Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Formula 1 (Formula Bir veya F1 olarak da bilinir); Uluslararası Otomobil Federasyonu (FIA) tarafından onaylanmış, tek koltuklu açık tekerlekli araba'lar için en yüksek uluslararası yarışlar dizisidir.
 | |
| Resmi adı : | Formula 1 |
|---|---|
| Kategori : | Motor sporları |
| Ülke veya bölge : | Dünya çapında |
| Kurulduğu yıl : | 1950 |
| İlk sezon : | 1950 |
| Sürücüler : | 20 |
| Takımlar : | 10 |
| Motor tedarikçileri : | Ferrari Renault Red Bull Powertrains / Honda |
| Lastik tedarikçileri : | Pirelli |
| Sürücüler şampiyonu : |  Max Verstappen |
| Takımlar şampiyonu : | Red Bull |
| Mevcut sezon : | 2024 Formula 1 sezonu |
| Resmî web sitesi : | formula1.com |
FIA Formula 1 Dünya Şampiyonası, 1950'deki açılış sezonundan bu yana dünya çapında önde gelen yarış biçimlerinden biri olmuştur. Adındaki formula kelimesi, tüm katılımcıların arabalarının uyması gereken kurallar kümesini ifade eder. Formula 1 sezonu, Grands Prix olarak bilinen bir dizi yarıştan oluşur. Grands Prix, dünyanın dört bir yanındaki birçok ülke ve kıtada, pistlerde veya halka açık yollarda gerçekleşir.
Grands Prix'de iki yıllık Dünya Şampiyonasını belirlemek için bir puan sistemi kullanılır: biri sürücüler için, diğeri üreticiler (takımlar) için. Her sürücü, FIA tarafından verilen en yüksek yarış lisansı sınıfı olan geçerli bir FIA Süper Lisansı'na sahip olmalıdır. Yarışlar, FIA tarafından pistler için verilen en yüksek not olan "1" dereceli pistlerde yapılmalıdır.
F1; bir yıl boyunca, her birine Grand Prix adı verilen ve değişik ülkelerde özel yollarda koşulan yarışlardan oluşur. Yıl sonunda toplanan puanlara göre Pilotlar Şampiyonluğu ile Üreticiler Şampiyonluğu (Otomobil Yapımcıları Birinciliği) ödülleri verilir.
Yarışları Mohammed bin Sulayem'in başkanlığını yaptığı FIA (Uluslararası Otomobil Federasyonu) düzenler. F1'in geçmişinde yarışların çoğunluğu Avrupa'da yapılmış olmasına karşın, son yıllarda artan sayıda yarışlar Avrupa dışına kaydırılmaktadır. Bunda ana neden, FIA'nın gelişen yeni pazarlara açılmak istemesi olsa da, yasal düzenlemelerin AB ülkelerindeki kadar sıkı olmadığı ülkelerin çekiciliği de bu kararda etkin olmuştur. Son yıllarda AB'deki yarışlarda, sağlık gerekçeleriyle tütün ürünlerinin tanıtımlarının yasaklanması, ölümle sonuçlanan bazı kazaların yerel savcılıklarca (takımların savsaması sonucu olup olmadığının) soruşturulması, FIA'ca hoş karşılanmamıştır. Dünyanın en çok izlenen spor dallarındandır. 2010 yılında dünya çapında 527 milyon televizyon izleyicisine ulaşmıştır.
Formula 1 aracı, büyük miktarlarda aerodinamik bastırma kuvveti oluşturarak elde edilen çok yüksek viraj alma hızları sayesinde, dünyanın en hızlı düzenlenmiş yol parkuru yarış arabasıdır. Bu bastırma kuvvetinin çoğu, her arabanın arkasında şiddetli türbülansa neden olan yan etkiye sahip olan ön ve arka kanatlar tarafından üretilir. Türbülans, doğrudan arkadan gelen arabaların ürettiği bastırma kuvvetini azaltır ve sollamayı zorlaştırır.
2022 sezonu için arabalarda yapılan büyük değişiklikler, sollamayı kolaylaştırmak ve arabaların arkasındaki türbülansı azaltmak için yer etkisi aerodinamiği ve değiştirilmiş kanatları daha fazla kullanıldı. Arabalar elektronik, aerodinamik, süspansiyon ve lastiklere bağlıdır. Çekiş kontrol sistemi, , , otomatik vites değiştirme ve diğer elektronik sürüş yardımcıları ilk olarak 1994'te yasaklandı. 2001'de kısaca yeniden tanıtıldılar ve daha yakın zamanda sırasıyla 2004 ve 2008'den beri yasaklandılar. Bir ekibi çalıştırmanın ortalama yıllık maliyeti (araba tasarlama, inşa etme ve bakımını yapma, ödeme yapma, taşıma) yaklaşık 220.000.000 £ (veya 265.000.000 $) olduğundan, finansal ve politik savaşları geniş çapta rapor edilmektedir. 23 Ocak 2017'de Liberty Media, 'u özel sermaye şirketi 'tan 6.600.000.000 £ (veya 8.000.000.000 $) karşılığında satın aldı.
Tarih
Formula 1 yarışlarının kökeni 1920'ler ve 1930'lar da yapılan Avrupa Grand Prix motor yarışlarına dayanır. Formula tüm katılımcıların ve arabaların uymak zorunda oldukları kurallar bütünüdür. Formula 1, II. Dünya Savaşından sonra 1946 yılında üzerinde anlaşılan yeni kuralların adıdır. Savaştan önce Dünya Şampiyonası için pek çok Grand Prix yarış organizasyonu düzenlenmiştir, ancak Dünya Sürücüler Şampiyonası 1947’den önce biçimlendirilememiştir. İlk dünya şampiyonası yarışı 1950 yılında İngiltere’nin Silverstone pistinde yapıldı. Üreticiler için şampiyona 1958 yılında yapılmaya başlamıştır. 1960'lar ve 1970'ler de Güney Afrika ve İngiltere de ulusal şampiyonalar yapılmaktaydı. Şampiyona dışı Formula 1 yarışları pek çok yılda yapılmıştır, fakat artan maliyetler dolayısıyla bunlardan sonuncusu 1983 yılında yapılmıştır.
Yarışların dönüşü (1950–1958)
İlk Formula 1 Dünya Şampiyonası olan 1950 Formula 1 Sezonu'nu İtalyan Nino Farina ile kazanmıştır. Arjantinli takım arkadaşı Juan Manuel Fangio'yu ucu ucuna geçerek birinci olabilmiştir. Buna rağmen, Fangio 1951 Formula 1 sezonu, , , & kazandı, onun bu serisi iki kez dünya şampiyonu Ferrariden Alberto Ascari tarafından kesilmiştir. Britanya’dan Stirling Moss da düzenli olarak rekabet halinde olsa da, asla Dünya Şampiyonluğunu kazanamamıştır ve hâlâ bu başarıyı elde edememiş en büyük pilot olarak anılır. Fangio Formula 1 yarışlarının ilk on yılını domine eden kişi olarak anılmaktadır. Uzun bir süre boyunca Formula 1’in “büyük ustası” olarak anılmıştır.
Bu dönem yol aracı üreten üreticiler tarafından domine edilmiştir - Alfa Romeo, Ferrari, ve Maserati – bu üreticilerin tamamı savaştan önce de yarışıyorlardı. İlk sezonlar Alfa'nın ’si gibi savaş öncesi arabaları kullanarak geçti. Bunlar , dar tırtıklı lastikleri olan ve 1.5 litre kompresörlü ya da 4.5 litre normal doğal emişli motoru olan arabalardı. ve dünya şampiyonaları mevcut Formula 1 araba sayısından duyulan endişeler sebebi ile, daha küçük ve daha az güce sahip arabalar için olan Formula Two kurallarına göre koşuldu. 1954 yılında Formula 1’e motorların 2.5 litre ile sınırlandırılması kuralı eklendiğinde Mercedes-Benz geliştirilmiş ortaya çıkardı. Bu araba ve yakıt enjeksiyonu gibi yenilikleri içermesinin yanında akış çizgilerini de içeren şasi tasarımına sahipti. Mercedes, 1955 Le Mans faciasından sonra tüm motor sporlarından çekilene kadar, sürücüler şampiyonluğunu iki yıl boyunca kazandı.
'Garagistes' (1959 - 1980)
İlk temel teknolojik gelişme, Cooper’ın motoru ortada olan arabalarıdır. Bu araba şirketin başarılı Formula 3 dizaynından geliştirilerek ortaya çıktı. Avustralyalı Jack Brabham, , ve Dünya Şampiyonu, kısa sürede bu yeni dizaynın üstünlüğünü kanıtladı. itibarıyla, tüm yarışmacılar motoru ortada arabalara geçtiler.
İlk İngiliz Dünya Şampiyonu, Ferrari ile liderliğe oturan Mike Hawthorn idi. Buna rağmen, Colin Chapman’ın F1’e şasi dizayncısı olarak girmesi ve daha sonra Team Lotus’u kurması ile, pistlerin gelecek onyılını domine etti. Jim Clark ile Jackie Stewart, John Surtees, Jack Brabham, Graham Hill ve Denny Hulme arasında, İngiliz takımları ve sürücüleri 1962 ile 1973 arasında on iki dünya şampiyonluğu kazandılar.
, Lotus geleneksel iskelet dizaynının yerine alüminyum monocoque şasiyi kullanan bir arabayı yarışlara soktu. Bunun motoru ortada olan arabaların geliştirilmesinden bu yana gerçekleşen en büyük teknolojik gelişme olduğu iddia edildi. , Lotus Imperial Tobacco amblemini arabalarının üzerine boyadı, bu sponsorluk kurumunun spora girişidir.
1960'larınn sonlarına doğru kanatçıkların ortaya çıkması ile araba dizaynında aerodinamik önemi giderek artmaya başladı. 1970'lerin sonunda Lotus muazzam downforce ve büyük oranda artan viraj dönüş hızı sağlayan yer etkisi aerodinamiklerini arabasına taşıdı. Bu müthiş aerodinamik güçler arabayı yarış pistine 5”g” ye varan güçle bastırır.
Büyük İş (1981–2000)
1981 yılı ilk 'nın imzalandığı yıl olmuştur. Bu anlaşma takımlara iflas etmedikleri sürece yarışma zorunluluğu getirmekle birlikte onlara televizyon yayın haklarından elde edilen gelirden pay vermektedir. FISA-FOCA savaşını bitirerek Bernie Ecclestone’a sporun tüm finansal kontrolünü devretmiştir.
FIA yer etkisi aerodinamiklerine ceza yaptırımı uyguladı. Bundan sonra, buna rağmen, motorlar, ki Renault bunun öncülüğünü yapmıştı, 700 üzerinde güç üretmekte ve bu motorlar rekabetçi olabilmek için bir zorunluluk olarak görülmekteydi. İlerleyen yıllarda, özellikle 1986 Formula 1 sezonunda, Formula 1 turbo arabaları yarış esnasında 1,100 bhp (820 kW) güç ürettiler (ve özellikle sıralama turlarında 1,400 bhp / 1,050 kW güç üretildi). Bu arabalar bugüne kadar yapılmış olan en güçlü pist yarış arabalarıydı. Motor gücü çıktısını ve bu sayede hızı düşürmek için, FIA 1984 Formula 1 sezonunda yakıt tanklarının büyüklüklerini sınırlandırdı ve 1988 Formula 1 sezonunda motor güçlendirici sistemlere sınırlama getirdi. 1989 Formula 1 sezonunda turboşarjlı motorları tamamen yasakladı.
1990'ların başlarında, takımlar , ve gibi elektronik sürücü yardımlarını kullanmaya başladılar. Bu icatlardan bazıları çağdaş yol arabaları tarafından alınarak kullanılmaya başladı. FIA, yarışların sonuçları üzerinde sürücülerden daha çok teknolojinin etkili olmaya başladığını belirterek bu elektronik yardım sistemlerinden çoğunu 1994 Formula 1 sezonunda yasakladı. buna rağmen, pek çok gözlemci sürücü yardımlarına getirilen bu yasakların sadece sistemlerin isimlerine getirildiği görüşünde. FIA’nın bu uygulamaları yarışmanın dışarısına çıkaracak herhangi bir teknolojik iş imkânı ya da metodu yoktur.
Takımlar ikinci Concorde Anlaşmasını 1992’de ve üçüncüsünü de 1997’de imzaladılar. Bu son anlaşmanın süresi 2007’nin son günü doldu.
McLaren ve Williams takımları 1980'ler ve 1990'ları domine etmişlerdir. Bu dönemde Porsche, Honda ve Mercedes-Benz tarafından motor desteği verilen McLaren, 16 şampiyonluk (yedi üreticiler, dokuz sürücüler) kazanırken, Williams takımı Ford, Honda ve Renault motorları kullanmış ve yine 16 şampiyonluk (dokuz üreticiler, yedi sürücüler) kazanmıştır. Efsane pilotlar Ayrton Senna ve Alain Prost arasındaki mücadele 1988 Formula 1 sezonunda F1’in ana konusu haline gelmiş ve Prost’un 1993 Formula 1 sezonundan sonra emekli olmasına değin sürmüştür. Trajik bir şekilde, Senna 1994 San Marino Grand Prixinde duvara çarparak ölmüştür. FIA, Roland Ratzenberger’in de Cumartesi sıralama turlarında hayatını kaybettiği o hafta sonundan sonra, sporun güvenlik standartlarını geliştirmek için çalışmalara başladı. O günden beri Formula 1 direksiyonu başında , 2014 Japonya Grand Prix'ine kadar hiçbir pilot hayatını kaybetmemiştir. (Jules Bianchi)
Senna, Ratzenberger & Gilles Villeneuve’üm ölümlerinden bu yana, FIA güvenliği kural değişikliklerini uygulamak için bir sebep olarak kullanmaktadır. Aksi takdirde Concorde Anlaşması’na göre kural değişikliklerinin tüm takımlar tarafından onaylanması gerekmektedir. Bu güya ‘dar yarış pisti’ çağı daha küçük arka tekerlekli arabalar ile sonuçlandı. Aynı zamanda mekanik tutunmayı düşürmek için oluklu lastikler geliştirildi. Hem ön hem de arkada tüm lastik boyunca uzanan dört oluk bulunmak zorundadır. Amaç viraj süratlerini düşürmek ve lastik ile yarış pisti arasındaki temas yüzeyini küçülterek yarışlı havaya daha yakın koşullar yaratmaktır. Bu sürücünün yeteneklerini ödüllendiren bir uygulamadır.
Christijan Albers'in 2005 Kanada Grand Prix'de kullandığı Minardi PS05]]
Mekanik tutunmanın eksikliği dahi dizaynırların bu açığı aerodinamik tutunma ile kapatma çalışmalarına sebep oldu – kanatlar yardımı ile tekerleklere daha fazla güç uygulanması gibi.
Alex Wurz 1997 İngiltere Grand Prix'de]]Daha yenilikçi takımlar bu dramatik değişikliği maksimize etmek için başka yollar buldu. McLaren, Adrian Newey tarafından dizayn edilen arabada, sağ ya da sol tekerleklerin ayrı ayrı fren yapmasını sağlayan bir sistem geliştirdi. Böylece virajları çok daha hızlı dönebiliyorlardı. Bu buluş da sürücü yardımı olarak algılandı ve yasaklandı.
McLaren, Williams, Renault (zamanında Benetton) ve Ferrari’den pilotlar, “Büyük Dörtlü” yü oluştururlar. 1984 Formula 1 sezonundan bugüne kadar tüm dünya şampiyonalarını kazanmışlardır. 1990'ların teknolojik gelişmeleri sebebi ile, Formula 1'de yarışmanın maliyeti önemli ölçüde yükseldi. Bu artan finansal yük, dört büyük takımın üstünlüğü ile de birleşince (geniş fonlara sahip büyük araba üreticileri Mercedes-Benz (DaimlerChrysler) gibi), daha fakir bağımsız takımların sadece mücadele güçlerini etkilemedi, aynı zamanda bu iş kolunda kalamamalarına sebep oldu. Finansal sıkıntılar bazı takımları Formula 1’i bırakmaya zorladı. 1990 Formula 1 sezonundan bu yana, 28 takım Formula 1’den ayrılmıştır.
Üreticilerin Dönüşü (2000–2008)
1999 ile 2004 yılları arasında Michael Schumacher ve Ferrari benzeri görülmemiş beş art arda sürücüler şampiyonluğu ve altı art arda üreticiler şampiyonluğu kazanmıştır. Schumacher pek çok yeni rekor kırmıştır. Bunların arasında Grand Prix galibiyet sayısı (91), bir sezonda galibiyet sayısı (18 yarışın 13 ü) ve en çok şampiyon olan sürücü (7). 2003 sezonu Raikkönen dünya şampiyonluğunu 2 puanla kaçırdı.2004'te Ferrari yine rakipsizdi. Schumacher'in şampiyonlukları 25 Eylül 2005'te Renault sürücüsü Fernando Alonso’nun Formula 1’in en genç şampiyonu olması ile sona erdi.2005 sezonu Kimi Raikkönen ve Fernando Alonso'nun çekişmesiyle büyük heyecanlıydı.2006’da, Renault ve Alonso şampiyonluğu yeniden kazandı. Yedi kez Dünya Şampiyonu Schumacher, Formula 1’de geçirilen 16 yılın ardından 2006 İtalya GP sonunda emekliye ayrıldığını açıkladı.2007 sezonu tam bir heyecan küpüyü son yarışta Raikkönen 110 puanla 109 puanlı 2 McLaren'i geçerek şampiyon oldu ve sezona cassusluk skandalı damga vurdu.2008'de ise bu sefer yine 1 puanla bu sefer Lewis Hamilton şampiyon oldu.
Bu süreç içerisinde şampiyonanın kuralları pistteki rekabeti geliştirmek ve maliyetleri azaltmak amacı ile sık sık FIA tarafından değiştirilmiştir. Şampiyonanın başladığı 1950 yılından itibaren yasal olan , 2003 yılında takımların açık açık yarış sonuçlarına hile karıştırmalarından sonra yaşanan pek çok olaydan sonra olumsuz bir kamuoyu yarattı ve yasaklandı. Bu yaşanan olaylardan en meşhuru ’inde Ferrari tarafından yapılmıştır. Diğer değişiklikler sıralama formatı, puanlama sistemin, teknik düzenlemeler ile motor ve lastiklerin ne kadar süre ile kullanılması gerektiğini düzenleyen kuralları içermektedir. Lastik sağlayıcı firmalar Michelin ile Bridgestone arasındaki savaş tur sürelerini azaltmasına rağmen, ’inde Indianapolis’de bazı takımlar lastiklerin güvensiz olduğunu iddia etti. 2006’nın sonunda Max Mosley, Formula 1 için “yeşil” bir gelecek çizdi ve bundan sonra enerjinin verimli kullanımı önemli bir faktör haline geldi. 1983'ten beri, Formula 1 yarışları Williams, Mc Laren ve Benetton gibi uzman yarış takımları tarafından domine edilmiştir. Bu takımlar Mercedes-Benz, Honda, Renault ve Ford gibi büyük araba üreticisi firmaların motorlarını kullanmaktadır. 2000 yılında Ford’un çok başarısız olan projesi Jaguar Racing takımı ile, 1985 yılında Alfa Romeo ve Renault’un yarışlara girmesinden bu yana ilk kez yeni üretici firma takımları Formula 1’e girmeye başladı. 2006 itibarıyla, üretici firma takımları – Renault, BMW, Toyota, Honda ve Ferrari – şampiyonayı domine ettiler ve üreticiler şampiyonasındaki ilk altı pozisyondan beşini aldılar. Tek istisna Mercedes-Benz ile ortaklık yapan McLaren takımı olmuştur. (GPMA) {Grand Prix Üreticiler Birliği} vasıtası ile Formula 1’in ticari karından daha büyük bir pay almışlar ve sporun geleceği ile ilgili daha çok söz sahibi olmuşlardır.
Dünya Şampiyonasının Dışında
Günümüzde, "Formula 1 yarışı" ve "Dünya Şampiyonası yarışı" terimleri uygulamada tamamen aynı anlamı taşımaktadır; 1984'ten bu yana, her Formula 1 yarışı Dünya Şampiyonası için puanlanmış ve her Dünya Şampiyonası yarışı Formula 1 kurallarına göre yapılmıştır. Bu her zaman böyle değildi. Formula 1’in eski zamanlarında dünya şampiyonası dışında pek çok yarış daha düzenlenirdi.
Otomobiller
Çağdaş F1 otomobilleri tek kişilik olup, sürücü yeri ile tekerlekleri açıktadır. Takımlar otomobilleri kendileri üretseler de, hemen hepsi büyük otomobil markalarının motorlarını, parçalarını kullanırlar. Formula 1' de kullanılan motorlar önceleri V tipi 3 litre, 10 silindirli ve dakikada 19.000 döngüde 900 beygir güç üretirlerken, 2006 yılı için yapılan kural değişiklikleri neticesinde artık V tipi 2,4 litre, 8 silindir ve dakikada 18.000 döngüyle 700 - 750 beygir güç üretmektedir. 2008 sezonuna kadar her araba aynı motorla iki yarış bitirmek durumundaydı. Ancak yeni yapılan kural değişiklikleriyle birlikte her pilotun sezon boyunca toplamda 8 motor kullanma hakkı bulunmaktadır ve değişiklik zamanları pilotların stratejilerine bırakılmıştır. Hız (vites) kutusu 8 yarı otomatik hız konumundan oluşur. Sürücü bir hız konumundan ötekine direksiyondaki düğmelere basarak (debriyaja dokunmadan) geçer. 2014 yılında yapılan yeni kural değişikliği ile 2.4 litre hacmindeki V8 motorlar yerine hâlen kullanılmakta olan 1.6 litrelik turbo beslemeli V6 motorlar kullanılmaya başlanıldı. Bu motorlar dakikada 15.000 döngüyle 750 - 800 beygir güç üretmektedir. Ayrıca F1 araçlarının motorlarının minimum ağırlığı 145 kilogram olmak zorundadır.
F1 otomobilleri, öteki bütün tek kişilik yarış otomobillerinden daha hızlıdırlar. ABD'de yapılan Indiana yarışlarında kullanılan otomobillere oranla daha hafif ve teknolojik olarak daha gelişmişlerdir.
Logo
23 yıl kullanımda olan F1 logosu Liberty Media tarafından değiştirilmiş ve FIA onayını almıştır.
Yeni logo 2017 Abu Dhabi Grand Prix’inin sonunda düzenlenen sezon finalinden sonra tanıtılmıştır. 2018 sezonuyla birlikte kullanılmaya başlanacak olan logonun anlamı, bitiş çizgisini geçmek için yarışan iki araç olarak betimlenmiştir.
Ayrıca bakınız
- Formula 1 üreticileri listesi
- Formula 1 pilotları listesi
- Formula 1 pistleri listesi
- Formula 1 Dünya Sürücüler Şampiyonları listesi
- Formula 1 Dünya Markalar Şampiyonları listesi
- Formula 1 Grand Prix'ler listesi
- Formula 1 Dünya Şampiyonası puanlama sistemleri listesi
- Formula 1 Dünya Markalar Şampiyonları listesi
- Formula 1 sezonları listesi
- Formula 1 Grand Prix kazanan pilotlar listesi
- Kadın Formula 1 pilotları listesi
- Formula 1 en hızlı tur sahibi sürücüler listesi
- Formula 1 lastikleri
- Formula 1 tarihi
- Formula 1 kuralları
- Formula yarışı
- Ralli
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Nisan 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2012.
- ^ Sylt, Christian (15 Ağustos 2017). "Revealed: How Liberty Media Bought Formula One For $301 Million". Forbes. 4 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Aralık 2023.
- ^ "Schumacher makes history". BBC Sport. 5 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Eylül 2006.
- ^ . ÇEYREK MÜHENDİS. 12 Ocak 2019. 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021.
Dış bağlantılar
- Formula Bir Resmî internet sayfası20 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- FIA11 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Formula 1 Formula Bir veya F1 olarak da bilinir Uluslararasi Otomobil Federasyonu FIA tarafindan onaylanmis tek koltuklu acik tekerlekli araba lar icin en yuksek uluslararasi yarislar dizisidir Resmi adi Formula 1Kategori Motor sporlariUlke veya bolge Dunya capindaKuruldugu yil 1950Ilk sezon 1950Suruculer 20Takimlar 10Motor tedarikcileri Ferrari Renault Red Bull Powertrains HondaLastik tedarikcileri PirelliSuruculer sampiyonu Max VerstappenTakimlar sampiyonu Red BullMevcut sezon 2024 Formula 1 sezonuResmi web sitesi formula1 comPit StopDunya da F1 in yapildigi ulkeler FIA Formula 1 Dunya Sampiyonasi 1950 deki acilis sezonundan bu yana dunya capinda onde gelen yaris bicimlerinden biri olmustur Adindaki formula kelimesi tum katilimcilarin arabalarinin uymasi gereken kurallar kumesini ifade eder Formula 1 sezonu Grands Prix olarak bilinen bir dizi yaristan olusur Grands Prix dunyanin dort bir yanindaki bircok ulke ve kitada pistlerde veya halka acik yollarda gerceklesir Grands Prix de iki yillik Dunya Sampiyonasini belirlemek icin bir puan sistemi kullanilir biri suruculer icin digeri ureticiler takimlar icin Her surucu FIA tarafindan verilen en yuksek yaris lisansi sinifi olan gecerli bir FIA Super Lisansi na sahip olmalidir Yarislar FIA tarafindan pistler icin verilen en yuksek not olan 1 dereceli pistlerde yapilmalidir F1 bir yil boyunca her birine Grand Prix adi verilen ve degisik ulkelerde ozel yollarda kosulan yarislardan olusur Yil sonunda toplanan puanlara gore Pilotlar Sampiyonlugu ile Ureticiler Sampiyonlugu Otomobil Yapimcilari Birinciligi odulleri verilir Yarislari Mohammed bin Sulayem in baskanligini yaptigi FIA Uluslararasi Otomobil Federasyonu duzenler F1 in gecmisinde yarislarin cogunlugu Avrupa da yapilmis olmasina karsin son yillarda artan sayida yarislar Avrupa disina kaydirilmaktadir Bunda ana neden FIA nin gelisen yeni pazarlara acilmak istemesi olsa da yasal duzenlemelerin AB ulkelerindeki kadar siki olmadigi ulkelerin cekiciligi de bu kararda etkin olmustur Son yillarda AB deki yarislarda saglik gerekceleriyle tutun urunlerinin tanitimlarinin yasaklanmasi olumle sonuclanan bazi kazalarin yerel savciliklarca takimlarin savsamasi sonucu olup olmadiginin sorusturulmasi FIA ca hos karsilanmamistir Dunyanin en cok izlenen spor dallarindandir 2010 yilinda dunya capinda 527 milyon televizyon izleyicisine ulasmistir Formula 1 araci buyuk miktarlarda aerodinamik bastirma kuvveti olusturarak elde edilen cok yuksek viraj alma hizlari sayesinde dunyanin en hizli duzenlenmis yol parkuru yaris arabasidir Bu bastirma kuvvetinin cogu her arabanin arkasinda siddetli turbulansa neden olan yan etkiye sahip olan on ve arka kanatlar tarafindan uretilir Turbulans dogrudan arkadan gelen arabalarin urettigi bastirma kuvvetini azaltir ve sollamayi zorlastirir 2022 sezonu icin arabalarda yapilan buyuk degisiklikler sollamayi kolaylastirmak ve arabalarin arkasindaki turbulansi azaltmak icin yer etkisi aerodinamigi ve degistirilmis kanatlari daha fazla kullanildi Arabalar elektronik aerodinamik suspansiyon ve lastiklere baglidir Cekis kontrol sistemi otomatik vites degistirme ve diger elektronik surus yardimcilari ilk olarak 1994 te yasaklandi 2001 de kisaca yeniden tanitildilar ve daha yakin zamanda sirasiyla 2004 ve 2008 den beri yasaklandilar Bir ekibi calistirmanin ortalama yillik maliyeti araba tasarlama insa etme ve bakimini yapma odeme yapma tasima yaklasik 220 000 000 veya 265 000 000 oldugundan finansal ve politik savaslari genis capta rapor edilmektedir 23 Ocak 2017 de Liberty Media u ozel sermaye sirketi tan 6 600 000 000 veya 8 000 000 000 karsiliginda satin aldi TarihFormula 1 yarislarinin kokeni 1920 ler ve 1930 lar da yapilan Avrupa Grand Prix motor yarislarina dayanir Formula tum katilimcilarin ve arabalarin uymak zorunda olduklari kurallar butunudur Formula 1 II Dunya Savasindan sonra 1946 yilinda uzerinde anlasilan yeni kurallarin adidir Savastan once Dunya Sampiyonasi icin pek cok Grand Prix yaris organizasyonu duzenlenmistir ancak Dunya Suruculer Sampiyonasi 1947 den once bicimlendirilememistir Ilk dunya sampiyonasi yarisi 1950 yilinda Ingiltere nin Silverstone pistinde yapildi Ureticiler icin sampiyona 1958 yilinda yapilmaya baslamistir 1960 lar ve 1970 ler de Guney Afrika ve Ingiltere de ulusal sampiyonalar yapilmaktaydi Sampiyona disi Formula 1 yarislari pek cok yilda yapilmistir fakat artan maliyetler dolayisiyla bunlardan sonuncusu 1983 yilinda yapilmistir Yarislarin donusu 1950 1958 Juan Manuel Fangio nun 1951 sampiyonlugunu kazandigi Alfa Romeo 158 modeli arac Ilk Formula 1 Dunya Sampiyonasi olan 1950 Formula 1 Sezonu nu Italyan Nino Farina ile kazanmistir Arjantinli takim arkadasi Juan Manuel Fangio yu ucu ucuna gecerek birinci olabilmistir Buna ragmen Fangio 1951 Formula 1 sezonu amp kazandi onun bu serisi iki kez dunya sampiyonu Ferrariden Alberto Ascari tarafindan kesilmistir Britanya dan Stirling Moss da duzenli olarak rekabet halinde olsa da asla Dunya Sampiyonlugunu kazanamamistir ve hala bu basariyi elde edememis en buyuk pilot olarak anilir Fangio Formula 1 yarislarinin ilk on yilini domine eden kisi olarak anilmaktadir Uzun bir sure boyunca Formula 1 in buyuk ustasi olarak anilmistir Bu donem yol araci ureten ureticiler tarafindan domine edilmistir Alfa Romeo Ferrari ve Maserati bu ureticilerin tamami savastan once de yarisiyorlardi Ilk sezonlar Alfa nin si gibi savas oncesi arabalari kullanarak gecti Bunlar dar tirtikli lastikleri olan ve 1 5 litre kompresorlu ya da 4 5 litre normal dogal emisli motoru olan arabalardi ve dunya sampiyonalari mevcut Formula 1 araba sayisindan duyulan endiseler sebebi ile daha kucuk ve daha az guce sahip arabalar icin olan Formula Two kurallarina gore kosuldu 1954 yilinda Formula 1 e motorlarin 2 5 litre ile sinirlandirilmasi kurali eklendiginde Mercedes Benz gelistirilmis ortaya cikardi Bu araba ve yakit enjeksiyonu gibi yenilikleri icermesinin yaninda akis cizgilerini de iceren sasi tasarimina sahipti Mercedes 1955 Le Mans faciasindan sonra tum motor sporlarindan cekilene kadar suruculer sampiyonlugunu iki yil boyunca kazandi Garagistes 1959 1980 Lotus 33 1964 2006 yilinda bir surusteEmerson Fittipaldi Lotus 72E araciyla 1973 Avusturya GP de Ilk temel teknolojik gelisme Cooper in motoru ortada olan arabalaridir Bu araba sirketin basarili Formula 3 dizaynindan gelistirilerek ortaya cikti Avustralyali Jack Brabham ve Dunya Sampiyonu kisa surede bu yeni dizaynin ustunlugunu kanitladi itibariyla tum yarismacilar motoru ortada arabalara gectiler Ilk Ingiliz Dunya Sampiyonu Ferrari ile liderlige oturan Mike Hawthorn idi Buna ragmen Colin Chapman in F1 e sasi dizayncisi olarak girmesi ve daha sonra Team Lotus u kurmasi ile pistlerin gelecek onyilini domine etti Jim Clark ile Jackie Stewart John Surtees Jack Brabham Graham Hill ve Denny Hulme arasinda Ingiliz takimlari ve suruculeri 1962 ile 1973 arasinda on iki dunya sampiyonlugu kazandilar Lotus geleneksel iskelet dizayninin yerine aluminyum monocoque sasiyi kullanan bir arabayi yarislara soktu Bunun motoru ortada olan arabalarin gelistirilmesinden bu yana gerceklesen en buyuk teknolojik gelisme oldugu iddia edildi Lotus Imperial Tobacco amblemini arabalarinin uzerine boyadi bu sponsorluk kurumunun spora girisidir 1960 larinn sonlarina dogru kanatciklarin ortaya cikmasi ile araba dizayninda aerodinamik onemi giderek artmaya basladi 1970 lerin sonunda Lotus muazzam downforce ve buyuk oranda artan viraj donus hizi saglayan yer etkisi aerodinamiklerini arabasina tasidi Bu muthis aerodinamik gucler arabayi yaris pistine 5 g ye varan gucle bastirir Buyuk Is 1981 2000 1981 yili ilk nin imzalandigi yil olmustur Bu anlasma takimlara iflas etmedikleri surece yarisma zorunlulugu getirmekle birlikte onlara televizyon yayin haklarindan elde edilen gelirden pay vermektedir FISA FOCA savasini bitirerek Bernie Ecclestone a sporun tum finansal kontrolunu devretmistir FIA yer etkisi aerodinamiklerine ceza yaptirimi uyguladi Bundan sonra buna ragmen motorlar ki Renault bunun onculugunu yapmisti 700 uzerinde guc uretmekte ve bu motorlar rekabetci olabilmek icin bir zorunluluk olarak gorulmekteydi Ilerleyen yillarda ozellikle 1986 Formula 1 sezonunda Formula 1 turbo arabalari yaris esnasinda 1 100 bhp 820 kW guc urettiler ve ozellikle siralama turlarinda 1 400 bhp 1 050 kW guc uretildi Bu arabalar bugune kadar yapilmis olan en guclu pist yaris arabalariydi Motor gucu ciktisini ve bu sayede hizi dusurmek icin FIA 1984 Formula 1 sezonunda yakit tanklarinin buyukluklerini sinirlandirdi ve 1988 Formula 1 sezonunda motor guclendirici sistemlere sinirlama getirdi 1989 Formula 1 sezonunda turbosarjli motorlari tamamen yasakladi 1990 larin baslarinda takimlar ve gibi elektronik surucu yardimlarini kullanmaya basladilar Bu icatlardan bazilari cagdas yol arabalari tarafindan alinarak kullanilmaya basladi FIA yarislarin sonuclari uzerinde suruculerden daha cok teknolojinin etkili olmaya basladigini belirterek bu elektronik yardim sistemlerinden cogunu 1994 Formula 1 sezonunda yasakladi buna ragmen pek cok gozlemci surucu yardimlarina getirilen bu yasaklarin sadece sistemlerin isimlerine getirildigi gorusunde FIA nin bu uygulamalari yarismanin disarisina cikaracak herhangi bir teknolojik is imkani ya da metodu yoktur Takimlar ikinci Concorde Anlasmasini 1992 de ve ucuncusunu de 1997 de imzaladilar Bu son anlasmanin suresi 2007 nin son gunu doldu McLaren ve Williams takimlari 1980 ler ve 1990 lari domine etmislerdir Bu donemde Porsche Honda ve Mercedes Benz tarafindan motor destegi verilen McLaren 16 sampiyonluk yedi ureticiler dokuz suruculer kazanirken Williams takimi Ford Honda ve Renault motorlari kullanmis ve yine 16 sampiyonluk dokuz ureticiler yedi suruculer kazanmistir Efsane pilotlar Ayrton Senna ve Alain Prost arasindaki mucadele 1988 Formula 1 sezonunda F1 in ana konusu haline gelmis ve Prost un 1993 Formula 1 sezonundan sonra emekli olmasina degin surmustur Trajik bir sekilde Senna 1994 San Marino Grand Prixinde duvara carparak olmustur FIA Roland Ratzenberger in de Cumartesi siralama turlarinda hayatini kaybettigi o hafta sonundan sonra sporun guvenlik standartlarini gelistirmek icin calismalara basladi O gunden beri Formula 1 direksiyonu basinda 2014 Japonya Grand Prix ine kadar hicbir pilot hayatini kaybetmemistir Jules Bianchi Senna Ratzenberger amp Gilles Villeneuve um olumlerinden bu yana FIA guvenligi kural degisikliklerini uygulamak icin bir sebep olarak kullanmaktadir Aksi takdirde Concorde Anlasmasi na gore kural degisikliklerinin tum takimlar tarafindan onaylanmasi gerekmektedir Bu guya dar yaris pisti cagi daha kucuk arka tekerlekli arabalar ile sonuclandi Ayni zamanda mekanik tutunmayi dusurmek icin oluklu lastikler gelistirildi Hem on hem de arkada tum lastik boyunca uzanan dort oluk bulunmak zorundadir Amac viraj suratlerini dusurmek ve lastik ile yaris pisti arasindaki temas yuzeyini kuculterek yarisli havaya daha yakin kosullar yaratmaktir Bu surucunun yeteneklerini odullendiren bir uygulamadir Christijan Albers in 2005 Kanada Grand Prix de kullandigi Minardi PS05 Mekanik tutunmanin eksikligi dahi dizaynirlarin bu acigi aerodinamik tutunma ile kapatma calismalarina sebep oldu kanatlar yardimi ile tekerleklere daha fazla guc uygulanmasi gibi Alex Wurz 1997 Ingiltere Grand Prix de Daha yenilikci takimlar bu dramatik degisikligi maksimize etmek icin baska yollar buldu McLaren Adrian Newey tarafindan dizayn edilen arabada sag ya da sol tekerleklerin ayri ayri fren yapmasini saglayan bir sistem gelistirdi Boylece virajlari cok daha hizli donebiliyorlardi Bu bulus da surucu yardimi olarak algilandi ve yasaklandi McLaren Williams Renault zamaninda Benetton ve Ferrari den pilotlar Buyuk Dortlu yu olustururlar 1984 Formula 1 sezonundan bugune kadar tum dunya sampiyonalarini kazanmislardir 1990 larin teknolojik gelismeleri sebebi ile Formula 1 de yarismanin maliyeti onemli olcude yukseldi Bu artan finansal yuk dort buyuk takimin ustunlugu ile de birlesince genis fonlara sahip buyuk araba ureticileri Mercedes Benz DaimlerChrysler gibi daha fakir bagimsiz takimlarin sadece mucadele guclerini etkilemedi ayni zamanda bu is kolunda kalamamalarina sebep oldu Finansal sikintilar bazi takimlari Formula 1 i birakmaya zorladi 1990 Formula 1 sezonundan bu yana 28 takim Formula 1 den ayrilmistir Ureticilerin Donusu 2000 2008 2007 de Buyuk cikis yapan Lewis Hamilton ve McLaren MP4 22 1999 ile 2004 yillari arasinda Michael Schumacher ve Ferrari benzeri gorulmemis bes art arda suruculer sampiyonlugu ve alti art arda ureticiler sampiyonlugu kazanmistir Schumacher pek cok yeni rekor kirmistir Bunlarin arasinda Grand Prix galibiyet sayisi 91 bir sezonda galibiyet sayisi 18 yarisin 13 u ve en cok sampiyon olan surucu 7 2003 sezonu Raikkonen dunya sampiyonlugunu 2 puanla kacirdi 2004 te Ferrari yine rakipsizdi Schumacher in sampiyonluklari 25 Eylul 2005 te Renault surucusu Fernando Alonso nun Formula 1 in en genc sampiyonu olmasi ile sona erdi 2005 sezonu Kimi Raikkonen ve Fernando Alonso nun cekismesiyle buyuk heyecanliydi 2006 da Renault ve Alonso sampiyonlugu yeniden kazandi Yedi kez Dunya Sampiyonu Schumacher Formula 1 de gecirilen 16 yilin ardindan 2006 Italya GP sonunda emekliye ayrildigini acikladi 2007 sezonu tam bir heyecan kupuyu son yarista Raikkonen 110 puanla 109 puanli 2 McLaren i gecerek sampiyon oldu ve sezona cassusluk skandali damga vurdu 2008 de ise bu sefer yine 1 puanla bu sefer Lewis Hamilton sampiyon oldu Bu surec icerisinde sampiyonanin kurallari pistteki rekabeti gelistirmek ve maliyetleri azaltmak amaci ile sik sik FIA tarafindan degistirilmistir Sampiyonanin basladigi 1950 yilindan itibaren yasal olan 2003 yilinda takimlarin acik acik yaris sonuclarina hile karistirmalarindan sonra yasanan pek cok olaydan sonra olumsuz bir kamuoyu yaratti ve yasaklandi Bu yasanan olaylardan en meshuru inde Ferrari tarafindan yapilmistir Diger degisiklikler siralama formati puanlama sistemin teknik duzenlemeler ile motor ve lastiklerin ne kadar sure ile kullanilmasi gerektigini duzenleyen kurallari icermektedir Lastik saglayici firmalar Michelin ile Bridgestone arasindaki savas tur surelerini azaltmasina ragmen inde Indianapolis de bazi takimlar lastiklerin guvensiz oldugunu iddia etti 2006 nin sonunda Max Mosley Formula 1 icin yesil bir gelecek cizdi ve bundan sonra enerjinin verimli kullanimi onemli bir faktor haline geldi 1983 ten beri Formula 1 yarislari Williams Mc Laren ve Benetton gibi uzman yaris takimlari tarafindan domine edilmistir Bu takimlar Mercedes Benz Honda Renault ve Ford gibi buyuk araba ureticisi firmalarin motorlarini kullanmaktadir 2000 yilinda Ford un cok basarisiz olan projesi Jaguar Racing takimi ile 1985 yilinda Alfa Romeo ve Renault un yarislara girmesinden bu yana ilk kez yeni uretici firma takimlari Formula 1 e girmeye basladi 2006 itibariyla uretici firma takimlari Renault BMW Toyota Honda ve Ferrari sampiyonayi domine ettiler ve ureticiler sampiyonasindaki ilk alti pozisyondan besini aldilar Tek istisna Mercedes Benz ile ortaklik yapan McLaren takimi olmustur GPMA Grand Prix Ureticiler Birligi vasitasi ile Formula 1 in ticari karindan daha buyuk bir pay almislar ve sporun gelecegi ile ilgili daha cok soz sahibi olmuslardir Dunya Sampiyonasinin Disinda Gunumuzde Formula 1 yarisi ve Dunya Sampiyonasi yarisi terimleri uygulamada tamamen ayni anlami tasimaktadir 1984 ten bu yana her Formula 1 yarisi Dunya Sampiyonasi icin puanlanmis ve her Dunya Sampiyonasi yarisi Formula 1 kurallarina gore yapilmistir Bu her zaman boyle degildi Formula 1 in eski zamanlarinda dunya sampiyonasi disinda pek cok yaris daha duzenlenirdi OtomobillerMichael Schumacher Ferrari ile yarisirken Cagdas F1 otomobilleri tek kisilik olup surucu yeri ile tekerlekleri aciktadir Takimlar otomobilleri kendileri uretseler de hemen hepsi buyuk otomobil markalarinin motorlarini parcalarini kullanirlar Formula 1 de kullanilan motorlar onceleri V tipi 3 litre 10 silindirli ve dakikada 19 000 dongude 900 beygir guc uretirlerken 2006 yili icin yapilan kural degisiklikleri neticesinde artik V tipi 2 4 litre 8 silindir ve dakikada 18 000 donguyle 700 750 beygir guc uretmektedir 2008 sezonuna kadar her araba ayni motorla iki yaris bitirmek durumundaydi Ancak yeni yapilan kural degisiklikleriyle birlikte her pilotun sezon boyunca toplamda 8 motor kullanma hakki bulunmaktadir ve degisiklik zamanlari pilotlarin stratejilerine birakilmistir Hiz vites kutusu 8 yari otomatik hiz konumundan olusur Surucu bir hiz konumundan otekine direksiyondaki dugmelere basarak debriyaja dokunmadan gecer 2014 yilinda yapilan yeni kural degisikligi ile 2 4 litre hacmindeki V8 motorlar yerine halen kullanilmakta olan 1 6 litrelik turbo beslemeli V6 motorlar kullanilmaya baslanildi Bu motorlar dakikada 15 000 donguyle 750 800 beygir guc uretmektedir Ayrica F1 araclarinin motorlarinin minimum agirligi 145 kilogram olmak zorundadir F1 otomobilleri oteki butun tek kisilik yaris otomobillerinden daha hizlidirlar ABD de yapilan Indiana yarislarinda kullanilan otomobillere oranla daha hafif ve teknolojik olarak daha gelismislerdir LogoEski logo70 Yil icin kullanilan logo 23 yil kullanimda olan F1 logosu Liberty Media tarafindan degistirilmis ve FIA onayini almistir Yeni logo 2017 Abu Dhabi Grand Prix inin sonunda duzenlenen sezon finalinden sonra tanitilmistir 2018 sezonuyla birlikte kullanilmaya baslanacak olan logonun anlami bitis cizgisini gecmek icin yarisan iki arac olarak betimlenmistir Ayrica bakinizFormula 1 ureticileri listesi Formula 1 pilotlari listesi Formula 1 pistleri listesi Formula 1 Dunya Suruculer Sampiyonlari listesi Formula 1 Dunya Markalar Sampiyonlari listesi Formula 1 Grand Prix ler listesi Formula 1 Dunya Sampiyonasi puanlama sistemleri listesi Formula 1 Dunya Markalar Sampiyonlari listesi Formula 1 sezonlari listesi Formula 1 Grand Prix kazanan pilotlar listesi Kadin Formula 1 pilotlari listesi Formula 1 en hizli tur sahibi suruculer listesi Formula 1 lastikleri Formula 1 tarihi Formula 1 kurallari Formula yarisi RalliKaynakca Arsivlenmis kopya 6 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2012 Sylt Christian 15 Agustos 2017 Revealed How Liberty Media Bought Formula One For 301 Million Forbes 4 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Aralik 2023 Schumacher makes history BBC Sport 5 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Eylul 2006 CEYREK MUHENDIS 12 Ocak 2019 7 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Mayis 2021 Dis baglantilarFormula Bir Resmi internet sayfasi20 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde FIA11 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde