Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İspir, Erzurum ilinin bir ilçesidir.
| İspir | |
|---|---|
 | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Erzurum |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Ahmet Salih Poçanoğlu |
| • Belediye başkanı | Ahmet Coşkun (MHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1478 km² |
| Rakım | 1180 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 15,898 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 14.775 |
| Zaman dilimi | (TSİ) |
| Posta kodu | 25900 |
| İl alan kodu | 442 |
| İl plaka kodu | 25 |
Resmî site İspir Belediyesi | |
Etimoloji
Yerleşim, Herodotos tarafından "Saspeir", Ksenophon’da "Hesperit", Bizanslı Fastus tarafından ise "Sber/Sper" diye adlandırılmıştır. Şehrin adının, Çoruh Nehri kıyısına yerleşmiş Sasper halkından geldiği de ileri sürülmektedir. Gürcüce adı (სპერი) Speri; Ermenice adlandırması ise Sber veya Sper'dir.
Tarihçe
İspir ve çevresi, Doğu Anadolu Bölgesi'ni Karadeniz kıyılarına ve Kafkasya'ya bağlayan, tarihin çeşitli dönemlerinde askerî ve ticarî amaç ile kullanılan doğal ve tarihî yollar üzerindedir. Özellikle Serçeme Vadisi-İspir güzergahında bulunan çok sayıdaki kale ve garnizon, burasının eskiden beri kullanılan bir anayol olduğunu göstermektedir. Bunun yanı sıra İspir, tarım ve hayvancılıkla elverişli olmasından dolayı çevresinden göç almıştır. Adını Sasperler'den aldığı iddia edilen İspir, Hurri, Urartu, Saka (İskit), Med, Pers, Roma, Bizans, Sasani, Emevi, Abbasi, Selçuklu, İlhanlı, Karakoyunlu, Timurlu, Akkoyunlu, Gürcü Krallığı ve Osmanlı medeniyetlerinin yerleşim alanı olmuştur. İspir ve çevresi Urartular'a ait çivi yazılı belgelerde Kulka (Qulha) adıyla geçmektedir.
Bizans egemenliğinde Sper adıyla anılan yerleşim, Bizans-Gürcü mücadelesine sahne olmuştur. 1048'de Selçuklu kuvvetlerince ele geçirilen İspir ve çevresi Malazgirt Meydan Muharebesi'ne kadar Bizans ve Selçuklu arasında sıklıkla el değiştirmiştir. Alp Arslan tarafından Ebû’l- Kasım Saltuk'a verilen bölgeyle birlikte İspir'de 1072 yılında kurulan Saltuklu Beyliği'nin hakimiyetine girdi. 1202 yılında beyliğin yıkılmasından sonra II. Süleyman Şah tarafından kardeşi Mugis ed-Din Tugrul Şah'a Erzurum ve çevresiyle birlikte bırakıldı. Erzurum Selçukluları olarak da adlandırılan kısa dönem sonrasında 1230 yılında Anadolu Selçuklu Devleti'nin hakimiyeti olan bölgeyi 1242 yılında Moğollar ele geçirdi. Daha sonra İspir ve çevresi İlhanlılar, Eretna Beyliği, Karakoyunlu, Timurlular ve Akkoyunlu hakimiyetinde kalmıştır. 1499'da İspir Kalesi Osmanlı güçlerince ele geçirilmekle birlikte kısa süre içerisine Gürcü kuvvetlerince geri alındı.
1514 Çaldıran Seferi sonrasında Osmanlı hakimiyetine giren ve 1515 tarihinde sancak olan İspir, aynı yıl içerisinde yeni kurulan Diyarbekir eyaletine bağlanmıştır. 1535 yılında yeni kurulan Erzurum vilayetine bağlı bir sancak olmuştur. 1642 tarihli Avarız defterinde İspir kazasında 12 Müslüman hane, 17 gayrimüslim hane, 139 asker ile 10 din görevlisi bulunmaktaydı. İspir kazası toplamında ise 531 Müslüman ile 286 gayrimüslim hane bulunuyordu. 1835 tarihli nüfus yoklama defterine göre İspir'de kaza merkezi ile birlikte 152 yerleşim alanı bulunmaktadır. Bu sayımda İspir kaza merkezi ve köylerinde yaşayan toplam erkek sayısı 11.308 kişi olup bunun 10.691'i Müslüman erkek geri kalan 617 erkek gayrimüslim nüfusu oluşturmaktaydı
1839 tarihli kaynaklarda İspir, nahiye olarak kayıtlara geçmiştir. 1880 yılına kadar Erzurum merkez sancağına bağlı kaza olan İspir, bu tarihte yeni sancak yapılan Bayburt’a bağlanmıştır. Bayburt'un kaza statüsüne düşürülmesi üzerine İspir 1888 yılında yeniden Erzurum merkez sancağının bir kazası oldu. 1892-1898 yıllarında İspir, 143 köyü olan kaza konumundaydı. 1895-1896 yıllarında yerleşime telgraf hattı gelmiştir. 1900 yılında Bayburt-İspir arası posta sürücülüğü hizmete geçmiştir. Gene 1900 yılında yeni "Hükûmet Konağı" hizmete açılmıştır.
İspir ve çevresi 1916–1918 yılları arasında Rus egemenliğinde kaldıktan sonra 25 Şubat 1918’de Kazım Karabekir komutasındaki 1. Kafkas Kolordusuna bağlı birliklerce geri alındı.
Coğrafya
İspir ilçesi Erzurum il merkezinin 143 km kuzeyinde yer almaktadır. İlçenin yüzölçümü 2244 km²'dir. İlçe sınırları içerisinde 2400 ile 3900 metre arasında yükseklikte irili ufaklı çok sayıda dağ bulunmaktadır. Kaçkar, Mescit Dağı 3240 m, Deve Dağı 3363 m, Bozan Dağı 2924 m, Sandık Dağı 3186 m, Yassı Dağ 2500 m, Kazancık Dağı 2750 m, Korga Dağı 2364 m Ayazöldüren Dağı 2500 m, Asniyar Dağı 3040 m, Dilek Dağı 3549 m, Hasan Dağı 2900 m ve Nevse Dağı 3114 m bu dağlardan önemli olanlardır. Dünyanın en hızlı akan nehirlerinden birisi olan Çoruh Nehri İspir'den geçmektedir. Su sporları, özellikle rafting için ilçede çok uygun alanlar vardır.
2014 yılı verilerine göre İspir, sahip olduğu 76.865 hektar orman arazisi ile Erzurum ilindeki en fazla orman arazisine sahip ilçe durumundadır.
Kültür ve toplum
İspir tarihsel yapısı ve önemli bir geçit noktası olduğundan kültürel anlamda zengin bir coğrafyadır. Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinin geçiş noktasında bulunan İspir bu bölgelerin kültürlerini bir arada barındırır. İspir'de horon ve bar oyunları geleneksel halk oyunlarını oluşturur. Tulum, yörede ağırlıklı olarak kullanılan çalgı olmakla birlikte davul ve zurna da kullanılmaktadır. Yöre halkı Türk ve Hemşinli nüfustan oluşmaktadır.
Nüfus
1990'lı yıllardan itibaren İspir nüfusu özellikle Türkiye'nin batısındaki kentlere göç vermeye başlamıştır.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927 | 32.831 | 1.198 | 31.633 |
| 1935 | 42.190 | 1.511 | 40.679 |
| 1940 | 45.239 | 1.484 | 43.755 |
| 1945 | 46.621 | 2.206 | 44.415 |
| 1950 | 48.191 | 1.608 | 46.583 |
| 1955 | 48.828 | 2.031 | 46.797 |
| 1960 | 52.104 | 2.025 | 50.079 |
| 1965 | 55.050 | 2.294 | 52.756 |
| 1970 | 54.741 | 2.638 | 52.103 |
| 1975 | 55.565 | 3.929 | 51.636 |
| 1980 | 54.084 | 7.257 | 46.827 |
| 1985 | 52.267 | 8.042 | 44.225 |
| 1990 | 34.172 | 8.032 | 26.140 |
| 2000 | 29.337 | 11.188 | 18.149 |
| 2007 | 18.381 | 7.670 | 10.711 |
| 2008 | 17.622 | 6.784 | 10.838 |
| 2009 | 16.885 | 6.548 | 10.337 |
| 2010 | 16.741 | 6.331 | 10.410 |
| 2011 | 16.551 | 6.257 | 10.294 |
| 2012 | 16.338 | 6.570 | 9.768 |
| 2013 | 16.248 | 16.248 | veri yok |
| 2014 | 16.869 | 16.869 | veri yok |
| 2015 | 15.603 | 15.603 | veri yok |
| 2016 | 15.184 | 15.184 | veri yok |
| 2017 | 14.469 | 14.469 | veri yok |
| 2018 | 15.898 | 15.898 | veri yok |
| 2019 | 14.959 | 14.959 | veri yok |
| 2020 | 14.775 | 14.775 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Ekonomi
İlçe meyve ve sebze bakımından zengindir. Dut ve dut mamulleri (pestil, kuru dut, pekmez, köme vs.) en önemli geçim kaynaklarından biridir. Bölgede fasulye yetiştiriciliği yaygındır ve "İspir fasulyesi" yurt genelinde meşhurdur.
Tarıma elverişli alanların dar ve az olması nedeniyle bölge halkı iş bulmak amacıyla gurbet işçiliğine çıkmaktadır. Genelde fırıncılık işi yaparlar. Son yıllarda seracılık ve özellikle arıcılıktan da ilçe ekonomisine girdi sağlanmaktadır. İlçede birkaç yerde suni balıkçılık yapılmaktadır.
İlçe ve yöresinde yeraltı zenginlik kaynakları bakımından işletilmeyi bekleyen kömür, bakır ve altın maden yataklarının bulunur ve bu maden yataklarının işletilmesiyle ülke ekonomisine önemli bir girdi kazandırılacağı düşünülmektedir.
Bölgede zengin altın yatakları bulunmaktadır. Ayrıca ilçe sınırlarında muhtelif yerlerde zamana zaman değerli tarihî eser ve hazineler bulunmuştur. Hâlen toprak altında gömülü kalmış pek çok hazine olduğu tahmin edilmektedir.
İklim
İspir ilçesi, Kuzey Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz bölgesinin kesiştiği alanda bulunur. Ayrıca ilçenin kuzey ve güneyi çok yüksek dağlarla çevrilidir. İlçede karasal iklim ve deniz iklimi arası bir geçiş yeri olup, ağırlıkla karasal iklim özellikleri görülmektedir. Bu nedenle ilçeye hakim iklim, karasal iklim ile deniz iklimi arasında bir geçiş iklimidir. Bu iklim özeliği ilçede aynı anda farklı iklimlerin oluşmasına yol açmaktadır. Erzurum'un diğer ilçelerine nazaran İspir’in iklimi kışları daha ılıman geçmektedir. Ancak kış ve yaz ile gece ve gündüz sıcaklık farkları hayli fazladır. İspir ilçesi sınırları içinden vadi ve havza oluşturarak geçen Çoruh nehri boyunca iklim özellikleri daha da farklılıklar göstermektedir. Bu vadide Yusufeli ilçesine doğru gidildikçe mikroklima iklim özellikleri hakim olmaya başlar. Bu mikroklima yapı hayvansal ve bitkisel çeşitliliği de çoğaltmıştır. Vadinin bir kısım yerlerinde özellikleÇamlıkaya nahiyesinden Yusufeli İlçesine doğru pirinç ve nar gibi sıcak iklim özelliklerinde yetişebilen bitkilerin buralarda yetiştirilmesi, bu geçiş ikliminin özelliğini göstermesidir. Ayrıca bu vadi iklimsel olarak göçmen kuşların tercih ettiği göç yolları üzerindedir ve kuş türleri buralarda yerleşme ve barınma imkanları bulmaktadır. Son yıllarda Çoruh Vadisi boyunca kurulmakta olan hidroelektrik santralleri ve barajların tamamlanmasıyla, bu vadinin ekosistemi ile İspir İlçesinin iklim özellikleri tamamıyla değişikliğe uğrayacaktır. (HES) 102.620 hektar tarım arazisini su altında bırakacak ve bu yörede son derece çeşitlilik taşıyan hayvansal, bitkisel ve flora çeşitliliği değişime uğrayacaktır.
Resmî kurumlardan [1] alınan bilgilere göre 1975-2011 yılları arasındaki 35 yıllık iklim ortalamaları aşağıdadır.
| İspir İlçesi İklim Bilgileri : İspir Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü 1 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . | |
|---|---|
| Yıllık yağış ortalaması | 437.4 mm |
| En yüksek yağış ortalaması | 56.8 mm, Kasım |
| En düşük yağış ortalaması | 24.8 mm, Eylül |
| Kar yağışlı günler sayısı ortalaması | 30.9, uzun yıllar ortalaması |
| Karla Örtülü günler sayısı ortl. | 61.6, uzun yıllar ortalaması |
| Maksimum Kar Kalınlığı | 99cm |
| Minumum Kar Kalınlığı | 4cm |
| kar yağışlarının görüldüğü aylar | Ocak,Şubat,Mart,Nisan,Ekim,Kasım, Aralık. |
| Ortalama açık günler sayısı | 100.3 |
| Ortalama kapalı günler sayısı | 65 |
| Mimimum Nisbi Nem | % 6.6 |
| Ortalama Nisbi Nem | % 56.1 |
| Yıllık sıcaklık ortalaması | +10.3 °C |
| En yüksek sıcaklık derecesi ortl. | +42.6 °C Temmuz 1989 |
| En düşük Sıcaklık Derecesi ortl. | -32.5 °C Mart, uzun yıllar ortalaması |
| Ortalama rüzgâr hızı | 24.3 (m/sec.) |
| Maksimum Basınç Ortalaması' | 889 (hPa) |
| Ortalama Basınç.' | 887.1 (hPa) |
| Kuvvetli Rüzgâr'ların estiği aylar | Mart,Nisan, Mayıs,Haziran,Temmuz,Ağustos. |
Bu duruma göre, İspir İlçesinin yıllık yağış ortalaması, 437,4 (mm). Yıllık sıcaklık ortalaması, +10,3 °C. En yüksek sıcaklık, +42,6 °C. (Temmuz-1989) En düşük sıcaklık derecesi -32,5 °C uzun yıllar ortalaması (mart ayı), Ortalama Açık günler sayısı 100,3 dür.
Tarihi ve turistik yerleri
- İspir kalesi
- İspir camii
- Tuğrulşah camii
- Melik Halil Gazi camii
- Kadıoğlu Medresesi
- Kanuni Sultan Süleyman kitabesi
- Yazıcızade Çeşmesi
- Hacı Yusuf Ceylan Konağı
- Sandık Kalesi
- Devedağı (Fısırik) kalesi
- Karakale Kalesi
- Maden Kalesi
- Soğuksu köyü Vahnas Şelalesi
- Sırakonaklar Dere Ağzı Mağarası
- Cankurtaran Kalesi
- Elamalı Mağarası
- Karakale'deki su çanağı
- Yedigöze Kalıntıları
- Ortaören Viranşehir harabeleri
- Saltuklu Mezarları
- Zarbuna Bekir Paşa mezarı
- Numanpaşa Mahallesi Kalıntıları
- Numanpaşa Cami
- Ömer Paşa Kümbeti
- Numanpaşa Konağı
- Karahan Harabeleri
- Alacabük Han Kalıntısı
- Köprüköy Kilise Kalıntıları
- Petekli Manastırı
- Petekli Kilisesi
- Hüdüt Paşa türbesi.
- Kirazlı Köyü Koç Heykelleri
- Sırakonaklar mahallesi
- Akseki mahallesi sahipsiz mezarlar
- Kaçkar Dağı
- Yedigöller
- Ayazman çeşmesi
- Geçitağzı mahallesi kilisesi
- Gorga Dağı
- Hortik Alişan Ağa camisi
- Hortik kaplan kayası
- Hortikli Şah-pender
- Hortik şelalesi
Notlar
Kaynakça
- ^ . nisanyanmap.com (İngilizce). 31 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
- ^ a b (PDF). 31 Ekim 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2015.
- ^ a b (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2015.
- ^ (PDF). 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2015.
- ^ (PDF). 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2015.
- ^ Türk folklor araştırmaları 10.cilt. s.n. 1966 21 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .-İhsan Hınçer/ Hemşenli / Hemşinli denilen boya mensup köylülerin öz vatanı Rize ve Artvin illerimizin Karadeniz'e bakan komşu bölgeleridir. Göçmen olarak da Erzurum'un İspir ve Tortum ilçeleriyle Sakarya/Adapazarı ve Kocaeli/İzmit köylerinde çiftçilik yaparlar
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "İspir Nüfusu - Erzurum". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Erzurum İspir Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
- İspir Belediyesi 5 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- İspir Kaymakamlığı1 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
| Wikimedia Commons'ta İspir ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ispir Erzurum ilinin bir ilcesidir IspirIlceIlce sinirlari haritasiUlkeTurkiyeIlErzurumCografi bolgeKaradeniz BolgesiIdare KaymakamAhmet Salih Pocanoglu Belediye baskaniAhmet Coskun MHP Yuzolcumu Toplam1478 km Rakim1180 mNufus 2018 Toplam15 898 Kir Sehir14 775Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Posta kodu25900Il alan kodu442Il plaka kodu25Resmi site Ispir BelediyesiEtimolojiYerlesim Herodotos tarafindan Saspeir Ksenophon da Hesperit Bizansli Fastus tarafindan ise Sber Sper diye adlandirilmistir Sehrin adinin Coruh Nehri kiyisina yerlesmis Sasper halkindan geldigi de ileri surulmektedir Gurcuce adi სპერი Speri Ermenice adlandirmasi ise Sber veya Sper dir TarihceIspir ve cevresi Dogu Anadolu Bolgesi ni Karadeniz kiyilarina ve Kafkasya ya baglayan tarihin cesitli donemlerinde askeri ve ticari amac ile kullanilan dogal ve tarihi yollar uzerindedir Ozellikle Serceme Vadisi Ispir guzergahinda bulunan cok sayidaki kale ve garnizon burasinin eskiden beri kullanilan bir anayol oldugunu gostermektedir Bunun yani sira Ispir tarim ve hayvancilikla elverisli olmasindan dolayi cevresinden goc almistir Adini Sasperler den aldigi iddia edilen Ispir Hurri Urartu Saka Iskit Med Pers Roma Bizans Sasani Emevi Abbasi Selcuklu Ilhanli Karakoyunlu Timurlu Akkoyunlu Gurcu Kralligi ve Osmanli medeniyetlerinin yerlesim alani olmustur Ispir ve cevresi Urartular a ait civi yazili belgelerde Kulka Qulha adiyla gecmektedir Bizans egemenliginde Sper adiyla anilan yerlesim Bizans Gurcu mucadelesine sahne olmustur 1048 de Selcuklu kuvvetlerince ele gecirilen Ispir ve cevresi Malazgirt Meydan Muharebesi ne kadar Bizans ve Selcuklu arasinda siklikla el degistirmistir Alp Arslan tarafindan Ebu l Kasim Saltuk a verilen bolgeyle birlikte Ispir de 1072 yilinda kurulan Saltuklu Beyligi nin hakimiyetine girdi 1202 yilinda beyligin yikilmasindan sonra II Suleyman Sah tarafindan kardesi Mugis ed Din Tugrul Sah a Erzurum ve cevresiyle birlikte birakildi Erzurum Selcuklulari olarak da adlandirilan kisa donem sonrasinda 1230 yilinda Anadolu Selcuklu Devleti nin hakimiyeti olan bolgeyi 1242 yilinda Mogollar ele gecirdi Daha sonra Ispir ve cevresi Ilhanlilar Eretna Beyligi Karakoyunlu Timurlular ve Akkoyunlu hakimiyetinde kalmistir 1499 da Ispir Kalesi Osmanli guclerince ele gecirilmekle birlikte kisa sure icerisine Gurcu kuvvetlerince geri alindi 1514 Caldiran Seferi sonrasinda Osmanli hakimiyetine giren ve 1515 tarihinde sancak olan Ispir ayni yil icerisinde yeni kurulan Diyarbekir eyaletine baglanmistir 1535 yilinda yeni kurulan Erzurum vilayetine bagli bir sancak olmustur 1642 tarihli Avariz defterinde Ispir kazasinda 12 Musluman hane 17 gayrimuslim hane 139 asker ile 10 din gorevlisi bulunmaktaydi Ispir kazasi toplaminda ise 531 Musluman ile 286 gayrimuslim hane bulunuyordu 1835 tarihli nufus yoklama defterine gore Ispir de kaza merkezi ile birlikte 152 yerlesim alani bulunmaktadir Bu sayimda Ispir kaza merkezi ve koylerinde yasayan toplam erkek sayisi 11 308 kisi olup bunun 10 691 i Musluman erkek geri kalan 617 erkek gayrimuslim nufusu olusturmaktaydi 1839 tarihli kaynaklarda Ispir nahiye olarak kayitlara gecmistir 1880 yilina kadar Erzurum merkez sancagina bagli kaza olan Ispir bu tarihte yeni sancak yapilan Bayburt a baglanmistir Bayburt un kaza statusune dusurulmesi uzerine Ispir 1888 yilinda yeniden Erzurum merkez sancaginin bir kazasi oldu 1892 1898 yillarinda Ispir 143 koyu olan kaza konumundaydi 1895 1896 yillarinda yerlesime telgraf hatti gelmistir 1900 yilinda Bayburt Ispir arasi posta suruculugu hizmete gecmistir Gene 1900 yilinda yeni Hukumet Konagi hizmete acilmistir Ispir ve cevresi 1916 1918 yillari arasinda Rus egemenliginde kaldiktan sonra 25 Subat 1918 de Kazim Karabekir komutasindaki 1 Kafkas Kolordusuna bagli birliklerce geri alindi CografyaIspir ilcesi Erzurum il merkezinin 143 km kuzeyinde yer almaktadir Ilcenin yuzolcumu 2244 km dir Ilce sinirlari icerisinde 2400 ile 3900 metre arasinda yukseklikte irili ufakli cok sayida dag bulunmaktadir Kackar Mescit Dagi 3240 m Deve Dagi 3363 m Bozan Dagi 2924 m Sandik Dagi 3186 m Yassi Dag 2500 m Kazancik Dagi 2750 m Korga Dagi 2364 m Ayazolduren Dagi 2500 m Asniyar Dagi 3040 m Dilek Dagi 3549 m Hasan Dagi 2900 m ve Nevse Dagi 3114 m bu daglardan onemli olanlardir Dunyanin en hizli akan nehirlerinden birisi olan Coruh Nehri Ispir den gecmektedir Su sporlari ozellikle rafting icin ilcede cok uygun alanlar vardir 2014 yili verilerine gore Ispir sahip oldugu 76 865 hektar orman arazisi ile Erzurum ilindeki en fazla orman arazisine sahip ilce durumundadir Kultur ve toplumIspir ilcesinde horon oynayan kadinlar Ispir tarihsel yapisi ve onemli bir gecit noktasi oldugundan kulturel anlamda zengin bir cografyadir Dogu Karadeniz ve Dogu Anadolu bolgelerinin gecis noktasinda bulunan Ispir bu bolgelerin kulturlerini bir arada barindirir Ispir de horon ve bar oyunlari geleneksel halk oyunlarini olusturur Tulum yorede agirlikli olarak kullanilan calgi olmakla birlikte davul ve zurna da kullanilmaktadir Yore halki Turk ve Hemsinli nufustan olusmaktadir Nufus1990 li yillardan itibaren Ispir nufusu ozellikle Turkiye nin batisindaki kentlere goc vermeye baslamistir Yil Toplam Sehir Kir1927 32 831 1 198 31 6331935 42 190 1 511 40 6791940 45 239 1 484 43 7551945 46 621 2 206 44 4151950 48 191 1 608 46 5831955 48 828 2 031 46 7971960 52 104 2 025 50 0791965 55 050 2 294 52 7561970 54 741 2 638 52 1031975 55 565 3 929 51 6361980 54 084 7 257 46 8271985 52 267 8 042 44 2251990 34 172 8 032 26 1402000 29 337 11 188 18 1492007 18 381 7 670 10 7112008 17 622 6 784 10 8382009 16 885 6 548 10 3372010 16 741 6 331 10 4102011 16 551 6 257 10 2942012 16 338 6 570 9 7682013 16 248 16 248 veri yok2014 16 869 16 869 veri yok2015 15 603 15 603 veri yok2016 15 184 15 184 veri yok2017 14 469 14 469 veri yok2018 15 898 15 898 veri yok2019 14 959 14 959 veri yok2020 14 775 14 775 veri yok Not Buyuksehir yasasi nedeniyle koyler mahalle statusune gectiginden 2013 ten itibaren kir nufusu tabloda yer almamistir EkonomiIlce meyve ve sebze bakimindan zengindir Dut ve dut mamulleri pestil kuru dut pekmez kome vs en onemli gecim kaynaklarindan biridir Bolgede fasulye yetistiriciligi yaygindir ve Ispir fasulyesi yurt genelinde meshurdur Tarima elverisli alanlarin dar ve az olmasi nedeniyle bolge halki is bulmak amaciyla gurbet isciligine cikmaktadir Genelde firincilik isi yaparlar Son yillarda seracilik ve ozellikle ariciliktan da ilce ekonomisine girdi saglanmaktadir Ilcede birkac yerde suni balikcilik yapilmaktadir Ilce ve yoresinde yeralti zenginlik kaynaklari bakimindan isletilmeyi bekleyen komur bakir ve altin maden yataklarinin bulunur ve bu maden yataklarinin isletilmesiyle ulke ekonomisine onemli bir girdi kazandirilacagi dusunulmektedir Bolgede zengin altin yataklari bulunmaktadir Ayrica ilce sinirlarinda muhtelif yerlerde zamana zaman degerli tarihi eser ve hazineler bulunmustur Halen toprak altinda gomulu kalmis pek cok hazine oldugu tahmin edilmektedir IklimIspir ilcesi Kuzey Dogu Anadolu ve Dogu Karadeniz bolgesinin kesistigi alanda bulunur Ayrica ilcenin kuzey ve guneyi cok yuksek daglarla cevrilidir Ilcede karasal iklim ve deniz iklimi arasi bir gecis yeri olup agirlikla karasal iklim ozellikleri gorulmektedir Bu nedenle ilceye hakim iklim karasal iklim ile deniz iklimi arasinda bir gecis iklimidir Bu iklim ozeligi ilcede ayni anda farkli iklimlerin olusmasina yol acmaktadir Erzurum un diger ilcelerine nazaran Ispir in iklimi kislari daha iliman gecmektedir Ancak kis ve yaz ile gece ve gunduz sicaklik farklari hayli fazladir Ispir ilcesi sinirlari icinden vadi ve havza olusturarak gecen Coruh nehri boyunca iklim ozellikleri daha da farkliliklar gostermektedir Bu vadide Yusufeli ilcesine dogru gidildikce mikroklima iklim ozellikleri hakim olmaya baslar Bu mikroklima yapi hayvansal ve bitkisel cesitliligi de cogaltmistir Vadinin bir kisim yerlerinde ozellikleCamlikaya nahiyesinden Yusufeli Ilcesine dogru pirinc ve nar gibi sicak iklim ozelliklerinde yetisebilen bitkilerin buralarda yetistirilmesi bu gecis ikliminin ozelligini gostermesidir Ayrica bu vadi iklimsel olarak gocmen kuslarin tercih ettigi goc yollari uzerindedir ve kus turleri buralarda yerlesme ve barinma imkanlari bulmaktadir Son yillarda Coruh Vadisi boyunca kurulmakta olan hidroelektrik santralleri ve barajlarin tamamlanmasiyla bu vadinin ekosistemi ile Ispir Ilcesinin iklim ozellikleri tamamiyla degisiklige ugrayacaktir HES 102 620 hektar tarim arazisini su altinda birakacak ve bu yorede son derece cesitlilik tasiyan hayvansal bitkisel ve flora cesitliligi degisime ugrayacaktir Resmi kurumlardan 1 alinan bilgilere gore 1975 2011 yillari arasindaki 35 yillik iklim ortalamalari asagidadir Ispir de Iklim Resimde uc iklim ozelligi bir arada kar yagmur ve sis Ispir Ilcesi Iklim Bilgileri Ispir Meteoroloji Istasyon Mudurlugu 1 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yillik yagis ortalamasi 437 4 mmEn yuksek yagis ortalamasi 56 8 mm KasimEn dusuk yagis ortalamasi 24 8 mm EylulKar yagisli gunler sayisi ortalamasi 30 9 uzun yillar ortalamasiKarla Ortulu gunler sayisi ortl 61 6 uzun yillar ortalamasiMaksimum Kar Kalinligi 99cmMinumum Kar Kalinligi 4cmkar yagislarinin goruldugu aylar Ocak Subat Mart Nisan Ekim Kasim Aralik Ortalama acik gunler sayisi 100 3Ortalama kapali gunler sayisi 65Mimimum Nisbi Nem 6 6Ortalama Nisbi Nem 56 1Yillik sicaklik ortalamasi 10 3 CEn yuksek sicaklik derecesi ortl 42 6 C Temmuz 1989En dusuk Sicaklik Derecesi ortl 32 5 C Mart uzun yillar ortalamasiOrtalama ruzgar hizi 24 3 m sec Maksimum Basinc Ortalamasi 889 hPa Ortalama Basinc 887 1 hPa Kuvvetli Ruzgar larin estigi aylar Mart Nisan Mayis Haziran Temmuz Agustos Bu duruma gore Ispir Ilcesinin yillik yagis ortalamasi 437 4 mm Yillik sicaklik ortalamasi 10 3 C En yuksek sicaklik 42 6 C Temmuz 1989 En dusuk sicaklik derecesi 32 5 C uzun yillar ortalamasi mart ayi Ortalama Acik gunler sayisi 100 3 dur Tarihi ve turistik yerleriIspir KalesiIspir sehir merkezinden gorunumIspir kalesi Ispir camii Tugrulsah camii Melik Halil Gazi camii Kadioglu Medresesi Kanuni Sultan Suleyman kitabesi Yazicizade Cesmesi Haci Yusuf Ceylan Konagi Sandik Kalesi Devedagi Fisirik kalesi Karakale Kalesi Maden Kalesi Soguksu koyu Vahnas Selalesi Sirakonaklar Dere Agzi Magarasi Cankurtaran Kalesi Elamali Magarasi Karakale deki su canagi Yedigoze Kalintilari Ortaoren Viransehir harabeleri Saltuklu Mezarlari Zarbuna Bekir Pasa mezari Numanpasa Mahallesi Kalintilari Numanpasa Cami Omer Pasa Kumbeti Numanpasa Konagi Karahan Harabeleri Alacabuk Han Kalintisi Koprukoy Kilise Kalintilari Petekli Manastiri Petekli Kilisesi Hudut Pasa turbesi Kirazli Koyu Koc Heykelleri Sirakonaklar mahallesi Akseki mahallesi sahipsiz mezarlar Kackar Dagi Yedigoller Ayazman cesmesi Gecitagzi mahallesi kilisesi Gorga Dagi Hortik Alisan Aga camisi Hortik kaplan kayasi Hortikli Sah pender Hortik selalesiNotlar Pazaryolu ilcesinin kurulmasi ile nufus azalmistir Kaynakca nisanyanmap com Ingilizce 31 Mayis 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Temmuz 2021 a b PDF 31 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 31 Ekim 2015 a b PDF 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 31 Ekim 2015 PDF 17 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 31 Ekim 2015 PDF 8 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 31 Ekim 2015 Turk folklor arastirmalari 10 cilt s n 1966 21 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ihsan Hincer Hemsenli Hemsinli denilen boya mensup koylulerin oz vatani Rize ve Artvin illerimizin Karadeniz e bakan komsu bolgeleridir Gocmen olarak da Erzurum un Ispir ve Tortum ilceleriyle Sakarya Adapazari ve Kocaeli Izmit koylerinde ciftcilik yaparlar Fasikul I Mufassal Neticeler Icmal Tablolari PDF 28 Tesrinevvel 1927 Umumi Nufus Tahriri DIE Erisim tarihi 28 Mayis 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link PDF 20 Ilktesrin 1935 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 20 Ilktesrin 1940 Genel Nufus Sayimi DIE 20 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2016 PDF 21 Ekim 1945 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 22 Ekim 1950 Umumi Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1955 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1960 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2021 1965 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1970 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1975 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1980 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1985 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1990 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2000 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2007 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2008 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2009 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2010 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2011 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2012 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 20 Subat 2013 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2013 2013 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 15 Subat 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2014 2014 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 10 Subat 2015 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2015 a b c d e f Merkezi Dagitim Sistemi html Dogrudan bir kaynak olmayip ilgili veriye ulasmak icin sorgulama yapilmalidir Turkiye Istatistik Kurumu Erisim tarihi 13 Nisan 2016 Ispir Nufusu Erzurum nufusu com Erisim tarihi 5 Subat 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Erzurum Ispir Nufusu nufusune com Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Dis baglantilarIspir Belediyesi 5 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ispir Kaymakamligi1 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wikimedia Commons ta Ispir ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir