Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cami, İslam dininin ibadet mekanıdır. Genellikle minaresiz küçük camilere veya bazı kurum ve kuruluşlarda ibadet için ayrılmış ufak mekanlara ise mescit denir.
Kur'an'da ibadethane adı olarak cami terimi geçmez, ancak "secde yapılan yer" anlamındaki mescit kavramı kullanılır. Ayet Cemaatle namazı ve hayratı öven hadislerini temel alan İslâm dini mimarisi, ilk mabet Kâbe ve ilk mescit Kuba Mescidi ile başlamış, Mescid-i Nebevî ve benzerleriyle devam ederek yayılmış ve günümüze kadar gelmiştir.
Alevîlik'te ise ibadethane (mescit) olarak cemevi kullanılmaktadır.
Etimoloji
"Cami" Türkçeye Arapçadan geçen bir sözcüktür. Cem, "Toplanma, bir araya gelme" kökünden gelen cami, "Toplayan, bir araya getiren" demektir. Sözcük önceleri "cuma namazı mescidi" anlamında kullanılıyordu. Sözcüğün eş anlamlısı Toplak sözcüğüdür. Cami sözcüğü, tamlamalarda cami veya camisi şeklinde kullanılır. Eğer başındaki kelime sıfatsa cami (Kurşunlu Cami, Eski Cami), başındaki kelime isimse camii veya camisi (Süleymaniye Camii, Hisar Camii, Kocatepe Camii) şeklinde kullanılır. Talat Tekin'in belirttiği üzere, cami kullanımı Arapçadaki ayn harfinin sessiz olması sebebiyle Türkçe ekle kullanım şeklidir; camisi kullanımı ise yanlış kullanım olmakla birlikte galat-ı meşhur haline gelmiştir. Tartışmanın sebebi Dil Devrimi sonrası ayn harfini ayrıca belirtecek harfin bulunmaması ve yazı dilinde farkının gösterilememesidir.
Osmanlıda sultanlar adına yaptırılan büyük camilere selatin camileri denir. Ayrıca herhangi bir alanda ibadet etmeye yarayan, boş ve imarsız mekanlara namazgah denir. Şehirlerde yapılan ve özellikle cuma namazları için büyük cemaatlerin toplanmasını sağlayan şehrin en büyük ve abidevi camilerine ise Ulucami denilmektedir.
Mescit Arapçada secde edilen yer demektir. Orta Çağ İspanya'sında yaşayan Endülüslülerden miras kalan ve İspanyolcada cami demek olan ‘mezquita’ sözcüğü Arapça ‘mescid’den gelişmiştir.[] Türkçe dini mimari terminolojisinde bu ibadethanenin küçüklerine mescit, daha büyüklerine ise cami denilmektedir.
Cami sözcüğü, aynı zamanda İslam'da Allah'ın 99 isminden biri olup, "istediğini istediği şekilde, istediği zaman, istediği yerde toplayan" anlamına gelmektedir.
Tarih
İslam'ın ilk döneminde Allah'a ibadet için Muhammed'in Medine'deki evini hatırlatan basit binalar dikilirdi. O dönemlerde camiler olmadığından Allah'a ibadet ve namaz kılınması açık arazide kenarları hatla çekilmiş yerlerde yapılırdı. Muhammed peygamber Medine'ye hicreti sırasında Medine yakınlarında Kuba denilen yerde birkaç gün kalmıştır. Peygamber Kuba'da olduğu zaman için bir cami yaptırmıştır ki, bu günümüze kadar Kuba Cami olarak bilinir. Hicretin ilk zamanlarında Müslümanların kıblesi Kudüs idi. Sonraları ayet olarak kıblenin Kâbe olduğu beyan oldu. Bu nedenle Kur'ân'ın ikinci suresinde bildirilir. Kıblenin değiştirilmesi hakkında ayetin Peygamber'e nazil olduğu cami hazırda Medine yakınında bulunan İki kıbleli camidir.
Cami hakkında Kuran'da şöyle buyurulur: "Şüphesiz, insanlar için kurulan ilk ibadet evi elbette Mekke'de, âlemlere rahmet ve hidayet kaynağı olarak kurulan Kâbe'dir.". Muhammed peygamber ikinci kıblenin ise Mescid-i Aksa olduğunu söyledi.
İslam ülkelerinde camiler sadece ibadet için, dini törenler geçirmek için inşa edilmiyordu. Cami çok fonksiyonlu bir yardımseverlik binası olarak kabul edilir ve onun içerisinde yapılan güzel işler hem de Müslümanlar arasında iletişimi, birliği güçlendirir. Nasîrüddin Tûsî insanların ibadete ve iletişime olan ihtiyacını şöyle anlatıyordu:
| “ | "Gerçek iletişim insan husûsiyetlerindendir ... Gerçek hikmet sahipleri bu özelliğin şerefli olduğunu dikkate alarak, onu geliştirmek için bir takım yararlı önlemler düşünmüşler, örneğin, çeşitli disiplin, edep-gelenek icat etmişler, cemaate ibadetle meşgul olmayı, ziyafet organize etmeyi tavsiye görmüşlerdir. Bunların hepsi iletişimi yürürlükten harekete geçirmek, ameli içindir. | ” |
—Nasîrüddin Tûsî | ||
Sonradan alim cemaat namazının tek başına kılınan namazdan üstünlüğünü insanlararası iletişimi güçlendirmekle bağlıyor. Mahalle ve köy camileri cemaati günde beş kez, cam cami ise köy ve mahalledekileri birlikte haftada bir kez ibadete toplar, onlar arasında anlaşmayı, iletişimi artırır. Alime göre: Ayrıca tüm cemaatin görüşmesi için yılda iki kez ibadet saptamışlardır. Bunun için cemaati tutabilecek büyük meydan seçmeyi ve Ham'ın oraya davet etmeyi buyurmuşlardır. Dünya Müslümanlarının ömürlerinde bir defa kendi hemdinleri ile toplantı ve görüşme yeri için ortam sahibinin evinden (Kabe) iyi yer olamaz. Tüm kavimlerin ve meslek sahiplerinin böylece bir yere toplanması, alimin göre hem karşılıklı yarar almak, hem de havasını değişim sağlık için yararlı tedbirdir.
İlk camiler
İslâm’da caminin tarihi İslâm Peygamberi'nin İslâm dinini insanlara ulaştırmaya başladığı zaman başlar. O dönemde Mekke yönetimi İslâm Peygamberi'ne Kâbe'de ibadet etmeye engel oluyor, o ise "Allah'ın evi"'nde namaz kılmak için ibadetlerini câmide kılmaya çalışıyordu. Diğer Müslümanlar baskılardan kurtulmak için çeşitli evlerde, arazilerde ibadetlerini yerine getiriyorlardı. İslâm Peygamberi 622 yılında Medine'ye hicret ettiğinde orada inşa edilecek olan mescit arazisinin belirledi. Bununla da Peygamber Mescidi adlandırılan ibadet mekânının temelleri atıldı ve kısa süre içinde inşa edildi. Caminin arka bölümünde İslâm'ın ilk üniversitesi diyebileceğimiz Suffe (Medine'de bulunan Mescid-i Nebî etrafındaki odalar) için yer ayrıldı. Medine'deki Müslümanların sayısı arttıkça günlük namazların kılınacağı câmilerin sayısı arttı.
Cuma namazı Mescid-i Nebevî'de kılınıyordu. Mescid-i Nebevî'den sonra birçok câmi inşa edildi ve cuma namazları kılınmaya başlandı. Bütün bunlar gösteriyor ki, İslâm Peygamberi'nin sağlığında da çeşitli bölgelerde yaşayan Müslümanların ibadet etmeleri için mescitleri vardı. Müslüman olan bazı aşiretler de (Taif'te) önceki mabetlerin yerine cami inşa etmişlerdir[8]. İslâm Peygamberi'nin vefatından sonra daha geniş bir coğrafyada İslâm dininin kabul edilmesi, cami yapımını zorunlu kılıyordu.
Kur'an'da bu konu şöyle geçmektedir: Allah'ın mescidlerini, ancak Allah'a ve Ahiret Günü'ne inanan, namazı kılan, zekâtı veren ve Allah'tan başkasından korkmayan kimseler imar eder. İşte hidayet üzere oldukları umulanlar bunlardır.. İslâm Peygamberi ise Mescidleri bina edin, onların toz toprağını temizleyin. Her kim Allah için mescid bina ederse Allah da ona cennette bir mescid hazırlar demiştir.
Cami terimleri
- Kıble — caminin Kâbe'ye yönelen yönü;
- Mihrap — Cami imamın namaz kılarken cemaatin önünde durduğu, kıble tarafındaki duvarın ortasında bulunan, oyuk, girintili yer anlamında bir terim.
- Minber — Üzerinde hutbe okunan, merdivenli yapı.
- — Mihrabın minberin bulunmadığı sol tarafında bulunan, minberin kullanımı dışında namaz öncesi vaazların verildiği yerdir.
- Müezzin Mahfili — Müezzinlere ayrılmış, etrafı tahta veya taş parmaklıkla çevrili kısım.
- Rahle — Kuran'ın konularak rahat okunması için özel tahta sıra.
- Kubbe — Camilerin üstünü örtmek için kullanılan yarım küre şeklindeki mimari unsur.
- Minare — Camilerde namaza çağrıyı bildirmek ve sala okumak için inşa edilmiş ana yapıdan yüksek tasarlanan yapılardır.
Cami özelikleri
Camilerin esas cami ve avlu gibi iki bölümü vardır. Esas cami; mihrap, minber, vaiz kürsüsü ve dikdörtgen oylumun üzerini örten kubbe ve yan kubbelerden meydana gelir. Minareler esas caminin dış duvarlarına ya da iç avlu duvarlarına bağlanmıştır. Son cemaat yeri esas caminin giriş kapısı olan yüzünde bulunur.
Emeviler döneminde Şam Emevi Camii, ; Abbasiler döneminde Samarra Camii; Tolunoğulları döneminde Tolunoğulları Camii; Fatımiler döneminde El-Ezher Camii; Endülüs'te Kurtuba Camii; Selçuklu Hanedanı zamanında ; Osmanlılarda selatin camileri dikkat çeken yapılardır. Büyük camiler, etrafında medrese, mektep, aşhane, hastane gibi yapılarla birer imaret (külliye)dir.
“Çok sayıda küçük kubbe içeren Osmanlı camilerinin merkezcil yerleşim düzeni ve piramit biçimli kütlesi, en azından form olarak, bir Uygur resminde tasvir edilen gök tapınağından yola çıkılarak oluşturulmuş ve 8.-10. yüzyıllarda Kökşibagan’da cami mimarisine uygulanmış gibi görünmektedir. Aya Sofya örneğinin önemli teknik özellikler ortaya koyduğuna hiç şüphe yoktur. Ancak çok kubbeli Osmanlı camilerinde estetik özellik olarak, her biri yüksek bir ayak üzerinde duran dört kubbeli Bizans kilisesinin çoğul görüntüsüne değil, Kökşibagan’da erişilen ahenge öykünme vardır. Gerçekten de merkezcil haçvari eksenli plan, Osmanlı dervişlerinin felekleri, belki de vahdet-i vücud anlayışla evrensel ahengin grafik simgesi haline gelmiş ve derviş taçlarının üst kısmında resmedilmiştir.” (Esin, sy.114)
“8. yüzyılda, İslam'ın zaferinin ardından bu Türk meliki kentini (Buharayı) terk etti, kent sakinleri İslam dinine geçti ve bir mescit inşa ettiler. 8. ya da 11. yüzyıla tarihlendirilen bu mescit, hem Uygur kozmogrofik resim sanatına hem de piramit biçiminde düzenlenmiş dokuz kubbeli Oğuz hükümdar ikametgâhına benzemesi nedeniyle, inşasında daha eski gök tapınaklarından esinlenilmiş olabilir. Ne var ki, Müslümanlıkta cemaatle birlikte yapılan ibadette geniş bir alana ihtiyaç duyulması yüzünden hücreler arasındaki duvarlar kaldırıldı ve sütunlar kubbelerin ağırlığını taşıyacak biçimde yapıldı. Böylece piramit düzenindeki çok kubbeli Türk kapalı mescitlerinin ilk örneği geliştirilmiş gibi görünüyor.” (Esin, 122) Selçuklu Hanedanında sahın kâgir ayaklar ve sütunlarla, çok kubbeli örtülüydü. Osmanlılarda ise dört kalın fil ayağına oturan ana kubbeli camiye geçilmiştir. Türkler bir yeri fethettikten sonra önce toplumun bütün ihtiyaçlarını karşılayacak bütüncül binalar yaparlardı. İmaret kültürü denilen bu olgu, İslam kültürünün temelidir.
Cami mühendisliği
Camilerde kullanılan ana malzeme taş, tuğla, demir, ağaç, toprak, mozaik, kiremit, somaki, kum, kireç, alçı, horasan, kereste, çivi, pirinç, bakır, kurşun, çinko, mermer, cam, çini, altın, gümüştür. Topraktan yapılana kerpiç, taş-tuğla olana kâgir, ağaçtan olana ahşap, yarı ahşap yarı kâgir olana nimkâgir denir. kâgir yapılarda yontma, kesme küfeki taşı kullanılmıştır. Yapı ustalarının her biri ayrı bölümlerde çalışır: Rençber, lağımcı, hamamcı, doğramacı, sıvacı, camcı, tüfenkçi, çilingir, hamal, kâtip, haseki, harbeci, mutemed, kapıcı, yeniçeri katibi, duvarcı, kemerci, kubbeci, minareci, neccar, dülger, çinici, nakkaş, oymacı, sütuncu, senktraş. Osmanlı’da ilk dönem camilerde tuğla kullanılmış, fetihten sonra kesmetaş yaygınlaşmış, tuğlalar kubbe, kemer ve hatıllarda yer almıştır.
Bir cami inşaatı büyük bir camide şu seyri izlerdi: Mimarlar, caminin planını çizer, ölçüleri çıkarır ve çamur veya tahta bir maketini çıkarıp padişaha sunardı. (Arseven, 1955: 747vd.)
Bu plana göre cami, şu kısımlardan meydana geliyordu: Dış avlu (harim), duvarlar, iç avlu (harem), döşemeler, sahın (cami iç meydanı), kürsü, mihrap, minber, mahfiller, mükebbire, son cemaat yeri, kubbeler, kemerler, kasnak, minare, şadırvan, muvakkithane, imam ve müezzin odaları, musalla taşı, hela, kapılar ve pencereler, sütunlar, sofalar, ışıklandırma, şamdanlar, avizeler, kandiller, dolap ve çekmeceler, ayakkabılıklar, halılar, hat levhaları, saatler, bahçe ve ağaçlandırma, türbe, hazire.
Yapı
Binanın nerede yapılacağı, zemin ve çevreyle uyumuna dikkat edilirdi. Anıt eserlerin şehre yerleştirilmesi bir plana göreydi. Cephe, yer, simetriklik, vezin ve ritim hesaplanırdı. Cami avlularına yine en uyumlu şekilde ve mükemmel bir ahenkle ağaç dikilmesi ve çevrenin yeşillendirilmesi önemliydi. Yapı külliye ise, bütün cami, medrese, aşevi, mektep, çarşı planları çıkarılırdı. Mimarlar, ısı, ses ve ışık düzenini, havadarlık ve iç süslemeleri ayrıntılarıyla çıkarırdı. Temel atmaya çok önem verilir, uğurlu bir günde, eşref saatinde hafriyata başlanır ve temel atılırdı. Devlet yöneticileri hazır bulunur, temele altın atılırdı. Dualarla temel atılırken, mimara, bina eminine, bina kalfasına hilat giydirilir, kurbanlar kesilirdi. Temel çukuru açılıp, kazıklar çakılır, aralara kemer örülür, aralarda su biriktirilir ve köprülük od taşı döşenir. İşçiler paydosla evlerine gider, nöbetçiler kalır. İnşaatta hiç kimse zulümle çalıştırılmaz, herkese hakkı verilir. Yalnız, malzemeden çalanlar şiddetle cezalandırılır. Çiniler İznik ve Kütahya’dan, keresteler Karadeniz’den, mermer Marmara adasından, kesmetaşlar Bakırköy’den, çivi İzmit’ten gelir. Bütün malzemeler yerlidir.
Mimari
Taş taşımada, sütun kaldırma ve indirmede sırık hamalları kullanılır. Zemin sathının 4 arşın altından satha kadar köprülük od taşı döşendikten sonra, duvarların inşasına geçilir. Genellikle zeminle kubbe arası büyük camide en az 50 zira’dır. Kubbe, kemer, duvar bağlamalarında demir cıvatalar kullanılır. Sütunlar mermer olup dışarıdan getirilir. Duvar taşları, demir kenetlerle birbirine bağlıdır. Kenetler beş kileden birbuçuk okkaya kadar ağırlıktadır. Taşların arasına kalın demir çiviler, yani zıvana denilen çubuklar sokulur, kurşun dökülür. Sütun başlıklarının altında kurşun levha zıvanalarla raptedilir.
Binanın her yanı içten ve dıştan kereste iskelelerle kuşatılır. Cümle kapıları önündeki döşemeye aşınmayı önlemek için porfir taşı konulur. Direk, kemer, kazık, çerçeve işlerinde çıralı çam; kapı ve kanatlarda ceviz, şimşir, meşe, elma kerestesi kullanılır. Tuğlalar Fatih devrinde 4,5x28x28 ölçülerindeydi. Hatıl tuğlaları ise 3 cm’dir. Kiremitlerin boyu 18 parmak, ağırlığı 460 dirhemdir. Kum, kireç ve horasandan yapılan harç zenbille taşınır. Çinilerde alçı harcı, sıvalarda kıtıklı (keten elyafı) harç kullanılır. Neme müsait duvarlarda koyun yünü, yumurta akı katılır. Örümceklerin ağ kurmaması için devekuşu yumurtası harca katılır.
İnşaatta kullanılan ölçüler: Başparmak ucundan boğuma kadar olan ölçüye boğum; başparmağın yanlamasına kalınlığına parmak denirdi. 1 arşın 60 parmaktı. I. Ahmet zamanında 1 zira 24 parmak oldu, boğuma parmak denildi. 1 parmak 10 iplikti. Amme ziraı 100 eski parmak ve bu da 32 kerah idi.
Türkiye'de camiler
Türkiye'de 83.574 ibadete açık cami bulunmaktadır. 2011 nüfus verilerine göre Türkiye'de 37.532.454'ü erkek olmak üzere toplam 74.724.269 kişi yaşamaktadır. 9 yaşından büyük erkeklerin sayısı ise 31.225.097'dir. Ülkedeki vatandaşların %96,6'sı Müslümandır. Bu verilere göre Türkiye'de dokuz yaşından büyük 30.163.444 Müslüman erkek yaşamaktadır. Her 361 Müslüman erkeğe bir cami düşmektedir. İbadethane olarak Cemevi'ni kullanan yaklaşık 3,2 milyon Alevi çıkarıldığında her 323 Alevi olmayan Müslüman erkeğe bir cami düşmektedir.[]
Resimler
-
![image]()
-
![image]()
1421'de inşa edilen , Gana -
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Şefik Camii -
![image]()
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Cami ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Emel Esin, Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu.
- Celal Esad Arseven, Türk Sanatı tarihi, Maarif Vekaleti, t.y.
- Uluslararası Mimar Sinan Sempozyumu Bildirileri, AKMB, Ankara 1996.
- , Mimar sinan ile ilgili tarihi yazmalar-belgeler, MSÜY, İst. 1988.
- Oktay Aslanapa, Anadolu’da İlk Türk mimarisi, başlangıcı ve gelişmesi, AKMB, ankara 1991.
- Marek Stachowski: Slawische Bezeichnungen für Moschee unter besonderer Berücksichtigung des Polnischen, Schlesischen, Tschechischen und Slowakischen. ‒ Janyšková I. / Karlíková H. / Boček V. (ed.): Etymological research into Czech (=Studia Etymologica Brunensia 22), Brno 2017: 361-369
- ^ "cami." 9 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Nişanyan Sözlük. Erişim: 13 Şubat 2013.
- ^ "Camii mi doğru yoksa camisi mi?". 30 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2022.
- ^ "İslam Ansiklopedisi - Ulucami, cilt.42; sayfa.80". 29 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Kasım 2016.
- ^ . 21 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2014.
- ^ Buhari, "Enbiyâ Suresi", 40; Muslim, "Mesâcid", 1-2
- ^ . 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2014.
- ^ . 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2014.
- ^ http://www.samanyoluhaber.com/gundem/Turkiyede-kisi-basina-dusen-camî-sayisi/740764/ 21 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Bekir Bozdağ'ın TBMM kayıtlı cevabı
- ^ http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2&ENVID=adnksdb2Env&report=wa_turkiye_yasgr.RDF&p_yil=2011&p_dil=1&desformat=html 8 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 2011 TUİK Verileri
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cami Islam dininin ibadet mekanidir Genellikle minaresiz kucuk camilere veya bazi kurum ve kuruluslarda ibadet icin ayrilmis ufak mekanlara ise mescit denir Mimar Sinan in basyapiti Edirne deki Selimiye CamiiEdirne Eski Cami Kur an da ibadethane adi olarak cami terimi gecmez ancak secde yapilan yer anlamindaki mescit kavrami kullanilir Ayet Cemaatle namazi ve hayrati oven hadislerini temel alan Islam dini mimarisi ilk mabet Kabe ve ilk mescit Kuba Mescidi ile baslamis Mescid i Nebevi ve benzerleriyle devam ederek yayilmis ve gunumuze kadar gelmistir Alevilik te ise ibadethane mescit olarak cemevi kullanilmaktadir Etimoloji Cami Turkceye Arapcadan gecen bir sozcuktur Cem Toplanma bir araya gelme kokunden gelen cami Toplayan bir araya getiren demektir Sozcuk onceleri cuma namazi mescidi anlaminda kullaniliyordu Sozcugun es anlamlisi Toplak sozcugudur Cami sozcugu tamlamalarda cami veya camisi seklinde kullanilir Eger basindaki kelime sifatsa cami Kursunlu Cami Eski Cami basindaki kelime isimse camii veya camisi Suleymaniye Camii Hisar Camii Kocatepe Camii seklinde kullanilir Talat Tekin in belirttigi uzere cami kullanimi Arapcadaki ayn harfinin sessiz olmasi sebebiyle Turkce ekle kullanim seklidir camisi kullanimi ise yanlis kullanim olmakla birlikte galat i meshur haline gelmistir Tartismanin sebebi Dil Devrimi sonrasi ayn harfini ayrica belirtecek harfin bulunmamasi ve yazi dilinde farkinin gosterilememesidir Osmanlida sultanlar adina yaptirilan buyuk camilere selatin camileri denir Ayrica herhangi bir alanda ibadet etmeye yarayan bos ve imarsiz mekanlara namazgah denir Sehirlerde yapilan ve ozellikle cuma namazlari icin buyuk cemaatlerin toplanmasini saglayan sehrin en buyuk ve abidevi camilerine ise Ulucami denilmektedir Mescit Arapcada secde edilen yer demektir Orta Cag Ispanya sinda yasayan Enduluslulerden miras kalan ve Ispanyolcada cami demek olan mezquita sozcugu Arapca mescid den gelismistir kaynak belirtilmeli Turkce dini mimari terminolojisinde bu ibadethanenin kucuklerine mescit daha buyuklerine ise cami denilmektedir Cami sozcugu ayni zamanda Islam da Allah in 99 isminden biri olup istedigini istedigi sekilde istedigi zaman istedigi yerde toplayan anlamina gelmektedir source source source source source source Dolmabahce Camii ve cevresiMescid i NebeviTarihIslam in ilk doneminde Allah a ibadet icin Muhammed in Medine deki evini hatirlatan basit binalar dikilirdi O donemlerde camiler olmadigindan Allah a ibadet ve namaz kilinmasi acik arazide kenarlari hatla cekilmis yerlerde yapilirdi Muhammed peygamber Medine ye hicreti sirasinda Medine yakinlarinda Kuba denilen yerde birkac gun kalmistir Peygamber Kuba da oldugu zaman icin bir cami yaptirmistir ki bu gunumuze kadar Kuba Cami olarak bilinir Hicretin ilk zamanlarinda Muslumanlarin kiblesi Kudus idi Sonralari ayet olarak kiblenin Kabe oldugu beyan oldu Bu nedenle Kur an in ikinci suresinde bildirilir Kiblenin degistirilmesi hakkinda ayetin Peygamber e nazil oldugu cami hazirda Medine yakininda bulunan Iki kibleli camidir Cami hakkinda Kuran da soyle buyurulur Suphesiz insanlar icin kurulan ilk ibadet evi elbette Mekke de alemlere rahmet ve hidayet kaynagi olarak kurulan Kabe dir Muhammed peygamber ikinci kiblenin ise Mescid i Aksa oldugunu soyledi Islam ulkelerinde camiler sadece ibadet icin dini torenler gecirmek icin insa edilmiyordu Cami cok fonksiyonlu bir yardimseverlik binasi olarak kabul edilir ve onun icerisinde yapilan guzel isler hem de Muslumanlar arasinda iletisimi birligi guclendirir Nasiruddin Tusi insanlarin ibadete ve iletisime olan ihtiyacini soyle anlatiyordu Gercek iletisim insan hususiyetlerindendir Gercek hikmet sahipleri bu ozelligin serefli oldugunu dikkate alarak onu gelistirmek icin bir takim yararli onlemler dusunmusler ornegin cesitli disiplin edep gelenek icat etmisler cemaate ibadetle mesgul olmayi ziyafet organize etmeyi tavsiye gormuslerdir Bunlarin hepsi iletisimi yururlukten harekete gecirmek ameli icindir Nasiruddin Tusi Sonradan alim cemaat namazinin tek basina kilinan namazdan ustunlugunu insanlararasi iletisimi guclendirmekle bagliyor Mahalle ve koy camileri cemaati gunde bes kez cam cami ise koy ve mahalledekileri birlikte haftada bir kez ibadete toplar onlar arasinda anlasmayi iletisimi artirir Alime gore Ayrica tum cemaatin gorusmesi icin yilda iki kez ibadet saptamislardir Bunun icin cemaati tutabilecek buyuk meydan secmeyi ve Ham in oraya davet etmeyi buyurmuslardir Dunya Muslumanlarinin omurlerinde bir defa kendi hemdinleri ile toplanti ve gorusme yeri icin ortam sahibinin evinden Kabe iyi yer olamaz Tum kavimlerin ve meslek sahiplerinin boylece bir yere toplanmasi alimin gore hem karsilikli yarar almak hem de havasini degisim saglik icin yararli tedbirdir Ilk camilerIslam da caminin tarihi Islam Peygamberi nin Islam dinini insanlara ulastirmaya basladigi zaman baslar O donemde Mekke yonetimi Islam Peygamberi ne Kabe de ibadet etmeye engel oluyor o ise Allah in evi nde namaz kilmak icin ibadetlerini camide kilmaya calisiyordu Diger Muslumanlar baskilardan kurtulmak icin cesitli evlerde arazilerde ibadetlerini yerine getiriyorlardi Islam Peygamberi 622 yilinda Medine ye hicret ettiginde orada insa edilecek olan mescit arazisinin belirledi Bununla da Peygamber Mescidi adlandirilan ibadet mekaninin temelleri atildi ve kisa sure icinde insa edildi Caminin arka bolumunde Islam in ilk universitesi diyebilecegimiz Suffe Medine de bulunan Mescid i Nebi etrafindaki odalar icin yer ayrildi Medine deki Muslumanlarin sayisi arttikca gunluk namazlarin kilinacagi camilerin sayisi artti Cuma namazi Mescid i Nebevi de kiliniyordu Mescid i Nebevi den sonra bircok cami insa edildi ve cuma namazlari kilinmaya baslandi Butun bunlar gosteriyor ki Islam Peygamberi nin sagliginda da cesitli bolgelerde yasayan Muslumanlarin ibadet etmeleri icin mescitleri vardi Musluman olan bazi asiretler de Taif te onceki mabetlerin yerine cami insa etmislerdir 8 Islam Peygamberi nin vefatindan sonra daha genis bir cografyada Islam dininin kabul edilmesi cami yapimini zorunlu kiliyordu Kur an da bu konu soyle gecmektedir Allah in mescidlerini ancak Allah a ve Ahiret Gunu ne inanan namazi kilan zekati veren ve Allah tan baskasindan korkmayan kimseler imar eder Iste hidayet uzere olduklari umulanlar bunlardir Islam Peygamberi ise Mescidleri bina edin onlarin toz topragini temizleyin Her kim Allah icin mescid bina ederse Allah da ona cennette bir mescid hazirlar demistir Cami terimleriKible caminin Kabe ye yonelen yonu Mihrap Cami imamin namaz kilarken cemaatin onunde durdugu kible tarafindaki duvarin ortasinda bulunan oyuk girintili yer anlaminda bir terim Minber Uzerinde hutbe okunan merdivenli yapi Mihrabin minberin bulunmadigi sol tarafinda bulunan minberin kullanimi disinda namaz oncesi vaazlarin verildigi yerdir Muezzin Mahfili Muezzinlere ayrilmis etrafi tahta veya tas parmaklikla cevrili kisim Rahle Kuran in konularak rahat okunmasi icin ozel tahta sira Kubbe Camilerin ustunu ortmek icin kullanilan yarim kure seklindeki mimari unsur Minare Camilerde namaza cagriyi bildirmek ve sala okumak icin insa edilmis ana yapidan yuksek tasarlanan yapilardir Cami ozelikleriCamilerin esas cami ve avlu gibi iki bolumu vardir Esas cami mihrap minber vaiz kursusu ve dikdortgen oylumun uzerini orten kubbe ve yan kubbelerden meydana gelir Minareler esas caminin dis duvarlarina ya da ic avlu duvarlarina baglanmistir Son cemaat yeri esas caminin giris kapisi olan yuzunde bulunur Emeviler doneminde Sam Emevi Camii Abbasiler doneminde Samarra Camii Tolunogullari doneminde Tolunogullari Camii Fatimiler doneminde El Ezher Camii Endulus te Kurtuba Camii Selcuklu Hanedani zamaninda Osmanlilarda selatin camileri dikkat ceken yapilardir Buyuk camiler etrafinda medrese mektep ashane hastane gibi yapilarla birer imaret kulliye dir Cok sayida kucuk kubbe iceren Osmanli camilerinin merkezcil yerlesim duzeni ve piramit bicimli kutlesi en azindan form olarak bir Uygur resminde tasvir edilen gok tapinagindan yola cikilarak olusturulmus ve 8 10 yuzyillarda Koksibagan da cami mimarisine uygulanmis gibi gorunmektedir Aya Sofya orneginin onemli teknik ozellikler ortaya koyduguna hic suphe yoktur Ancak cok kubbeli Osmanli camilerinde estetik ozellik olarak her biri yuksek bir ayak uzerinde duran dort kubbeli Bizans kilisesinin cogul goruntusune degil Koksibagan da erisilen ahenge oykunme vardir Gercekten de merkezcil hacvari eksenli plan Osmanli dervislerinin felekleri belki de vahdet i vucud anlayisla evrensel ahengin grafik simgesi haline gelmis ve dervis taclarinin ust kisminda resmedilmistir Esin sy 114 8 yuzyilda Islam in zaferinin ardindan bu Turk meliki kentini Buharayi terk etti kent sakinleri Islam dinine gecti ve bir mescit insa ettiler 8 ya da 11 yuzyila tarihlendirilen bu mescit hem Uygur kozmogrofik resim sanatina hem de piramit biciminde duzenlenmis dokuz kubbeli Oguz hukumdar ikametgahina benzemesi nedeniyle insasinda daha eski gok tapinaklarindan esinlenilmis olabilir Ne var ki Muslumanlikta cemaatle birlikte yapilan ibadette genis bir alana ihtiyac duyulmasi yuzunden hucreler arasindaki duvarlar kaldirildi ve sutunlar kubbelerin agirligini tasiyacak bicimde yapildi Boylece piramit duzenindeki cok kubbeli Turk kapali mescitlerinin ilk ornegi gelistirilmis gibi gorunuyor Esin 122 Selcuklu Hanedaninda sahin kagir ayaklar ve sutunlarla cok kubbeli ortuluydu Osmanlilarda ise dort kalin fil ayagina oturan ana kubbeli camiye gecilmistir Turkler bir yeri fethettikten sonra once toplumun butun ihtiyaclarini karsilayacak butuncul binalar yaparlardi Imaret kulturu denilen bu olgu Islam kulturunun temelidir Cami muhendisligiCamilerde kullanilan ana malzeme tas tugla demir agac toprak mozaik kiremit somaki kum kirec alci horasan kereste civi pirinc bakir kursun cinko mermer cam cini altin gumustur Topraktan yapilana kerpic tas tugla olana kagir agactan olana ahsap yari ahsap yari kagir olana nimkagir denir kagir yapilarda yontma kesme kufeki tasi kullanilmistir Yapi ustalarinin her biri ayri bolumlerde calisir Rencber lagimci hamamci dogramaci sivaci camci tufenkci cilingir hamal katip haseki harbeci mutemed kapici yeniceri katibi duvarci kemerci kubbeci minareci neccar dulger cinici nakkas oymaci sutuncu senktras Osmanli da ilk donem camilerde tugla kullanilmis fetihten sonra kesmetas yayginlasmis tuglalar kubbe kemer ve hatillarda yer almistir Bir cami insaati buyuk bir camide su seyri izlerdi Mimarlar caminin planini cizer olculeri cikarir ve camur veya tahta bir maketini cikarip padisaha sunardi Arseven 1955 747vd Bu plana gore cami su kisimlardan meydana geliyordu Dis avlu harim duvarlar ic avlu harem dosemeler sahin cami ic meydani kursu mihrap minber mahfiller mukebbire son cemaat yeri kubbeler kemerler kasnak minare sadirvan muvakkithane imam ve muezzin odalari musalla tasi hela kapilar ve pencereler sutunlar sofalar isiklandirma samdanlar avizeler kandiller dolap ve cekmeceler ayakkabiliklar halilar hat levhalari saatler bahce ve agaclandirma turbe hazire Bursa Ulu Cami den panorama bir gorunum Yapi Binanin nerede yapilacagi zemin ve cevreyle uyumuna dikkat edilirdi Anit eserlerin sehre yerlestirilmesi bir plana goreydi Cephe yer simetriklik vezin ve ritim hesaplanirdi Cami avlularina yine en uyumlu sekilde ve mukemmel bir ahenkle agac dikilmesi ve cevrenin yesillendirilmesi onemliydi Yapi kulliye ise butun cami medrese asevi mektep carsi planlari cikarilirdi Mimarlar isi ses ve isik duzenini havadarlik ve ic suslemeleri ayrintilariyla cikarirdi Temel atmaya cok onem verilir ugurlu bir gunde esref saatinde hafriyata baslanir ve temel atilirdi Devlet yoneticileri hazir bulunur temele altin atilirdi Dualarla temel atilirken mimara bina eminine bina kalfasina hilat giydirilir kurbanlar kesilirdi Temel cukuru acilip kaziklar cakilir aralara kemer orulur aralarda su biriktirilir ve kopruluk od tasi dosenir Isciler paydosla evlerine gider nobetciler kalir Insaatta hic kimse zulumle calistirilmaz herkese hakki verilir Yalniz malzemeden calanlar siddetle cezalandirilir Ciniler Iznik ve Kutahya dan keresteler Karadeniz den mermer Marmara adasindan kesmetaslar Bakirkoy den civi Izmit ten gelir Butun malzemeler yerlidir Mimari Mescid i Sah Isfahan Tas tasimada sutun kaldirma ve indirmede sirik hamallari kullanilir Zemin sathinin 4 arsin altindan satha kadar kopruluk od tasi dosendikten sonra duvarlarin insasina gecilir Genellikle zeminle kubbe arasi buyuk camide en az 50 zira dir Kubbe kemer duvar baglamalarinda demir civatalar kullanilir Sutunlar mermer olup disaridan getirilir Duvar taslari demir kenetlerle birbirine baglidir Kenetler bes kileden birbucuk okkaya kadar agirliktadir Taslarin arasina kalin demir civiler yani zivana denilen cubuklar sokulur kursun dokulur Sutun basliklarinin altinda kursun levha zivanalarla raptedilir Binanin her yani icten ve distan kereste iskelelerle kusatilir Cumle kapilari onundeki dosemeye asinmayi onlemek icin porfir tasi konulur Direk kemer kazik cerceve islerinde cirali cam kapi ve kanatlarda ceviz simsir mese elma kerestesi kullanilir Tuglalar Fatih devrinde 4 5x28x28 olculerindeydi Hatil tuglalari ise 3 cm dir Kiremitlerin boyu 18 parmak agirligi 460 dirhemdir Kum kirec ve horasandan yapilan harc zenbille tasinir Cinilerde alci harci sivalarda kitikli keten elyafi harc kullanilir Neme musait duvarlarda koyun yunu yumurta aki katilir Orumceklerin ag kurmamasi icin devekusu yumurtasi harca katilir Insaatta kullanilan olculer Basparmak ucundan boguma kadar olan olcuye bogum basparmagin yanlamasina kalinligina parmak denirdi 1 arsin 60 parmakti I Ahmet zamaninda 1 zira 24 parmak oldu boguma parmak denildi 1 parmak 10 iplikti Amme zirai 100 eski parmak ve bu da 32 kerah idi Turkiye de camilerTurkiye de 83 574 ibadete acik cami bulunmaktadir 2011 nufus verilerine gore Turkiye de 37 532 454 u erkek olmak uzere toplam 74 724 269 kisi yasamaktadir 9 yasindan buyuk erkeklerin sayisi ise 31 225 097 dir Ulkedeki vatandaslarin 96 6 si Muslumandir Bu verilere gore Turkiye de dokuz yasindan buyuk 30 163 444 Musluman erkek yasamaktadir Her 361 Musluman erkege bir cami dusmektedir Ibadethane olarak Cemevi ni kullanan yaklasik 3 2 milyon Alevi cikarildiginda her 323 Alevi olmayan Musluman erkege bir cami dusmektedir kaynak belirtilmeli ResimlerRoma Camii Roma Italya 1421 de insa edilen Gana Sultan Ahmet Camii Istanbul Ulug Bey Medresesi Semerkand Ozbekistan Ankara Kocatepe Camii Sefik CamiiKaynakcaWikimedia Commons ta Cami ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Emel Esin Turklerde Maddi Kulturun Olusumu Celal Esad Arseven Turk Sanati tarihi Maarif Vekaleti t y Uluslararasi Mimar Sinan Sempozyumu Bildirileri AKMB Ankara 1996 Mimar sinan ile ilgili tarihi yazmalar belgeler MSUY Ist 1988 Oktay Aslanapa Anadolu da Ilk Turk mimarisi baslangici ve gelismesi AKMB ankara 1991 Marek Stachowski Slawische Bezeichnungen fur Moschee unter besonderer Berucksichtigung des Polnischen Schlesischen Tschechischen und Slowakischen Janyskova I Karlikova H Bocek V ed Etymological research into Czech Studia Etymologica Brunensia 22 Brno 2017 361 369 cami 9 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nisanyan Sozluk Erisim 13 Subat 2013 Camii mi dogru yoksa camisi mi 30 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2022 Islam Ansiklopedisi Ulucami cilt 42 sayfa 80 29 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Kasim 2016 21 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Temmuz 2014 Buhari Enbiya Suresi 40 Muslim Mesacid 1 2 16 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Temmuz 2014 8 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Temmuz 2014 http www samanyoluhaber com gundem Turkiyede kisi basina dusen cami sayisi 740764 21 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bekir Bozdag in TBMM kayitli cevabi http rapor tuik gov tr reports rwservlet adnksdb2 amp ENVID adnksdb2Env amp report wa turkiye yasgr RDF amp p yil 2011 amp p dil 1 amp desformat html 8 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2011 TUIK Verileri