Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Siyanür, bir karbon ve ona üçlü bağ ile bağlanmış bir azot içeren C≡N grubuna sahip kimyasal bileşiklere verilen addır. Bu grup aynı zamanda siyano grubu olarak da bilinir.Organik ve inorganik çeşitleri bulunan siyanürler özellikle endüstride kullanılmaları için üretilmektedir. İnorganik siyanüre örnek olarak çok zehirli potasyum siyanür, organik siyanüre örnek olarak da düşük toksisiteli asetonitril (metil siyanür) verilebilir. Her siyanür yüksek oranda zehirli değildir.
 | |
| Adlandırmalar | |
|---|---|
Tercih edilen IUPAC adı Cyanide | |
Nitridokarbonat(II) | |
| Tanımlayıcılar | |
| |
3D model (JSmol) |
|
| ChEBI |
|
| ChemSpider |
|
PubChem CID |
|
| UNII |
|
| |
| |
| Özellikler | |
| Kimyasal formül | CN |
| Molekül kütlesi | 26,02 g mol−1 |
| Konjuge asit | Hidrojen siyanür |
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa). | |
Organik siyanür bileşikleri nitril olarak isimlendirilir ve toksisiteleri düşüktür.Sitalopram, fadrozol ve ledrozol gibi ilaçlar bu gruba örnek olarak gösterilebilir. Öte yandan siyanürü doğal olarak üreten birçok bitki, bakteri, mantar ve böcek de vardır. Kiraz, badem, kayısı, şeftali ve erik çekirdekleri, fasulye, patates, turp, lahana, şalgam, brokoli ve mısır gibi bitkiler siyanürlü bileşikleri, otçul hayvanlara karşı bir savunma mekanizması olarak doğal bir şekilde üretmektedir. Ancak bazı organik siyanür bileşikleri hidrojen siyanür saldıkları için yüksek oranda zehirlidir.
Endüstride ise genellikle taşıma ve saklama güvenliği sebebiyle toksik ve tuzları demir-çelik ve maden sanayii gibi çok çeşitli sanayi kollarında kullanılmakla beraber gaz olarak saklanan hidrosiyanik asit (HCN, hidrojen siyanür) akrilik lif, plastik üretimi ve sentetik kauçuk uygulamalarında sıklıkla kullanılmaktadır. Hidrosiyanik asit 28 santigrat derecede kaynama noktasına ulaşır ve acı badem kokusuna sahiptir. Siyanürün en tehlikeli ve zehirli formlarından biridir.
Kullanım alanları
Günümüzde çeşitli siyanür çeşitleri farklı endüstri kollarında kullanılmaktadır. Bunlardan en önemlisi kimyasal üretim endüstrisidir. Bunu naylon, poliamit, akrilik ve plastik üretim sanayileri takip eder. Madencilikte de altın ve gümüş liç aşamalarında kullanılmaktadır.
Madencilikte kullanım
Madencilikte siyanür kullanımı 1880'li yıllara dayanmaktadır. Özellikle altın ve gümüş üretiminde kullanılan siyanürün, kapalı devre sistemler ile kullanımı gerçekleşmektedir. Üretim sonucu oluşan atıklardaki siyanürü uzaklaştırmak INCO prosesi gibi çeşitli prosesler ile mümkündür. Madene uygun planlama, yönetmelikler ve günümüz teknolojisi ile siyanürün taşıdığı riskler ortadan kaldırılmaktadır.
Siyanür liçi
Altın ve gümüş gibi kıymetli metallerin üretiminde siyanür liçi prosesi uygulanır. Bunun en temel sebebi, siyanür liçinin yüksek verimliliği ve hızıdır. Kıymetli metaller, alkali koşullarda seyreltik siyanür çözeltisinde çözündürülür. Siyanür türleri içinde, bu amaçla kullanımı en uygun olan NaCN tuzudur. Liç prosesi sırasında, altın siyanürle bileşik yaparak sıvı faza geçer. Bu olay sırasında gerçekleşen temel reaksiyonlar:
- 4 Au + 8 NaCN + O2 + 2 H2O → 4 NaAu(CN)2 + 4NaOH
- 2 Ag + 2 CN- + O2 + 2H2O → 2 Ag(CN)2 + H2O2 + 2 OH-
Ortamın pH'nın asitleşmesi durumunda, NaCN bozunarak HCN'ye dönüşür. Bu durumda siyanür sıvı formdan, gaz formuna dönüşür ve bu hâlde çevre ve yaşayan canlılar için tehlike oluşturur. Bu sebeple güvenlik sağlanması için, NaCN'nin bulunduğu ortama kireç ilave ederek pH'ı 10-11 civarında tutulur.
Siyanür zehirlenmesi
Yüksek miktarda siyanür, insanları da kapsayan pek çok hayvan için tehlike arz etmesine rağmen eser miktarda insan vücudunda ve çeşitli yiyeceklerin içinde bulunur. Vücutta depolanmaz, kanserojen değildir. Günümüzde en çok sigara dumanı ve yangınların dumanının solunması ile maruz kalınmaktadır. Siyanür kanda bulunan 'e geri dönüşümsüz bir şekilde bağlanarak etkinlik gösterir. Bu özelliği kanın dokulara oksijen perfüzyonunu sağlayamaması sonucu hipoksiye ve sonuçta hipoksik şok ve ölüme neden olur. Oksijen mevcuttur fakat kanda taşınamaz. Vücut âdeta oksijen havuzunda boğulur.
Tedavi
Tedavide amaç zehirli maddenin zehirsiz başka bir metabolite çevrilmesidir. Günümüzde siyanür zehirlenmesi tedavisi için hidroksikobalamin kullanılır. Bu madde siyanüre bağlanarak, siyanürün böbrekler yolu ile zararsızca vücuttan atılabilen siyanokobalamine dönüştürülmesinde rol oynar. Eski metotlara karşı en büyük avantajı methemoglobin oluşumunu engellemesidir.
Daha eski bir tedavi yöntemi ise hastaya sodyum nitrit verilmesidir. Bu madde methemoglobin'e siyanür ile yarışmalı olarak bağlanır ve siyanür bu sayede methemoglobine bağlanamaz. Daha sonra verilen sodyum tiyosülfat ise siyanür ile reaksiyona girerek oluşturur. Bu madde vücut için toksik değildir ve böbreklerden atılır.
Kaynakça
- Özel
- ^ cyanides 7 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . Chemeurope.com. 11 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2019.
- ^ "ToxFAQs for Cyanide". . Temmuz 2006. 14 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2008.
- ^ Anon (27 Haziran 2013). "Facts about cyanide:Where cyanide is found and how it is used". CDC Emergency preparedness and response. Centers for Disease Control and Prevention. 3 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Aralık 2016.
- ^ Rubo, Andreas; Kellens, Raf; Reddy, Jay; Steier, Norbert; Hasenpusch, Wolfgang (2006). "Alkali metal cyanides". Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. doi:10.1002/14356007.i01_i01. ISBN .
- ^ Hayes, Peter (2004). From Cooperation to Complicity: Degussa in the Third Reich. Cambridge; New York; Melbourne: Cambridge University Press. ISBN 0-521-78227-9.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ağustos 2013.
- ^ Biller, José (2007). Interface of neurology and internal medicine (illustrated bas.). Lippincott Williams & Wilkins. s. 939. ISBN . 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2019., Chapter 163, page 939 16 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ eMedicine'de Cyanide Toxicity~treatment
- ^ Chaudhary, M.; Gupta, R. "Cyanide Detoxifying Enzyme: Rhodanese" Current Biotechnology, 2012, vol. 1, pp. 327-335. DOI:10.2174/2211550111201040327
- Genel
- http://www.atsdr.cdc.gov/toxfaqs/tf.asp?id=71&tid=1914 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Siyanur bir karbon ve ona uclu bag ile baglanmis bir azot iceren C N grubuna sahip kimyasal bilesiklere verilen addir Bu grup ayni zamanda siyano grubu olarak da bilinir Organik ve inorganik cesitleri bulunan siyanurler ozellikle endustride kullanilmalari icin uretilmektedir Inorganik siyanure ornek olarak cok zehirli potasyum siyanur organik siyanure ornek olarak da dusuk toksisiteli asetonitril metil siyanur verilebilir Her siyanur yuksek oranda zehirli degildir Siyanur anyonu AdlandirmalarTercih edilen IUPAC adiCyanideSistematik IUPAC adiNitridokarbonat II TanimlayicilarCAS numarasi 57 12 53D model JSmol Etkilesimli goruntuChEBI CHEBI 17514ChemSpider 5755PubChem CID 5975UNII OXN4E7L11K InChI InChI 1S CN c1 2 q 1Key XFXPMWWXUTWYJX UHFFFAOYSA NSMILES C NOzelliklerKimyasal formul CNMolekul kutlesi 26 02 g mol 1Konjuge asit Hidrojen siyanurAksi belirtilmedigi surece madde verileri Standart sicaklik ve basinc kosullarinda belirtilir 25 C 77 F 100 kPa Bilgi kutusu kaynaklari Organik siyanur bilesikleri nitril olarak isimlendirilir ve toksisiteleri dusuktur Sitalopram fadrozol ve ledrozol gibi ilaclar bu gruba ornek olarak gosterilebilir Ote yandan siyanuru dogal olarak ureten bircok bitki bakteri mantar ve bocek de vardir Kiraz badem kayisi seftali ve erik cekirdekleri fasulye patates turp lahana salgam brokoli ve misir gibi bitkiler siyanurlu bilesikleri otcul hayvanlara karsi bir savunma mekanizmasi olarak dogal bir sekilde uretmektedir Ancak bazi organik siyanur bilesikleri hidrojen siyanur saldiklari icin yuksek oranda zehirlidir Endustride ise genellikle tasima ve saklama guvenligi sebebiyle toksik ve tuzlari demir celik ve maden sanayii gibi cok cesitli sanayi kollarinda kullanilmakla beraber gaz olarak saklanan hidrosiyanik asit HCN hidrojen siyanur akrilik lif plastik uretimi ve sentetik kaucuk uygulamalarinda siklikla kullanilmaktadir Hidrosiyanik asit 28 santigrat derecede kaynama noktasina ulasir ve aci badem kokusuna sahiptir Siyanurun en tehlikeli ve zehirli formlarindan biridir Kullanim alanlariGunumuzde cesitli siyanur cesitleri farkli endustri kollarinda kullanilmaktadir Bunlardan en onemlisi kimyasal uretim endustrisidir Bunu naylon poliamit akrilik ve plastik uretim sanayileri takip eder Madencilikte de altin ve gumus lic asamalarinda kullanilmaktadir Madencilikte kullanim Madencilikte siyanur kullanimi 1880 li yillara dayanmaktadir Ozellikle altin ve gumus uretiminde kullanilan siyanurun kapali devre sistemler ile kullanimi gerceklesmektedir Uretim sonucu olusan atiklardaki siyanuru uzaklastirmak INCO prosesi gibi cesitli prosesler ile mumkundur Madene uygun planlama yonetmelikler ve gunumuz teknolojisi ile siyanurun tasidigi riskler ortadan kaldirilmaktadir Siyanur lici Altin ve gumus gibi kiymetli metallerin uretiminde siyanur lici prosesi uygulanir Bunun en temel sebebi siyanur licinin yuksek verimliligi ve hizidir Kiymetli metaller alkali kosullarda seyreltik siyanur cozeltisinde cozundurulur Siyanur turleri icinde bu amacla kullanimi en uygun olan NaCN tuzudur Lic prosesi sirasinda altin siyanurle bilesik yaparak sivi faza gecer Bu olay sirasinda gerceklesen temel reaksiyonlar 4 Au 8 NaCN O2 2 H2O 4 NaAu CN 2 4NaOH2 Ag 2 CN O2 2H2O 2 Ag CN 2 H2O2 2 OH Ortamin pH nin asitlesmesi durumunda NaCN bozunarak HCN ye donusur Bu durumda siyanur sivi formdan gaz formuna donusur ve bu halde cevre ve yasayan canlilar icin tehlike olusturur Bu sebeple guvenlik saglanmasi icin NaCN nin bulundugu ortama kirec ilave ederek pH i 10 11 civarinda tutulur Siyanur zehirlenmesiBos Zyklon B siseleri Siyanur bazli Zyklon B II Dunya Savasi nda yaklasik 1 milyon kisiyi gaz odalarinda oldurmek icin kullanilmistir Yuksek miktarda siyanur insanlari da kapsayan pek cok hayvan icin tehlike arz etmesine ragmen eser miktarda insan vucudunda ve cesitli yiyeceklerin icinde bulunur Vucutta depolanmaz kanserojen degildir Gunumuzde en cok sigara dumani ve yanginlarin dumaninin solunmasi ile maruz kalinmaktadir Siyanur kanda bulunan e geri donusumsuz bir sekilde baglanarak etkinlik gosterir Bu ozelligi kanin dokulara oksijen perfuzyonunu saglayamamasi sonucu hipoksiye ve sonucta hipoksik sok ve olume neden olur Oksijen mevcuttur fakat kanda tasinamaz Vucut adeta oksijen havuzunda bogulur Tedavi Tedavide amac zehirli maddenin zehirsiz baska bir metabolite cevrilmesidir Gunumuzde siyanur zehirlenmesi tedavisi icin hidroksikobalamin kullanilir Bu madde siyanure baglanarak siyanurun bobrekler yolu ile zararsizca vucuttan atilabilen siyanokobalamine donusturulmesinde rol oynar Eski metotlara karsi en buyuk avantaji methemoglobin olusumunu engellemesidir Daha eski bir tedavi yontemi ise hastaya sodyum nitrit verilmesidir Bu madde methemoglobin e siyanur ile yarismali olarak baglanir ve siyanur bu sayede methemoglobine baglanamaz Daha sonra verilen sodyum tiyosulfat ise siyanur ile reaksiyona girerek olusturur Bu madde vucut icin toksik degildir ve bobreklerden atilir KaynakcaOzel cyanides 7 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Chemeurope com 11 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Temmuz 2019 ToxFAQs for Cyanide Temmuz 2006 14 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2008 Anon 27 Haziran 2013 Facts about cyanide Where cyanide is found and how it is used CDC Emergency preparedness and response Centers for Disease Control and Prevention 3 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Aralik 2016 Rubo Andreas Kellens Raf Reddy Jay Steier Norbert Hasenpusch Wolfgang 2006 Alkali metal cyanides Ullmann s Encyclopedia of Industrial Chemistry doi 10 1002 14356007 i01 i01 ISBN 978 3527306732 Hayes Peter 2004 From Cooperation to Complicity Degussa in the Third Reich Cambridge New York Melbourne Cambridge University Press ISBN 0 521 78227 9 Arsivlenmis kopya 14 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Agustos 2013 Biller Jose 2007 Interface of neurology and internal medicine illustrated bas Lippincott Williams amp Wilkins s 939 ISBN 978 0 7817 7906 7 18 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Kasim 2019 Chapter 163 page 939 16 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde eMedicine de Cyanide Toxicity treatment Chaudhary M Gupta R Cyanide Detoxifying Enzyme Rhodanese Current Biotechnology 2012 vol 1 pp 327 335 DOI 10 2174 2211550111201040327 Genelhttp www atsdr cdc gov toxfaqs tf asp id 71 amp tid 1914 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde