Badem (Prunus dulcis), gülgiller (Rosaceae) familyasının alt familyasından meyvesi yenebilen küçük bir ağaçtürüdür. Badem bu ağacın meyvesidir.[]Şeftali ile birlikte Prunus'un alt cinsi Amygdalusun içinde yer alır.
Amygdalus communis L. Amygdalus dulcis Mill. Prunus amygdalus Batsch Prunus communis (L.) Arcang.
Sert kabuğuyla ve kabuğu kırılmış badem.Dalında badem
Prunus cinsinin diğer üyelerinin (örneğin erik ve kiraz) aksine meyve tatlı, etli dış çevreye sahip değildir. Bunun yerine derimsi bir örtü ile kaplıdır ve bunun içinde, sert bir kabuk ile kaplı, yenilebilir kısmı bulunur. Bu kısım kuru yemiş olarak tüketilir.
Morfolojik özellikleri
Ağaç güneybatı Asya'ya özgüdür. Kültüre alınmış formu İngiliz adalarına kadar kuzeyde yetiştirilebilir. Küçük bir ağaçtır, 4–9 m uzunluğuna ulaşır. yapraklar yaklaşık 6–12 cm uzunluğunda olup kenarı dişlidir. Çiçekler genelde beyaz veya açık pembe, 5 taç yapraklı ve 3–5 cm çapındadır. Yapraklardan önce erken ilkbaharda açar.
Köken ve tarih
Bademin yabani formu Akdeniz bölgesi'nde Suriye, Lübnan, İsrail ve Ürdün'de yetişir. Bademler tarımsal olarak ilk kez burada yetiştirilmiş olmalıdır. Yetiştirilme ve kültüre alınmasından önce, yabani bademler yiyecek olarak toplanır ve büyük ihtimalle toksisitelerini kavurma benzeri yollarla arındırılırlardı. Kültürü alınmış bademler Yakın Doğu'da Erken Tunç Çağı'nda (ya da kısa bir süre daha öncesinde) ortaya çıkmıştırlar. Arkeolojik açıdan badem, Tutankhamon'un kabrinde (yaklaşık M.Ö 1325) bulunan meyvelerdendir.
Sıcak, ılık iklim ister, kurağa çok dayanır. Nemli havadan, soğuk rüzgardan hoşlanmaz. İlkbaharda erken çiçek açtığı için, geç gelen kırağılarda çiçekleri donar, meyve yapamaz.
Badem daha çok aşıyla yetiştirilir. Bazı çeşitleri tohumla da ürer. Fidanlar 3-4 yaşında meyveye yatar. 40-50 yıl ömrü vardır. Olgunlaşan meyvelerin dış kabuğu kurur ve açılır. Kendiliğnden yere düşenler toplanır.
Badem çeşitleri
Diş bademi: Yarı yumuşak kabukludur. Meyvesi iri; kabuğu delikli, kalınca yumuşak ve sarıdır. Dişle kolay kırılır. İçi yassı, geniş ve tatlıdır. Eylül'de olgunlaşır.
Taş bademi: Meyvesi orta iri, kabuğu sarı ve serttir. Zor kırılır. İçi dolgun, tatlı ve dayanıklıdır. Ekimde olgunlaşır.
Nurlu bademi: İlk olarak 80'li yıllardan sonra badem üretimiyle Datça yarımadasının uç bölgelerinde bulunmuştur. Kabuğu sert, meyvesi bilinen örneklerden daha iri ve tatlıdır. Ağustosta diğer cinslerine göre 15 gün geç olgunlaşır.
Gababağ: Nurlu bademinden daha küçüktür ve görüntüsü şeftali çekirdeğini andırmaktadır. Ağustosta olgunlaşır.
Acıpayam: Meyvesi daha küçük ve şeftali çekirdeği gibi acıdır. Genellikle badem yağı üretiminde kullanılır. Ağustosta olgunlaşır.
BademÇift çıkan bademlerŞeytan payamı: Çok küçük olması ve meyvesi çıkarılırken kabuğunu kıran kişiyi çok uğraştırması sebebiyle bu ismi almıştır. Fındık büyüklüğündedir ve tatlıdır. Ağustosta olgunlaşır.
Kullanımı
Çağlası, meyve içi çerez olarak yenir; şekerlere, pastalara konur. Ayrıca ikisi arasında taze iç badem olarak da tüketilmektedir. Yağı sanayide kullanılır. Bademin bileşiminde %54 yağ, %16,9 nişasta vardır. Madensel tuz ve vitamince zengindir.
Faydası
Tatlı badem tohumlarında az miktarda protein, demir ve kalsiyumla birlikte yüksek oranda yağ bulunur. Badem yağı cilde ve saçlara iyi gelir. Antioksidan ve e vitamini yönünden oldukça zengin olan badem bu özelliği ile yaşlılık etkilerinden ve pek çok hastalıktan koruyucudur. Özellikle de çocuklar için sağlık deposudur. Acı badem ağız yoluyla alındığında göğüs yumuşatıcı, öksürük kesici etkisi olmakla birlikte yüksek dozda alındığında zehirlenme etkisine sebep olacağı için çok dikkatli olunmalıdır.
Hastalıklardan korur: Yapılan çalışmalar gösteriyor ki badem tüketimi riskini azaltmaktadır. Badem, LDL (kötü huylu) kolesterolü düşürücü etkiye sahiptir. Diyabet ve kardiyovasküler hastalıklar için çifte koruma sağlar. Araştırmalar, düzenli badem tüketenlerin total kolesterolde yüzde 4-12 oranında düşme olduğunu göstermiştir. Yarım çay bardağı badem 18 gram yağ içerir. Bunun 11 gramı kalp için faydalı olan doymamış yağlardan oluşmaktadır.
Kilo vermeye yardımcıdır: İçeriğinde bulunan yağlar kilo vermeyi kolaylaştırır ve tok tutar, ara öğünlerde 10-15 adet badem tüketilebilir. İspanya'da yapılan, yayımlanan, 28 ay süren ve 8865 yetişkin erkek ve kadın üzerinde uygulanan bir çalışmada, haftada en az iki kez badem tüketen kişiler hiç tüketmeyenlere göre yüzde 31 daha fazla kilo kaybetmiştir.
Safra taşlarının oluşumunu önler: 20 yıl boyunca yaklaşık 80 bin kadının diyetleriyle ilgili toplanan verilerde, haftada 28 gram badem, fıstık veya fıstık ezmesi tüketmenin, safra taşlarının oluşma riskini yüzde 25 oranında azalttığı saptanmıştır.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Badem Prunus dulcis gulgiller Rosaceae familyasinin alt familyasindan meyvesi yenebilen kucuk bir agac turudur Badem bu agacin meyvesidir kaynak belirtilmeli Seftali ile birlikte Prunus un alt cinsi Amygdalusun icinde yer alir BademBadem cicekleriBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeBolum Magnoliophyta Kapali tohumlular Sinif Magnoliopsida Iki cenekliler Takim RosalesFamilya Rosaceae Gulgiller Alt familya Cins PrunusAlt cins AmygdalusTur P dulcisIkili adlandirmaPrunus dulcis Mill D A WebbSinonimlerAmygdalus communis L Amygdalus dulcis Mill Prunus amygdalus Batsch Prunus communis L Arcang Sert kabuguyla ve kabugu kirilmis badem Dalinda badem Prunus cinsinin diger uyelerinin ornegin erik ve kiraz aksine meyve tatli etli dis cevreye sahip degildir Bunun yerine derimsi bir ortu ile kaplidir ve bunun icinde sert bir kabuk ile kapli yenilebilir kismi bulunur Bu kisim kuru yemis olarak tuketilir Morfolojik ozellikleriAgac guneybati Asya ya ozgudur Kulture alinmis formu Ingiliz adalarina kadar kuzeyde yetistirilebilir Kucuk bir agactir 4 9 m uzunluguna ulasir yapraklar yaklasik 6 12 cm uzunlugunda olup kenari dislidir Cicekler genelde beyaz veya acik pembe 5 tac yaprakli ve 3 5 cm capindadir Yapraklardan once erken ilkbaharda acar Koken ve tarihBademin yabani formu Akdeniz bolgesi nde Suriye Lubnan Israil ve Urdun de yetisir Bademler tarimsal olarak ilk kez burada yetistirilmis olmalidir Yetistirilme ve kulture alinmasindan once yabani bademler yiyecek olarak toplanir ve buyuk ihtimalle toksisitelerini kavurma benzeri yollarla arindirilirlardi Kulturu alinmis bademler Yakin Dogu da Erken Tunc Cagi nda ya da kisa bir sure daha oncesinde ortaya cikmistirlar Arkeolojik acidan badem Tutankhamon un kabrinde yaklasik M O 1325 bulunan meyvelerdendir Ekolojik istekleri ve uretimGlobal badem uretimi yaklasik 1 5 milyon tondur Yunanistan Cin Iran Italya Fas Portekiz Ispanya Suriye Turkiye ve ABD ana ureticilerindendir Sicak ilik iklim ister kuraga cok dayanir Nemli havadan soguk ruzgardan hoslanmaz Ilkbaharda erken cicek actigi icin gec gelen kiragilarda cicekleri donar meyve yapamaz Badem daha cok asiyla yetistirilir Bazi cesitleri tohumla da urer Fidanlar 3 4 yasinda meyveye yatar 40 50 yil omru vardir Olgunlasan meyvelerin dis kabugu kurur ve acilir Kendilignden yere dusenler toplanir Badem cesitleriDis bademi Yari yumusak kabukludur Meyvesi iri kabugu delikli kalinca yumusak ve saridir Disle kolay kirilir Ici yassi genis ve tatlidir Eylul de olgunlasir Tas bademi Meyvesi orta iri kabugu sari ve serttir Zor kirilir Ici dolgun tatli ve dayaniklidir Ekimde olgunlasir Nurlu bademi Ilk olarak 80 li yillardan sonra badem uretimiyle Datca yarimadasinin uc bolgelerinde bulunmustur Kabugu sert meyvesi bilinen orneklerden daha iri ve tatlidir Agustosta diger cinslerine gore 15 gun gec olgunlasir Gababag Nurlu bademinden daha kucuktur ve goruntusu seftali cekirdegini andirmaktadir Agustosta olgunlasir Acipayam Meyvesi daha kucuk ve seftali cekirdegi gibi acidir Genellikle badem yagi uretiminde kullanilir Agustosta olgunlasir BademCift cikan bademlerSeytan payami Cok kucuk olmasi ve meyvesi cikarilirken kabugunu kiran kisiyi cok ugrastirmasi sebebiyle bu ismi almistir Findik buyuklugundedir ve tatlidir Agustosta olgunlasir KullanimiCaglasi meyve ici cerez olarak yenir sekerlere pastalara konur Ayrica ikisi arasinda taze ic badem olarak da tuketilmektedir Yagi sanayide kullanilir Bademin bilesiminde 54 yag 16 9 nisasta vardir Madensel tuz ve vitamince zengindir FaydasiTatli badem tohumlarinda az miktarda protein demir ve kalsiyumla birlikte yuksek oranda yag bulunur Badem yagi cilde ve saclara iyi gelir Antioksidan ve e vitamini yonunden oldukca zengin olan badem bu ozelligi ile yaslilik etkilerinden ve pek cok hastaliktan koruyucudur Ozellikle de cocuklar icin saglik deposudur Aci badem agiz yoluyla alindiginda gogus yumusatici oksuruk kesici etkisi olmakla birlikte yuksek dozda alindiginda zehirlenme etkisine sebep olacagi icin cok dikkatli olunmalidir Vitamin mineral icin iyi bir kaynaktir Yeterli miktarda karbonhidrat doymamis yag lif fosfor kalsiyum demir potasyum magnezyum cinko A B C ve E vitamini bulunur Yarim cay bardagi badem gunluk manganez ihtiyacinin yuzde 45 ini bakir ihtiyacinin yuzde 20 sini karsilar Hastaliklardan korur Yapilan calismalar gosteriyor ki badem tuketimi riskini azaltmaktadir Badem LDL kotu huylu kolesterolu dusurucu etkiye sahiptir Diyabet ve kardiyovaskuler hastaliklar icin cifte koruma saglar Arastirmalar duzenli badem tuketenlerin total kolesterolde yuzde 4 12 oraninda dusme oldugunu gostermistir Yarim cay bardagi badem 18 gram yag icerir Bunun 11 grami kalp icin faydali olan doymamis yaglardan olusmaktadir Bagisiklik sistemini guclendirir Badem iyi bir antioksidan olan destekleyen E vitaminin ve manganezin iyi bir kaynagidir Badem ayrica magnezyum bakir riboflavin B2 ve fosforun da iyi kaynaklarindandir Kilo vermeye yardimcidir Iceriginde bulunan yaglar kilo vermeyi kolaylastirir ve tok tutar ara ogunlerde 10 15 adet badem tuketilebilir Ispanya da yapilan yayimlanan 28 ay suren ve 8865 yetiskin erkek ve kadin uzerinde uygulanan bir calismada haftada en az iki kez badem tuketen kisiler hic tuketmeyenlere gore yuzde 31 daha fazla kilo kaybetmistir Safra taslarinin olusumunu onler 20 yil boyunca yaklasik 80 bin kadinin diyetleriyle ilgili toplanan verilerde haftada 28 gram badem fistik veya fistik ezmesi tuketmenin safra taslarinin olusma riskini yuzde 25 oraninda azalttigi saptanmistir ZararlilariBadem ic kurdu Eurytoma amygdali Badem goz kurdu Anthonomus amygdali Pseudaulacaspis pentagona Seftali virgul kabuklu biti Mercetaspis halli Recurvaria nanella Ectomyelois ceratoniae Anarsia lineatella Malacosoma neustria Scolytus amygdali
Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
