Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kurt (Canis lupus) veya bozkurt Avrasya ve Kuzey Amerika'ya özgü ve Canis cinsinden iri bir memelidir. Otuzdan fazla Canis lupus alt türü tanınmakta ve bozkurt denildiğinde günlük konuşma dilinde evcilleştirilmemiş ve yabani alt türler anlaşılmaktadır. Ortalama ağırlığı erkeklerde 40 kg, dişilerde de 37 kg olan kurtlar, köpekgiller (Canidae) familyasının yaşayan en iri üyeleridir. Boyları 105 ila 160 cm arasında değişirken omuz yükseklikleri de 80 ila 85 cm arasındadır. Kurtlar diğer Canis türlerinden daha az sivri kulakları ve ağız ile burunlarıyla olduğu kadar daha uzun kuyrukları ve daha kısa gövdeleri ile de ayırt edilir. Yine de kır kurdu ile altın çakal gibi daha küçük Canis türleri ile yakın akraba oldukları için birlikte üreyerek doğurgan ortaya çıkarabilir. Kurdun kürkleri genellikle beyaz, kahverengi, gri ve siyah alacalıdır ancak Arktik bölgelerde yaşayan alt türleri hemen hemen tamamen beyaz kürklü olabilmektedir.
| Kurt | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Romanya'daki bir kurt | |||||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||
| Canis lupus (Linnaeus, 1758) | |||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||||||
Canis türleri arasında kurtlar, büyük avlarla başa çıkabilmek için gösterdikleri fiziksel uyarlanmalar, daha ve oldukça gelişmiş için en çok özelleşmiş türdür. Yanlarında yavruları ile birlikte bir çift erkek ve dişi kurttan oluşan çekirdek aile olarak dolaşırlar. Yavrular cinsel olgunluğa eriştiklerinde ve sürü içinde besin için olan rekabete karşılık olarak ayrılıp kendi sürülerini oluşturabilirler. Aynı zamanda bölgeci olan kurtlar arasında ölümlerin en önemli nedenleri arasında bölgelerini korumak için yapılan dövüşler bulunur. Esasen etobur olan kurt doğal ortamında yaşayan iri toynaklıların yanı sıra daha küçük hayvanlar, çiftlik hayvanları, leş ve çöple de beslenir. Yalnız ya da çift olarak avlanan kurtların başarı oranı büyük sürüler hâlinde avlanan kurtlardan genel olarak daha yüksektir. Patojenler, parazitler, özellikle de kuduz; kurtları hasta edebilir.
Küresel kurt popülasyonunun 2018 yılında 200.000 ila 250.000 arasında olduğu tahmin edilmektedir ve Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından asgari endişe altındaki türler arasında kabul edilmektedir. Çiftlik hayvanlarına saldırmaları nedeniyle hayvancılıkla uğraşan çoğu topluluk tarafından nefret edilen ve avlanan ama bazı tarımla geçinen ya da avcı-toplayıcı topluluklar tarafından da aksine saygı duyulan kurtların insanlarla olan etkileşimleri oldukça eskiye dayanır. İnsan topluluklarında kurtlardan korkma yaygın olsa da, kaydedilmiş olan, kurtların insanlara saldırdığı olayların çoğu kuduza yakalanmış kurtlar tarafından gerçekleştirilmiştir. Görece sayılarının azalmış olması, insanlardan uzakta yaşaması ve avcılar ve çobanlar ile yaşadıkları deneyimler sonucunda insandan korkma duyusu geliştirmiş olmaları nedeniyle oldukça ender rastlanır.
Taksonomi
İsveçli botanist ve zoolog Carl Linnaeus 1758 yılında Systema Naturae adlı eserinde taksonomik ikili adlandırmayı yayımladı.Canis Latince "köpek" demektir ve Linnaeus bu cins altında aralarında evcil köpekler, kurtlar ve çakallar da bulunan köpeğe benzeyen etçilleri listelemiştir. Evcil köpeği Canis familiaris, kurdu da Canis lupus olarak adlandırarak sınıflandıran Linnaeus, evcil köpeklerin yukarı doğru kıvrılabilen kuyrukları olduğunu ve bunnun evcil köpekler dışındaki diğer köpek benzeri türlerde görülmediği için kurttan ayrı bir tür olduğunu düşünerek bu sınıflandırmayı yapmıştır.
Alt türler
Kurtların alt türleri hakkında farklı görüşler vardır. Son yıllarda bilim insanları arasında, 13 yaşayan, 2 de soyu tükenmiş alt türü olduğu kabul edilen aşağıdaki sınıflandırma yayılmaya başlamıştır.
| Alt tür | Bilimsel adı | Durumu | Tarihi dağılımı |
|---|---|---|---|
| Kutup kurdu | Canis lupus arctos | Sağlam | Kanada'nın kuzeyi, Grönland |
| Orta büyüklükte, beyaz ya da krem rengi, uzun tüylü. Avlanması serbest olduğu için çok nadir rastlanır. | |||
| Timber kurdu | Canis lupus lycaon | Tehlikede | Güneydoğu Kanada, doğu ABD |
| Büyük bir alt tür. Tüy rengi kahverengi, beyaz ve siyah arası değişir. Kanada'nın bazı bölgelerinde avlanması serbest. | |||
| Canis lupus nubilus | Sağlam | Kayalık Dağları'nın güneyi, orta, doğu ve kuzeydoğu Kanada, güneybatı Kanada ve güneydoğu Alaska | |
| Orta büyüklükte. Çoğunlukla gri, siyah, sarımsı ya da kızıl. ABD'nin en yaygın kurt alt türü. Kanada'da avlanması serbest. | |||
| Canis lupus occidentalis | Sağlam | Alaska, Kuzey Kayalık Dağları, batı ve orta Kanada | |
| Çok büyük bir alt tür. Çoğunlukla siyah, gri ya da kahverengi. Alaska ve Kanada'da avlanması serbest. | |||
| Meksika kurdu | Canis lupus baileyi | Soyu tükenmek üzere | Meksiko, Batı Teksas |
| Küçük bir alt tür. Çoğu sarımsı, kahverengi ya da kızıl. Serbest yaşayanların sayısı 35-50, hayvanat bahçelerinde yaklaşık 300 kadarı var. Koruma altında. | |||
| Tundra kurdu | Canis lupus albus | Sağlam | Kuzey Rusya, Sibirya |
| Oldukça büyük. Tipik krem rengi ya da gri. Avlanması serbest. | |||
| Rus kurdu | Canis lupus communis | Azalmakta | Orta Rusya |
| Büyük bir alt tür. Avlanması serbest. | |||
| Canis lupus lupus | Sağlam | Avrupa, İskandinavya, Rusya, Çin, Moğolistan, Himalaya | |
| Orta büyüklükte. Gri kahverengi tüylü. Avrasya'nın en yaygın alt türü. Tahmin edilen sayıları: 100.000. Bazı ülkelerde avlanması serbest, diğerlerinde koruma altındadır. | |||
| İtalyan kurdu | Canis lupus italicus | Tehlike altında | İtalya Yarımadası |
| Orta büyüklükte. Farklı renklerde görülür. Koruma altında. | |||
| Canis lupus cubanensis | Soyu tükenmek üzere | Karadeniz ile Hazar Denizi arasında | |
| Oldukça küçük bir alt tür. Zararlı hayvan olarak görüldüğünden hâlâ avlanmaktadır. | |||
| Canis lupus hattai | Soyu tükenmiş | Honşu Adası ve Hokkaido Adası | |
| Küçük bir alt tür. En son birey 1889 yılında zehirle öldürülmüştür. | |||
| Canis lupus hodophilax | Soyu tükenmiş | Japon adaları; Honşu, Şikoku ve Kiuşu | |
| Tanınan en küçük kurt alt türüydü. Soyu 1905'te kuduz hastalığı ve avcılık nedeniyle tükendi. | |||
| Hint kurdu | Canis lupus pallipes | Tehlikede, azalmakta | İran, Afganistan, Pakistan, Hindistan |
| Çok küçük bir alt tür. Sarımsı kahverengi, kum rengi ya da kızıl renk. Tüyleri çok kısa ve sık. Zararlı hayvan olarak görüldüğünden hâlâ avlanmaktadır. | |||
| Arap kurdu | Canis lupus arabs | Soyu tükenmek üzere | Suudi Arabistan, Yemen, Umman |
| Çok küçük bir alt tür. Normalde kısa kahverengi tüylü. Hâlâ zararlı hayvan olarak görülüp avlandığı için nadir görülür. | |||
| Mısır kurdu | Canis lupus lupaster | Soyu tükenmek üzere | Kuzey Afrika |
| Küçük bir alt tür. Çoğunlukla gümüşümsü bir gri ya da kahverengi tüylüdür. Çok nadir rastlanır. | |||
Bunların dışında, "Kurt" adını taşıyan başka türler de vardır. Örneğin yeleli kurt, köpekgiller familyasına aittir ama gerçek "Canis lupus" türüyle ilişkisi yoktur.
Özellikleri
Daha yakından incelendiğinde kurdun vücudunun köpeğinkinden daha uzun, göğsünün de daha yüksek ve daha ince olduğu görülür. Kurtların kafası büyük, kulakları kısa, püsküllü kuyrukları vücutlarının üçte biri uzunluğundadır. Renkleri alt türlerine göre yöresel olarak değişir, beyaz, krem rengi, sarımsı, kızıl, gri ve siyah olabilir.
Avrupa'nın ve Asya'nın fazla sıcak olmayan bölgelerinde boz kurtlar çoğunluktadır. Daha kuzeye gidildiğinde siyah ve beyaz renkli kurtlara rastlanır.
Kurtların boyutları da yöresel olarak değişir:
- En büyük kurtlar Doğu Avrupa, Alaska, Orta Rusya, İskandinavya ve Kuzeybatı Kanada'da görülür, 160 cm vücut uzunluğuna (+ 52 cm kuyruk) ve ayakta dururken 80 cm boya erişirler. Bu kurtlar 65–85 kg ağırlığa kadar ulaşabilir.
- En küçük kurtlar Orta Doğu, Akdeniz çevresi, Meksika ve Arap Yarımadası'nda bulunur ve bunları ancak 80 cm vücut uzunluğuna (+ 29 cm kuyruk) ve 20–30 kg ağırlığa ulaşırlar.
Köpek ile kurt arasındaki farklar
Genelde kurtları köpeklerden ayırt etmek mümkündür, ama bazen bir türün kurt olduğunu tespit etmek çok zor olabilir.
- Kurtlar kuyruklarını çoğu zaman yatay ya da hafif dik tutarlar ama köpeklerin kuyrukları çoğu zaman dik ya da kıvrık durur.
- Özellikle kafatasları çok farklıdır: Göz yüksekliği, kulak içi, , , , çene ve kesici dişler kurtlarda ve köpeklerde birbirinden farklıdır.
- Kurtlar senede bir kez yavrularlar, köpekler ise çoğunlukla iki kez yavrular.
- Bir ayak izinin kurda mı yoksa köpeğe mi ait olduğu, izlerin sayısı ile tespit edilebilir. Kurtlar arka ayakları ile ön ayaklarının bastığı noktaya basarlar.[]
Dağılımı
İnsanlar tarım ve sürü hayvancılığını geliştirmeden evvel, kurt, dünyanın en yaygın yırtıcı hayvanıydı. Tüm Avrasya'da, Kuzey Afrika ve Kuzey Amerika'da yaygındı. Ancak özellikle Batı Avrupa gibi yoğun yerleşim olan gelişmiş ülkelerde insanlarca soyu tüketildi. Günümüzde Doğu Avrupa, Balkan yarımadası, Kanada, Sibirya, Moğolistan ve İran'da kurtların bulunduğu büyük bölgelere rastlanır. Bunların dışında sadece, yalıtılmış (bazen 100'den az hayvan bulunan) ufak bölgeler bulunur.
Çok iyi uyum sağlayabilen bir hayvan olan kurt, Kuzey Kutbu'nun buz çöllerinden, Orta Asya'nın ve Kuzey Amerika'nın kum çöllerine kadar farklı habitatlarda yaşayabilir. Çoğu kurt, bozkırlarda ve ormanlarda yaşar. Erken çağlardan beri insanların sahip çıktığı açık alanlardan ormanlara kaçması yüzünden bir orman hayvanı olarak tanınmıştır.
Davranışlar, sosyal yaşam
Ara sıra yalnız gezen kurtlara rastlanırsa da, genellikle bir sürüye bağlı olarak yaşarlar. Bir kurt sürüsü, anne, baba ve yavrularından oluşan bir ailedir. Kurtlar, ev köpeklerinden daha geç, ancak iki yaşında üreyebilir, bu nedenle iki yaşını dolduruncaya kadar ailelerinin yanında kalırlar. Bir önceki senenin yavruları kendilerinden küçük kardeşlerine bakarak ebeveynlere yardımcı olur. Anne ve baba, çocuklarına karşı daima serttir, bu yüzden sürünün içindeki hiyerarşi bellidir ve kimse otoriteyi sarsmaya cesaret etmez. Akraba olan iki kurdun çiftleşmesi (ensest) hiç görülmemiştir. Kurtlar çiftleşmek için yabancı bir kurt bulamazlarsa ömür boyu çiftleşmezler. (Neredeyse) hiç görülmese de, köpekler ve kurtlar hala günümüze kadar aralarında çiftleşebilir ve yine yavrulayabilen (kısır olmayan) yavrular dünyaya getirebilirler.
Bazı eski kitaplarda bir kurt sürüsünün yapısı şöyle tarif edilir:
- ".. Sürünün başı alfa çiftidir ve onların dışında hiçbir üye çiftleşip yavru yapamaz. Sürünün içinde her üyenin farklı statüsü vardır. Sürünün içinde en son sırada, herkesin sataştığı bir "Kara koyun" vardır. Ara sıra kurtlardan birisi alfa üyelerine baş kaldırır ve kendi statüsünü yükseltmek için onunla dövüşür." []
Akraba olmayan kurtların bilimsel araştırmalar için bir araya kapatılarak izlenmesi sonucu ortaya konulan bu bilgiler doğadaki gerçekleri yansıtmaz. Bu şekilde bir araya getirilen yabancı kurtlar neredeyse her gün dövüşür.
Kurtlarda gebelik yaklaşık 60 gün sürer. Genellikle 3 ila 6 (en az 1, en fazla 14) yavru doğururlar.
Kurtlar kargalarla sıkı dost olabilirler. Kargalar kurt sürüleriyle birlikte yaşamayı sever, kurt yavruları da kargalarla oyun oynayabilir. Boz ayı gibi iri bir düşman göründüğünde, kargalar kurtları uyarırlar, kurtlar da ganimetlerini kargalarla paylaşabilirler.
Beslenme
Kurtlar en çok otobur memeliler ile beslenir, ama daha iyi bir şey bulamayınca kemirgenler ve kuşlar gibi küçük hayvanları da avlarlar. Gıdanın kıt olduğu zamanlarda leş bile yiyebilirler. Diğer bazı yırtıcı etoburlar gibi vitamin ihtiyaçlarını sadece otobur hayvanların mide içeriği ile gidermezler, kendileri de ara sıra böğürtlen ve diğer yabani meyveleri yerler. Ayrıca yavru kurtlar böcek de yer.
İnsanlar ve kurtlar
Evcilleştirilmesi
Belgeler, 14.000 yıl önce, kurtların insan çöplerini yiyerek onlara yaklaşması ve insanların kurtların yeteneğinden yararlanma isteği ile ilk köpeklerin evrildiğini gösterir. Ama günümüzdeki moleküler genetik araştırmaların sonucunda evcil köpeklerinin çok daha erken, 100.000 yıl önce kurtlardan ayrıldığı belirlenmiştir. Neredeyse hiç görülmese de köpekler ve kurtlar şimdi bile aralarında çiftleşebilir ve yavrulayabilen yavrular dünyaya getirebilirler.
Mitoloji
Kurt, dünyanın çeşitli kültürlerinde farklı şekilde mitolojiye yansımış, bazen hayranlık duyulmuş, bazen de tehlike olarak görülüp nefret edilmiş bir türdür. Avrupa kültürlerindeki masallarda ve efsanelerde çoğunlukla tehlikeli ve nefret edilen bir kötülük sembolü olarak geçer. Bu kötü yansımanın bazı örnekleri, İskandinav mitolojisindeki dev kurt Fenrisulfr ile Skoll ve Hati karakterleri ve kurtadam efsanesidir. Orta Çağ Almanyası'ndan kalan Kırmızı Başlıklı Kız masalı ve bazı diğer masallarda da kötülüğün sembolü bir kurttur. Öte yandan, antik Roma kültüründe kurt, Roma şehrinin kurucuları Romulus ve Remus'u emziren kutsal bir yaratıktır.
Orta ve Kuzey Asya kültürlerinde ve bu kültürlerle eski bir bağı olan Kuzey Amerika yerli kültürlerinde kurt daima hayranlık duyulan ve kutsal sayılan bir hayvan olarak karşımıza çıkar. Türklerde, Kuzey Amerika'nın , Aleut ve Tlingit halklarında kutsal ata ve halkın totemi olarak görülür. Alaska'da yaşayan Aleut halkı, atalarının ruhlarının kurtların içinde yaşadığına inanır ve her sene göç eden bufalo sürüleri geldiğinde vahşi kurt sürüleri ile yan yana koşarak onlarla birlikte bufalo avlarlar.
Türk mitolojisinde kurt
Bu kurt kültürünün Türklerdeki en eski kanıtları, Türklerin ataları olarak görülen Hun halkında (MÖ 1700 - MS 300) ve bunlardan sonra gelen Türk halklarında, kültürlerinin önemli bir unsuru olarak görülür. Türkler, Tengri tarafından gönderilen Asena adında bir dişi kurdun ilk hükümdarlarının annesi olduğuna inanmış ve kurdu kutsal saymışlardır. Kurt resimleri bazı eski Türk bayraklarında yer almış ve Türk ordusunun başında bulunan kimseye "kök börü" (mavi kurt ya da gök kurdu) denilmiştir. Kurdun eski Türk kültüründeki yerini gösteren bir kanıt da, bir çocuğu emziren dişi kurdun, MS 6. yüzyılda kabartma olarak Bugut dikilitaşına kazınmış resmidir. Türklerin en eski düşmanlarından olan Çinlilerde ise kötülüğün, acımasızlığın ve oburluğun sembolüdür. Ayrıca Orhun Yazıtlarında da Türk ordusu kurda benzetilmiştir.
Türklerin eski inançlarında ve söylencelerinde kurtlar kutsal sayılır ve kurtların göğe doğru uluyarak Tengri'ye dua ettiğine inanılırdı.[] Ayrıca günümüz kültüründe de milliyetçi bir kuruluş olan Ülkü Ocakları Eğitim Kültür Vakfı ile Türk Ocakları Derneğinin amblemi kurt şeklindedir. Türk Milliyetçileri arasında bozkurt işareti yaygındır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Notlar
- ^ Evcilleştirilmiş köpek (C.l. familiaris) ile dingo (C.l. dingo) filogenetik olarak "kurt" tanımı içinde yer alsalar da günlük konuşma dilinde "kurt" olarak adlandırılmamaktadır, dolayısıyla bu maddenin içeriğinde yer almamaktadırlar.
- ^ Latince: cauda recurvata
Özel
- ^ Tedford, Richard H.; Wang, Xiaoming; Taylor, Beryl E. (Eylül 2009). "Phylogenetic Systematics of the North American Fossil Caninae (Carnivora: Canidae)". Bulletin of the American Museum of Natural History. 2009 (325): 1-218. doi:10.1206/574.1. ISSN 0003-0090.
- ^ Linnæus 1758.
- ^
- ^ Linnæus 1758, ss. 39-40.
- ^ Clutton-Brock 1995, s. 7.
- ^ (İngilizce). White Wolf Pack. Haziran 2015. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2021.
Genel
- Clutton-Brock, Juliet (1995). "2-Origins of the dog". Serpell, James (Ed.). The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour and Interactions with People. Cambridge University Press. ss. 7-20. ISBN .
- Linnæus, Carl (1758). "Canis Lupus". Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I (Latince) (10 bas.). Holmiæ (Stockholm): Laurentius Salvius.
Dış bağlantılar
- International Wolf Center 30 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
Bu şablon nesli tükenmiş türleri içermemektedir.
| İri kulaklı tilki | İri kulaklı tilki (O. megalotis) |
|---|---|
| Urocyon | Boz tilki (U. cinereoargenteus) • Ada boz tilkisi (U. littoralis) |
| Vulpes | Kızıl tilki (V. vulpes) • Bengal tilkisi (V. bengalensis) • Afgan tilkisi (V. cana) • Güney Afrika tilkisi (V. chama) • Karsak (V. corsac) • Tibet tilkisi (V. ferrilata) • Kutup tilkisi (V. lagopus) • Cüce tilki (V. macrotis) • Soluk tilki (V. pallida) • Kum tilkisi (V. rueppelli) • Ova tilkisi (V. velox) • Çöl tilkisi (V. zerda) |
| Kısa kulaklı tilki | Kısa kulaklı tilki (A. microtis) |
|---|---|
| Canis | Kurt (C. lupus) • Kızıl kurt (C. rufus) • Kır kurdu (C. latrans) • Altın çakal (C. aureus) • Kara sırtlı çakal (C. mesomelas) • Çizgili çakal (C. adustus) • Habeş kurdu (C. simensis) |
| Yengeç yiyen tilki | Yengeç yiyen tilki (C. thous) |
| Yeleli kurt | Yeleli kurt (C. brachyurus) |
| Asya yaban köpeği | Asya yaban köpeği (C. alpinus) |
| Falkland tilkisi | Falkland tilkisi (D. australis) |
| Afrika yaban köpeği | Afrika yaban köpeği (L. pictus) |
| Rakun köpeği | Rakun köpeği (N. procyonoides) |
| Pseudalopex | And tilkisi (P. culpaeus) • Arjantin gri tilkisi (P. griseus) • Darwin tilkisi (P. fulvipes) • Pampa tilkisi (P. gymnocercus) • Peru çöl tilkisi (P. sechurae) • Brezilya dövüş tilkisi (P. vetulus) |
| Çalı köpeği | Çalı köpeği (S. venaticus) |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kurt Canis lupus veya bozkurt Avrasya ve Kuzey Amerika ya ozgu ve Canis cinsinden iri bir memelidir Otuzdan fazla Canis lupus alt turu taninmakta ve bozkurt denildiginde gunluk konusma dilinde evcillestirilmemis ve yabani alt turler anlasilmaktadir Ortalama agirligi erkeklerde 40 kg disilerde de 37 kg olan kurtlar kopekgiller Canidae familyasinin yasayan en iri uyeleridir Boylari 105 ila 160 cm arasinda degisirken omuz yukseklikleri de 80 ila 85 cm arasindadir Kurtlar diger Canis turlerinden daha az sivri kulaklari ve agiz ile burunlariyla oldugu kadar daha uzun kuyruklari ve daha kisa govdeleri ile de ayirt edilir Yine de kir kurdu ile altin cakal gibi daha kucuk Canis turleri ile yakin akraba olduklari icin birlikte ureyerek dogurgan ortaya cikarabilir Kurdun kurkleri genellikle beyaz kahverengi gri ve siyah alacalidir ancak Arktik bolgelerde yasayan alt turleri hemen hemen tamamen beyaz kurklu olabilmektedir Kurt Yasadigi donem araligi 0 81 0 myo Kalabriyen Gunumuz PreYeYeOSDCPTJKPgN Romanya daki bir kurtKorunma durumuAsgari endise altinda IUCN 3 1 Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaTakim CarnivoraFamilya CanidaeOymak CaniniAlt oymak CaninaCins CanisTur C lupusIkili adlandirmaCanis lupus Linnaeus 1758 DagilimiYatan bir kurt Canis turleri arasinda kurtlar buyuk avlarla basa cikabilmek icin gosterdikleri fiziksel uyarlanmalar daha ve oldukca gelismis icin en cok ozellesmis turdur Yanlarinda yavrulari ile birlikte bir cift erkek ve disi kurttan olusan cekirdek aile olarak dolasirlar Yavrular cinsel olgunluga eristiklerinde ve suru icinde besin icin olan rekabete karsilik olarak ayrilip kendi surulerini olusturabilirler Ayni zamanda bolgeci olan kurtlar arasinda olumlerin en onemli nedenleri arasinda bolgelerini korumak icin yapilan dovusler bulunur Esasen etobur olan kurt dogal ortaminda yasayan iri toynaklilarin yani sira daha kucuk hayvanlar ciftlik hayvanlari les ve cople de beslenir Yalniz ya da cift olarak avlanan kurtlarin basari orani buyuk suruler halinde avlanan kurtlardan genel olarak daha yuksektir Patojenler parazitler ozellikle de kuduz kurtlari hasta edebilir Kuresel kurt populasyonunun 2018 yilinda 200 000 ila 250 000 arasinda oldugu tahmin edilmektedir ve Dunya Doga ve Dogal Kaynaklari Koruma Birligi IUCN tarafindan asgari endise altindaki turler arasinda kabul edilmektedir Ciftlik hayvanlarina saldirmalari nedeniyle hayvancilikla ugrasan cogu topluluk tarafindan nefret edilen ve avlanan ama bazi tarimla gecinen ya da avci toplayici topluluklar tarafindan da aksine saygi duyulan kurtlarin insanlarla olan etkilesimleri oldukca eskiye dayanir Insan topluluklarinda kurtlardan korkma yaygin olsa da kaydedilmis olan kurtlarin insanlara saldirdigi olaylarin cogu kuduza yakalanmis kurtlar tarafindan gerceklestirilmistir Gorece sayilarinin azalmis olmasi insanlardan uzakta yasamasi ve avcilar ve cobanlar ile yasadiklari deneyimler sonucunda insandan korkma duyusu gelistirmis olmalari nedeniyle oldukca ender rastlanir TaksonomiIsvecli botanist ve zoolog Carl Linnaeus 1758 yilinda Systema Naturae adli eserinde taksonomik ikili adlandirmayi yayimladi Canis Latince kopek demektir ve Linnaeus bu cins altinda aralarinda evcil kopekler kurtlar ve cakallar da bulunan kopege benzeyen etcilleri listelemistir Evcil kopegi Canis familiaris kurdu da Canis lupus olarak adlandirarak siniflandiran Linnaeus evcil kopeklerin yukari dogru kivrilabilen kuyruklari oldugunu ve bunnun evcil kopekler disindaki diger kopek benzeri turlerde gorulmedigi icin kurttan ayri bir tur oldugunu dusunerek bu siniflandirmayi yapmistir Alt turler Kurtlarin alt turleri hakkinda farkli gorusler vardir Son yillarda bilim insanlari arasinda 13 yasayan 2 de soyu tukenmis alt turu oldugu kabul edilen asagidaki siniflandirma yayilmaya baslamistir Alt tur Bilimsel adi Durumu Tarihi dagilimiKutup kurdu Canis lupus arctos Saglam Kanada nin kuzeyi GronlandOrta buyuklukte beyaz ya da krem rengi uzun tuylu Avlanmasi serbest oldugu icin cok nadir rastlanir Timber kurdu Canis lupus lycaon Tehlikede Guneydogu Kanada dogu ABDBuyuk bir alt tur Tuy rengi kahverengi beyaz ve siyah arasi degisir Kanada nin bazi bolgelerinde avlanmasi serbest Canis lupus nubilus Saglam Kayalik Daglari nin guneyi orta dogu ve kuzeydogu Kanada guneybati Kanada ve guneydogu AlaskaOrta buyuklukte Cogunlukla gri siyah sarimsi ya da kizil ABD nin en yaygin kurt alt turu Kanada da avlanmasi serbest Canis lupus occidentalis Saglam Alaska Kuzey Kayalik Daglari bati ve orta KanadaCok buyuk bir alt tur Cogunlukla siyah gri ya da kahverengi Alaska ve Kanada da avlanmasi serbest Meksika kurdu Canis lupus baileyi Soyu tukenmek uzere Meksiko Bati TeksasKucuk bir alt tur Cogu sarimsi kahverengi ya da kizil Serbest yasayanlarin sayisi 35 50 hayvanat bahcelerinde yaklasik 300 kadari var Koruma altinda Tundra kurdu Canis lupus albus Saglam Kuzey Rusya SibiryaOldukca buyuk Tipik krem rengi ya da gri Avlanmasi serbest Rus kurdu Canis lupus communis Azalmakta Orta RusyaBuyuk bir alt tur Avlanmasi serbest Canis lupus lupus Saglam Avrupa Iskandinavya Rusya Cin Mogolistan HimalayaOrta buyuklukte Gri kahverengi tuylu Avrasya nin en yaygin alt turu Tahmin edilen sayilari 100 000 Bazi ulkelerde avlanmasi serbest digerlerinde koruma altindadir Italyan kurdu Canis lupus italicus Tehlike altinda Italya YarimadasiOrta buyuklukte Farkli renklerde gorulur Koruma altinda Canis lupus cubanensis Soyu tukenmek uzere Karadeniz ile Hazar Denizi arasindaOldukca kucuk bir alt tur Zararli hayvan olarak goruldugunden hala avlanmaktadir Canis lupus hattai Soyu tukenmis Honsu Adasi ve Hokkaido AdasiKucuk bir alt tur En son birey 1889 yilinda zehirle oldurulmustur Canis lupus hodophilax Soyu tukenmis Japon adalari Honsu Sikoku ve KiusuTaninan en kucuk kurt alt turuydu Soyu 1905 te kuduz hastaligi ve avcilik nedeniyle tukendi Hint kurdu Canis lupus pallipes Tehlikede azalmakta Iran Afganistan Pakistan HindistanCok kucuk bir alt tur Sarimsi kahverengi kum rengi ya da kizil renk Tuyleri cok kisa ve sik Zararli hayvan olarak goruldugunden hala avlanmaktadir Arap kurdu Canis lupus arabs Soyu tukenmek uzere Suudi Arabistan Yemen UmmanCok kucuk bir alt tur Normalde kisa kahverengi tuylu Hala zararli hayvan olarak gorulup avlandigi icin nadir gorulur Misir kurdu Canis lupus lupaster Soyu tukenmek uzere Kuzey AfrikaKucuk bir alt tur Cogunlukla gumusumsu bir gri ya da kahverengi tuyludur Cok nadir rastlanir Bunlarin disinda Kurt adini tasiyan baska turler de vardir Ornegin yeleli kurt kopekgiller familyasina aittir ama gercek Canis lupus turuyle iliskisi yoktur OzellikleriDaha yakindan incelendiginde kurdun vucudunun kopeginkinden daha uzun gogsunun de daha yuksek ve daha ince oldugu gorulur Kurtlarin kafasi buyuk kulaklari kisa puskullu kuyruklari vucutlarinin ucte biri uzunlugundadir Renkleri alt turlerine gore yoresel olarak degisir beyaz krem rengi sarimsi kizil gri ve siyah olabilir Avrupa nin ve Asya nin fazla sicak olmayan bolgelerinde boz kurtlar cogunluktadir Daha kuzeye gidildiginde siyah ve beyaz renkli kurtlara rastlanir Kurtlarin boyutlari da yoresel olarak degisir En buyuk kurtlar Dogu Avrupa Alaska Orta Rusya Iskandinavya ve Kuzeybati Kanada da gorulur 160 cm vucut uzunluguna 52 cm kuyruk ve ayakta dururken 80 cm boya erisirler Bu kurtlar 65 85 kg agirliga kadar ulasabilir En kucuk kurtlar Orta Dogu Akdeniz cevresi Meksika ve Arap Yarimadasi nda bulunur ve bunlari ancak 80 cm vucut uzunluguna 29 cm kuyruk ve 20 30 kg agirliga ulasirlar Kopek ile kurt arasindaki farklarGenelde kurtlari kopeklerden ayirt etmek mumkundur ama bazen bir turun kurt oldugunu tespit etmek cok zor olabilir Kurtlar kuyruklarini cogu zaman yatay ya da hafif dik tutarlar ama kopeklerin kuyruklari cogu zaman dik ya da kivrik durur Ozellikle kafataslari cok farklidir Goz yuksekligi kulak ici cene ve kesici disler kurtlarda ve kopeklerde birbirinden farklidir Kurtlar senede bir kez yavrularlar kopekler ise cogunlukla iki kez yavrular Bir ayak izinin kurda mi yoksa kopege mi ait oldugu izlerin sayisi ile tespit edilebilir Kurtlar arka ayaklari ile on ayaklarinin bastigi noktaya basarlar kaynak belirtilmeli DagilimiInsanlar tarim ve suru hayvanciligini gelistirmeden evvel kurt dunyanin en yaygin yirtici hayvaniydi Tum Avrasya da Kuzey Afrika ve Kuzey Amerika da yaygindi Ancak ozellikle Bati Avrupa gibi yogun yerlesim olan gelismis ulkelerde insanlarca soyu tuketildi Gunumuzde Dogu Avrupa Balkan yarimadasi Kanada Sibirya Mogolistan ve Iran da kurtlarin bulundugu buyuk bolgelere rastlanir Bunlarin disinda sadece yalitilmis bazen 100 den az hayvan bulunan ufak bolgeler bulunur Cok iyi uyum saglayabilen bir hayvan olan kurt Kuzey Kutbu nun buz collerinden Orta Asya nin ve Kuzey Amerika nin kum collerine kadar farkli habitatlarda yasayabilir Cogu kurt bozkirlarda ve ormanlarda yasar Erken caglardan beri insanlarin sahip ciktigi acik alanlardan ormanlara kacmasi yuzunden bir orman hayvani olarak taninmistir Davranislar sosyal yasamYellowstone Milli Parki nda bir Canis lupus occidentalis Kutup kurdu Ara sira yalniz gezen kurtlara rastlanirsa da genellikle bir suruye bagli olarak yasarlar Bir kurt surusu anne baba ve yavrularindan olusan bir ailedir Kurtlar ev kopeklerinden daha gec ancak iki yasinda ureyebilir bu nedenle iki yasini dolduruncaya kadar ailelerinin yaninda kalirlar Bir onceki senenin yavrulari kendilerinden kucuk kardeslerine bakarak ebeveynlere yardimci olur Anne ve baba cocuklarina karsi daima serttir bu yuzden surunun icindeki hiyerarsi bellidir ve kimse otoriteyi sarsmaya cesaret etmez Akraba olan iki kurdun ciftlesmesi ensest hic gorulmemistir Kurtlar ciftlesmek icin yabanci bir kurt bulamazlarsa omur boyu ciftlesmezler Neredeyse hic gorulmese de kopekler ve kurtlar hala gunumuze kadar aralarinda ciftlesebilir ve yine yavrulayabilen kisir olmayan yavrular dunyaya getirebilirler Bazi eski kitaplarda bir kurt surusunun yapisi soyle tarif edilir Surunun basi alfa ciftidir ve onlarin disinda hicbir uye ciftlesip yavru yapamaz Surunun icinde her uyenin farkli statusu vardir Surunun icinde en son sirada herkesin satastigi bir Kara koyun vardir Ara sira kurtlardan birisi alfa uyelerine bas kaldirir ve kendi statusunu yukseltmek icin onunla dovusur kaynak belirtilmeli Akraba olmayan kurtlarin bilimsel arastirmalar icin bir araya kapatilarak izlenmesi sonucu ortaya konulan bu bilgiler dogadaki gercekleri yansitmaz Bu sekilde bir araya getirilen yabanci kurtlar neredeyse her gun dovusur Kurtlarda gebelik yaklasik 60 gun surer Genellikle 3 ila 6 en az 1 en fazla 14 yavru dogururlar Kurtlar kargalarla siki dost olabilirler Kargalar kurt suruleriyle birlikte yasamayi sever kurt yavrulari da kargalarla oyun oynayabilir Boz ayi gibi iri bir dusman gorundugunde kargalar kurtlari uyarirlar kurtlar da ganimetlerini kargalarla paylasabilirler BeslenmeMeksika kurdu Kurtlar en cok otobur memeliler ile beslenir ama daha iyi bir sey bulamayinca kemirgenler ve kuslar gibi kucuk hayvanlari da avlarlar Gidanin kit oldugu zamanlarda les bile yiyebilirler Diger bazi yirtici etoburlar gibi vitamin ihtiyaclarini sadece otobur hayvanlarin mide icerigi ile gidermezler kendileri de ara sira bogurtlen ve diger yabani meyveleri yerler Ayrica yavru kurtlar bocek de yer Insanlar ve kurtlarEvcillestirilmesi Belgeler 14 000 yil once kurtlarin insan coplerini yiyerek onlara yaklasmasi ve insanlarin kurtlarin yeteneginden yararlanma istegi ile ilk kopeklerin evrildigini gosterir Ama gunumuzdeki molekuler genetik arastirmalarin sonucunda evcil kopeklerinin cok daha erken 100 000 yil once kurtlardan ayrildigi belirlenmistir Neredeyse hic gorulmese de kopekler ve kurtlar simdi bile aralarinda ciftlesebilir ve yavrulayabilen yavrular dunyaya getirebilirler Mitoloji Roma sehrinin kuruculari Romus ve Romulus u emziren kurt antik heykel bebek figurleri 15 yuzyildan kalmadir Kurt Kurt dunyanin cesitli kulturlerinde farkli sekilde mitolojiye yansimis bazen hayranlik duyulmus bazen de tehlike olarak gorulup nefret edilmis bir turdur Avrupa kulturlerindeki masallarda ve efsanelerde cogunlukla tehlikeli ve nefret edilen bir kotuluk sembolu olarak gecer Bu kotu yansimanin bazi ornekleri Iskandinav mitolojisindeki dev kurt Fenrisulfr ile Skoll ve Hati karakterleri ve kurtadam efsanesidir Orta Cag Almanyasi ndan kalan Kirmizi Baslikli Kiz masali ve bazi diger masallarda da kotulugun sembolu bir kurttur Ote yandan antik Roma kulturunde kurt Roma sehrinin kuruculari Romulus ve Remus u emziren kutsal bir yaratiktir Orta ve Kuzey Asya kulturlerinde ve bu kulturlerle eski bir bagi olan Kuzey Amerika yerli kulturlerinde kurt daima hayranlik duyulan ve kutsal sayilan bir hayvan olarak karsimiza cikar Turklerde Kuzey Amerika nin Aleut ve Tlingit halklarinda kutsal ata ve halkin totemi olarak gorulur Alaska da yasayan Aleut halki atalarinin ruhlarinin kurtlarin icinde yasadigina inanir ve her sene goc eden bufalo suruleri geldiginde vahsi kurt suruleri ile yan yana kosarak onlarla birlikte bufalo avlarlar Turk mitolojisinde kurt Bu kurt kulturunun Turklerdeki en eski kanitlari Turklerin atalari olarak gorulen Hun halkinda MO 1700 MS 300 ve bunlardan sonra gelen Turk halklarinda kulturlerinin onemli bir unsuru olarak gorulur Turkler Tengri tarafindan gonderilen Asena adinda bir disi kurdun ilk hukumdarlarinin annesi olduguna inanmis ve kurdu kutsal saymislardir Kurt resimleri bazi eski Turk bayraklarinda yer almis ve Turk ordusunun basinda bulunan kimseye kok boru mavi kurt ya da gok kurdu denilmistir Kurdun eski Turk kulturundeki yerini gosteren bir kanit da bir cocugu emziren disi kurdun MS 6 yuzyilda kabartma olarak Bugut dikilitasina kazinmis resmidir Turklerin en eski dusmanlarindan olan Cinlilerde ise kotulugun acimasizligin ve oburlugun semboludur Ayrica Orhun Yazitlarinda da Turk ordusu kurda benzetilmistir Turklerin eski inanclarinda ve soylencelerinde kurtlar kutsal sayilir ve kurtlarin goge dogru uluyarak Tengri ye dua ettigine inanilirdi kaynak belirtilmeli Ayrica gunumuz kulturunde de milliyetci bir kurulus olan Ulku Ocaklari Egitim Kultur Vakfi ile Turk Ocaklari Derneginin amblemi kurt seklindedir Turk Milliyetcileri arasinda bozkurt isareti yaygindir Ayrica bakinizTurkiye direyiKaynakcaNotlar Evcillestirilmis kopek C l familiaris ile dingo C l dingo filogenetik olarak kurt tanimi icinde yer alsalar da gunluk konusma dilinde kurt olarak adlandirilmamaktadir dolayisiyla bu maddenin iceriginde yer almamaktadirlar Latince cauda recurvata Ozel Tedford Richard H Wang Xiaoming Taylor Beryl E Eylul 2009 Phylogenetic Systematics of the North American Fossil Caninae Carnivora Canidae Bulletin of the American Museum of Natural History 2009 325 1 218 doi 10 1206 574 1 ISSN 0003 0090 Linnaeus 1758 Linnaeus 1758 ss 39 40 Clutton Brock 1995 s 7 Ingilizce White Wolf Pack Haziran 2015 30 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ekim 2020 Arsivlenmis kopya 1 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Eylul 2021 Genel Clutton Brock Juliet 1995 2 Origins of the dog Serpell James Ed The Domestic Dog Its Evolution Behaviour and Interactions with People Cambridge University Press ss 7 20 ISBN 0521415292 Linnaeus Carl 1758 Canis Lupus Systema naturae per regna tria naturae secundum classes ordines genera species cum characteribus differentiis synonymis locis Tomus I Latince 10 bas Holmiae Stockholm Laurentius Salvius Dis baglantilarInternational Wolf Center 30 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Familya Kopekgiller Canidae Bu sablon nesli tukenmis turleri icermemektedir Oymak Asil tilkiler Vulpini Iri kulakli tilki Iri kulakli tilki O megalotis Urocyon Boz tilki U cinereoargenteus Ada boz tilkisi U littoralis Vulpes Kizil tilki V vulpes Bengal tilkisi V bengalensis Afgan tilkisi V cana Guney Afrika tilkisi V chama Karsak V corsac Tibet tilkisi V ferrilata Kutup tilkisi V lagopus Cuce tilki V macrotis Soluk tilki V pallida Kum tilkisi V rueppelli Ova tilkisi V velox Col tilkisi V zerda Oymak Asil kopekler Canini Kisa kulakli tilki Kisa kulakli tilki A microtis Canis Kurt C lupus Kizil kurt C rufus Kir kurdu C latrans Altin cakal C aureus Kara sirtli cakal C mesomelas Cizgili cakal C adustus Habes kurdu C simensis Yengec yiyen tilki Yengec yiyen tilki C thous Yeleli kurt Yeleli kurt C brachyurus Asya yaban kopegi Asya yaban kopegi C alpinus Falkland tilkisi Falkland tilkisi D australis Afrika yaban kopegi Afrika yaban kopegi L pictus Rakun kopegi Rakun kopegi N procyonoides Pseudalopex And tilkisi P culpaeus Arjantin gri tilkisi P griseus Darwin tilkisi P fulvipes Pampa tilkisi P gymnocercus Peru col tilkisi P sechurae Brezilya dovus tilkisi P vetulus Cali kopegi Cali kopegi S venaticus