Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tire, Türkiye'nin İzmir ilinin bir ilçesidir. İlçenin doğusunda Ödemiş, kuzeyinde Bayındır, batısında Torbalı ve Selçuk ilçeleri, güneyinde Aydın ili bulunmaktadır. Nüfusu 2022 yılı itibarıyla 87.462 kişidir.
| Tire | |
|---|---|
 | |
 İzmir'deki konumu | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | İzmir |
| Coğrafi bölge | Ege Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Vural Karagül |
| • Belediye başkanı | Hayati Okuroğlu (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 716 km² |
| Rakım | 93.3 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 84,457 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | (TSİ) |
| Posta kodu | 35900 |
| İl alan kodu | 0232 |
| İl plaka kodu | 35 |
Tarihçe
Tire, çağlar boyu zengin coğrafyasının sağladığı olanaklarla birçok uygarlıklara sahne olmuştur. Bunlar Hitit, Frigya, Lidya, Pers, Helen, Roma ve Bizans dönemleridir. Ancak özellikle Türklerin Tire'yi ele geçirmesinden sonra Tire'de çok zengin tarihi ve kültürel bir birikim sağlanmıştır. Tire, tarihçi Pachmeres'in deyimi ile "Keşişler Yöresi", Şerafeddin Zafernamesi'nde "Rum'un Meşhur Kenti", Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinde "Şehr-i Muaz-zam Tire" olarak adlandırılan bir beldedir. Katip Çelebi (1608-1656) Tire'yi "Eski Taht Şehri" olarak nitelendirirken, 1908 Aydın Vilayeti Salnamesi'nde ilçe "Ulemalar Yatağı" olarak geçmektedir.
Tire'nin ne zaman kurulduğu kesin olarak bilinmemektedir. Bununla beraber MÖ 2000 yıllarında adının geçtiği ve Hititler Dönemi'ne kadar uzanan kaynaklarda adının Hisar-Kale anlamına gelen Tyhra, Thira, Thyroıon, Apeteria, Teira ve Roma döneminde şehir anlamına gelen Arkadiapolis adıyla geçtiği görülmektedir. Hitit arşivi belgeleri Kadeş Savaşı'na katılanları sayarken Turşalardan (Tirha) söz etmektedir. Frigyalılar Dönemi'nde Heraklid Sülalesinin egemenliği altına giren Küçük Menderes Vadisi'nde bu dönem Frig Krallığı'nın yıkılması ile son buldu. Tarihi kaynaklardan bu döneme ait hiçbir bilgi edinilememekte ve dolayısıyla bu tarihler karanlık olarak kalmaktadır. Lidya Devleti'nin ünlü krallarından Gieges'in Tire'de görev yapması da yörenin önemini arttırmıştır. Daha sonra Thomos (Bozdağ)'dan inen Faktalos (Sart Deresi) çayının altın rezervleri Lidya'yı zengin bir ülke yapmış ve dünyadaki ilk madeni sikke burada basılmıştır. Lidyalılardan sonra MÖ 650'li yıllarda Pers egemenliğine giren Tire, kısa bir süre sonra tekrar Lidya'ya bağlanmıştır. Lidya Kralı Krezüs'ün döneminde yeni ve büyük bir uygarlık ile büyük zenginlik oluşturulmuştur. Sonraki dönemlerde Tire Romalılara geçmiş, bu dönemde de Anadolu'nun en seçkin şehri konumunu sürdürmüştür. Bu dönemde Tire bir Hristiyan şehri haline gelmiş ve birçok yerde kiliseler ve ayazmalar yapılmıştır. Bu dönemin eserlerinden Halkapınar köyündeki II. Teos'un anıtsal mezarı dikkate değer bir örnektir.
Tire'nin Bizans döneminde de Kadıköy (İstanbul) ve Nikaea (İznik) meclislerinde de etkin, karar verici bir konumu olduğu bilinmektedir.
1390 yılında Aydınoğulları Beyliği Osmanlılara bağlanınca Beylik Lideri İsa Bey Tire'de oturmaya zorunlu tutulmuş ve başkent Selçuk'tan çıkarılmıştı. Yıldırım Bayezid İsa Bey'in Kızı Hafsa Sultan'ı alarak akrabalık sağladı. Bu olay beyliğin ilk sona erişi oldu. Osmanlı Devleti'nin Ankara Savaşı'ndan yenik çıkması siyasi dengeyi değiştirdiği gibi Aydınoğulları Beyliği'nin yeniden tarih sahnesinde görülmesini sağladı. Beyliğin Ankara Savaşından sonraki yönetim kenti Tire olmuş, Beylik Lideri İsa Bey'in çocukları Musa ve II. Umur Beyler babalarının ölümünden sonra Beyliği Tire'den yönetmişlerdir.
1426 yılında kesin olarak Osmanlı Devleti'ne bağlanan Tire, gerek siyasi gerek ekonomik ve gerekse kültürel varlığı nedeniyle Osmanlıların bu kente daha ciddi eğilmelerini sağlamıştır. Bu dönemde yeni kurulan Aydın vilayetinin sancağı da Tire olmuştur. Özellikle II. Murat ve Fatih Sultan Mehmet Dönemlerinde girişilen imar hareketleri kenti kısa sürede imparatorluk sınırları içinde birinci dereceden kent konumuna sokmuştur.
Türkiye'nin idari örgütlenmesinde önemli yer alan Tire, 1922'de Türk Kurtuluş Savaşı'nın kazanılması ve 1923 yılında Cumhuriyet'in ilanı ile 20 Nisan 1924 tarihli sancakların kaldırılması ve yerlerine illerin kurulması kanunu ile yeni kurulan İzmir iline bağlanmıştır.
Coğrafya
İzmir'in güneydoğusunda yer alan Tire, il merkezine 80 km uzaklıktadır. İlçenin doğusunda Ödemiş, kuzeyinde Bayındır, batısında Torbalı ve Selçuk ilçeleri, güneyinde Aydın ilinin Germencik, İncirliova ve Efeler ilçeleri bulunmaktadır. Yüz ölçümü 716 km²dir. Kuzeyinde Küçük Menderes Ovası yer alır.
"Yeşil Tire" olarak anılır çünkü yemyeşildir. Deniz seviyesinden yüksekliği 96 metredir. İlçe sınırları içerisinde bulunan Güme Dağları 1646 m yüksekliğindedir. Dağlara doğru çıkıldıkça çok sayıda bitki türü bulunmaktadır. Tarımsal ürünlerin çeşitliliğinde ilçenin tek akarsuyu olan 175 km uzunluğundaki Küçük Menderes ırmağının da önemli rolü vardır.
İklim ve bitki örtüsü
Bu ilçede Akdeniz iklimi görülmektedir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçer. Her yıl ortalama yağış miktarı 600–650 mm olarak gerçekleşmekte en fazla yağış aralık, ocak, şubat ve mart aylarında görülmektedir. İlçede sıcaklık yazın +40 dereceye kadar yükselirken kışları en düşük sıcaklık +3 derece civarında olmaktadır. Bitki örtüsü bakımından maki bitki topluluğu egemendir. Toprak yapısı kumlu, killi ve kır taban bir görüntü vermesine rağmen oldukça verimli ve çok çeşitli ürün yetiştirilmesine elverişlidir.
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927 | 39.228 | 18.747 | 20.481 |
| 1935 | 42.805 | 20.461 | 22.344 |
| 1940 | 44.902 | 21.495 | 23.407 |
| 1945 | 46.142 | 21.953 | 24.189 |
| 1950 | 48.472 | 22.117 | 26.355 |
| 1955 | 51.926 | 23.604 | 28.322 |
| 1960 | 57.428 | 26.643 | 30.785 |
| 1965 | 60.640 | 27.243 | 33.397 |
| 1970 | 62.601 | 28.018 | 34.583 |
| 1975 | 67.651 | 30.694 | 36.957 |
| 1980 | 70.270 | 32.291 | 37.979 |
| 1985 | 73.930 | 35.044 | 38.886 |
| 1990 | 77.314 | 37.855 | 39.459 |
| 2000 | 78.658 | 42.988 | 35.670 |
| 2007 | 76.327 | 48.565 | 27.762 |
| 2008 | 77.015 | 49.451 | 27.564 |
| 2009 | 78.176 | 50.900 | 27.276 |
| 2010 | 78.342 | 51.440 | 26.902 |
| 2011 | 78.975 | 52.620 | 26.355 |
| 2012 | 79.519 | 53.692 | 25.827 |
| 2013 | 80.381 | 80.381 | veri yok |
| 2014 | 81.315 | 81.315 | veri yok |
| 2015 | 82.102 | 82.102 | veri yok |
| 2016 | 83.082 | 83.082 | veri yok |
| 2017 | 83.829 | 83.829 | veri yok |
| 2018 | 84.457 | 84.457 | veri yok |
| 2019 | 84.804 | 84.804 | veri yok |
| 2020 | 86.315 | 86.315 | veri yok |
| 2021 | 86.758 | 86.758 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Ekonomi
İlçe ekonomisi tarım, ticaret ve sanayiye dayanmaktadır. Tarım ürünleri başta pamuk olmak üzere, buğday, silajlık mısır, arpa, tütün, susam, domates, biber, enginar ile karpuz, kavun, incir, zeytin, kestane, nar, ceviz, kiraz, karadut ve her türlü meyve, sebzedir. Arıcılık ilerlemiş durumdadır. Besi ve süt inekçiliği gelişmiştir. Son yıllarda Tire'deki süt sığır işletmeleri yapısal açıdan değerlendirildiğinde aile işletmeciliğinden ticari işletmeciliğe doğru değişim içerisine girdiği gözlenmektedir. Bu bağlamda Tire'de 100 baş ve üzeri süt sığırı yetiştiren yaklaşık 20 işletme bulunmaktadır. Tire Organize Sanayi Bölgesi'nin kurulması sonucunda, ilçede sanayi de önemli ivme kazanmış bulunmaktadır. Tire'de süt hayvancılığına paralel olarak 7.711 hektar çayır ve mera alanı mevcuttur. Bu yönüyle de Tire toprakları büyük ve küçükbaş hayvancılığın verimli bir şekilde yapılmasına ortam sağlamaktadır. Tire'de süt üretimi günlük ortalama 250 tonu bulmaktadır. Bu üretimin bir kısmı yerel mandıralar tarafından işlenerek peynir, tereyağı, yoğurt ve ayran olarak tüketime sunulmaktadır. Üretilen sütün önemli bir kısmı Türkiye'nin önde gelen süt firmalarına pazarlanıyor. Tire'deki süt ürünleri imalatı yapan firmalar yılda yaklaşık 600 ton beyaz peynir, 350 ton tulum peyniri, 40 ton lor peyniri ve 60 ton tereyağı üretmektedirler.
Kültür
İlçeye özgü yemekler Tire şiş köftesi ve tak tak kebabı olarak da bilinen kuyu kebabıdır. Tire yoğurdu ile de ünlüdür. Tire Kent Müzesi ilçede bulunmaktadır. Tire'nin tarihini taşıyan en önemli yapılar camileridir. İlçe merkezinde bulunan 56 caminin 50'si tarihidir.
Spor
2018 yılında hizmete giren Gazi Mustafa Kemal Atatürk Stadı, 13.500 kişi kapasitelidir. İlçede ve Tire 2021 Futbol Kulübü faaliyet göstermektedir.
Yönetim
- Belediye başkanları
| Belediye başkanları, partileri ve aldıkları oy oranları | |||
|---|---|---|---|
| Yıllar | Belediye Başkanı | Parti | Oy oranı (%) |
| 2019 | Salih Atakan Duran | İYİ Parti | 46,06 |
| 2014 | Tayfur Çiçek | Cumhuriyet Halk Partisi | 37,06 |
| 2009 | Tayfur Çiçek | Demokrat Parti | 34,83 |
| 2004 | Mehmet Sıtkı İçelli | Adalet ve Kalkınma Partisi | 29,38 |
| 1999 | Tayfur Çiçek | Anavatan Partisi | 28,25 |
| 1994 | Nazım Çulcu | Doğru Yol Partisi | 32,25 |
| 1989 | Nazım Çulcu | Doğru Yol Partisi | 56,65 |
| 1984 | Nazım Çulcu | Doğru Yol Partisi | 45,66 |
| 1977 | Samim Uzer | Adalet Partisi | 66,49 |
Eğitim
İlçede 2 anaokulu, 35 ilkokul, 16 ortaokul, 10 lise, halk eğitim merkezi, mesleki eğitim merkezi, öğretmenevi ve Akşam Sanat Okulu ve 4 özel okul bulunmaktadır. Ayrıca Ege Üniversitesine bağlı meslek yüksekokulu vardır.
Altyapı
Sağlık
İlçede modern 238 yataklı devlet hastanesi, 22 sağlık ocağı, Toplum Sağlığı Merkezi, Verem Savaş Dispanseri ve Ana Çocuk Sağlığı Merkezi bulunmaktadır.
Ulaşım
İzmir (Basmane) - Torbalı - Bayındır - Tire istasyonları arasında her gün, günde 5 kez karşılıklı 90 dk süren tren seferleri düzenlenmektedir. İlçede demir yolu ulaşımı modern olarak yapılmakta ve çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Torbalı (İZBAN) - Tire arasında 798 numaralı düzenli ESHOT seferleri düzenlenmektedir. İzmir, Denizli, Nazilli, Kuşadası, Selçuk, Ödemiş, Torbalı, Bayındır otogarlarından minibüs seferleri de mevcuttur. İstanbul, Ankara, Antalya otogarlarından ise otobüs seferleri düzenlenmektedir.
Araba ile İzmir-Aydın kara yoluna girdikten sonra Torbalı, Tire tabelalarını takip edip Torbalı çıkışından sonra Aydın kavşağından Tire yönüne devam edilebilmektedir. Bu yol ile ulaşım ortalama 100 dk sürmektedir. Otobandan ise İzmir-Aydın otobanı Belevi (Selçuk) çıkışını kullanıp Tire kara yolu ile ulaşılabilmektedir.
Kaynakça
- ^ "İlçe Protokol Listesi". tire.gov.tr. 3 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Aralık 2023.
- ^ a b "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2019.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2015.
- ^ a b c d e f g
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Tire Nüfusu - İzmir". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "İzmir Tire Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Kasım 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ocak 2020.
- ^ https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/izmir/neyenir/kuyu-kebabi-tak-tak-kebabi []
- ^ "Tire Stadı, pazar günü açılacak". Hürriyet. 13 Nisan 2018. 18 Nisan 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Nisan 2018.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Tire, İzmir ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- T.C. Tire Kaymakamlığı 16 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Tire Belediyesi 3 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tire Turkiye nin Izmir ilinin bir ilcesidir Ilcenin dogusunda Odemis kuzeyinde Bayindir batisinda Torbali ve Selcuk ilceleri guneyinde Aydin ili bulunmaktadir Nufusu 2022 yili itibariyla 87 462 kisidir TireIlceIzmir deki konumuIlce sinirlari haritasiUlkeTurkiyeIlIzmirCografi bolgeEge BolgesiIdare KaymakamVural Karagul Belediye baskaniHayati Okuroglu CHP Yuzolcumu Toplam716 km Rakim93 3 mNufus 2018 Toplam84 457 Kir Sehir Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Posta kodu35900Il alan kodu0232Il plaka kodu35Resmi site http www tire gov tr http www tire bel tr TarihceTire caglar boyu zengin cografyasinin sagladigi olanaklarla bircok uygarliklara sahne olmustur Bunlar Hitit Frigya Lidya Pers Helen Roma ve Bizans donemleridir Ancak ozellikle Turklerin Tire yi ele gecirmesinden sonra Tire de cok zengin tarihi ve kulturel bir birikim saglanmistir Tire tarihci Pachmeres in deyimi ile Kesisler Yoresi Serafeddin Zafernamesi nde Rum un Meshur Kenti Evliya Celebi nin Seyahatnamesinde Sehr i Muaz zam Tire olarak adlandirilan bir beldedir Katip Celebi 1608 1656 Tire yi Eski Taht Sehri olarak nitelendirirken 1908 Aydin Vilayeti Salnamesi nde ilce Ulemalar Yatagi olarak gecmektedir Tire nin ne zaman kuruldugu kesin olarak bilinmemektedir Bununla beraber MO 2000 yillarinda adinin gectigi ve Hititler Donemi ne kadar uzanan kaynaklarda adinin Hisar Kale anlamina gelen Tyhra Thira Thyroion Apeteria Teira ve Roma doneminde sehir anlamina gelen Arkadiapolis adiyla gectigi gorulmektedir Hitit arsivi belgeleri Kades Savasi na katilanlari sayarken Tursalardan Tirha soz etmektedir Frigyalilar Donemi nde Heraklid Sulalesinin egemenligi altina giren Kucuk Menderes Vadisi nde bu donem Frig Kralligi nin yikilmasi ile son buldu Tarihi kaynaklardan bu doneme ait hicbir bilgi edinilememekte ve dolayisiyla bu tarihler karanlik olarak kalmaktadir Lidya Devleti nin unlu krallarindan Gieges in Tire de gorev yapmasi da yorenin onemini arttirmistir Daha sonra Thomos Bozdag dan inen Faktalos Sart Deresi cayinin altin rezervleri Lidya yi zengin bir ulke yapmis ve dunyadaki ilk madeni sikke burada basilmistir Lidyalilardan sonra MO 650 li yillarda Pers egemenligine giren Tire kisa bir sure sonra tekrar Lidya ya baglanmistir Lidya Krali Krezus un doneminde yeni ve buyuk bir uygarlik ile buyuk zenginlik olusturulmustur Sonraki donemlerde Tire Romalilara gecmis bu donemde de Anadolu nun en seckin sehri konumunu surdurmustur Bu donemde Tire bir Hristiyan sehri haline gelmis ve bircok yerde kiliseler ve ayazmalar yapilmistir Bu donemin eserlerinden Halkapinar koyundeki II Teos un anitsal mezari dikkate deger bir ornektir Tire nin Bizans doneminde de Kadikoy Istanbul ve Nikaea Iznik meclislerinde de etkin karar verici bir konumu oldugu bilinmektedir 1390 yilinda Aydinogullari Beyligi Osmanlilara baglaninca Beylik Lideri Isa Bey Tire de oturmaya zorunlu tutulmus ve baskent Selcuk tan cikarilmisti Yildirim Bayezid Isa Bey in Kizi Hafsa Sultan i alarak akrabalik sagladi Bu olay beyligin ilk sona erisi oldu Osmanli Devleti nin Ankara Savasi ndan yenik cikmasi siyasi dengeyi degistirdigi gibi Aydinogullari Beyligi nin yeniden tarih sahnesinde gorulmesini sagladi Beyligin Ankara Savasindan sonraki yonetim kenti Tire olmus Beylik Lideri Isa Bey in cocuklari Musa ve II Umur Beyler babalarinin olumunden sonra Beyligi Tire den yonetmislerdir 1426 yilinda kesin olarak Osmanli Devleti ne baglanan Tire gerek siyasi gerek ekonomik ve gerekse kulturel varligi nedeniyle Osmanlilarin bu kente daha ciddi egilmelerini saglamistir Bu donemde yeni kurulan Aydin vilayetinin sancagi da Tire olmustur Ozellikle II Murat ve Fatih Sultan Mehmet Donemlerinde girisilen imar hareketleri kenti kisa surede imparatorluk sinirlari icinde birinci dereceden kent konumuna sokmustur Turkiye nin idari orgutlenmesinde onemli yer alan Tire 1922 de Turk Kurtulus Savasi nin kazanilmasi ve 1923 yilinda Cumhuriyet in ilani ile 20 Nisan 1924 tarihli sancaklarin kaldirilmasi ve yerlerine illerin kurulmasi kanunu ile yeni kurulan Izmir iline baglanmistir CografyaAkcasehir koyunden bir gorunum Izmir in guneydogusunda yer alan Tire il merkezine 80 km uzakliktadir Ilcenin dogusunda Odemis kuzeyinde Bayindir batisinda Torbali ve Selcuk ilceleri guneyinde Aydin ilinin Germencik Incirliova ve Efeler ilceleri bulunmaktadir Yuz olcumu 716 km dir Kuzeyinde Kucuk Menderes Ovasi yer alir Yesil Tire olarak anilir cunku yemyesildir Deniz seviyesinden yuksekligi 96 metredir Ilce sinirlari icerisinde bulunan Gume Daglari 1646 m yuksekligindedir Daglara dogru cikildikca cok sayida bitki turu bulunmaktadir Tarimsal urunlerin cesitliliginde ilcenin tek akarsuyu olan 175 km uzunlugundaki Kucuk Menderes irmaginin da onemli rolu vardir Iklim ve bitki ortusu Bu ilcede Akdeniz iklimi gorulmektedir Yazlari sicak ve kurak kislari ilik ve yagisli gecer Her yil ortalama yagis miktari 600 650 mm olarak gerceklesmekte en fazla yagis aralik ocak subat ve mart aylarinda gorulmektedir Ilcede sicaklik yazin 40 dereceye kadar yukselirken kislari en dusuk sicaklik 3 derece civarinda olmaktadir Bitki ortusu bakimindan maki bitki toplulugu egemendir Toprak yapisi kumlu killi ve kir taban bir goruntu vermesine ragmen oldukca verimli ve cok cesitli urun yetistirilmesine elverislidir NufusYil Toplam Sehir Kir1927 39 228 18 747 20 4811935 42 805 20 461 22 3441940 44 902 21 495 23 4071945 46 142 21 953 24 1891950 48 472 22 117 26 3551955 51 926 23 604 28 3221960 57 428 26 643 30 7851965 60 640 27 243 33 3971970 62 601 28 018 34 5831975 67 651 30 694 36 9571980 70 270 32 291 37 9791985 73 930 35 044 38 8861990 77 314 37 855 39 4592000 78 658 42 988 35 6702007 76 327 48 565 27 7622008 77 015 49 451 27 5642009 78 176 50 900 27 2762010 78 342 51 440 26 9022011 78 975 52 620 26 3552012 79 519 53 692 25 8272013 80 381 80 381 veri yok2014 81 315 81 315 veri yok2015 82 102 82 102 veri yok2016 83 082 83 082 veri yok2017 83 829 83 829 veri yok2018 84 457 84 457 veri yok2019 84 804 84 804 veri yok2020 86 315 86 315 veri yok2021 86 758 86 758 veri yok Not Buyuksehir yasasi nedeniyle koyler mahalle statusune gectiginden 2013 ten itibaren kir nufusu tabloda yer almamistir EkonomiIlce ekonomisi tarim ticaret ve sanayiye dayanmaktadir Tarim urunleri basta pamuk olmak uzere bugday silajlik misir arpa tutun susam domates biber enginar ile karpuz kavun incir zeytin kestane nar ceviz kiraz karadut ve her turlu meyve sebzedir Aricilik ilerlemis durumdadir Besi ve sut inekciligi gelismistir Son yillarda Tire deki sut sigir isletmeleri yapisal acidan degerlendirildiginde aile isletmeciliginden ticari isletmecilige dogru degisim icerisine girdigi gozlenmektedir Bu baglamda Tire de 100 bas ve uzeri sut sigiri yetistiren yaklasik 20 isletme bulunmaktadir Tire Organize Sanayi Bolgesi nin kurulmasi sonucunda ilcede sanayi de onemli ivme kazanmis bulunmaktadir Tire de sut hayvanciligina paralel olarak 7 711 hektar cayir ve mera alani mevcuttur Bu yonuyle de Tire topraklari buyuk ve kucukbas hayvanciligin verimli bir sekilde yapilmasina ortam saglamaktadir Tire de sut uretimi gunluk ortalama 250 tonu bulmaktadir Bu uretimin bir kismi yerel mandiralar tarafindan islenerek peynir tereyagi yogurt ve ayran olarak tuketime sunulmaktadir Uretilen sutun onemli bir kismi Turkiye nin onde gelen sut firmalarina pazarlaniyor Tire deki sut urunleri imalati yapan firmalar yilda yaklasik 600 ton beyaz peynir 350 ton tulum peyniri 40 ton lor peyniri ve 60 ton tereyagi uretmektedirler KulturIlceye ozgu yemekler Tire sis koftesi ve tak tak kebabi olarak da bilinen kuyu kebabidir Tire yogurdu ile de unludur Tire Kent Muzesi ilcede bulunmaktadir Tire nin tarihini tasiyan en onemli yapilar camileridir Ilce merkezinde bulunan 56 caminin 50 si tarihidir Spor2018 yilinda hizmete giren Gazi Mustafa Kemal Ataturk Stadi 13 500 kisi kapasitelidir Ilcede ve Tire 2021 Futbol Kulubu faaliyet gostermektedir YonetimBelediye baskanlariBelediye baskanlari partileri ve aldiklari oy oranlariYillar Belediye Baskani Parti Oy orani 2019 Salih Atakan Duran IYI Parti 46 062014 Tayfur Cicek Cumhuriyet Halk Partisi 37 062009 Tayfur Cicek Demokrat Parti 34 832004 Mehmet Sitki Icelli Adalet ve Kalkinma Partisi 29 381999 Tayfur Cicek Anavatan Partisi 28 251994 Nazim Culcu Dogru Yol Partisi 32 251989 Nazim Culcu Dogru Yol Partisi 56 651984 Nazim Culcu Dogru Yol Partisi 45 661977 Samim Uzer Adalet Partisi 66 49EgitimIlcede 2 anaokulu 35 ilkokul 16 ortaokul 10 lise halk egitim merkezi mesleki egitim merkezi ogretmenevi ve Aksam Sanat Okulu ve 4 ozel okul bulunmaktadir Ayrica Ege Universitesine bagli meslek yuksekokulu vardir AltyapiIzmir e gelen bolgesel tren Tire istasyonundaSaglik Ilcede modern 238 yatakli devlet hastanesi 22 saglik ocagi Toplum Sagligi Merkezi Verem Savas Dispanseri ve Ana Cocuk Sagligi Merkezi bulunmaktadir Ulasim Izmir Basmane Torbali Bayindir Tire istasyonlari arasinda her gun gunde 5 kez karsilikli 90 dk suren tren seferleri duzenlenmektedir Ilcede demir yolu ulasimi modern olarak yapilmakta ve cok yaygin olarak kullanilmaktadir Torbali IZBAN Tire arasinda 798 numarali duzenli ESHOT seferleri duzenlenmektedir Izmir Denizli Nazilli Kusadasi Selcuk Odemis Torbali Bayindir otogarlarindan minibus seferleri de mevcuttur Istanbul Ankara Antalya otogarlarindan ise otobus seferleri duzenlenmektedir Araba ile Izmir Aydin kara yoluna girdikten sonra Torbali Tire tabelalarini takip edip Torbali cikisindan sonra Aydin kavsagindan Tire yonune devam edilebilmektedir Bu yol ile ulasim ortalama 100 dk surmektedir Otobandan ise Izmir Aydin otobani Belevi Selcuk cikisini kullanip Tire kara yolu ile ulasilabilmektedir Kaynakca Ilce Protokol Listesi tire gov tr 3 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Aralik 2023 a b Il ve Ilce Yuz Olcumleri PDF Harita Genel Mudurlugu 24 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 24 Ekim 2019 Fasikul I Mufassal Neticeler Icmal Tablolari PDF 28 Tesrinevvel 1927 Umumi Nufus Tahriri DIE Erisim tarihi 28 Mayis 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link PDF 20 Ilktesrin 1935 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 20 Ilktesrin 1940 Genel Nufus Sayimi DIE 20 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2016 PDF 21 Ekim 1945 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 22 Ekim 1950 Umumi Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1955 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1960 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2021 1965 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1970 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1975 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1980 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1985 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1990 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2000 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2007 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2008 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2009 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2010 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2011 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2012 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 20 Subat 2013 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2013 2013 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 15 Subat 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2014 2014 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 22 Mart 2015 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 22 Mart 2015 a b c d e f g Merkezi Dagitim Sistemi html Dogrudan bir kaynak olmayip ilgili veriye ulasmak icin sorgulama yapilmalidir Turkiye Istatistik Kurumu Erisim tarihi 13 Nisan 2016 Tire Nufusu Izmir nufusu com Erisim tarihi 5 Subat 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Izmir Tire Nufusu nufusune com Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Arsivlenmis kopya 28 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ocak 2020 https www kulturportali gov tr turkiye izmir neyenir kuyu kebabi tak tak kebabi yalin URL Tire Stadi pazar gunu acilacak Hurriyet 13 Nisan 2018 18 Nisan 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Nisan 2018 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Tire Izmir ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir T C Tire Kaymakamligi 16 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tire Belediyesi 3 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde