla yardim edeceklerine urettiklerini tuketebileceklerine ve kitlik bitene kadar vergileri kaldiracaklarina dair bir antlasma imzaladilar Bu karisiklik sirasinda insanlar Gandi ye Bapu Baba ve Mahatma Yuce Ruh demeye basladilar Kheda da Sardar Patel Britanyali yetkililerle yapilan pazarliklarda Gandi koyluleri temsil etti Pazarliklar sonunda vergiler askiya alindi ve tum tutuklular saliverildi Bunun sonucunda Gandi nin unu tum ulkeye yayildi Is Birligi YapmamaIs birligi yapmama ve bariscil karsi koyma Gandi nin haksizliga karsi silahlari idi Pencap ta Britanya birliklerinin sivilleri oldurdugu Jallianwala Bagh ya da Amritsar katliami ulkede giderek artan ofkeye ve siddet olaylarina neden olmustu Gandi hem Britanyali yetkilileri hem de onlara karsi misilleme yapan Hintleri elestirdi Britanyali sivil kurbanlara bassagligi dileyen ve isyanlari kinayan bir aciklama kaleme aldi Buna parti icinde once karsi cikilsa da Gandi nin her turlu siddetin kotu oldugu dolayisiyla da haksiz oldugu ilkesini savundugu duygusal konusmasindan sonra kabul edildi Fakat katliamdan ve bunu izleyen siddet olaylarindan sonra Gandi Hindistan in kendi kendini yonetmesi ve tum Hindistan hukumet kuruluslarinin yonetiminin elde edilmesi fikri uzerinde yogunlasti Bunun sonucunda tam kisisel tinsel ve siyasal bagimsizlik anlamina gelen Swaraj kavrami olgunlasti Sabarmati Asram Gandi nin Gucerat taki evi Aralik 1921 de Gandi Hindistan Ulusal Kongresi nde yurutme yetkisine sahip oldu Liderligi altinda Kongre amaci Swaraj olan yeni bir anayasa altinda orgutlendi Giris ucreti odeyen herkes partiye kabul edilmeye basladi Disiplini artirmak icin bir dizi komite kurularak parti elit bir orgutten ulusal kitlenin ilgisini ceken bir orgute donustu Gandi siddetsizlik hareketlerinin icine swadeshi ilkesini yani yabanci urunlerin ozellikle de Britanya urunlerinin boykotunu da ekledi Buna bagli olarak tum Hintlerin Britanya mali kumaslar yerine elle dokunmus khadi kumasi kullanmasini savundu Gandi yoksul zengin demeden tum Hint erkek ve kadinlarin bagimsizlik hareketini desteklemek icin her gun khadi kumasi dokumalarini onerdi Bu isteksizleri ve hirslilari hareketin disinda tutmak ve disiplin kurmak ayrica da o zamana kadar boylesi etkinliklere katilmalari uygun gorulmeyen kadinlari harekete katabilmek icin bir yontemdi Gandi halki Britanya urunlerinin yani sira Britanya egitim kurumlarini ve mahkemelerini de boykot etmeye hukumet islerinden istifaya ve Britanya unvanlarini kullanmamaya cagirdi Bu Is birligi yapmama politikasi Hint toplumunun her katmanindan cok genis bir katilim sonucunda buyuk basari kazandi Fakat hareketin doruk noktasina ulastigi Subat 1922 de Uttar Prades in Chauri Chaura sehrinde patlak veren siddetli catisma sonucu birdenbire sona erdi Hareketin siddete yonelmesinden ve bunun butun yapilanlari yikmasindan korkan Gandi ulusal itaatsizlik kampanyasini sona erdirdi Gandi 10 Mart 1922 de tutuklandi isyana tesvikten yargilanarak alti yil hapis cezasina carptirildi 18 Mart 1922 de baslayan cezasi iki yil sonra Subat 1924 te apandisit ameliyati nedeniyle saliverildikten sonra bitti Gandi nin birlestirici kisiliginden hapiste kaldigi surece yararlanamayan Hindistan Ulusal Kongresi bolundu ve iki hizip olustu Bunlardan biri partinin secimlere katilmasini isteyen Chitta Ranjan Das ve Motilal Nehru tarafindan yonetiliyordu diger hizip secimlere katilmaya karsi cikiyordu ve Chakravarti Rajagopalachari ve Sardar Vallabhbhai Patel tarafindan yonetiliyordu Ayrica isbirligi yapmama sirasinda Hindu ve Muslumanlar arasindaki isbirligi parcalanmaya baslamisti Gandi bu anlasmazliklari 1924 sonbaharinda yaptigi uc aylik oruc gibi yontemlerle ortadan kaldirmaya calistiysa da cok basarili olamadi Swaraj ve Tuz Satyagrahasi Tuz Yuruyusu Tuz Yuruyusu sirasinda Gandi Mart 1930Gandi Tuz Yuruyusunun sonunda 5 Nisan 1930 da Dandi deHaripura da duzenlenen Hindistan Ulusal Kongresi yillik toplantisinda baskani Subhas Chandra Bose ile 1938 Gandi 1920 lerde gozlerden uzakta kaldi Swaraj Partisi ile Hindistan Ulusal Kongresi arasindaki ayriliklari cozmeye calisti ve paryalik alkolizm cehalet ve yoksulluga karsi girisimlerini yayginlastirdi Tekrar one cikmasi 1928 yilinda olmustur Bir yil once Ingiliz hukumeti Sir John Simon baskanliginda yeni bir anayasal reform komisyonu atamisti Uyeleri arasinda bir tek Hint bile olmayan bu komisyonu Hindistan siyasi partileri boykot etmistir Gandi Aralik 1928 de Kalkuta kongresinde Ingiliz hukumetine Hindistan a Ingiliz Milletler Toplulugu na bagli yonetim hakki verilmesini ya da bu sefer amaci tam bagimsizlik olan yeni bir isbirligi yapmama kampanyasiyla yuz yuze kalacaklarini bildiren bir kararin kabul edilmesini sagladi Gandi hemen bagimsizlik isteyen Subhas Chandra Bose ile Jawaharlal Nehru gibi genclerin goruslerini yumusatmakla kalmadi kendi goruslerini de degistirerek bu cagriyi iki yerine bir yil bekletmeyi kabul etti Britanyali yetkililer bunu cevapsiz birakti 31 Aralik 1929 da Lahor da Hindistan bayragi acildi Lahore da toplanan Hindistan Ulusal Kongresi tarafindan 26 Ocak 1930 Hindistan in Bagimsizlik Gunu olarak kutlandi O gun hemen hemen tum Hint orgutler tarafindan kutlanmistir Sozunde duran Gandi Mart 1930 da tuz vergisine karsi yeni bir satyagraha baslatti Kendi tuzunu yapmak icin Ahmedabad dan Dandi ye 12 Mart tan 6 Nisan a kadar 400 kilometre yurudugu Tuz Yuruyusu bu pasif direnisin en onemli bolumudur Denize dogru yapilan bu yuruyuste Gandi ye binlerce Hint eslik etti Britanya idaresine karsi en rahatsiz edici kampanyasi bu olmustur ve Britanya yonetimi buna 60 000 in uzerinde kisiyi hapse atarak karsilik vermistir Gandi i karsilayan Kara Gomlekliler 1931 Roma Lord Edward Irwin tarafindan temsil edilen hukumet sonunda Gandi ile gorusmeye karar verdi Mart 1931 de Gandi Irwin Pakti imzalandi Britanya hukumeti sivil baskaldiri hareketinin durdurulmasina karsilik tum siyasi tutuklulari serbest birakmaya razi oldu Ayrica Hindistan Ulusal Kongresi nin tek temsilcisi olarak Gandi Londra da yapilacak olan yuvarlak masa toplantisina davet edildi Idari gucun el degistirmesinden cok Hint prensleri ve Hint azinliklari konularinin ele alindigi bu toplanti Gandi ve milliyetciler icin hayal kirikligi oldu Bundan da ote Lord Irwin in halefi Lord Willingdon milliyetcileri bastirmak icin yeni bir eyleme giristi Gandi yeniden tutuklandi ve hukumet onu tecrit ederek nufuzunu yok etmeye calistiysa da basarili olamadi 1932 de Dalit lider B R Ambedkar in onderliginde yapilan kampanya sonucu hukumet yeni anayasa ile paryalara ayri olarak secim hakki verdi Bunu protesto eden Gandi Eylul 1932 de yaptigi alti gunluk oruc sonrasinda Dalit siyasi lider Palwankar Baloo nun aracilik ettigi gorusmeler sonucunda hukumeti daha esitlikci uygulamalara zorlamistir Bu da Gandi tarafindan Harijanlar yani Tanri nin cocuklari adi verilen paryalarin yasam kosullarini iyilestirmek icin yapilacak yeni bir kampanyanin baslangici olmustur 8 Mayis 1933 te Gandi Harijan hareketine destek olmak icin 21 gunluk kisisel arinma orucuna basladi 1934 yazinda basarisiz uc suikast girisimine ugradi Kongre Partisi secimlere katilip Federasyon tasarisini kabul etmeyi kararlastirdiginda Gandi parti uyeliginden istifa etmeye karar verdi Parti nin hareketine karsi degildi fakat istifa etmekle parti uyeliginin komunistler sosyalistler sendikacilar ve ogrencilerden dini muhafazakarlara ve isverenlere kadar genis bir yelpazeye acilmasina yardimci olacagini dusundu Gandi ayrica Raj ile gecici bir siyasi anlasmaya varmis olan partinin yonetiminde yer almakla Raj propagandasina hedef olmak da istemiyordu Kongre nin Nehru baskanligindaki Lucknow oturumunda Gandi 1936 da tekrar basa gecti Gandi yalnizca bagimsizligi elde etme konusuna odaklanilmasini ve Hindistan in gelecegi hakkinda spekulasyon yapilmamasini arzuladiysa da Kongre nin sosyalizmi amac olarak belirtmesine karsi cikmadi Gandi 1938 de baskanliga secilen Subhas Bose ile bir uyusmazlik yasadi Bose ile anlasamadigi baslica noktalar Bose nin demokrasiye ve siddetsiz harekete inancinin olmamasiydi Gandi nin elestirilerine ragmen Bose ikinci donem de baskanligi kazandi fakat Gandi nin getirdigi ilkeleri terk etmesi nedeniyle tum Hindistan liderlerinin topluca istifa etmesi karsisinda Kongre den ayrildi II Dunya Savasi ve Hindistan i Terk EdisiMahadev Desai solda Mumbai Birla Evinde genel validen gelen mektubu Gandi ye okurken 7 Nisan 1939 Nazi Almanyasi 1939 da Polonya yi isgal edince II Dunya Savasi basladi Baslarda Gandi Britanya ya siddete istirak etmeyen bir manevi destek verilmesinden yanaydi fakat Kongre liderleri halkin temsilcilerine danisilmadan Hindistan in tek tarafli olarak savasa sokulmasindan rahatsiz olmustu Butun kongre uyeleri toplu olarak gorevlerinden istifa etmeyi tercih etti Uzerinde uzun sure dusundukten sonra Gandi Hindistan a demokrasi verilmesi reddedilirken gorunuste demokrasi icin verilen bu savasa katilmayacagini ilan etti Savas ilerledikce Gandi bagimsizlik icin isteklerini daha da yogunlastirdi ve Britanya ya Hindistan i Terk Et cagrisinda bulundu Bu Gandi ve Kongre Partisi tarafindan Britanya nin Hindistan i terk etmesini saglamak icin gerceklestirilen en kararli baskaldiriydi Gandi hem Britanya yanlisi hem de Britanya karsiti gruplar ve Kongre parti uyelerinin bir kismi tarafindan elestirildi Bazilari Britanya ya bu zor zamaninda karsi gelmenin ahlaksizlik oldugunu soylerken digerleri ise Gandi nin yeteri kadar cabalamadigini dusunuyordu Hindistan i Terk Et kampanyasi mucadelenin tarihindeki en guclu eylem oldu toplu tutuklamalar ve siddet tahmin edilemeyen boyutlara ulasti Binlerce eylemci polis atesiyle oldu ya da yaralandi ve yuzbinlerce eylemci tutuklandi Gandi ve yandaslari Hindistan a hemen bagimsizlik verilmezse savasa destek vermeyeceklerini acikca belirttiler Hatta bu sefer bireysel siddet eylemleri olsa bile eylemin durdurulmayacagini cevresindeki duzenli anarsinin gercek anarsiden daha kotu oldugunu soyledi Tum Kongre uyelerine ve Hintlere yaptigi cagrida ozgurluge ulasmak icin ahimsa ve Karo Ya Maro Yap ya da Ol ilkeleriyle disiplini saglamalarini istedi Gandi ve Kongre Calisma Komitesinin tamami Britanyali yetkililer tarafindan 9 Agustos 1942 de Bombay da tutuklandi Gandi iki yil boyunca Pune de Aga Han Sarayinda tutuldu Buradayken sekreteri Mahadev Desai 50 yasindayken kalp krizinden oldu ardindan 6 gun sonra 18 aydir tutuklu bulunan esi Kasturba 22 Subat 1944 te oldu Alti hafta sonra Gandi agir bir sitma krizi gecirdi Sagliginin kotulesmesi ve ameliyat gereksinimi nedeniyle savas sona ermeden 6 Mayis 1944 te saliverildi Britanyali yetkililer Gandi nin hapiste olmesi durumunda halkin ofkesinin kabarmasindan cekindi Her ne kadar Hindistan i Terk Et kampanyasi hedefine ulasma konusunda tam basarili olamadiysa da savasin sonunda Britanyali yetkililer yonetimin Hintlere verilecegine dair aciklamalarda bulundu Bu noktada Gandi mucadeleyi durdurdu ve Kongre partisinin liderlerinin de aralarinda bulundugu 100 000 civarinda siyasi tutuklu saliverildi Ozgurluk ve Hindistan in BolunmesiGandi 1946 yilinda Kongre partisine Britanya hukumet heyetinin onerilerinin reddedilmesini onerdi cunku Muslumanlarin cogunlukta oldugu eyaletlere dair onerilerdeki gruplasmanin gelecekte bolunmeye yol acmasindan kuskuluydu Fakat bu Kongre partisinin Gandi nin onerisi disina ciktigi nadir durumlardan biri oldu cunku Nehru ve Patel plani onaylamadiklari takdirde hukumetin kontrolunun Hindistan Muslumanlar Birligi ne gececegini dusunuyorlardi 1946 ile 1948 yillari arasinda 5 000 den fazla kisi siddet eylemlerinde oldu Gandi Hindistan i iki ayri ulkeye bolecek her turlu plana kesinlikle karsi cikiyordu Hindistan da Hindu ve Sikh lerle yasayan Muslumanlarin buyuk cogunlugu ise ayrilmadan yanaydi Musluman Birligi nin lideri Muhammed Ali Cinnah in Pencap Sindh Kuzey Bati Sinir Eyaleti ve Dogu Bengal de buyuk bir destegi vardi Bolunme plani Kongre liderleri tarafindan buyuk capli bir Hindu Musluman savasini engellemenin tek yolu olarak kabul edildi Kongre liderleri parti icinde ve Hindistan da buyuk bir destege sahip olan Gandi nin onayi olmadan ilerleyemeyeceklerini ve Gandi nin de bolunme planini tamamen reddettigini biliyorlardi Gandi nin en yakin calisma arkadaslari bolunmenin en iyi cikis oldugunu kabul etmislerdi ve Sardar Patel in Gandi yi bunun ic savasi onlemenin tek yolu olduguna inandirmak icin cabalamasi sonucunda istemese de Gandi rizasini verdi Gandi Kuzey Hindistan da ve Bengal de ortami sakinlestirmek amaciyla Musluman ve Hindu toplumlarinin liderleriyle yogun gorusmelerde bulundu 1947 yilindaki Hindistan Pakistan Savasi na ragmen hukumetin Bolunme Konseyince belirlenen 550 milyon rupiyi vermeme kararindan rahatsizlik duydu Sardar Patel gibi liderler Pakistan in bu parayi Hindistan a karsi savasi surdurmek amaciyla kullanmasindan korkuyordu Gandi tum Muslumanlarin Pakistan a zorla gonderilmesi istekleri ortaya ciktiginda ve Musluman ile Hindu liderleri birbirleriyle bir turlu anlasmaya razi gelmeyince de cok uzuldu Topluluklar arasi tum siddetin durdurulmasi ve 550 milyon rupinin Pakistan a odenmesi icin son olum orucuna Delhi de basladi Gandi Pakistan daki istikrarsizlik ve guvensizlik ortaminin Hindistan a karsi duyulan ofkeyi artiracagindan ve siddetin sinir otesine tasinacagindan korkuyordu Ayrica Hindular ve Muslumanlar arasindaki dusmanligin acik bir ic savasa donuseceginden de korkuyordu Yasam boyu calisma arkadasi olanlarla yaptigi uzun duygusal gorusmeler sonucunda Gandi orucunu birakmayinca hukumet onceki kararlarini iptal ederek Pakistan a odemeyi yapti Aralarinda Rashtriya Swayamsevak Sangh ve Hindu Mahasabha nin da bulundugu Hindu Musluman ve Sikh toplumu liderleri siddeti reddederek baris cagrisi yapacaklari konusunda Gandi yi ikna ettiler Bunun sonucunda Gandi portakal suyu icerek orucunu bitirdi SuikastRaj Ghat Hindistan in Pune sehrinde Aga Han Sarayi nda Gandi nin kullerinin bulundugu anit 30 Ocak 1948 de Yeni Delhi de bulunan Birla Bhavan in Birla Evi bahcesinde gece yuruyusunu yaparken vuruldu ve oldu Suikastci Nathuram Godse Hindu bir radikaldi ve Pakistan a odeme yaptirilmasinda israr ederek Gandi nin Hindistan i zayiflattigini savunan asiri uc gorusteki Hindu Mahasabha ile baglantisi vardi Godse ve yardakcisi Narayan Apte daha sonra cikarildiklari mahkemede yargilandilar ve suclu bulundular 15 Kasim 1949 da idam edildiler Gandi nin Yeni Delhi de bulunan aniti Raj Ghat in uzerinde He Ram Devanagari ह र म ya da He Ram yazar Bu Turkceye Aman Tanrim olarak tercume edilebilir Her ne kadar dogrulugu tartismali olsa da bunlarin Gandi vurulduktan sonra son sozleri oldugu iddia edilmektedir Jawaharlal Nehru radyodan ulkeye yaptigi konusmasinda soyle demistir Dostlar yoldaslar isik bizi terk etti ve her yerde yalnizca karanlik var ve size ne soyleyecegimi ya da nasil soyleyecegimi hala bilmiyorum Sevgili liderimiz Bapu Ulusun Babasi artik yok Belki de bunu soylememeliyim ama yine de bunca yildir gordugumuz gibi artik onu goremeyecegiz ogut almak icin ya da teselli etmesi icin ona kosamayacagiz ve bu yalnizca benim icin degil bu ulkedeki milyonlar ve milyonlar icin de cok kotu bir darbe Gandi nin kulleri kaplara konarak anma torenleri icin Hindistan in cesitli bolgelerine gonderildi Cogu 12 Subat 1948 de Allahabad da Ganj Yamuna ve nehirlerinin birlestigi nokta olan a dokuldu ama bazilari gizlice baska yerlere gonderildi 1997 de Tusar Gandi bir bankanin kasasinda bulunan ve mahkeme emriyle alabildigi bir kabin icindeki kulleri Allahabad da Sangam sularina doktu Dubai li bir is insaninin Mumbai muzesine gonderdigi bir baska kabin icindeki kuller de 30 Ocak 2008 de ailesi tarafindan Girgaum Chowpatty de sulara dokulmustur Bir baska kap Pune deki Aga Han Sarayi na gelmis 1942 ile 1944 arasinda tutuklu bulundugu yer bir baskasi da Los Angeles ta Kendini Kanitlama Birligi Gol Tapinagi na ulasmistir Gandi ailesinin fertleri tapinaklarda ve anitlarda bulunan bu kullerin siyasi kotu amaclarla kullanilabileceginden kaygi duymakla birlikte bunlari alamayacaklarini dikkate alarak geri istememislerdir Mahatma Gandi IlkeleriDogruluk Gandi hayatini dogrulugu ya da Satya yi bulmaya adadi Bu amacina kendi hatalarindan ogrenerek ve kendisi uzerinde deneyler yaparak ulasmaya calisti Otobiyografisine Dogrulukla Olan Deneyimlerimin Oykusu adini vermistir Gandi en onemli mucadelenin kendi iblislerini korkularini ve guvensizliklerini yenmek oldugunu belirtmistir Gandi inanclarini ilk olarak Tanri Dogruluktur diyerek ozetlemis Daha sonra bu ifadesini Dogruluk Tanri dir olarak degistirmistir Yani Gandi nin felsefesinde Satya Dogruluk Tanri dir Pasif direnis Mahatma Gandi pasif direnis ilkesinin bulucusu degildir ancak muazzam bir olcekte siyasi alanda ilk uygulayandir Pasif direnis ahimsa ya da karsi koymama kavramlari Hindistan dini dusunce tarihinde cok eskilere dayanmaktadir Gandi felsefesini ve hayat gorusunu otobiyografisi Dogrulukla Olan Deneyimlerimin Oykusu nde soyle aciklar Umutsuzluga dustugumde tarih boyunca dogruluk ve sevginin her zaman kazandigini hatirlarim Tiranlar ve katiller olmustur hatta bir sure yenilmez sanilmislardir ancak sonunda her zaman kaybederler dusun bir her zaman Cilginca tahribati totaliterlik nedeniyle ya da ozgurluk ve demokrasi adi altinda yapmak oluler yetimler ve evsizler icin ne degistirir Goze goz ilkesi tum dunyayi kor eder Ugrunda olmeyi goze alacagim bircok dava var ama ugrunda oldurecegim hicbir dava yoktur Bu ilkeleri uygulayan Gandi mantigin en uc sinirlarina giderek hukumetlerin polisin ve ordunun bile siddet karsiti oldugu bir dunya hayal etti Asagidaki alintilar Pasifistler Icin kitabindandir Savas ilmi bir kisiyi basitce saf diktatorluge yoneltir Siddet karsitliginin ilmi ise yalnizca saf demokrasiye ulastirir Sevgiden kaynaklanan guc cezalandirilma korkusundan kaynaklanandan binlerce kat daha etkili ve kalicidir Siddet karsitliginin yalnizca bireyler tarafindan uygulanabilecegini ve bireylerin olusturdugu uluslar tarafindan uygulanamayacagini soylemek inancsizliktir En saf anarsiye en cok yaklasan siddet karsitligi uzerine kurulu olan demokrasidir Tam bir siddet karsitligi uzerinde orgutlenen ve isleyen bir toplum en saf anarsidir Siddet karsiti bir devlette bile polis gucune gerek oldugu sonucuna ulastim Polis siddet karsitligina inananlardan secilecektir Insanlar icgudusel olarak onlara her turlu yardimi yapacak ve ortak bir calisma sonucu surekli azalan karisikliklar ile kolaylikla basa cikabileceklerdir Emek ile sermaye arasindaki siddetli anlasmazliklar ve grevler siddet karsiti bir devlette daha az olacaktir cunku siddet karsiti cogunlugun etkisi toplum icinde temel ilkelerin uygulanmasini saglayacaktir Benzer sekilde topluluklar arasinda da karsitliklar olmayacaktir Siddet karsiti bir ordu savas zamaninda da baris zamaninda da silahli insanlar gibi davranmaz Gorevleri birbirleriyle savasan toplumlari bir araya getirmek baris propagandasi yapmak bulunduklari yerde ve birliklerinde her bir insanla iliskiye gecmelerini saglayacak eylemlerde bulunmaktir Boyle bir ordu acil durumlarla basa cikabilmek icin hazirlikli olmalidir siddet iceren cetelerin taskinliklarini durdurabilmek icin olmeyi goze almalidirlar Satyagraha dogrulugun gucu tugaylari her koy de ver her mahallede orgutlenebilir Eger siddet karsiti topluma disaridan bir saldiri gelirse siddet karsitligina acilan iki yol vardir Hakimiyeti vermek ama saldiran ile is birligi yapmamak Bas egmektense olumu tercih etmek Ikinci yol ise siddet karsiti yontemle yetismis insanlarin yapacagi pasif direnis Saldirganin iradesine uymak yerine olmeyi tercih eden kadin ve erkeklerin olusturdugu sonu gelmez beklenmedik goruntu hem saldirgani hem de askerlerini yumusatacaktir Siddet karsitligini ana siyasi gorusu olarak secmis olan bir ulusu ya da grubu atom bombasi bile kolelige mahkum edemez Bu ulkedeki siddet karsitliginin duzeyi basina bu geldigi takdirde dogal olarak oyle yukselecektir ki evrensel olarak saygi gorecektir Bu goruslere uygun olarak 1940 ta Britanya Adalari nin Nazi Almanyasi tarafindan isgali soz konusu oldugunda Gandi Britanya halkina su ogutleri verdi Savas ve Barista Pasif Direnis Sahip oldugunuz silahlari ne sizi ne de insanligi kurtarmaya yeterli olmadigi icin birakmanizi isterim Kendi varliginiz saydiginiz ulkelerden ne istiyorlarsa almalari icin Herr Hitler ve Sinyor Mussolini yi davet edin Eger bu centilmenler evlerinize girmek isterse siz evleriniz terk edin Eger sizin serbestce gitmenize izin vermezlerse erkek kadin ve cocuk sizi katletmelerine izin verin ama onlara bagliliginizi sunmayi reddedin Savas sonrasi bir mulakatta 1946 da daha da uc bir gorusunu acikladi Yahudiler kendilerini kasabin bicagina sunmaliydilar Kendilerini kayaliklardan denize atmaliydilar Ancak Gandi bu duzeyde bir siddet karsitliginin inanilmaz olcude inanc ve cesaret gerektirdigini ve buna herkesin sahip olmadigini biliyordu Dolayisiyla ozellikle de korkakliga karsi bir kilif olarak kullaniliyorsa herkesin siddet karsiti olarak kalmasi gerekmedigini de ogutledi Gandi silahlanmaktan ve direnis gostermekten korkanlari satyagraha hareketine katilmamalari konusunda uyardi Inaniyorum ki dedi korkaklik ile siddet arasinda bir secim yapmak gerekirse siddeti ogutlerdim Her toplantida su uyariyi yaptim Pasif direnis ile daha once kendilerinde olan kullanmayi bildikleri gucten sonsuz derecede fazla guc elde ettiklerine inananlarin pasif direnis ile hicbir iliskileri olmamali ve biraktiklari silahlari tekrar almalidir Bir zamanlar cok cesur olan Khudai Khidmatgarlarin Allah in hizmetcileri Badsah Han in etkisiyle korkaklastiklarini hicbir zaman soyleyemeyiz Cesaretleri yalnizca iyi bir nisanci olmalariyla degil olumu goze almalari ve goguslerini gelen kursunlara karsi acmalarindadir Et yemezlik Gandi kucuk bir cocukken et yemeyi denemistir Bunun sebebi hem duydugu merak hem de onu ikna eden yakin arkadasi Seyh Mehtab tir Hindistan da etyemezlik Hindu ve Caynu inanislarinin temel ilkelerinden birisi olmustur ve dogdugu yore olan Gucerat ta Hindu ve Caynularin buyuk cogunlugu oldugu gibi Gandi ailesi de etyemezdi Londra ya okumaya gitmeden once annesi Putlibay ve amcasi Becharji Swami ye et yemekten alkol almaktan ve fuhustan imtina edecegine yemin verdi Sozune uyarak yalnizca bir beslenme bicimi degil ayni zamanda yasami boyunca izleyecegi felsefeye bir temel elde etti Gandi ergenlige eristikce kati bir etyemez oldu The Moral Basis of Vegetarianism Etyemezligin Ahlaki Temeli adli kitabin yani sira bu konuda bircok makale de yazdi Bunlarin bir kismi Londra Etyemezler Dernegi nin yayim organi The Vegetarian da yayimlandi Bu donemde bircok ileri gelen entelektuelden ilham alan Gandi Londra Etyemezler Dernegi nin baskani Dr Josiah Oldfield ile de arkadas oldu Henry Stephens Salt in eserlerini okuyup hayran kalmis olan genc Mohandas etyemezlik kampanyasi yapan bu kisiyle gorustu ve yazisti Gandi Londra da iken ve daha sonra etyemezligi desteklemek icin cok zaman harcadi Gandi icin etyemez bir beslenme yalnizca insan vucudunun gereksinimleri karsilamiyor ayni zamanda ekonomik bir amaca da hizmet ediyordu Et hala tahil sebze ve meyveden daha pahalidir O zamanin Hintlerinin bircogu cok dusuk gelire sahip oldugu icin etyemezlik yalnizca tinsel bir uygulama degil ayni zamanda pratikti de Uzun sure et yemekten kacindi ve oruc tutmayi bir siyasi protesto yontemi olarak kullandi Olene kadar ya da istekleri kabul edilene kadar yemek yemeyi reddetti Otobiyografisinde etyemezligin Brahmacarya ya olan derin bagliliginin baslangici oldugu yazar Istahini tam olarak kontrol etmeden Brahmacarya da basarisiz olacagini belirtir Bapu bir donem sonra artik yalnizca meyve yemeye baslamisti ancak doktorlarinin tavsiyesiyle keci sutu icmeye baslamisti Inek sutunden elde edilen sut urunlerini hicbir zaman kullanmamistir Bunun nedeni hem felsefi gorusleri hem de zorla inekten fazla sut alma yontemi olan phookadan igrendigi ve annesine vermis oldugu bir soz nedeniyledir Brahmacarya Gandi 16 yasindayken babasi cok hastalandi Ailesine cok duskun oldugu icin hastaligi suresince babasinin basucundaydi Ancak bir gece Gandi nin amcasi kisa bir sureligine Gandi nin dinlenmesi icin yerine gecti Yatak odasinda gectikten sonra bedenin arzularina karsi koyamayarak karisiyla birlikte oldu Kisa bir sure sonra bir hizmetci babasinin az once oldugunu bildirdi Gandi buyuk bir sucluluk duydu ve kendini hicbir zaman affedemedi Bu olaydan cifte utanc diye soz eder Bu olay Gandi uzerinde oyle etkili olmustur ki hala evliyken 36 yasinda cinsellikten vazgecer ve bekarligi secer Bu kararin alinmasinda tinsel ve pratik anlamda safligi ogutleyen Brahmacarya felsefesinin buyuk etkisi vardir Cinsellikten kacinma ve cilecilik bu dusunusun bir parcasidir Gandi Brahmacaryayi Tanri ya yakinlasma ve kendini kanitlama yolunda ana temel olarak gormustur Otobiyografisinde cok kucuk yasta evlendigi karisi Kasturba ya duydugu sehvet dolu durtuler ve kiskanclik krizleri ile olan mucadelesini anlatir Cinsellikten uzak kalarak sehvet duymaktansa sevmeyi ogrenmenin kisisel zorunlulugu oldugunu hissetmistir Gandi icin Brahmacarya duygularin dusunce soz ve eylemde kontrolu demekti Sadelik Gandi topluma hizmet veren bir kisinin sade bir hayati olmasi gerektigine yurekten inanmisti Bu sadelik o kisiyi Brahmacaryaya ulastiracaktir Sadelige Guney Afrika da yasadigi Bati tarzi yasam stilini birakarak basladi Bunu kendini sifira indirgemek olarak adlandirdi ve gereksiz harcamalari keserek basit bir yasam tarzi secti ve kendi giysilerini bile kendisi yikadi Bir keresinde topluma yaptigi hizmet nedeniyle kendisine verilen hediyeleri geri cevirdi Gandi her hafta bir gununu konusmadan geciriyordu Konusmaktan imtina etmenin kendisine ic huzuru getirdigine inaniyordu Bu pratik Hindu ilkeleri mauna Sanskritce म न sessizlik ve santiden Sanskritce श त huzur etkilenmistir Boyle gunlerde digerleriyle kagida yazarak iletisim kuruyordu 37 yasindan sonra uc bucuk yil boyunca Gandi dunya meselelerinin calkantili durumunun kendi ic huzursuzlugundan daha fazla bir karisikliga neden oldugu icin gazete okumayi reddetti John Ruskin in Unto This Last Sonuna Kadar adli denemelerini okuduktan sonra yasam tarzini degistirmeye karar verdi ve Phoenix Kolonisi adi verilen bir komun kurdu Basarili bir hukuk hayati yasadigi Guney Afrika dan Hindistan a dondukten sonra zenginlik ve basari ile ozdeslestirdigi Bati tarzi giyinmeyi birakti Hindistan in en fakir insaninin kabul edebilecegi gibi giyinmeye basladi ve ev dokumasi olan khadinin kullanilmasini savundu Gandi ve arkadaslari kendi egirdikleri iplikle kendi giysilerinin kumasini dokumaya basladi ve digerlerini de boyle yapmalari icin tesvik etti Hint isciler issizlik nedeniyle cogunlukla bosta kalsalar da giysilerini Britanya sermayesinin sahip oldugu endustriyel konfeksiyonculardan almaktaydilar Eger Hintler kendi giysilerini yaparsa Hindistan da yer alan Britanya sermayesine buyuk bir darbe vurulacagi Gandi nin gorusudur Buradan yola cikarak Hintlerin geleneksel cikrigi carka Hindistan Ulusal Kongresi nin bayragina alinmistir Hayatinin sadeligini gostermek icin yasaminin geri kalan doneminde yalnizca bir dhoti giydi Inanc Gandi Hindu olarak dogdu tum yasami boyunca Hinduizm i uyguladi ve ilkelerinin cogunu Hinduizmden aldi Siradan bir Hindu olarak tum dinlerin esit olduguna inandi ve baska dinlere inanmasi icin verilen cabalara karsi geldi Cok merakli bir dinbilimciydi ve tum onemli dinler hakkinda bircok kitap okudu Hinduzim hakkinda sunlari soylemistir Benim bildigim kadariyla Hinduizm tamamiyla ruhumu tatmin ediyor ve tum benligimi dolduruyor Supheler pesimden kosunca hayal kirikliklari yuzume bakinca ve ufukta bir isik huzmesi bile gormeyince Bhagavad Gitaya donerim ve beni rahatlatacak bir parca bulurum ve karsi konulmaz huznun icinde hemen gulumsemeye baslarim Yasamim trajedilerle doluydu ve bunlar benim uzerimde gorunur ve kalici etkiler birakmadiysa bunuBhagavad Gitanin ogretilerine borcluyum Gandi Smriti Gandi nin yasaminin son dort ayini gecirdigi ev simdi bir anit olmustur Yeni Delhi Gandi Bhagavad Gita uzerine Guceratca bir yorum yazmistir Guceratca metni Ingilizceye Mahadev Desai tarafindan cevrilmis ve bir onsoz eklenmistir 1946 da Gandi nin bir giris yazisiyla yayimlanmistir Gandi her dinin ozunde dogruluk ve askin yattigina inanir Ayni zamanda tum dinlerde ikiyuzlulugu kotu uygulamalari ve dogmayi da sorgulamistir ve yorulmaz bir sosyal reformcudur Cesitli dinler uzerine olan bazi yorumlari soyledir Hristiyanligi mukemmel ya da en buyuk din olarak kabul edemeyisimin nedeni daha onceden Hinduizm in boyle olduguna ikna olmus olmamdandir Hinduizm in eksiklikleri benim icin oldukca belirgindi Eger dokunulmazlik Hinduzim in bir parcasi olabiliyorsa ya kokusmus bir parcasidir ya da bir urdur Bircok tarikat ve kastin raison d etreini varlik sebebini anlayamiyorum Vedalarin Tanri Sozu oldugunu soylemenin anlami nedir Eger Tanri nin ilhamiyla yazildiysa neden Incil ve Kur an da oyle olmasin Hristiyan arkadaslarim gibi Musluman arkadaslarim da beni dinlerine dondurmeye calismislardir Abdullah Set beni surekli Islam i incelemeye tesvik etti ve her zaman ne kadar guzel oldugu hakkinda soyleyecek sozu bulunuyordu kaynak Otobiyografisi Ahlaki temeli kaybettigimizde dindar olmaktan da uzaklasiriz Ahlakin ustunde bir din gibi bir sey yoktur Insan ornegin hem yalanci zalim olup nefsine hakim olamayip hem de Tanri nin kendi yaninda oldugunu iddia edemez Muhammed in hadisleri yalnizca Muslumanlar icin degil tum insanlik icin birer hikmet hazinesidir Yasaminin daha sonraki donemlerinde bir Hindu olup olmadigi soruldugunda soyle yanitlamistir Evet oyleyim Ayni zamanda Hristiyan Musluman Budist ve Yahudiyim Birbirlerine buyuk saygi da duysalar Gandi ve Rabindranath Tagore bircok kereler uzun suren tartismalara girmislerdir Bu tartismalar zamanlarinin en unlu iki Hint inin felsefi gorus farkliliklarini ornekler 15 Ocak 1934 te Bihar da meydana gelen bir deprem cok buyuk yasam kaybina ve zarara yol acti Gandi bunun dokunulmazlari kendi tapinaklarina kabul etmeyen ust kast Hindularin gunahlari nedeniyle oldugunu belirtti Tagore ise Gandi nin bu gorusune siddetle karsi geldi ve dokunulmazlik uygulamasi ne kadar itici de olsa ahlaki sebeplerin degil yalnizca dogal sebeplerin depreme yol acabilecegini savundu EserleriGandi uretken bir yazardi Uzun yillar aralarinda Guney Afrika da iken Gucerati dilinde Harijan Hindi dilinde ve Ingilizce Indian Opinion ile Hindistan a dondukten sonra cikardigi Ingilizce Young India gazetesi ile Guceratca Navajivan adli aylik dergi gibi bircok gazete ve derginin editorlugunu yapti Sonralari Navajivan Hindi dilinde de yayimlandi Bunlara ek olarak hemen hemen her gun kisilere ve gazetelere mektuplar yazdi Gandi aralarinda otobiyografisi Dogrulukla Olan Deneyimlerimin Oykusu nun de bulundugu Guney Afrika daki mucadelesi hakkinda Satyagraha in South Africa Guney Afrika da Satyagraha siyasi bir brosur olan Hind Swaraj or Indian Home Rule ve John Ruskin in Unto This Last denemesinin Gucerati dilindeki yorumu gibi bircok eser yazmistir Bu son deneme ekonomi uzerine denemesi olarak sayilir Ayrica yogun olarak etyemezlik beslenme ve saglik din sosyal reformlar gibi konular uzerine de yazdi Gandi genellikle Gucerati dilinde yazdi ama kitaplarinin Hindi ve Ingilizce cevirilerini de duzeltti Gandi nin tum eserleri 1960 yilinda The Collected Works of Mahatma Gandhi Mahatma Gandi nin Tum Eserleri adiyla Hindistan hukumeti tarafindan yayimlandi Yazilar yaklasik yuz cilt icinde toplanmis 50 000 sayfadan olusur 2000 yilinda tum eserlerin gozden gecirilmis baskisi Gandi nin takipcilerinin hukumeti siyasal amaclari icin degisiklik yapmasi ile suclamasiyla bir anlasmazlik cikmistir Gandi hakkinda kitaplar Bircok biyografi yazari Gandi nin hayatini yazmayi ustlenmistir Bunlarin arasinda iki tanesi digerlerinin arasindan siyrilmistir D G Tendulkar in sekiz ciltlik Mahatma Life of Mohandas Karamchand Gandhi Mahatma Mohandas Karamcand Gandi nin Yasami ile Pyarelalve Sushila Nayyar in on ciltlik Mahatma Gandhi si ABD Ordusu ndan Albay G B Singh in hayatinin yirmi yilini arastirma kitabi Gandhi Behind the Mask of Divinity yi Gandi Kutsallik Maskesinin Ardinda yazmak icin Gandi nin ozgun konusmalarini ve yazilarini toplamak icin gecirdigi soylenir Takipcileri ve EtkisiGandhi ve Charlie Chaplin 22 Eylul 1931 tarihinde Londra Canning Town da Gandi onemli liderleri ve siyasi hareketleri etkilemistir Aralarinda Martin Luther King ve James Lawson un da bulundugu ABD deki yurttaslik haklari hareketi liderleri pasif direnis hakkindaki kendi kuramlarinin gelisiminde Gandi nin yazilarindan yararlanmislardir Apartheid karsiti eylemci ve Guney Afrika nin eski devlet baskani Nelson Mandela Gandi den ilham almistir Digerleri arasinda Han Abdulgaffar Han Steve Biko ve Aung San Suu Kyi sayilabilir Gandi nin yasami ve ogretileri Gandi yi akil hocasi olarak goren veya hayatini Gandi nin fikirlerini yaymak icin geciren bircok kisiye ilham kaynagi olmustur Avrupa da ilk olarak Romain Rolland 1924 yilinda yayimladigi kitabi Mahatma Gandhi ile Gandi den sozetmistir ve Brezilyali anarsist ve feminist Maria Lacerda de Moura pasifizm hakkindaki kitabinda Gandi hakkinda yazmistir 1931 yilinda Avrupali dikkate deger bir fizikci Albert Einstein Gandi ile mektuplasmis ve daha sonra onun hakkinda gelecek nesiller icin ornek alinacak bir kisi diye yazmistir Lanza del Vasto 1936 yilinda Gandi ile yasamak amaciyla Hindistan a gitti Daha sonra Avrupa ya Gandi nin felsefesini yaymak icin dondu ve 1948 yilinda Gandi nin asramlarini ornek alan Ark Toplulugu nu kurdu Bir Britanya amiralinin kizi olan Madeleine Slade Mirabehn olarak bilinir yasaminin buyuk bir kismini Gandi nin bir muridi olarak Hindistan da gecirmistir Bunlara ek olarak Britanyali muzisyen John Lennon siddet karsiti goruslerini tartisirken Gandi den soz etmistir 2007 de Cannes Lions Uluslararasi eklamcilik Festivalinde ABD eski baskan yardimcisi ve cevreci Al Gore Gandi nin kendi uzerindeki etkisinden soz etmistir MirasiGandi nin dogum gunu olan 2 Ekim Hindistan da Gandhi Jayanti olarak kutlanan ulusal bir bayramdir 15 Haziran 2007 de Birlesmis Milletler Genel Kurulu nun oybirligiyle 2 Ekim i Dunya Siddete Hayir Gunu olarak kabul ettigi duyurulmustur Bati da siklikla Gandi nin ilk adi oldugu sanilan Mahatma kelimesi Sanskritce Ulu anlamina gelen maha ile ruh anlamina gelen atma kelimelerinden gelmektedir Dutta ve Robinson un Rabindranath Tagore An Anthology kitabi gibi bircok kaynak Mahatma unvaninin Gandi ye ilk olarak Rabindranath Tagore tarafindan yakistirildigini belirtir Diger kaynaklarda ise bu unvani Nautamlal Bhagavanji Mehta nin 21 Ocak 1915 te verdigi belirtilir Otobiyografisinde Gandi hicbir zaman bu onura layik olmadigini dusundugunu aciklar Manpatra ya gore Mahatma unvani Gandi nin adalet ve dogruluk icin gosterdigi ozenilecek ozveri icin verilmistir Time Dergisi Gandi yi 1930 da yilin adami secti Time Dergisi Dalay Lama Lech Walesa Dr Martin Luther King Jr Cesar Chavez Aung San Suu Kyi Benigno Aquino Jr Desmond Tutu ve Nelson Mandela yi Gandi nin cocuklari olarak adlandirdi ve siddet karsitligi icin tinsel mirascilari olduklarini belirtti Hindistan hukumeti her yil toplum icin calisanlar dunya liderleri ve vatandaslari arasindan secilenlere Mahatma Gandi Baris Odulu nu sunar Guney Afrika nin irk ayrimini ortadan kaldirmak icin mucadele eden lideri Nelson Mandela odulu kazanan Hint olmayanlar arasinda taninmis olanlardandir 1996 yilinda Hindistan hukumeti 5 10 20 50 100 500 ve 1000 rupilk banknotlar uzerinde Mahatma Gandi serisini baslatti Gunumuzde HIndistan da dolasimda bulunan tum paralar uzerinde Mahatma Gandi nin portresi bulunur 1969 yilinda Birlesik Krallik Mahatma Gandi nin dogumunun yuzuncu yili anisina bir dizi posta pulu cikardi Yeni Delhi de Gandhi Smriti de Gandi nin suikaste ugradigi yeri temsil eden Sehit Sutunu Buyuk Britanya da bircok Gandi heykeli bulunmaktadir Bunlarin en dikkat cekeni hukuk okudugu University College London in yakininda Londra nin Tavistock Meydani ndaki heykeldir 30 Ocak Birlesik Krallik ta Ulusal Gandi yi Anma Gunu olarak kutlanir Amerika Birlesik Devletleri nde New York ta Union Square Park ta Atlanta da Martin Luther King Jr Ulusal Tarihi Sit inde Washington DC de Hindistan Buyukelciligi yakininda Massachusetts Avenue de Gandi heykelleri bulunur Guney Afrika nin Pietermaritzburg sehrinde 1893 yilinda trende birinci mevkiden atildigi yer bir anit heykeli bulunur Madame Tussaud nun Londra New York ve diger sehirlerdeki muzelerinde balmumu heykelleri de vardir Yeni Delhi de bulunan 1948 yilinda Gandi nin cenazesinin yakildigi yerdir Gandi 1937 ile 1948 yillari arasinda bes kez aday gosterilmesine ragmen Nobel Baris Odulu nu alamadi Yillar sonra Nobel Komitesi kamuoyuna yaptigi aciklamada bu odulu verememenin derin uzuntusunu bildirmis ve odulun verilmesinde asiri ulusalci goruslerin oldugunu kabul etmistir Mahatma Gandi 1948 yilinda odulu alacakti ancak suikaste ugramasi sonucu alamamistir Yenhi yaratilan Hindistan ve Pakistan arasinda o yil ortaya cikan savasta ayrica onemli bir faktor olmustur 1948 de Gandi nin oldugu yil Baris Odulu yasayan uygun bir aday olmadigi bahanesiyle verilmedi ve 1989 yilinda Dalay Lama ya Odul verildiginde komite baskani bunun kismen Mahatma Gandi nin anisina saygidan oturu verildigini belirtti Yeni Delhi de Gandi nin 30 Ocak 1948 de suikaste ugradigi Birla Bhavan ya da Birla Evi 1971 yilinda Hindistan hukumeti tarafindan alinmis ve 1973 te Gandhi Smriti ya da Gandi Hatirasi olarak halka acilmistir Mahatma Gandi nin yasaminin son dort ayini gecirdigi oda ile gece dolasirken vuruldugu yer koruma altindadir Mohandas Gandi nin suikaste ugradigi yerde simdi bir Sehit Sutunu bulunmaktadir Mahatma Gandi nin oldugu 30 Ocak gunu her yil bircok ulkenin okullarinda Siddet Karsiti ve Baris Gunu olarak kutlanir Ilk olarak 1964 te Ispanya da kutlanmaya baslamistir Guney Yarimkure okul takvimini kullanan ulkelerde bu gun 30 Mart ta ya da yakin gunlerde kutlanir Ulkuler ve elestirilerGandi nin kati ahimsa gorusu pasifizmi icerir dolayisiyla da siyasi spektrumun her kanadindan cesitli elestirilere maruz kalmistir Bolunme kavrami Prensip olarak Gandi dinsel birlik gorusuyle catistigi icin siyasi bolunmeye karsiydi Hindistan in bolunerek Pakistan in kurulmasi hakkinda Harijan da 6 Ekim 1946 da soyle yazmistir Pakistan in yaratilmasi istegi Muslumanlar Birligi tarafindan one surulmesi Islam disi ve hatta gunah dolu oldugunu soylemekten de cekinmem Islam birligi ve insanligin kardesligini temel alir insanlik ailesinin birligini bozmayi degil Dolayisiyla Hindistan i buyuk bir ihtimalle savasan iki gruba bolmeye calisanlar hem Hindistan in hem de Islam in dusmanidir Beni parcalara ayirabilirler ama yanlis oldugunu dusundugum bir goruse katilmami bekleyemezler cilginca konusmalara ragmen tum Muslumanlari dost edinmeye calismak arzumuzdan vazgecmemeliyiz ve onlari sevgimizin esiri olarak tutmaliyiz Ancak Homer Jack Gandi nin Cinnah ile Pakistan konusundaki uzun mektuplasmalarinda sunlara dikkati ceker Her ne kadar Gandi kisisel olarak Hindistan in bolunmesine karsiysa da oncelikle bagimsizligin elde edilmesi icin Kongrenin ve Muslumanlar Birliginin isbirligiyle kurulacak olan gecici bir hukumet altinda isbirligini yapilmasi ve daha sonra cogunlugu Musluman olan bolgelerde yapilacak bir halk oylamasiyla bolunme sorununa karar verilmesini belirten bir anlasma onerdi Hindistan in bolunmesi hakkindaki bu cifte gorusu nedeniyle Gandi hem Hindular hem de Muslumanlar tarafindan elestirilmistir Muhammed Ali Cinnah ve cagdasi Pakistanlilar Gandi yi Musluman siyasi haklarini baltalamak ile sucladi Vinayak Damodar Savarkar ve muttefikleri Gandi yi Muslumanlarin Hindulara karsi duzenledigi vahsete gozunu kapayarak Muslumanlarin siyasi olarak gonlunu almakla ve Pakistan in yaratilmasina izin vermekle sucluyordu Bu siyasi olarak cekismeli bir konu haline gelmistir Pakistan asilli Amerikali tarihci Ayesha Jalal gibi bazilari Gandi ve Kongre nin Muslumanlar Birligi ile iktidari paylasmaktaki isteksizliklerinin bolunmeyi hizlandirdigini iddia ederken Hindu milliyetci siyasetci Pravin Togadia gibi digerleri Gandi nin liderliginde gosterdigi asiri zayiflik sonucunda Hindistan in bolundugunu soyler Gandi ayrica 1930 yilinda Filistin in bolunerek Israil devletinin kurulmasi konusunda yazarken bolunme konusundaki hosnutsuzlugunu belirtmistir 26 Ekim 1938 de Harijan da soyle yazmistir Bana Filistin deki Arap Yahudi sorunu ve Yahudilerin Almanya da yasadiklari hakkinda goruslerimi bildirmemi isteyen cesitli mektuplar aliyorum Bu cok zor soru hakkindaki goruslerimi bildirirken tereddut icindeyim Tum Yahudilere sempati duyuyorum onlari Guney Afrika da yakindan tanidim Bazilari yasam boyunca arkadasim oldu Bu arkadaslarim sayesinde Yahudilerin caglar boyunca zulum gorduklerinden haberdar oldum Hristiyanligin dokunulmazlariydilar Ama sempatim adaletin gerekliliklerine karsin gozlerimi kor etmiyor Yahudiler icin ulusal bir ev haykirisi bana pek cekici gelmiyor Bunun kurulmasi icin izin Incil de arandi ve Filistin e donen Yahudiler bunu cok arzuladi Niye dunya uzerindeki diger insanlar gibi dogduklari ve hayatlarini kazandiklari ulkeleri kendi vatanlari olarak kabul edemediler Ingiltere nasil Ingilizlere Fransa da Fransizlara aitse Filistin de Araplara aittir Yahudilerin isteklerini Araplara kabul ettirmeye calismak hem yanlis hem de insanlik disidir Su anda Filistin de olanlar hicbir ahlak kurali ile aciklanamaz Siddet iceren direnisin reddi Gandi ayrica siddet iceren yontemlerle bagimsizligini kazanmaya calisanlari elestirmesi nedeniyle de siyasi arenada hedef oldu Bhagat Singh Sukhdev Udham Singh ve Rajguru nun asilmalarini protesto etmeyi reddetmesi bazilari tarafindan suclanma sebebi olmustur Bu elestiriler hakkinda Gandi sunlari soylemistir Bir zamanlar silahlari olmadigi zaman Britanyalilarla nasil silahsiz mucadele edeceklerini gosterdigim icin beni dinleyenler vardi ama bugun benim siddet karsitligimin Hindu Musluman ayaklanmalarina karsi cozum olmadigini ve dolayisiyla insanlarin nefsi mudafaa icin silahlanmalari gerektigi bana soyleniyor Bu argumani birkac makalede daha kullandi Ilk olarak 1938 de yazdigi Zionism and Anti Semitism Siyonizm ve Anti Semitizm adli makalesinde Gandi Nazi nda Yahudilerin cektigi zulmu Satyagraha baglaminda yorumlar Pasif direnisi Yahudilerin Almanya da yuz yuze geldikleri zulme karsi gelme yontemi olarak sunar Eger ben bir Yahudi olsaydim ve Almanya da dogup hayatimi orada kazansaydim en az uzun boylu beyaz Alman kadar Almanya yi vatanim olarak gorurdum ve ona ya beni vurmasini ya da zindana atmasini soylerdim sinir disi edilmeye ya da ayrimci davranislara tabi olmayi reddederdim Bunu yaparken bu sivil direnise Yahudi arkadaslarimin katilmasini beklemezdim cunku sonunda geride kalanlarin benim ornegimi izleyeceklerine guvenirdim Eger bir Yahudi ya da tum Yahudiler burada onerilen cozumu kabul ederse su anda oldugundan daha kotu bir duruma dusmezler Ve gonullu olarak cekilen izdirap onlara bir dayanma direnci ile nese verecektir Hitler in bu tarz eylemlere karsi hesaplayarak gosterecegi siddet Yahudilerin genel bir katliami bile olabilir Ama Yahudi zihni kendini gonullu izdiraba hazirlarsa hayal ettigim bu katliam bile Jehovah in bir tiranin ellerinden irki kurtaracagi bir tesekkur ve nese gunune bile donusebilir Tanridan korkanlar icin olumde korkutucu bir sey yoktur Gandi bu aciklamalari icin oldukca cok elestirilmistir Questions on the Jews Yahudiler Uzerine Sorular adli makalesinde soyle cevap vermistir Arkadaslar Yahudilere yaptigim ricayi elestiren iki gazete kupuru bana gondermis Iki elestiride de Yahudilere kendilerine karsi yapilan yanlislar icin pasif direnisi onermekle yeni hicbir sey onermedigimi soylenmis benim mudafaa ettigim kalpten gelen siddetten feragat ve bu buyuk feragat sonucu ortaya cikan etkin uygulamadir Elestirilere Reply to Jewish Friends Yahudi Arkadaslara Cevaplar ve Jews and Palestine Yahudiler ve Filistin makaleleriyle soyle cevap vermistir benim mudafaa ettigim kalpten gelen siddetten feragat ve bu buyuk feragat sonucu ortaya cikan etkin uygulamadir Gandi nin Yahudi Soykirimi ile yuz yuze kalmis olan Yahudiler hakkindaki gorusleri bircok yorumcunun elestirisine neden olmustur Siyonizmin karsiti olan Martin Buber 24 Subat 1939 da Gandi cok sert bir acik mektup yayimladi Buber Britanyalilarin Hint uyruklarina davranisi ile Nazilerin Yahudilere karsi yaptiklarini kiyaslamanin munasebetsiz21 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde oldugunu belirtmis ve hatta Hintler zulmun kurbanlari oldugunda Gandi nin bir zamanlar kuvvet kullanimini destekledigini belirtmistir Gandi 1930 larda Yahudilerin Nazilerden gordugu zulmu Satyagraha acisindan yorumladi Kasim 1938 yilindaki makalesinde pasif direnisi bu zulme karsi bir cozum olarak onerdi Yahudilere Almanlar tarafindan uygulanan zulmun tarihte esi benzeri yok gibi gozukmektedir Eski zamanlarin tiranlari Hitler in bugun ulastigi cilginlik duzeyine hic gelmemislerdi Hitler bu cilginligi dini bir azim ile surdurmekte Onun icin yaymaya calistigi seckin ve militan milliyetcilik dininin gerektirdigi her tur insanlik disi davranis su an ve sonrasinda odullendirilecek bir insanlik davranisidir Acikca cilgin ama gozu pek bir gencligin suclari tum irkin uzerine inanilmaz bir vahset ile cokmekte Insanlik adina yapildigi kabul edilebilecek bir savas var ise tum bir irkin zulum gormesini engellemek icin Almanya ya acilacak olan savas tamamen hakli olacaktir Boyle bir savasin iyi ve kotu yonlerini tartismak benim ufkumun otesindedir Almanya ile Yahudilere karsi uyguladiklari bu suclar icin bir savas acilmasa bile kesinlikle Almanya ile bir ittifaka girilemez Adalet ve demokrasi icin savastigini soyleyen ama bu ikisinin dusmani olan bir ulus ile nasil ittifak kurulabilir ki Glenn C Altschuler Gandi nin Britanyalilara yaptigi Nazi Almanya si tarafindan isgal edilmelerine izin vermeleri ogudunu ahlaki yonden sorgular Gandi Britanyalilara eger evlerinizi isgal etmek isterlerse siz evlerinizden cikin Eger serbestce cikmaniza izin vermezlerse onlara bagliligi kabul edeceginize erkek kadin ve cocuk katledilmenize izin verin demistir Erken donem Guney Afrika makaleleri Gandi nin Guney Afrika da bulundugu ilk yillarda yazdigi bazi makaleler tartisma konusu olmustur Tum eserlerinin yayimladigi The Collected Works of Mahatma Gandhi cilt 8 s 120 koleksiyonunda yeniden basildigi uzere Gandi 1908 yilinda Indian Opinion gazetesinde zamaninin Guney Afrika hapishanesi hakkinda sunlari yazmistir Yerli mahkumlarin buyuk cogunlugu hayvanlardan yalniz bir basamak yukarida ve genellikle sorun cikariyor kendi aralarinda dovusuyorlar Yine ayni koleksiyonda Cilt 2 s 74 tekrar yayimlanan 26 Eylul 1896 tarihli konusmasinda Gandi tek mesgalesi avlanmak ve tek ihtirasi bir kari satin alabilmek icin yeterli miktarda suru hayvani toplamak ve sonra hayatini uyusukluk icinde ve ciplak olarak gecirecek olan cig kaffir den soz eder Gunumuzde Kaffir deyimi asagilayici bir anlam icerir ancak Gandi nin zamaninda anlaminin bugunkunden farkli oldugunu belirtmek gerekir Buna benzer yorumlar nedeniyle bazilari Gandi yi irkcilikla sucladi Uzmanlik alanlari Guney Afrika olan iki tarih profesoru Surendra Bhana ve Goolam Vahed bu tartismalari The Making of a Political Reformer Gandhi in South Africa 1893 1914 New Delhi Manohar 2005 Siyasi bir Reformcunun Gelisimi Gandhi Guney Afrika da 1893 1914 adli eserlerinde ele aldi Ilk bolum olan Somurge Natal da Gandi Afrikalilar ve Hintler de Beyaz idare nin altinda Afrika ve Hint topluluklari arasindaki iliskiler ile irk ayrimciligina dolayisiyla da bu topluluklar arasinda ortaya cikan gerginliklere neden olan politikalar uzerine yogunlasirlar Bu iliskilerden cikardiklari sonuca gore genc Gandi 1890 larda hukum suren irk ayrimciligi kavramlarindan etkilenmistir Ayni zamanda Gandhi nin hapishanedeki deneyimlerinin Afrikalilarin durumlari hakkinda daha duyarli olmasina neden oldugunu daha sonralari Gandi nin yumusadigini Afrikalilara karsi onyargilarini dile getirirken daha az kategorik oldugunu ve ortak amaca yonelik noktalari gormeye daha acik oldugunu belirtirler Johannesburg hapishanesindeki olumsuz goruslerinin Afrikalilarin genelinden ziyade uzun sure mahkum kalan Afrikalilara yonelik oldugunu soylerler Guney Afrika eski devlet baskani Nelson Mandela 2003 yilinda Johannesburg da Gandi nin bir heykelinin acilmasini engellemeye calisanlara ragmen Gandi nin bir takipcisi olmustur Bhana ve Vahed heykelin acilmasi ile ilgili olaylar hakkindaki yorumlarini The Making of a Political Reformer Gandhi in South Africa 1893 1914 adli eserlerinin sonuc bolumunde yapmislardir Gandhi nin Guney Afrika ya Mirasi bolumunde Gandhi Beyaz idareyi sona erdirmeye calisan bircok nesil Guney Afrikali aktiviste ilham kaynagi olmustur Bu miras onu Nelson Mandela ya baglar oyle ki Gandi nin basladigini bir anlamda Mandela tamamlamistir Gandi nin heykelinin acilmasi sirasinda yasanan tartismalara atifta bulunarak devam ederler Gandhi hakkindaki bu iki farkli perspektif hakkinda Bhana ve Vahed su sonuca ulasir Apartheid sonrasi Guney Afrika da Gandi yi siyasi amaclari icin kullanmaya calisanlar Gandi hakkindaki bazi gerceklerden bihaber olduklarinda davalarina bir sey katamadiklari gibi ondan basitce irkci diye soz edenler de ayni derecede olaylari saptirmaktadir Yakin gecmiste Nelson Mandela Guney Afrika ya satyagrahanin girisinin 100 yil donumune denk gelen Yeni Delhi de 29 Ocak 30 Ocak 2007 tarihli bir konferansa katildi Ayrica Mandela Gandhi My Father filminin Temmuz 2007 deki Guney Afrika galasinda izleyici karsisina bir video klip ile cikti Bu klip hakkinda filmin yapimcisi Anil Kapoor soyle bahsetmistir Nelson Mandela filmin acilisi icin ozel bir mesaj gonderdi Mandela yalnizca Gandi hakkinda degil benim hakkimda da konustu Kalbimi isitan ve tevazu hissettiren bu filmi yaptigim icin bana ettigi tesekkurdur Halbuki bu filmi Guney Afrika da cekmeme ve Dunya promiyerini burada yapmama izin vermeleri nedeniyle benim tesekkur etmem gerekirdi Mandela filmi cok destekledi Guney Afrika devlet baskani Thabo Mbeki Guney Afrika hukumetinin geri kalan uyeleriyle bu acilisa katildi Diger elestiriler Dalit kastindan lider B R Ambedkar Gandi nin Dalit toplumundan sozederken kullandigi Harijanlar terimini kinamistir Bu terimin anlami Tanri nin Cocuklari dir ve bazilari tarafindan bu Dalitlerin sosyal olarak olgunluga erismedigi ve ayricalikli Hint kastlarinin babacan bir tavir icine girmesi anlamina geldigi seklinde yorumlanmistir Ambedkar ve muttefikleri ayni zamanda Gandi nin Dalit siyasal haklarini da baltaladigini hissediyordu Gandi her ne kadar Vaisya kastinda dogduysa da Ambedkar gibi Dalit aktivistler olmasina ragmen Dalitlerin adina konusabilecegi konusunda israr ediyordu Hintbilimci Koenraad Elst te Gandi yi elestirmistir Gandi nin pasif direnis kuraminin etkinligini sorguladi ve bunun Britanyalilardan yalnizca ufak birkac odun koparabildigini belirtti Elst ayrica Britanyalilari pasif direnisten degil siddet eylemlerinden korkmalari nedeniyle ayrica II Dunya Savasi nin ardindan kaynaklarin da tukenmesiyle birlikte Hindistan in bagimsizliginin kabul edildigini iddia etmistir Elst e gore buna ornek olarak Subhas Candra Bose nin Hindistan Ulusal Ordusu na olan Hint toplumunun destegi verilebilir Ovgu olarak da sunu belirtir Gandi nin unlu olmasinin baslica nedeni somurgelesmis toplumlar icindeki ozgurluk liderleri arasinda Bati modellerinden milliyetcilik sosyalizm anarsizm gibi degil de yerli kulturden cikan politika ve stratejiler ureten tek lider olmasidir FilmGandhi 1982 Ben Kingsley Candice Bergen Gandhi My Father 2007 Sevgili Dostum Hitler 2011Kaynakca Chaudhury Nilova 15 Haziran 2007 October 2 is global non violence day hindustantimes com Hindustan Times 30 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Haziran 2007 General Assembly adopts texts on day of non violence un org United Nations 15 Haziran 2007 28 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Temmuz 2007 Gandhi Gucerati dilinde bakkal L R Gala Popular Combined Dictionary English English Gujarati amp Gujarati Gujarati English Navneet Hintcede ise parfum saticisi demektir Bhargava s Standard Illustrated Dictionary Hindi English Collected Works of Mahatma Gandhi Cilt 5 Dokuman 393 Gandhi Behind the Mask of Divinity s106 http www gandhism net sergeantmajorgandhi php 21 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bascavus Gandi Collected Works of Mahatma Gandhi VOL 5 s 410 R Gandhi Patel A Life s 82 R Gandhi Patel A Life s 89 R Gandhi Patel A Life sf 105 R Gandhi Patel A Life s 131 R Gandhi Patel A Life sf 172 R Gandhi Patel A Life s 230 32 R Gandhi Patel A Life s 246 R Gandhi Patel A Life s 277 81 R Gandhi Patel A Life s 283 86 R Gandhi Patel A Life s 309 R Gandhi Patel A Life s 318 R Gandhi Patel A Life s 462 R Gandhi Patel A Life s 464 66 R Gandhi Patel A Life s 472 Vinay Lal Hey Ram The Politics of Gandhi s Last Words 4 Haziran 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde Humanscape 8 no 1 Ocak 2001 s 34 38 Gandi2nin olumu uzerine Nehru nun konusmasi 15 Mart 2007 de erisildi 11 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Mart 2008 a b c d e Gandhi s ashes to rest at sea not in a museum 31 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Guardian 16 Ocak 2008 GANDHI S ASHES SCATTERED 11 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Cincinnati Post 30 Ocak 1997 Kimsenin bilmedigi sebeplerden oturu Gandi nin kullerinin bir kismi Yeni Delhi nin 1 800 km guneydogusunda Cuttack ta bir bankanin kiralik kasasina konmus 1995 te gazeteler kullerin bankada oldugunu haber yaptiktan sonra Tusar Gandi mahkemede dava acarak kulleri almak istemistir Ferrell David 27 Eylul 2001 A Little Serenity in a City of Madness Los Angeles Times ss B 2 Asirvatham Eddy Political Theory S chand ISBN 8121903467 Bharatan Kumarappa Editor For Pacifists M K Gandhi Navajivan Publishing House Ahmedabad Hindistan 1949 Gandhi Mahatma 1972 Non violence in peace and war 1942 1949 Garland Publishing ISBN 0 8240 0375 6 Bondurant s 28 Bondurant s 139 International Vegetarian Union Mohandas K Gandhi 1869 1948 22 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Arsivlenmis kopya 4 Haziran 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Mart 2008 Arsivlenmis kopya 3 Temmuz 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Mart 2008 Time magazine people of the century 21 Haziran 2000 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Mart 2008 The Story of My Experiments with Truth An Autobiography olu kirik baglanti s 176 The Story of My Experiments with Truth An Autobiography olu kirik baglanti s 177 The Story of My Experiments with Truth An Autobiography olu kirik baglanti s 183 Desai Mahadev The Gospel of Selfless Action or The Gita According To Gandi Navajivan Publishing House Ahmedabad Ilk basim 1946 Diger basimlar 1948 1951 1956 Desai nin ek yorumlari olmayan daha kisa bir basim da vardir Anasaktiyoga The Gospel of Selfless Action Jim Rankin editor Yazar M K Gandhi Mahadev Desai cevirmen Dry Bones Press San Francisco 1998 ISBN 1 883938 47 3 http www indiatogether org 2003 may rvw gndhtgore htm 9 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Overview of debates between Gandhi and Tagore Peerless Communicator 4 Agustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde V N Narayanan Life Positive Plus Ekim Aralik2002 Gandhi M K Unto this Last A paraphrase PDF Ingilizce Ahmedabad Navajivan Publishing House ISBN 81 7229 076 4 27 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Mart 2008 Collected Works of Mahatma Gandhi CWMG Controversy 24 Mayis 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi gandhiserve 20 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Aralik 2007 COMMEMORATING MARTIN LUTHER KING JR Gandhi s influence on King 12 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2020 a b Nelson Mandela The Sacred Warrior The liberator of South Africa looks at the seminal work of the liberator of India 20 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Time Magazine 3 Ocak 2000 A pacifist uncovered Abdul Ghaffar Khan Pakistani pacifist 24 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Mart 2008 An alternative Gandhi 14 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Mart 2008 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Mart 2008 Lennon Lives Forever 28 Mayis 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde rollingstone com dan alinti 20 Mayis 2007 de erisildi Of Gandhigiri and Green Lion Al Gore wins hearts at Cannes 11 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde exchange4media com dan alinti 23 Haziran 2007 de erisildi Chaudhury Nilova 15 Haziran 2007 October 2 is global non violence day hindustantimes com Hindustan Times 30 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Haziran 2007 Dutta Krishna and Andrew Robinson Rabindranath Tagore An Anthology s 2 19 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi M K Gandhi An Autobiography 15 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde 21 Mart 2006 da erisildi Documentation of how and when Mohandas K Gandhi became known as the Mahatma 15 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde 21 Mart 2006 da erisildi The Children Of Gandhi 7 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Time 21 Nisan 2007 de erisildi AFSC s Past Nobel Nominations 15 Agustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Amit Baruah Gandi not getting the Nobel was the biggest omission 29 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Hindu 2006 17 Ekim 2006 da erisildi Oyvind Tonnesson Mahatma Gandhi the Missing Laureate 3 Agustos 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nobel e Museum Peace Editor 1998 2000 21 Mart 2006 da erisildi The Essential Gandhi An Anthology of His Writings on His Life Work and Ideas 2 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Louis Fischer ed 2002 yeniden basim ss 106 108 The Essential Gandhi An Anthology of His Writings on His Life Work and Ideas 2 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Louis Fischer basim 2002 yeniden basim s 308 9 Jack Homer The Gandhi Reader 22 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde s 418 The Essential Gandhi An Anthology of His Writings on His Life Work and Ideas 2 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Louis Fischer basim 2002 yeniden basim s 286 288 Mahatama Gandhi on Bhagat Singh 12 Kasim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Gandhi Mahatma or Flawed Genius 9 Aralik 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi The Essential Gandhi An Anthology of His Writings on His Life Work and Ideas 2 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Louis Fischer basim 2002 yeniden basim s 311 Jack Homer The Gandhi Reader 22 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde s 319 20 a b Jack Homer The Gandhi Reader S 322 Jack Homer The Gandhi Reader s 323 4 Jack Homer The Gandhi Reader s 324 6 David Lewis Schaefer What Did Gandhi Do 22 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde National Review 28 Nisan 2003 21 Mart 2006 da erisildi Richard Grenier The Gandhi Nobody Knows 16 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Commentary Magazine Mart 1983 21 Mart 2006 da erisildi Hertzberg Arthur The Zionist Idea PA Jewish Publications Society 1997 s 463 464 ayrica bakiniz Gordon Haim A Rejection of Spiritual Imperialism Reflections on Buber s Letter to Gandhi Journal of Ecumenical Studies 22 Haziran 1999 Jack Homer The Gandhi Reader Harijan 26 Kasim 1938 s 317 318 Mohandas K Gandhi A Non Violent Look at Conflict amp Violence 30 Kasim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Harijan 26 Kasim 1938 Arsivlenmis kopya 10 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mart 2008 a b Rory Carroll Gandhi branded racist as Johannesburg honours freedom fighter 10 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Guardian 17 Ekim 2003 The Making of a Political Reformer Gandhi in South Africa 1893 1914 28 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mart 2008 The Making of a Political Reformer Gandhi in South Africa 1893 1914 Surendra Bhana ve Goolam Vahed 2005 s 44 The Making of a Political Reformer Gandhi in South Africa 1893 1914 Surendra Bhana ve Goolam Vahed 2005 s 45 The Making of a Political Reformer Gandhi in South Africa 1893 1914 Surendra Bhana ve Goolam Vahed 2005 s 149 The Making of a Political Reformer Gandhi in South Africa 1893 1914 Surendra Bhana ve Goolam Vahed 2005 s 150 1 The Making of a Political Reformer Gandhi in South Africa 1893 1914 Surendra Bhana ve Goolam Vahed 2005 s 151 Mandela calls for Gandhi s non violence approach 7 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Anil Kapoor moved to tears in South Africa 26 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde New Kerala 22 Aralik 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mart 2008 22 Aralik 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mart 2008 British Empire Glossary H 19 Temmuz 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mart 2008 Elst Koenraad A Tale of Two Murders Yitzhak Rabin and Mahatma Gandhi 13 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mart 2008 Konuyla ilgili yayinlarTurkce M K Gandhi Bir Ozyasam Oykusu Yasadigim Gercegin Oykusu Cevirmen Vedat Gunyol 2001 bas Istanbul Cem Yayinlari ISBN 9 754066 54 X Emrys Westacott Gandhi ve Siddet Disi Direnis Mahatma Gandhi nin Yazilarindan Secmeler Kaknus Yayinlari M K Gandhi Gandhi ye Gore Bhagavad Gita Cevirmen Seda Ciftci Vecihi Karadogan Nisan 2004 bas Istanbul Kaknus Yayinlari ISBN 9 75669895 0 Trudy S Settel Gandhi nin Bilgelik Kitabi Cevirmen Sen Suer Kaya 1998 bas Anahtar Kitaplar Yayinevi ISBN 9 757787 59 0 Yasar Sahin Anil Mahatma Gandhi Aralik 2005 bas Istanbul Kastas Yayinlari ISBN 9 752820 61 1 Henry David Thoreau ve M K Gandhi Sivil Itaatsizlik ve Pasif Direnis Cevirmen Fatma Unsal C Hakan Arslan 1997 bas Vadi Yayinlari ISBN 9757726 52 4 Ingilizce Bhana Surendra ve Goolam Vahed The Making of a Political Reformer Gandhi in South Africa 1893 1914 New Delhi Manohar 2005 Bondurant Joan V 1988 Conquest of Violence The Gandhian Philosophy of Conflict Princeton UP ISBN 0 691 02281 X Chernus Ira American Nonviolence The History of an Idea chapter 7 ISBN 1 57075 547 7 Chadha Yogesh Gandhi A Life ISBN 0 471 35062 1 Dutta Krishna ve Andrew Robinson Rabindranath Tagore An Anthology 1997 bas Londra Picador Macmillan ISBN 0 330 34962 7 Gandhi Mahatma The Collected Works of Mahatma Gandhi New Delhi Publications Division Ministry of Information and Broadcasting Govt of India 1994 Gandhi The Man biyografi Eknath Easwaran ISBN 0 915132 96 6 Fischer Louis The Essential Gandhi An Anthology of His Writings on His Life Work and Ideas2 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vintage New York 2002 yeniden basim ISBN 1 4000 3050 1 Gandhi M K Zionism and Antisemitism The Gandhi Reader A Sourcebook of His Life and Writings 22 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Homer Jack ed Grove Press New York 1956 317 322 Questions on the Jews The Gandhi Reader A Sourcebook of His Life and Writings Homer Jack ed Grove Press New York 1956 322 3 Reply to Jewish Friends The Gandhi Reader A Sourcebook of His Life and Writings Homer Jack ed Grove Press New York 1956 323 4 Jews and Palestine The Gandhi Reader A Sourcebook of His Life and Writings Homer Jack ed Grove Press New York 1956 324 6 Gandhi M K Dogrulukla Olan Deneyimlerimin Oykusu 1929 ISBN 0 8070 5909 9 Gandhi Rajmohan 1990 Patel A Life Navajivan Publishing House ISBN 81 7229 138 8 Hunt James D Gandhi in London New Delhi Promilla amp Co Publishers 1978 Mann Bernhard The Pedagogical and Political Concepts of Mahatma Gandhi and Paulo Freire In Claussen B Ed International Studies in Political Socialization and Education Bd 8 Hamburg 1996 ISBN 3 926952 97 0 Ruhe Peter Gandhi A Photo biography ISBN 0 7148 9279 3 Sharp Gene Gandhi as a Political Strategist with Essays on Ethics and Politics Boston Extending Horizon Books 1979 Sofri Gianni Gandhi and India A Century in Focus 1995 ISBN 1 900624 12 5 Gordon Haim A Rejection of Spiritual Imperialism Reflections on Buber s Letter to Gandhi Journal of Ecumenical Studies 22 Haziran 1999 Gandhi M K GANDHI A Discussion of the Struggle for Human Rights by Daisaku IkedaDis baglantilarVikipedi nin kardes projelerinden hakkinda daha fazla bilgi edininCommons ta dosyalarVikisoz de alintilarMahatma Gandhi s autobiography on wikisource Mahatma Gandhi News Research and Media service24 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mani Bhavan Gandhi Sangrahalaya Gandhi Museum amp Library23 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Gandhi Book Centre20 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde at Soka University of America