Uşak, Ege Bölgesi'nde Batı ve Orta Anadolu'yu birbirine bağlayan İç Ege Bölümü'nde Gördes - Uşak Platosu üzerinde bulunan il. 31 Aralık 2023 yılı verilerine göre nüfusu 377.001'dir.
Uşak | |
---|---|
İlin Türkiye'deki konumu | |
İl sınırları haritası | |
Ülke | Türkiye |
Coğrafi bölge | Ege |
İdare | |
• Vali | |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 5556 km² |
Rakım | 907 m |
Nüfus | |
• Toplam | 349.459 |
• Yoğunluk | 66/km² |
• Kır | 106.570 |
• Şehir | 242889 |
Zaman dilimi | (TSİ) |
İl alan kodu | 276 |
İl plaka kodu | 64 |
Resmî site www.usak.gov.tr www.usak.bel.tr |
Uşak karayoluyla; İzmir'e 211 km, Ankara'ya 368 km ve İstanbul'a 491 km uzaklıktadır. Merkez ilçenin nüfusu 206.234 (TÜİK-2016) olarak tespit edilmiştir. Aralık 2023 TÜİK verilerine göre il nüfusu 377.001'dir. 6 İlçe, 11 belediye, bu belediyelerde 72 mahalle, ayrıca 245 köy bulunmaktadır.
Tarihçe
Uşak adının tarihi
Uşak yöresi tarihin bilinen dönemlerinden beri bir yerleşim bölgesidir. Kentin bilinen en eski adı Temenothytiadır.[] Kent bu adı Heraklilerden Aristomakhosun oğlu Temenostan almıştır.[] Temenos, Roma İmparatorluğu dönemi sikkeleri üstündeki Temenos Oikistes (Kurucu Temenos) ya da Ktistes yazıtları ve Temenos tasvirleriyle bilinmektedir.
Temenothyria, Flavuslardan sonra Flaviopolis adını almıştır. İl merkezi Uşak'ın eski adı Uşşak'tır. Uşşak kelimesi iki anlama gelmektedir. Uşşak kelimesi Aşıklar Diyarı anlamına gelmektedir. Evliya Çelebi ünlü Seyahatname'sinde bu adı Aşıklar Diyarı olarak yorumlamıştır. Bunun yanı sıra "Anadolu'daki tarihi yer adları" kitabında Uşak isminin buradaki "Obsekion" kentinin isminden türediği yazılmaktadır.
Evren dede söylencesi
Uşak'ta saz ve söz ustası birçok aşık yaşamıştır. Aşıklar halk arasında dilden dile yayılan söylencelere de konu olmuştur. Bunlardan biri Evren Dede söylencesidir. Anlatılanlara göre bir zamanlar Uşak'ın Banaz ilçesinin günümüzde Evren Dede koruluğu denilen bölgesinde, türküler çalıp söyleyen bir Türkmen koca yaşamaktadır. Ezgiler o kadar güzeldir ki; ezgiyi duyan sese doğru koşar ve Evren Dede susmadıkça da yanından ayrılamaz. Bir gün gelir ve artık koruluktan ses gelmez olur. Koruluğa gidenler ise, Evren Dede'den hiçbir iz bulamazlar. Ama Uşak'lılar onun sazından gelen nağmelerin koruluğa sindiğine ve hala rüzgâr estikçe onun sazının nağmelerinin duyulduğuna inanırlar.
Ele geçen buluntular, Uşak ve çevresinin MÖ 4. binden itibaren iskan edildiğini gösterir.[]Kalkolitik çağ olarak adlandırılan bu devri takip eden Bronz çağında da bölgede yaşam devam etmiştir. MÖ 2. binde Anadolu'da ilk siyasi birliği kuran Hititler'in batısındaki Uşak, bu medeniyete sınır olmuştur. Afyon ve Kütahya illeri bu medeniyetin batıdaki son yerleşim alanlarıdır.
MÖ 620 tarihindeki Kimmeri istilasından önce ve Hititler'den sonraki Frig medeniyetinin de batısında kalan bu bölge, aynı tarihlerde Lidya hakimiyetinde idi.
Lidya Kralı Krezüsün, Pers İmparatoru Sirus'a yenilmesinden sonra Uşak bölgesi Pers hakimiyetine geçti. Büyük İskender'in Anadolu' ya geçerek Persler' i yenilgiye uğratmasıyla Uşak' ta Makedonya krallığı denetimine geçti. Daha sonra Bergama Krallığı topraklarına katılan yerleşim, MÖ 189'da konsül Gnaeus Manlius Vulso' nun Galatlar'a düzenlediği seferde Roma topraklarına katıldı. Roma İmparatorluğu' nun MS 395 yılında ikiye bölünmesiyle Uşak, Bizans egemenliğine girdi.
1069/1070 yılında Emir Afşin komutasındaki orduların Üsküdar' a kadar olan akını sırasında Uşak'ta kısa süreli Selçuklu egemenliğine yaşandı. 1071 Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra Türkler hızla Anadolu içlerine yayılmaya başladı. Uşak ve yöresi de Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından 1076'da Bizans'tan alındı. I. Haçlı Seferine kadar Uşak Selçuklu egemenliğinde kalmış, 1097 yılında meydana gelen Dorileon Muharebesi (1097) sonrasında Uşak ve yöresi yılında Bizans egemenliğine geçti. Haçlı seferlerinden sonra Konya'yı kendilerine merkez edinen Selçuklular yeniden toparlanmaya başladılar. 1182'de Uşak ve yöresini yeniden ele geçirdiler. Ancak bu sıralarda Selçuklular'ın taht kavgasıyla uğraşmasından yararlanan Bizans bölgeyi yeniden ele geçirdi. Uşak ve çevresi Selçuklu egemenliğini altına ancak I. Alaeddin Keykubad zamanında 1233'te girdi.
Germiyanoğulları dönemi
Germiyanoğulları, Uşak ve Kütahya illerinin tarihinde önemli bir paya sahiptir. Germiyanoğulları, III. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde Anadolu Selçuklu Devleti'nin batı sınırına yerleşmiştir. Germiyanoğulları, II. Gıyaseddin Mesud döneminde Anadolu Selçuklu Devleti ile mücadeleler girişmiş ve Selçuklu Devletinin parçalanmasıyla Uşak' ın da içinde olduğu geniş bir bölgeye egemenlik kurmuştur. 1390-1402 yılları arasında Osmanlı idaresinde bulunan Uşak, Ankara Savaşından sonra 1429 yılına kadar Germiyanoğulları beyliğinin yönetiminde bulundu. Germiyanoğlu II. Yakub Bey' in vasiyeti üzerine Uşak' la birlikte tüm beylik toprakları Osmanlı Devleti'ne katıldı.
Osmanlılar dönemi
Osmanlılar döneminde Uşak, Anadolu eyaletinin 'na bağlı bir kazaydı. 1867 yılında merkezi Bursa olan Hüdavendigâr Vilayetine bağlanan 'nın kazası oldu. 1908 yılında mutasarrıflık yani bağımsız sancak oldu. Uşak'ta bu tarihlerde sancak yapılan diğer yerlerin arasına katılmak için ya da Aydın sancağına bağlanmak için çabaladıysa da kaza olarak kaldı. Eşme ilçesi ise önce Anadolu eyaletine bağlı Saruhan sancağına bağlıydı. Manisa merkezli bu sancak, 1847 yılında Saruhan, Biga (merkezi Çanakkale ve Karesi (merkezi Balıkesir) sancaklarından oluşan Saruhan vilayetine, 1867 yılında merkezi İzmir olan Aydın vilayetine bağlanmıştır.
Uşak, Osmanlı döneminde Suhte ve Celali isyanları dönemleri hariç tutulursa sakin ve barış içinde yaşadı. Celali isyanlarının devamında 1603-1610 yıllarında "Büyük Kaçgunluk" olarak adlandırılan dönemde "Hayalioğlu" adlı Celali reisi Uşak ve çevresinde yıkıma sebep oldu. Suhte ve il erleri Celaliler' e karşı mücadelede bulundular. Bu dönemde Celali tehditlerine karşı Uşak şehrinde "Şah İshak" kalesi inşa edildi. 18. yüzyılın sonlarına doğru Uşak Voyvodası Acemoğlu olayı patlak verdi. Osmanlı güçleri Uşak ve civarında halka zulüm ve baskı yapan Acemoğlu Ahmed üzerine harekete geçti. Uşak' ın Öksüz köyü yakınlarında yapılan savaşta Osmanlı güçlerinin yenilerek çekilmesiyle Acemoğulları Uşak' a yerleşti. 1795 yılında Acemoğlu' nun öldürülmesiyle Uşak' ta denetim sağlanabildi. 19. yüzyılın sonlarına doğru Hacı Muradoğlu adındaki bey isyan ederek Şah İshak kalesine çekilmiş ancak öldürülmesiyle isyan bastırılmıştır. 1916 yılında da Uşak ve civarında çete faaliyetleri yaşandığı kayıtlarda görülmektedir.
Köylüler, devlet görevlilerine ve Celaliler'e karşı Suhteler'le güç birliği etti.[]Hayalioğlu adında bir Celali, Uşak çevresini kasıp kavurduğunda Suhteler, il erleri ile birleşerek Celaliler'e karşı çıktılar. 18. yüzyılda ayanların güç kazanması, bunların halka baskı yapmasına da neden oluyordu. Bunun Uşak'taki örneği de Uşak ayanı Çevreoğlu Ahmed olayıdır. 1778'de Banaz ve Uşak kadılarının merkeze gönderdikleri mektuba göre Çevreoğlu Ahmed ve kardeşi Kadı Süleyman ile yardakçılarından Çöyke Mustafa uzun süreden beri halka baskı yapmaktaydılar.[]Harmende Aşiretinin vekillerinden Osman öldürülmüş, mal ve hayvanlarına el konmuştu. Caber ve Çakal Aşiretlerine de baskı yaparak bunları İzmir'de oturmaya zorlamışlardı. Ayrıca gelen geçen yolculara da saldırıyorlardı. Ulu Göben Köyü'nün pazarına giden bir Hristiyanı öldürüp, beraberindeki Hacı Mustafa'yı ve başkalarını da yaralamışlardı.[] Buna benzer daha birçok olaya sebebiyet vermişlerdi. Bu olaylar üzerine Anadolu Beylerbeyi olaya müdahale etmek ve devlet otoritesini yeniden kurmak üzere görevlendirilmişti. Ancak Çevreoğlu'nu yargılayacak mahkeme her nedense bir türlü toplanamadı ve Çevreoğlu'nun etkinliği bir süre daha devam etti.Yine 18. yüzyılda İbrahim Kethüda, Anadolu Beylerbeyi'ne bağlı kethüdalık görevinde iken önce Antep'te ardından Hayfa'da çıkan isyanları bastırmaya memur edilir. Kendisine verilen emirleri yerine getirip, isyanları bastıran İbrahim Kethüda ya, hizmetlerinden dolayı Sancakbeyliği rütbesi uygun görülür. Ancak bu görevi kabul etmeyen İbrahim Bey, Uşak'ın güneyine düşen toprakların tımarına razı olur.
Milli Mücadele dönemi
Yunan işgalinden önce Uşak
İstanbul Hükûmeti'nin tutumuna karşı Mustafa Kemal önderliğinde başlayan, Milli Kurtuluş Harekatı, yurdun dört köşesinden destekleniyor ve yer yer Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri kuruluyordu. Uşak'ta da İbrahim Tahtakılıç başkanlığında kuruldu.
Yunanlar İzmir'e asker çıkarmışlar ve Anadolu içlerine doğru ilerlemeye başlamışlardı. Bu sıralarda Uşak da hummalı bir faaliyet içindeydi. Halk, Uşak Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ni destekliyordu.[]Alaeddin Tiritoğlu, mahallen teşkil edilen ve kendisinin idare ettiği ufak bir milli kuvvetin kumandanı idi. Ayrıca 1920 yılında kurulan Uşak Hücum Taburundan başka, ihtiyat erlerinden 250-300 kişilik silahlı Uşak Milli Piyade Taburu kuruldu. Kısa bir süre sonra merkez, bucak ve köylerden dört bölüklü Uşak Süvari Alayı meydana getirildi.
Bu sıralarda Uşak'ta bulunan Kuvâ-yi Milliye ve 23. Fırka (tümen) komutanı İzzettin Çalışlar, ilerleyen Yunan kuvvetlerine karşı koymak için İnay İstasyonu'na Uşak Hücum Taburu'ndan bir bölük göndermişti. Ayrıca cephe komutanlığı, Simav mıntıkasında toplanmış Yunanlar'a karşı taarruza geçen kuvvetlerin, Uşak'ta bulunan birliklerle ve Uşak Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin yardımıyla desteklenmesini emretmişlerdi. Bu emir üzerine 23. Fırka Kumandanlığı, diğer kuvvetlerle birlikte, Jandarma Yüzbaşı İsmet İnönü kumandasındaki Uşak Hücum Taburu'nu Demirci'ye göndermişti. Çok az olan cephane ve bombalar da bu taburla birlikte yollanmıştı. Bu sebepten Uşak Cephesi zayıflamıştı.
Fırkanın Uşak cephesinde kalan 68. ve 69. alayları, er, at, silah ve giyim itibarıyla zayıf idi. Elde güvenilecek ihtiyat kuvveti olarak yalnız Uşak Milli Piyade Taburu ile Uşak Milli Süvari Alayı kalmıştı.
Uşak'ın Yunanlar eline geçişi
27 Ağustos 1920 günü düşman kuvvetleri, Alaşehir'den seri bir hareketle Uşak istikametinde taarruza geçtiler. Uşak'taki 23. Tümen'in 1500 mevcudu vardı.[] Tümen, Uşak'ı örtmek ve müdafaa etmek için Sarayköy-Karakuyu-Karahasan köyleri hattında mevzilenmiş ve sol yanı ile Selikler köyüne kadar uzanmıştı. Kurban Bayramı izni yüzünden Uşak'ta mevcutları az olan Uşak Milli Piyade ve atlı bölükleri bırakılmıştı. Bunlar da Sarayköy üzerine ilerleyen Yunan kuvvetlerine karşı cephe almak üzere o istikamete kaydırılmışlardı.
Yunanlar Sandıklı Köyü-Saray Köyü hattına yanaştı. Bu suretle başladı. Yunanlar, Musa çetesinin kılavuzluğu ile gece karanlığında Sarayköy ve Külköy arasında bulunan yüksek kayalara çıkmaya muvaffak oldular. Daha o gün, Demirci muharebelerinden dönen 44 ve 108 mevcutlu iki tabur ile Uşak'ta bulunan bir hücum bölüğünün geceleyin Yunanlara karşı yaptıkları taarruzla, bu tepeleri ele geçirmek mümkün olmadı. 28 Ağustos sabahı muharebe, düşmanın üstünlüğü ile devam etti. Düşman en az 12000 piyade ve kuvvetli topçu ve süvari birlikleri ile taarruzun ağırlığını Karakuyu ile Külköy arasında bulunduruyordu. Yunanlar yerli halkın direnmesine rağmen 29 Ağustos 1920 tarihinde Uşak'ı işgal ettiler.
Uşak'ın geri alınışı
Uşak'ın işgal altında kaldığı tam iki sene içinde Büyük Millet Meclisi Hükûmeti, Garp Cephesi'ni kuvvetli bir hale getirdi. Garp Cephesi Kumandanı İsmet İnönü, İnönü Savaşları'nı kazandı. Ordular Sakarya Meydan Muharebesi'nde Yunan ordusunu yendi. Bunu Mustafa Kemal Paşa'nın Afyon-Dumlupınar Meydan Muharebesi zaferi takip etti. Mustafa Kemal Paşa'nın idare ettiği Türk kuvvetleri 30 Ağustos 1922 tarihinde Murat Dağları'nın doğu eteklerinde Çal Köyü mıntıkasında Yunan ordularının büyük kısmını kuşatarak yok etti. Türk ordularının imha hareketinden kurtulabilen ve kumandasında toplanan I. ve II. Yunan piyade tümenleriyle, bir süvari tugayı ve meşhur Palantras Müfrezesi, I. kolordunun taarruzu karşısında 30 ve 31 Ağustos günlerinde Hallaçlar-Kaplangı dağı hattında kesin bir mağlubiyete uğratıldı. General Franko, 1 Eylül 1922 günü ümitsiz bir halde Uşak'ın Kapaklar-Kusura Deresi-Elma Dağı hattında tutunmaya çalıştı. Sonra da Karlık istikametinde ilerleyen 6. Tümenin önünde tutunamayarak kaçtı.
Birlikler, 1 Eylül 1922 günü ikindi vakti Uşak ovasında şehre doğru süratle ilerlerken, şehir yanıyordu. Bu sırada şehre ilerleyen birliklerin başında Kumandan İzzettin Çalışlar bulunuyordu ve 2 Eylül 1922'de Uşak işgalden kesinlikle kurtuldu.1 Eylül Uşak'ın kurtuluşu olarak kutlanır.
Yunan başkomutanı Trikupis'in esir alınışı
Uşak için gurur kaynağı olan konulardan biri de Yunan başkomutanı Nikolaos Trikupis'in, Eylül 1922'de Atatürk'ün komutasında bulunan Kafkas Tümen Komutanı Halit Bey tarafından Uşak'ta yakalanmasıdır.
30 Ağustos 1922'de Dumlupınar Başkumandanlık Meydan Muharebesi'nde bozguna uğrayan Yunan Ordusu'nun büyük bir kısmı, Dumlu, Büyükoturak, Banaz, Kızılhisar ve üzerinden Uşak'a doğru çekilirken Yunan orduları başkomutanı General Trikupis'in de içinde bulunduğu büyük bir birlik, 'nı geçerek 2 Eylül 1922 günü köyüne gelmişti.
Aynı gün 5. Kafkas Tümeni'ne mensup birlikler, muhtelif savaşlar vererek ve Elma Dağı'nın güneydoğusunda bulunan Göğem Köyü'nün doğu yakasına yaklaştığında, Karacahisar ve Çamyuva (Mıngırap) köylerinin yanmakta olduğu haberini almışlardı.
Bir müddet sonra küçük rütbeli bir Yunan subayı, tümen kumandanının yanına gelerek General Trikupis'in teslim olmaya karar verdiğini söyledi. 5. Kafkas Fırkası Kumandanı Halit Bey, Liva Komutanı Hopalı Ali Rıza Bey'e Yunan subayının getirdiği haberi bildirdi ve gidip Yunanlar'ı teslim almasını emretti.
2 Eylül 1922 gecesi saat 22:30 sıralarında Süvari Bölüğü Komutanı Sivaslı Yüzbaşı Ahmed Bey, esir generaller ile maiyetlerini Bölmeli Tepe'deki (Çakmaklı Tepe) 5. Kafkas Fırkası Komutanı Albay Dadaylı Halit Bey'in (Halit Akmansü) yanına getirdi. Yunan komutanının Uşak’ta Atatürk'ün huzuruna çıkarıldığı ev şu an müze olarak ziyarete açıktır.
Uşak'ın il oluşu
15 Temmuz 1953 tarihine kadar Kütahya'nın ilçesi olan Uşak, kendisine bağlı Sivaslı, Ulubey, Banaz ve Karahallı bucaklarının ilçe haline getirildiği düzenlemeyle il olmuştur. Aynı tarihe kadar Manisa'nın ilçesi olan Eşme ilçesi de (Güre, Sirge ve İnay bucaklarıyla birlikte), Uşak'a bağlanmıştır. Bu yıldan sonra Kütahya ili Gediz ilçesinden 13 köy ve Altıntaş ilçesinden 3 köy; Manisa ili Selendi ilçesinden 1 köy ve Afyonkarahisar ili Sandıklı ilçesinden 1 köy Uşak'a bağlanmıştır.
Atatürk ve Uşak
Atatürk Uşak'a ilk defa 2-3 Eylül 1922 tarihinde komutan olarak, ikincisi 16 Ekim 1925 tarihinde cumhurbaşkanı olarak ve üçüncü defa ise 1934 yılında İran Şahı Rıza Pehlevi ile birlikte gelmiştir. Ayrıca Atatürk'ün eşi Latife Hanım da İzmir'deki Uşaklı tüccarlar ailesi olan Uşşakizadelerdendir.
Uşak hakkında yazılanlar
Uşak'ta Lidya, Frigya, Hellen, Roma, Selçuklu ve Osmanlı gibi birçok uygarlığın izleri görülebilmektedir.
Uşak'la ilgili geçmişe ait bilgilerden birini, ünlü gezgin Katip Çelebi, Cihannüma isimli eserinde verir: Uşak, Kütahya’dan batıya bir merhale Murat Dağı yakınında, bir dere içinde kaleli bir kasaba, 150 adet köyü bulunan mamur bir kazadır. Kasabası geniş bir ovanın doğusuna düşüp köyleri o ovada bulunmaktadır. Seccade ve halısı meşhurdur.
Bir diğer gezgin Evliya Çelebi ise Uşak halısı hakkında bilgiler verir. Seyahatname'de, Uşak halısının çok kıymetli olduğu ve değişik bölgelere ihraç edildiği yazılıdır. Evliya Çelebi Uşak'ta Rum ve Ermeniler'in kalabalık bir nüfusa sahip olduğundan da bahseder. Tarih boyunca Uşak'ta Türklerle birlikte Rum ve Ermeniler dostluk içinde yaşamışlar.
ve adlı iki Alman araştırmacı Uşak halıcılığına dair yaptıkları ve 20. yüzyılın ilk çeyreğinde birkaç basımı yapılan eserde; gerek Hollanda ve gerek Birleşik Krallık'taki yüksek sınıfa mensup ailelerin evlerinde 18. yüzyıldan kalma Uşak halılarının bütün odaları kaplamakta olduğundan bahsederler. Bugün de Berlin Bergama Müzesi'nde sergilenmekte olan 15. yüzyıla ait madalyon tipli büyük halı Uşak halılarının o dönemdeki değerine bir örnek teşkil eder.
Coğrafi yapı
Genel konumu
Uşak ili komşu iller olan Kütahya ve Afyonkarahisar gibi Ege Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesi arasında bir geçit oluşturan İç Batı Anadolu Bölümü üzerinde yer alır. Genel olarak ilin kuzey, kuzeydoğu ve doğu kesimleri dağlarla ve güneybatısı yüksekliği 1000 metrenin altında olan ovalarla kaplıdır.
Uşak'ın kuzeyinde Kütahya iline bağlı Şaphane, Gediz ve Dumlupınar ilçeleri, doğusunda Afyonkarahisar iline bağlı Sinanpaşa ve Hocalar ilçeleri, güneyinde Denizli iline bağlı Çivril, Bekilli, Çal, Güney ve Buldan ilçeleri, batısında ise Manisa iline bağlı Sarıgöl, Alaşehir, Kula ve Selendi ilçeleri bulunmaktadır.
İl toprakları 5341 km²'lik yüzölçümüyle Türkiye alanının yaklaşık %0,7'sini kaplar.
Murat Dağı, Bulkaz Dağı ve Ahır Dağı ilin kuzey, kuzeydoğu ve doğudaki doğal sınırını oluşturur. Bu dağlar il topraklarını Kütahya ve Afyonkarahisar'dan ayırır. İl topraklarında ağırlıklı yeri platolar tutar.
Yeryüzü şekilleri
Dağlar
Dağlar, il topraklarının %37'sini kaplar. Uşak'taki dağlar ilin kuzey, kuzeydoğu ve doğu kesiminde bir silsile halinde bulunmaktadır. Uşak-Kütahya sınırındaki Murat Dağı 2312 metre yüksekliğiyle ilin en yüksek kesimini oluşturur. İlin ikinci yüksek dağı Sivaslı ilçesinin doğusunda, yüksekliği 1990 metre olan Bulkaz Dağı'dır. Bu dağın doğu kesimleri Afyonkarahisar ili sınırları içinde kalır. Uşak Ovası'nın kuzeyinde yer alan Elma Dağı'nın yüksekliği ise 1805 metredir. İl alanının %57,5 gibi büyük bir bölümünü kaplayan platolarda yer yer tepelik alanlara rastlanır. Uşak ilindeki dağlar şunlardır:
Bunların dışında Eşme ilçesinde yükseklikleri 1000-1200 metre civarında olan Kemer, Omurbaba, Ahmetler ve Kurtdağı tepeleri ormansız ve çıplak tepelerdir. Karahallı ilçesinde önemli özelliği olan dağ yoktur. Ulubey ilçesinde ise son yıllarda Türkiye'nin en büyük altın madenlerinin (105 ton rezerv) tespit edildiği 1200 m. yükseltili Kışla Dağı bulunmaktadır. Kanyonunuda bulunmaktadır. Bu kanyonun özelliği, Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunan Grand (Büyük) Kanyon'dan sonra dünyanın 2. büyük kanyonu olmasıdır.
Ovalar
Uşak il topraklarının %5,5'ini ovalar kaplar. Uşak ilinde ovaların en önemlileri, Büyük Menderes'in kollarından olan Banaz Çayı etrafında gelişen 900 m. yükseltili Banaz Ovası ile bunun batısındaki 880 m. yükseltili Uşak Ovası'dır. Ayrıca Sivaslı Ovası (930 m.) ve (410 m.) da Uşak'taki ovalardan bazılarıdır.
Su Kaynağı
Uşak'ta iki önemli ırmak vardır. Bunlar Büyük Menderes'in kolu olan Banaz Çayı ve Gediz Nehri'dir. Ayrıca Banaz Çayı ve Gediz Irmağı'na katılan çok sayıda küçük akarsu vardır.
İklim
Uşak iklimi | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
En yüksek sıcaklık (°C) | 18,3 | 20,0 | 27,0 | 30,0 | 32,1 | 36,6 | 40,2 | 38,2 | 35,7 | 32,2 | 26,0 | 21,8 | 40,2 |
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 7,1 | 8,0 | 12,1 | 16,5 | 21,9 | 26,8 | 30,6 | 30,7 | 26,4 | 20,4 | 13,8 | 8,7 | 18,6 |
Ortalama sıcaklık (°C) | 2,4 | 3,1 | 6,4 | 10,8 | 15,9 | 20,5 | 23,7 | 23,7 | 19,0 | 13,6 | 7,9 | 4,1 | 12,6 |
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −1,1 | −0,8 | 1,5 | 5,4 | 9,4 | 12,9 | 15,9 | 15,9 | 12,0 | 8,1 | 3,5 | 0,7 | 6,9 |
En düşük sıcaklık (°C) | −15,4 | −15 | −12,5 | −6,2 | −1 | 4,4 | 7,6 | 8,0 | 2,6 | −2,2 | −8,2 | −12 | −15,4 |
Ortalama yağış (mm) | 71,3 | 62,9 | 54,2 | 59,5 | 45,2 | 20,8 | 16,9 | 9,6 | 15,8 | 42,1 | 67,6 | 75,6 | 541,5 |
Kaynak: Türkiye Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü |
Yağışlar
Uşak, Akdeniz yağış rejiminin etkili olduğu bir alandadır. Yağışlar en çok kış aylarında görülür. Yaz ayları ise kuraktır.
Mevsimlere göre yıllık yağış dağılımı | |
---|---|
Kış | % 43,6 |
İlkbahar | % 28,2 |
Yaz | % 8,8 |
Sonbahar | % 19,4 |
İlde yağışlar ilçelere göre de farklılık gösterir. En çok yağış alan ilçe Banaz, en az yağış alan ilçe ise Eşme'dir.
Rüzgârlar
Uşak'ta egemen olan rüzgârlar; günbatısı, gündoğusu ve karayeldir. İl merkezinde ortalama rüzgâr hızı saniyede 2,8 metredir. Batı rüzgârları Uşak'ta en hızlı esen rüzgârlardır. Bu rüzgârların hızı saniyede 29,6 metreye kadar yükselir.
Bitki örtüsü
Uşak, Ege ve İç Batı Anadolu Bölgeleri arasında geçit yeri olduğundan bitki örtüsünde de her iki bölgenin özellikleri göze çarpar. Ancak Uşak, Ege Bölgesi'ne göre daha soğuk olduğundan Ege Bölgesi'nin tipik bitki örtüsü olan zeytine pek rastlanmaz. İlde, dağlarda çok sık ormanlara rastlanır. Çok çeşitli ağaç türlerinin olduğu bu ormanlarda yaygın ağaç türleri; meşe, karaçam, kızılçam, dişbudak, , karaağaç, çınar ve ardıçtır.
Yönetim
İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.
İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)
İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.
Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.
Uşak Valisi, 1967-Sinop doğumlu Turan ERGÜN’dür. 12.5.2022/209 sayılı kararla Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanı iken atanmıştır.
Uşak Belediye Başkanı, Sivaslı doğumlu Mehmet Çakın (AK P.), 31 Mart 2019 seçimlerinde %39,13 oy oranıyla seçilmiştir.
2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Uşak İl Genel Meclisi üye sayısı, 11 AK PARTİ, 5 CHP ve 3 İYİ P.olmak üzere 19’dur.Uşak Belediye Meclisi ise 17 AK Parti, 2 CHP, 11 İYİ P. ve 1 MHP olmak üzere 31 üyeden oluşur.
2023 Genel seçimleri sonucu, Uşak'ı temsilen TBMM'e AKP'den 2 milletvekili (Fahrettin Tuğrul, İsmail Güneş), CHP'den 1 milletvekili (Ali Karaoba) seçilmiştir.
Nüfus
1924 Türk Ticaret Salnamesinde Uşak merkezinin nüfusu 15 bin, Uşak kazasına bağlı nahiye ve köylerin (150 civarında köy ve Karahallı, Ulubey ve Banaz Nahiyeleri) nüfusu ise 70 bindir. Buna göre 1924' te Cumhuriyet' in 1. yılında Uşak ta 85 bin kişi yaşamaktadır. 1926 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Devleti Salnamesinde ise Uşak' ın nüfusu 91.298 kişi olarak verilmektedir.
Cumhuriyet Devrinin ilk nüfus sayımı 28 Ekim 1927 de yapılmıştır. Bu sayım sonuçlarına göre Uşak Kazası' nın toplam nüfusu 88.463 olarak tespit edilmiştir. Bunun 40.965 i erkek. 47.678 i kadındır. Yine aynı nüfus sayımı sonuçlarına göre merkez nüfusu 16 887' dir.
İlçe sayısının az olması, merkez ilçenin gelişen sanayisiyle göç alması ve ilçelerde nüfus artışının az oluşu nedeniyle merkez ilçenin genel nüfus içindeki payı sürekli artmıştır. 1965 yılında nüfusun % 37' si merkez ilçede yaşarken 2014 yılında bu oran % 66 seviyesine yükselmiştir. Merkez ilçe ağırlıklı bir nüfusa sahip Uşak, bu ağırlığını diğer alanlarda da hissettirmektedir.
2016 yılı verilerine göre il nüfusunun %19,36’i 15 yaşın altında; %69,44’i 15-64 yaş arasında; %11,21’i 65 yaş üstü nüfusu oluşturmaktadır.
Uşak il nüfus bilgileri | ||||
---|---|---|---|---|
Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
1955 | 165.374 | 59 | %25 41.631 123.743 %75 | |
1960 | 184.733 | 58 | %12 | %27 49.932 134.801 %73 |
1965 | 190.536 | 62 | %3 | %30 57.133 133.403 %70 |
1970 | 207.512 | 62 | %9 | %34 69.926 137.586 %66 |
1975 | 229.679 | 60 | %11 | %38 86.817 142.862 %62 |
1980 | 247.224 | 60 | %8 | %42 103.474 143.750 %58 |
1985 | 271.261 | 59 | %10 | %46 126.078 145.183 %54 |
1990 | 290.283 | 58 | %7 | %51 146.809 143.474 %49 |
2000 | 322.313 | 58 | %11 | %56 182.040 140.273 %44 |
2007 | 334.115 | 51 | %4 | %65 217.267 116.848 %35 |
2008 | 334.111 | 53 | %0 | %65 217.567 116.544 %35 |
2009 | 335.860 | 52 | %1 | %66 221.714 114.146 %34 |
2010 | 338.019 | 52 | %1 | %67 225.570 112.449 %33 |
2011 | 339.731 | 53 | %1 | %67 228.785 110.946 %33 |
2012 | 342.269 | 52 | %1 | %68 233.659 108.610 %32 |
2013 | 346.508 | 52 | %1 | %69 238.563 107.945 %31 |
2014 | 349.459 | 52 | %1 | %70 242.889 106.570 %30 |
2015 | 353.048 | 52 | %1 | %70 248.683 104.365 %30 |
2016 | 358.736 | 52 | %2 | %71 253.733 105.003 %29 |
2017 | 364.971 | 52 | %2 | %71 258.744 106.227 %29 |
2018 | 367.514 | 52 | %1 | %75 273.837 93.677 %25 |
2019 | 370.509 | 52 | %1 | %75 278.806 91.703 %25 |
2020 | 369.433 | 52 | %0 | %76 279.885 89.548 %24 |
2021 | 373.183 | 52 | %1 | %76 284.187 88.996 %24 |
2022 | 375.454 | 52 | %1 |
Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri)
Uşak ili nüfusu: 377.001'dir. Bu nüfusun % 78,73'u şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 5.556 km2'dir. İlde km2'ye 68 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 160’dır.) İlde yıllık nüfus artış oranı % 0,41 olmuştur. Tüm ilçelerde nüfus artmıştır. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Karahallı (% 2,25)- Ulubey (% 0,01)
06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 6 İlçe, 11 belediye, bu belediyelerde 72 mahalle ve ayrıca 245 köy vardır.
2023 yılı sonunda Uşak ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri | ||||||||||||
İlçe | Nüfus 2022 | Nüfus 2023 | Fark | Nüfus Artışı % | Belediye Sayısı | Mahalle Sayısı | Köy Sayısı | Köy Nüfusu | Şehir nüfusu | Şehirde oturan % | Alanı km2 | km2'ye düşen kişi |
Banaz | 35.181 | 35.313 | 132 | 0,38 | 2 | 9 | 46 | 16.730 | 18.583 | 52,62 | 1114 | 32 |
Eşme | 34.312 | 34.692 | 380 | 1,10 | 2 | 9 | 59 | 16.944 | 17.748 | 51,16 | 1156 | 30 |
Karahallı | 9.664 | 9.884 | 220 | 2,25 | 1 | 6 | 13 | 4.074 | 5.810 | 58,78 | 330 | 30 |
Merkez | 264.540 | 265.148 | 608 | 0,23 | 1 | 29 | 83 | 29.573 | 235.575 | 88,85 | 1655 | 160 |
Sivaslı | 19.733 | 19.939 | 206 | 1,04 | 4 | 12 | 18 | 7.049 | 12.890 | 64,65 | 473 | 42 |
Ulubey | 12.024 | 12.025 | 1 | 0,01 | 1 | 7 | 26 | 5.829 | 6.196 | 51,53 | 828 | 15 |
Uşak | 375.454 | 377.001 | 1.547 | 0,41 | 11 | 72 | 245 | 80.199 | 296.802 | 78,73 | 5556 | 68 |
İlçe | 1965 | 1970 | 1975 | 1980 | 1985 | 1990 | 2000 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
İl merkezi | 69.593 | 80.283 | 96.394 | 110.255 | 128.378 | 145.146 | 179.458 | 209.033 | 209.912 | 212.859 | 216.172 | 218.953 | 222.484 | 226.583 | 231.563 | 236.301 | 242.566 | 250.006 | 252.044 | 256.669 | 256.050 |
Banaz | 32.931 | 34.001 | 38.309 | 40.369 | 42.343 | 44.619 | 43.350 | 38.594 | 38.393 | 38.057 | 37.488 | 37.405 | 36.959 | 37.009 | 36.609 | 36.325 | 36.343 | 36.098 | 36.373 | 35.778 | 35.647 |
Eşme | 36.779 | 39.213 | 38.616 | 38.756 | 40.849 | 39.902 | 38.869 | 36.732 | 36.370 | 36.161 | 36.320 | 36.246 | 36.073 | 36.184 | 35.749 | 35.544 | 35.464 | 35.195 | 34.932 | 34.888 | 34.991 |
Karahallı | 15.732 | 15.505 | 17.126 | 18.059 | 18.753 | 18.609 | 14.423 | 12.614 | 12.502 | 12.167 | 11.750 | 11.353 | 11.195 | 11.283 | 10.769 | 10.624 | 10.365 | 10.241 | 10.457 | 10.139 | 10.046 |
Sivaslı | 17.008 | 19.171 | 19.441 | 19.789 | 21.713 | 22.804 | 26.196 | 21.827 | 21.658 | 21.704 | 21.705 | 21.520 | 21.366 | 21.428 | 21.122 | 20.883 | 20.863 | 20.621 | 20.753 | 20.387 | 20.349 |
Ulubey | 18.493 | 19.339 | 19.793 | 19.996 | 19.225 | 19.203 | 20.017 | 15.315 | 15.276 | 14.912 | 14.584 | 14.254 | 14.192 | 14.021 | 13.647 | 13.371 | 13.135 | 12.810 | 12.955 | 12.648 | 12.350 |
Toplam | 190.536 | 207.512 | 229.679 | 247.224 | 271.261 | 290.283 | 322.313 | 334.115 | 334.111 | 335.860 | 338.019 | 339.731 | 342.269 | 346.508 | 349.459 | 353.048 | 358.736 | 364.971 | 367.514 | 370.509 | 369.433 |
Cumhuriyet'in ilk sayımından günümüze kadar Uşak Merkez nüfusu:
Yıllara göre Uşak İl Geneli nüfus miktarı | |
---|---|
1927 | 109.581 |
1935 | 130.437 |
1940 | 136.211 |
1945 | 144.955 |
1950 | 159.046 |
1955 | 172.054 |
1960 | 192.382 |
1965 | 198.144 |
1970 | 213.037 |
1975 | 230.540 |
1980 | 247.371 |
1985 | 271.472 |
1990 | 290.398 |
2000 | 322.313 |
2010 | 338.019 |
2011 | 339.731 |
2012 | 342.269 |
2013 | 346.508 |
2014 | 349.459 |
2020 | 369.000 |
2022 | 375.454 |
2023 | 377.001 |
Görüldüğü gibi 1950'li yıllara kadar Türkiye'nin nüfus artış eğiliminin benzeri bir artışa sahip Uşak 20.000'in altında nüfusa sahipti. 1950 sayımında, o tarihte bağlı bulunduğu Kütahya il merkezini nüfus olarak geçmiş (Uşak: 19.636, Kütahya: 19.448) ve 1953 yılında il olmuştur. 1955 sayımından itibaren ülkede görülen kentleşme atılımıyla birlikte hızla göç almış ve büyümüştür. Nüfusu son 50 yılda 6 kat; son 20 yılda ise yaklaşık 2 kat artmıştır.
İlçelerinden Banaz ilçe merkezi, en hızlı büyüyen ilçedir. Banaz 1935'te 662 nüfuslu bir bucak merkeziyken; 1953'te ilçe olmuş, 1955'te 2304 nüfusuyla Uşak ilinin en küçük ilçe merkezi olmuştur. Ankara - İzmir karayolu üzerinde yer alması sebebiyle diğer ilçeler göre daha hızlı gelişmiştir. 2016 yılında merkezinin nüfusu 16.553 kişi olmuştur.
Eşme ilçesi, Manisa iline bağlı ilçe iken,1953 yılında Kütahya'dan ayrılarak il statüsüne dönüştürülen Uşak iline bağlanmıştır. O yıllarda Uşak ilinin en büyük ilçesi konumundadır. İlçenin esas geçim kaynağı olan tarım nedeniyle daha yavaş bir büyüme sergilemektedir. Son yıllarda ilçede gelişen kanatlı et üretimi ve hayvancılık sayesinde yeniden büyümeye başlamıştır. 1970'te 6.200 olan ilçe merkezi, 2016'da 15.004'e nüfusa ulaşmıştır.
Karahallı ilçe merkezi 1953'te ilçe olduğu tarihte Uşak'ın en büyük ilçe merkezi iken, 2007 sayımına göre en küçük ilçe merkezi durumuna gelmiştir. (1955: 4.922; 2016: 4.010) Bu durumun başlıca sebebi, ekonomisinde tarımdan çok dokumacılığın önemli olması ve ülkede gelişen teknolojiye karşın, ilçede geleneksel üretimin rekabet edememesi dolayısıyla ilçenin göç vermesi. Bu durumu önlemek için son yıllarda ilçeye Organize Sanayi Bölgesi yapımına başlanmıştır. Özellikle İstanbul ve Bursa'ya göç etmiş Karahallılar ilçeye yatırım yapmaya başlamıştır.
Sivaslı ilçesi Banaz'dan sonra 2. sırada nüfus artışına sahip ilçedir. Özellikle ilçede çilek tarımının başlatılmasıyla ilçe büyümeye başlamıştır. İlçe olduğu tarihte 3000 kadar nüfusa sahip olan Sivaslı günümüzde 7036 nüfusa sahiptir. Ayrıca ilçe 5 tane kasaba barındırmaktadır.
Ulubey ilçesi ise Karahallı'dan sonra en fazla nüfus kaybeden ilçedir. 2000'lere kadar 19.000 - 20.000 olan ilçe nüfusu, 2016'da 13.135'e düşmüştür. Bunun başlıca nedeni il merkezine olan göçler olarak gösterilebilir. İlçe merkezi ise 1955'ten bugüne kadar 5000 civarında değişen durağan bir nüfusa sahiptir.
Ekonomi
Uşak ilinde ekonomik hayat; tarımsal faaliyetler, hayvancılık ve süt ürünleri imalatı, tekstil ve deri ürünleri imalatı, gıda ürünleri imalatı, madencilik, seramik ürünleri imalatı oluşturmaktadır.
Tarımsal faaliyet olarak tarla bitkileri, meyve ve sebze üretimi ele alındığında; fiğ vb yeşil ot, arpa, buğday, şekerpancarı ve mısır başlıca tarla ürünlerini oluşturmaktadır. Meyvecilikte üzüm üretimi ön plana çıkmaktadır. Bunun yanı sıra elma, kiraz, vişne ve armut diğer önemli meyvecilik ürünleridir.
Kuruluşundan itibaren geçiminin önemli bir kısmını topraktan elde eden Uşak, tarihi gelişimi içinde halısı, kilimi ve buna benzer el sanatlarıyla da tanınmıştır. Cumhuriyet'in ilk yıllarında Uşak Şeker Fabrikası'nın kurulmasıyla bir sanayi şehri görünümüne kavuşmuştur. Dokuma, tabakçılık, trikotaj ve toprak sanayisi ile irili ufaklı imalathane ve fabrikaları da içinde barındıran bir ekonomiye sahiptir.
Uşak, Türkiye'de ilk sanayi kuruluşlarının ortaya çıktığı illerden biridir. Uşak'ta imalat sanayiinin kurulmasında belirleyici rolü halıcılık oynamıştı. Bölgede dış pazara yönelik üretimin gelişmesi ister istemez halı dokumacılığında kullanılan girdilerin bölgede üretilmesini gerektiriyordu. Halıyla ilgili girdilerin bir bölümü geleneksel yöntemlerle yapılıyordu. Ancak üretimin artmasıyla geleneksel olarak üretilen girdiler talebi karşılayamıyordu. Bu durum fabrikasyon üretimi zorunlu hale getiriyordu. Uşak'lı tüccarlar ilk yün ipliği fabrikasının yapımına giriştiler. İlk olarak 1905'te Bıçakçızade Biraderler ve Mehmet Zeki Kumpanyası İplik Fabrikası açıldı. Bunu 1917'de açılan Hamzazadeler ve Şürekası Şayak Fabrikası izledi. 20. yüzyıl başlarında Türkiye'de çok az sayıda fabrika olduğu düşünülürse, Uşak'ta iplik fabrikalarının Uşak'lı girişimciler tarafından kurulması ve yaşatılması dikkat çekicidir. 1913 yılında yapılan sanayi sayımına göre Türkiye'de yün ipliği üreten ve yün dokumacılığı yapan 13 kuruluş vardı ve bunun üçü Uşak'taydı.
Alaşehir-Afyon demiryolunun 1869 yılında tamamlanmasıyla İzmir Metropolü ile Uşak arasında ulaşım kolaylaşmış ve kilim ve halı ticareti daha da canlanmıştır. Bu yüzden Uşak garının tarihi çok eskilere dayanır.
Cumhuriyet'in ilk yıllarında Uşak, Türkiye'nin sanayileşme hamlesine önderlik eden bir il olmuştur. Türkiye'nin ilk şeker fabrikalarından biri olan Uşak Şeker Fabrikası1926'da işletmeye açılmıştır. Uşak Şeker Fabrikası, Cumhuriyet tarihindeki ilk özel yatırımdır.[]
1970'lerden sonra Uşak imalat sanayiinde yeniden bir canlanma olmuştur. Büyük bir bölümü yerel sermaye tarafından gerçekleştirilen ve imalat sanayiinin çeşitli alanlarına dağılan çeşitli yatırımlar gerçekleştirilmiştir.
Uşak kamu yatırımı almadan büyüyen bir ildir. Bu durum, halkın ticarete olan ilgisine bağlanabilir.
Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye'nin sanayileşme hamlesine öncülük eden Uşak, bu görevine zaman içinde de devam etmiştir. Ana üretim konusunu tekstil, deri ve seramik oluşturmaktadır. Halihazırda Türkiye'de tüketilen % 60'ı, gazlı sargı bezinin % 91'i, pelüş battaniyenin % 90’ı, yün ipliğin % 65’i, seramiğin % 22’si Uşak’ta üretilmektedir.[]
Şehirde son tespit edilen durumlardan biri de; Türkiye'nin ve Avrupa'nın en zengin altın maden yataklarının Uşak'ta olmasıdır.
Eşme'de el yapımı kilim, Sivaslı ilçesinde; çilek üretimi çok yoğundur. Banaz ilçesi de kiraz üretimi konusunda öncüdür. Sivaslı, Eşme ve Banaz'da Haziran ayı içerisinde festivaller düzenlenir.
Uşak İl Merkezi'nin Bazı Merkezlere Uzaklığı (Km) | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Şehir | İstanbul | Ankara | İzmir | Bursa | Adana | Antalya | Eskişehir | Konya | Samsun | Trabzon | Gaziantep | Diyarbakır | Van | Denizli | Manisa | Kütahya | Afyonkarahisar | ||
Uzaklık (km) | 491 | 368 | 211 | 311 | 689 | 293 | 217 | 339 | 782 | 1115 | 894 | 1207 | 1551 | 146 | 193 | 139 | 116 | ||
Karayolları Genel Müdürlüğü23 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . |
Konum
Kültür
Uşak eskiden beri kültür ve eğitim çalışmalarına önem vermiş bir ildir. 1671 yılında Uşak'a gelen Evliya Çelebi, eserinde burada alim ve ileri gelenlerin çok olduğundan bahsetmiştir.
Cumhuriyet'in ilanından önce Uşak'ta faaliyet gösteren 26 medrese ve çok sayıda mektep bulunmaktaydı.
Eğitim
Uşak ili Uşak üniversitesi ve kaliteli eğitim veren liselerini bulundurması bakımından da önemli bir ilimizdir. Uşak Fen lisesine her yıl çevre ilçe ve illerden pek çok öğrenci gelmektedir.
Uşak halk türküleri
- Vikikaynakta Uşak halk türküleri kategorisi bulunmaktadır
Bazı meraklıların ve halk müziğine gönül vermiş birkaç Uşaklının sayesinde birçok Uşak halk türküsü radyo repertuvarlarında bulunmaktadır. Bunlardan bazıları arpalar hasır oldu, aşağıdan gelir yörük evleri, aşağıdan geliyor fadimem, aşağıdan geliyor gül ayşe, ay bulutta, ayağında mesi var, ayşe dedim adına, bahçenin harımıyım, bahçenizde güren var, binnaz kızı naz kızı, çattılar kazan taşını, çay başında çırpınıyor baykuşlar, çeşmeden döndü geliyor, çeşmeden dudu geçti, ekinler ekilirken, evlerinin önü kuyu, evlerinin önünde bulgur dibeği, evren köyün alt yanında bostanı, ey su yolu, feslikanım dam başında, karanfil oylum oylum, göç dereden gece geçtim, gül kurusu kalburda, hadi gidem garadaşa, hani benim yemenim, harman yeri düz düze, islicenin çeşmeleri, ince karanfildir kavganın başı, islamoğlu, karşı karşı evimiz, kiremitte buzmusun, küp dibinde bulgurum, meleme koyunum vazgeç kuzundan, nazoğlunun biber gibi benleri, ormandan gel, pabucumun beli kırık sürürüm, paşa beyin merdivenden inişi, penceresi yeşil perde, portakalın sarısı (memduh bey) siyah keten carım var, sizin dükkân bizim dükkân demirden, uzun uzun kamışlar, vardım takmak hanına, yılan aktı kamışa, yordu beni evinizin yokuşu vs..
Uşak'ta Batı Anadolu ağzı kullanılmaktadır.
Turizm
İlden E-23 karayolu geçmektedir. Bu açıdan Uşak önemli bir yerdedir. Tarihi ve doğal zenginliklere sahip olmasına rağmen tesis azlığı ve yetersiz tanıtım nedeniyle turizm sektörü Uşak'ta yeterince gelişememiştir.
İlin doğal güzellikleri ve mesire yerleri
İl merkezindeki mesireliklerin yanında Banaz ilçesinde Evrendede ve Çokrağan, Sivaslı ilçesinde de Evrenli (Doğal Park) Mesire Yeri bulunmaktadır. Ayrıca Ulubey Kanyonu, ABD'nin Arizona Eyaleti sınırları içerisinde bulunan Büyük Kanyon'dan sonra dünyanın en büyük 2. kanyonudur.
Ulubey Kanyonu
Uşak ilinin Ulubey ilçesi sınırları içerisinde bulunan kanyon. ABD'nin Arizona Eyaleti sınırları içerisinde bulunan Büyük Kanyon'dan sonra dünyanın en büyük 2. kanyonudur. Bugüne kadar bilinmeyen kanyon, Ulubey Çayı ve Banaz Çayı boyunca devam eden bir ana kanyon ile buna bağlanan onlarca büyük yan kanyonlardan oluşur. Ulubey çayı, bütün kanyonu adeta saklı bir cennete çevirmiştir.
Merkez Akse Çamlığı
Akse Çamlığı 70 hektar genişliğindedir. Uşak'a uzaklığı 4,5 km olup Kurtbaba mevkiinde bulunmaktadır.
Mesire yerinin asli ağaç türü kızılçamdır. Çamların yaş ortalaması 50-100 yıl arasında değişmektedir.
Topografik durum açısından fazla arızalı değildir. Birkaç kuru dere ile vadilere ayrılmış durumdadır. Çamlığın yolu her araç için her zaman gidiş ve gelişe müsaittir.
Göğem Köyü Çamlığı
Yunan başkumandanı General Trikupis'in esir alındığı tepeyi ve bu tepede dikilen zafer anıtını görüş sahası içine alan bu çamlık Uşak'a 15 km uzaklıktadır. 1961 yılında bölmeli tepeye anıt inşa olunurken bu çamlığa da valilik ve İller Bankası'nca üç adet dinlenme evi yaptırılmıştır.
Çokkozlar
Merkeze 3 km uzaklıkta ve Uşak-Sorkun yolu üzerinde, dere yolu bağları arasındadır. Bir zamanlar Evliya Çelebi'nin de ziyaret edip beğendiği tarihi bir mesireliktir. Yenileme çalışmaları 2009 yılında bitmiş, alan genişletilmiş ve çevre düzenlemesi yapılmıştır.
Ilıcaksubaşı
Uşak'a en yakın bir su başı olan ve Ankara-İzmir asfaltının dibinde bulunan bu mesirelik meyilli bir dere içindedir. Ilıcaksu'dan Değirmenderesi'ndeki su değirmenleri yararlanmaktadır.
Huzur Park
İzmir yolunun 5. km'sinde, yeşillikler ve çiçekler içinde bir dinlenme yeridir. Parkta Uşak yemeklerini tatma imkânının yanında spor yapma ve kayığa binme gibi aktiviteler de mümkündür.
Bölme beldesi etrafinda Şakşak, Kocal, Küçükçeşme, Cingöz, Kocaçeşme, Üyücek ve Aşıgöz mevkileri piknik alanı olarak kullanılmaktadır.
Kaplıcalar
Banaz'daki Hamamboğazı, Ulubey'deki Aksaz ve Merkez ilçedeki Emirfakı ve Örencik köyü'ndeki kaplıcalar, Uşak'ta yer alan kaplıcalardır. Banaz'daki Hamamboğazı kaplıcası konaklamaya ilkbahar ve yaz aylarında uygundur.
Prehistorik çağlardan beri değişik medeniyetler tarafından iskan edilmiş olan Uşak ilinin hemen her tarafında bu medeniyetlere ait kalıntılara rastlamak mümkündür. Özellikle Hellenistik, Roma ve Bizans Çağı eserleri bölgenin en zengin arkeolojik buluntularıdır.
Ulubeyli Sülümenli Harabeleri, Sivaslı Selçikler Köyü Harabeleri, Sivaslı Payamalanı ve Banaz Ahat Köyü Harabeleri bu yerler arasındadır.
Tarihi köprüler
Karahallı ilçesindeki Clandras Köprüsü yanında Çanlı Köprü, Halıpazarı Köprüsü ve Beylerhanı Köyü sınırları içindeki Beylerhan KöprüsüUlucak Köyü sınırları içerisinde yer alan Çatal (Değirmen) köprüsü Uşak'ın tarihi köprüleridir.
Tarihi camiler
Uşak Ulu Camii 1419 yılında Germiyanoğlu Beyi II.Yakup Bey tarafından yaptırılmıştır. 'nda bulunan Karaali Camii 1519 yılında inşa edilmiştir. Burma Camii 16. yüzyılda inşa edilmiştir. Çakaloz Camii 19. yüzyılda inşa edilmiştir.
Spor
2018-2019 Sezonu sonunda, Uşak'ın futboldaki takımı Utaş Uşakspor 2. Ligde grubunu 11.sırada tamamlamıştır. Uşak'ın 4 takımı Voleybol kadınlar bölgesel liginde, 1 takımı da EBBL'de yer almıştır.
Futbol Türkiye Kupası 'nda Utaş Uşakspor başladığı 3. turda Kırklarelispor'a elenmiştir.
Önemli spor tesisleri: Uşak 1 Eylül Stadyumu (5.944), Uşak Yeni Spor Salonu (3.000), Uşak Osman Çağlı Olimpik Y. Havuzu (1.000)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2020.
- ^ "Uşak Nüfusu Giderek Artıyor 377 bin 1 kişi Olduk, Uşak Nüfusu, Erişim: 7 Şubat 2023". 7 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Şubat 2024.
- ^ ""Uşak" TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 42; sayfa: 223, Mehtap Özdeğer". 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
- ^ Osmanlı Tarihi, I. Cilt, 10. baskı, sf: 58-62, Türk Tarih Kurumu Yayınları-Ankara-2011, Ord. Prof. İsmail Hakkı Uzunçarşılı
- ^ a b (PDF). 29 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2016.
- ^ 15-16. Yüzyıl Arşiv Kaynaklarına Göre Uşak Kazasının Sosyal ve Ekonomik Tarihi, sf: 56-57, İstanbul-2001, Dr. Mehtap ÖZDEĞER
- ^ "Yeniden bir vilâyet ve dört kaza kurulması hakkında Kanun (Kanun No:6129; Kabul tarihi:9/7/1953)" (PDF). Resmi Gazete. 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 21 Mart 2020.
- ^ . 30 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2012.
- ^ . 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
- ^ (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
- ^ . 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
- ^ . 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
- ^ . 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g h
- "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Uşak Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Uşak Nüfusu". nufusune.com.
- "Uşak Nüfusu". nufusubu.com.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2020.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- ^ Karayolları Genel Müdürlüğü 7 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İller Arası Mesafe
- ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;:1
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
- ^ Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996)
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Uşak (il) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Uşak Valiliği 29 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Uşak il Kültür ve Turizm Müdürlüğü 15 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Usak Ege Bolgesi nde Bati ve Orta Anadolu yu birbirine baglayan Ic Ege Bolumu nde Gordes Usak Platosu uzerinde bulunan il 31 Aralik 2023 yili verilerine gore nufusu 377 001 dir UsakIlIlin Turkiye deki konumuIl sinirlari haritasiUlkeTurkiyeCografi bolgeEgeIdare ValiYuzolcumu Toplam5556 km Rakim907 mNufus Toplam349 459 Yogunluk66 km Kir106 570 Sehir242889Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Il alan kodu276Il plaka kodu64Resmi site www usak gov tr www usak bel tr Usak karayoluyla Izmir e 211 km Ankara ya 368 km ve Istanbul a 491 km uzakliktadir Merkez ilcenin nufusu 206 234 TUIK 2016 olarak tespit edilmistir Aralik 2023 TUIK verilerine gore il nufusu 377 001 dir 6 Ilce 11 belediye bu belediyelerde 72 mahalle ayrica 245 koy bulunmaktadir TarihceUsak adinin tarihi Usak yoresi tarihin bilinen donemlerinden beri bir yerlesim bolgesidir Kentin bilinen en eski adi Temenothytiadir kaynak belirtilmeli Kent bu adi Heraklilerden Aristomakhosun oglu Temenostan almistir kaynak belirtilmeli Temenos Roma Imparatorlugu donemi sikkeleri ustundeki Temenos Oikistes Kurucu Temenos ya da Ktistes yazitlari ve Temenos tasvirleriyle bilinmektedir Temenothyria Flavuslardan sonra Flaviopolis adini almistir Il merkezi Usak in eski adi Ussak tir Ussak kelimesi iki anlama gelmektedir Ussak kelimesi Asiklar Diyari anlamina gelmektedir Evliya Celebi unlu Seyahatname sinde bu adi Asiklar Diyari olarak yorumlamistir Bunun yani sira Anadolu daki tarihi yer adlari kitabinda Usak isminin buradaki Obsekion kentinin isminden turedigi yazilmaktadir Evren dede soylencesi Usak ta saz ve soz ustasi bircok asik yasamistir Asiklar halk arasinda dilden dile yayilan soylencelere de konu olmustur Bunlardan biri Evren Dede soylencesidir Anlatilanlara gore bir zamanlar Usak in Banaz ilcesinin gunumuzde Evren Dede korulugu denilen bolgesinde turkuler calip soyleyen bir Turkmen koca yasamaktadir Ezgiler o kadar guzeldir ki ezgiyi duyan sese dogru kosar ve Evren Dede susmadikca da yanindan ayrilamaz Bir gun gelir ve artik koruluktan ses gelmez olur Koruluga gidenler ise Evren Dede den hicbir iz bulamazlar Ama Usak lilar onun sazindan gelen nagmelerin koruluga sindigine ve hala ruzgar estikce onun sazinin nagmelerinin duyulduguna inanirlar Ele gecen buluntular Usak ve cevresinin MO 4 binden itibaren iskan edildigini gosterir kaynak belirtilmeli Kalkolitik cag olarak adlandirilan bu devri takip eden Bronz caginda da bolgede yasam devam etmistir MO 2 binde Anadolu da ilk siyasi birligi kuran Hititler in batisindaki Usak bu medeniyete sinir olmustur Afyon ve Kutahya illeri bu medeniyetin batidaki son yerlesim alanlaridir MO 620 tarihindeki Kimmeri istilasindan once ve Hititler den sonraki Frig medeniyetinin de batisinda kalan bu bolge ayni tarihlerde Lidya hakimiyetinde idi Lidya Krali Krezusun Pers Imparatoru Sirus a yenilmesinden sonra Usak bolgesi Pers hakimiyetine gecti Buyuk Iskender in Anadolu ya gecerek Persler i yenilgiye ugratmasiyla Usak ta Makedonya kralligi denetimine gecti Daha sonra Bergama Kralligi topraklarina katilan yerlesim MO 189 da konsul Gnaeus Manlius Vulso nun Galatlar a duzenledigi seferde Roma topraklarina katildi Roma Imparatorlugu nun MS 395 yilinda ikiye bolunmesiyle Usak Bizans egemenligine girdi 1069 1070 yilinda Emir Afsin komutasindaki ordularin Uskudar a kadar olan akini sirasinda Usak ta kisa sureli Selcuklu egemenligine yasandi 1071 Malazgirt Meydan Muharebesi nden sonra Turkler hizla Anadolu iclerine yayilmaya basladi Usak ve yoresi de Kutalmisoglu Suleyman Sah tarafindan 1076 da Bizans tan alindi I Hacli Seferine kadar Usak Selcuklu egemenliginde kalmis 1097 yilinda meydana gelen Dorileon Muharebesi 1097 sonrasinda Usak ve yoresi yilinda Bizans egemenligine gecti Hacli seferlerinden sonra Konya yi kendilerine merkez edinen Selcuklular yeniden toparlanmaya basladilar 1182 de Usak ve yoresini yeniden ele gecirdiler Ancak bu siralarda Selcuklular in taht kavgasiyla ugrasmasindan yararlanan Bizans bolgeyi yeniden ele gecirdi Usak ve cevresi Selcuklu egemenligini altina ancak I Alaeddin Keykubad zamaninda 1233 te girdi Germiyanogullari donemi Germiyanogullari Usak ve Kutahya illerinin tarihinde onemli bir paya sahiptir Germiyanogullari III Giyaseddin Keyhusrev doneminde Anadolu Selcuklu Devleti nin bati sinirina yerlesmistir Germiyanogullari II Giyaseddin Mesud doneminde Anadolu Selcuklu Devleti ile mucadeleler girismis ve Selcuklu Devletinin parcalanmasiyla Usak in da icinde oldugu genis bir bolgeye egemenlik kurmustur 1390 1402 yillari arasinda Osmanli idaresinde bulunan Usak Ankara Savasindan sonra 1429 yilina kadar Germiyanogullari beyliginin yonetiminde bulundu Germiyanoglu II Yakub Bey in vasiyeti uzerine Usak la birlikte tum beylik topraklari Osmanli Devleti ne katildi Osmanlilar donemi Osmanlilar doneminde Usak Anadolu eyaletinin na bagli bir kazaydi 1867 yilinda merkezi Bursa olan Hudavendigar Vilayetine baglanan nin kazasi oldu 1908 yilinda mutasarriflik yani bagimsiz sancak oldu Usak ta bu tarihlerde sancak yapilan diger yerlerin arasina katilmak icin ya da Aydin sancagina baglanmak icin cabaladiysa da kaza olarak kaldi Esme ilcesi ise once Anadolu eyaletine bagli Saruhan sancagina bagliydi Manisa merkezli bu sancak 1847 yilinda Saruhan Biga merkezi Canakkale ve Karesi merkezi Balikesir sancaklarindan olusan Saruhan vilayetine 1867 yilinda merkezi Izmir olan Aydin vilayetine baglanmistir Usak Osmanli doneminde Suhte ve Celali isyanlari donemleri haric tutulursa sakin ve baris icinde yasadi Celali isyanlarinin devaminda 1603 1610 yillarinda Buyuk Kacgunluk olarak adlandirilan donemde Hayalioglu adli Celali reisi Usak ve cevresinde yikima sebep oldu Suhte ve il erleri Celaliler e karsi mucadelede bulundular Bu donemde Celali tehditlerine karsi Usak sehrinde Sah Ishak kalesi insa edildi 18 yuzyilin sonlarina dogru Usak Voyvodasi Acemoglu olayi patlak verdi Osmanli gucleri Usak ve civarinda halka zulum ve baski yapan Acemoglu Ahmed uzerine harekete gecti Usak in Oksuz koyu yakinlarinda yapilan savasta Osmanli guclerinin yenilerek cekilmesiyle Acemogullari Usak a yerlesti 1795 yilinda Acemoglu nun oldurulmesiyle Usak ta denetim saglanabildi 19 yuzyilin sonlarina dogru Haci Muradoglu adindaki bey isyan ederek Sah Ishak kalesine cekilmis ancak oldurulmesiyle isyan bastirilmistir 1916 yilinda da Usak ve civarinda cete faaliyetleri yasandigi kayitlarda gorulmektedir Koyluler devlet gorevlilerine ve Celaliler e karsi Suhteler le guc birligi etti kaynak belirtilmeli Hayalioglu adinda bir Celali Usak cevresini kasip kavurdugunda Suhteler il erleri ile birleserek Celaliler e karsi ciktilar 18 yuzyilda ayanlarin guc kazanmasi bunlarin halka baski yapmasina da neden oluyordu Bunun Usak taki ornegi de Usak ayani Cevreoglu Ahmed olayidir 1778 de Banaz ve Usak kadilarinin merkeze gonderdikleri mektuba gore Cevreoglu Ahmed ve kardesi Kadi Suleyman ile yardakcilarindan Coyke Mustafa uzun sureden beri halka baski yapmaktaydilar kaynak belirtilmeli Harmende Asiretinin vekillerinden Osman oldurulmus mal ve hayvanlarina el konmustu Caber ve Cakal Asiretlerine de baski yaparak bunlari Izmir de oturmaya zorlamislardi Ayrica gelen gecen yolculara da saldiriyorlardi Ulu Goben Koyu nun pazarina giden bir Hristiyani oldurup beraberindeki Haci Mustafa yi ve baskalarini da yaralamislardi kaynak belirtilmeli Buna benzer daha bircok olaya sebebiyet vermislerdi Bu olaylar uzerine Anadolu Beylerbeyi olaya mudahale etmek ve devlet otoritesini yeniden kurmak uzere gorevlendirilmisti Ancak Cevreoglu nu yargilayacak mahkeme her nedense bir turlu toplanamadi ve Cevreoglu nun etkinligi bir sure daha devam etti Yine 18 yuzyilda Ibrahim Kethuda Anadolu Beylerbeyi ne bagli kethudalik gorevinde iken once Antep te ardindan Hayfa da cikan isyanlari bastirmaya memur edilir Kendisine verilen emirleri yerine getirip isyanlari bastiran Ibrahim Kethuda ya hizmetlerinden dolayi Sancakbeyligi rutbesi uygun gorulur Ancak bu gorevi kabul etmeyen Ibrahim Bey Usak in guneyine dusen topraklarin timarina razi olur Milli Mucadele donemi Yunan isgalinden once Usak Istanbul Hukumeti nin tutumuna karsi Mustafa Kemal onderliginde baslayan Milli Kurtulus Harekati yurdun dort kosesinden destekleniyor ve yer yer Mudafaa i Hukuk Cemiyetleri kuruluyordu Usak ta da Ibrahim Tahtakilic baskanliginda kuruldu Yunanlar Izmir e asker cikarmislar ve Anadolu iclerine dogru ilerlemeye baslamislardi Bu siralarda Usak da hummali bir faaliyet icindeydi Halk Usak Mudafaa i Hukuk Cemiyeti ni destekliyordu kaynak belirtilmeli Alaeddin Tiritoglu mahallen teskil edilen ve kendisinin idare ettigi ufak bir milli kuvvetin kumandani idi Ayrica 1920 yilinda kurulan Usak Hucum Taburundan baska ihtiyat erlerinden 250 300 kisilik silahli Usak Milli Piyade Taburu kuruldu Kisa bir sure sonra merkez bucak ve koylerden dort boluklu Usak Suvari Alayi meydana getirildi Bu siralarda Usak ta bulunan Kuva yi Milliye ve 23 Firka tumen komutani Izzettin Calislar ilerleyen Yunan kuvvetlerine karsi koymak icin Inay Istasyonu na Usak Hucum Taburu ndan bir boluk gondermisti Ayrica cephe komutanligi Simav mintikasinda toplanmis Yunanlar a karsi taarruza gecen kuvvetlerin Usak ta bulunan birliklerle ve Usak Mudafaa i Hukuk Cemiyeti nin yardimiyla desteklenmesini emretmislerdi Bu emir uzerine 23 Firka Kumandanligi diger kuvvetlerle birlikte Jandarma Yuzbasi Ismet Inonu kumandasindaki Usak Hucum Taburu nu Demirci ye gondermisti Cok az olan cephane ve bombalar da bu taburla birlikte yollanmisti Bu sebepten Usak Cephesi zayiflamisti Firkanin Usak cephesinde kalan 68 ve 69 alaylari er at silah ve giyim itibariyla zayif idi Elde guvenilecek ihtiyat kuvveti olarak yalniz Usak Milli Piyade Taburu ile Usak Milli Suvari Alayi kalmisti Usak in Yunanlar eline gecisi 27 Agustos 1920 gunu dusman kuvvetleri Alasehir den seri bir hareketle Usak istikametinde taarruza gectiler Usak taki 23 Tumen in 1500 mevcudu vardi kaynak belirtilmeli Tumen Usak i ortmek ve mudafaa etmek icin Saraykoy Karakuyu Karahasan koyleri hattinda mevzilenmis ve sol yani ile Selikler koyune kadar uzanmisti Kurban Bayrami izni yuzunden Usak ta mevcutlari az olan Usak Milli Piyade ve atli bolukleri birakilmisti Bunlar da Saraykoy uzerine ilerleyen Yunan kuvvetlerine karsi cephe almak uzere o istikamete kaydirilmislardi Yunanlar Sandikli Koyu Saray Koyu hattina yanasti Bu suretle basladi Yunanlar Musa cetesinin kilavuzlugu ile gece karanliginda Saraykoy ve Kulkoy arasinda bulunan yuksek kayalara cikmaya muvaffak oldular Daha o gun Demirci muharebelerinden donen 44 ve 108 mevcutlu iki tabur ile Usak ta bulunan bir hucum bolugunun geceleyin Yunanlara karsi yaptiklari taarruzla bu tepeleri ele gecirmek mumkun olmadi 28 Agustos sabahi muharebe dusmanin ustunlugu ile devam etti Dusman en az 12000 piyade ve kuvvetli topcu ve suvari birlikleri ile taarruzun agirligini Karakuyu ile Kulkoy arasinda bulunduruyordu Yunanlar yerli halkin direnmesine ragmen 29 Agustos 1920 tarihinde Usak i isgal ettiler Usak in geri alinisi Usak in isgal altinda kaldigi tam iki sene icinde Buyuk Millet Meclisi Hukumeti Garp Cephesi ni kuvvetli bir hale getirdi Garp Cephesi Kumandani Ismet Inonu Inonu Savaslari ni kazandi Ordular Sakarya Meydan Muharebesi nde Yunan ordusunu yendi Bunu Mustafa Kemal Pasa nin Afyon Dumlupinar Meydan Muharebesi zaferi takip etti Mustafa Kemal Pasa nin idare ettigi Turk kuvvetleri 30 Agustos 1922 tarihinde Murat Daglari nin dogu eteklerinde Cal Koyu mintikasinda Yunan ordularinin buyuk kismini kusatarak yok etti Turk ordularinin imha hareketinden kurtulabilen ve kumandasinda toplanan I ve II Yunan piyade tumenleriyle bir suvari tugayi ve meshur Palantras Mufrezesi I kolordunun taarruzu karsisinda 30 ve 31 Agustos gunlerinde Hallaclar Kaplangi dagi hattinda kesin bir maglubiyete ugratildi General Franko 1 Eylul 1922 gunu umitsiz bir halde Usak in Kapaklar Kusura Deresi Elma Dagi hattinda tutunmaya calisti Sonra da Karlik istikametinde ilerleyen 6 Tumenin onunde tutunamayarak kacti Birlikler 1 Eylul 1922 gunu ikindi vakti Usak ovasinda sehre dogru suratle ilerlerken sehir yaniyordu Bu sirada sehre ilerleyen birliklerin basinda Kumandan Izzettin Calislar bulunuyordu ve 2 Eylul 1922 de Usak isgalden kesinlikle kurtuldu 1 Eylul Usak in kurtulusu olarak kutlanir Yunan baskomutani Trikupis in esir alinisi Usak icin gurur kaynagi olan konulardan biri de Yunan baskomutani Nikolaos Trikupis in Eylul 1922 de Ataturk un komutasinda bulunan Kafkas Tumen Komutani Halit Bey tarafindan Usak ta yakalanmasidir 30 Agustos 1922 de Dumlupinar Baskumandanlik Meydan Muharebesi nde bozguna ugrayan Yunan Ordusu nun buyuk bir kismi Dumlu Buyukoturak Banaz Kizilhisar ve uzerinden Usak a dogru cekilirken Yunan ordulari baskomutani General Trikupis in de icinde bulundugu buyuk bir birlik ni gecerek 2 Eylul 1922 gunu koyune gelmisti Ayni gun 5 Kafkas Tumeni ne mensup birlikler muhtelif savaslar vererek ve Elma Dagi nin guneydogusunda bulunan Gogem Koyu nun dogu yakasina yaklastiginda Karacahisar ve Camyuva Mingirap koylerinin yanmakta oldugu haberini almislardi Bir muddet sonra kucuk rutbeli bir Yunan subayi tumen kumandaninin yanina gelerek General Trikupis in teslim olmaya karar verdigini soyledi 5 Kafkas Firkasi Kumandani Halit Bey Liva Komutani Hopali Ali Riza Bey e Yunan subayinin getirdigi haberi bildirdi ve gidip Yunanlar i teslim almasini emretti 2 Eylul 1922 gecesi saat 22 30 siralarinda Suvari Bolugu Komutani Sivasli Yuzbasi Ahmed Bey esir generaller ile maiyetlerini Bolmeli Tepe deki Cakmakli Tepe 5 Kafkas Firkasi Komutani Albay Dadayli Halit Bey in Halit Akmansu yanina getirdi Yunan komutaninin Usak ta Ataturk un huzuruna cikarildigi ev su an muze olarak ziyarete aciktir Usak in il olusu 15 Temmuz 1953 tarihine kadar Kutahya nin ilcesi olan Usak kendisine bagli Sivasli Ulubey Banaz ve Karahalli bucaklarinin ilce haline getirildigi duzenlemeyle il olmustur Ayni tarihe kadar Manisa nin ilcesi olan Esme ilcesi de Gure Sirge ve Inay bucaklariyla birlikte Usak a baglanmistir Bu yildan sonra Kutahya ili Gediz ilcesinden 13 koy ve Altintas ilcesinden 3 koy Manisa ili Selendi ilcesinden 1 koy ve Afyonkarahisar ili Sandikli ilcesinden 1 koy Usak a baglanmistir Ataturk ve Usak Ataturk Usak a ilk defa 2 3 Eylul 1922 tarihinde komutan olarak ikincisi 16 Ekim 1925 tarihinde cumhurbaskani olarak ve ucuncu defa ise 1934 yilinda Iran Sahi Riza Pehlevi ile birlikte gelmistir Ayrica Ataturk un esi Latife Hanim da Izmir deki Usakli tuccarlar ailesi olan Ussakizadelerdendir Usak hakkinda yazilanlar Usak ta Lidya Frigya Hellen Roma Selcuklu ve Osmanli gibi bircok uygarligin izleri gorulebilmektedir Usak la ilgili gecmise ait bilgilerden birini unlu gezgin Katip Celebi Cihannuma isimli eserinde verir Usak Kutahya dan batiya bir merhale Murat Dagi yakininda bir dere icinde kaleli bir kasaba 150 adet koyu bulunan mamur bir kazadir Kasabasi genis bir ovanin dogusuna dusup koyleri o ovada bulunmaktadir Seccade ve halisi meshurdur Bir diger gezgin Evliya Celebi ise Usak halisi hakkinda bilgiler verir Seyahatname de Usak halisinin cok kiymetli oldugu ve degisik bolgelere ihrac edildigi yazilidir Evliya Celebi Usak ta Rum ve Ermeniler in kalabalik bir nufusa sahip oldugundan da bahseder Tarih boyunca Usak ta Turklerle birlikte Rum ve Ermeniler dostluk icinde yasamislar ve adli iki Alman arastirmaci Usak haliciligina dair yaptiklari ve 20 yuzyilin ilk ceyreginde birkac basimi yapilan eserde gerek Hollanda ve gerek Birlesik Krallik taki yuksek sinifa mensup ailelerin evlerinde 18 yuzyildan kalma Usak halilarinin butun odalari kaplamakta oldugundan bahsederler Bugun de Berlin Bergama Muzesi nde sergilenmekte olan 15 yuzyila ait madalyon tipli buyuk hali Usak halilarinin o donemdeki degerine bir ornek teskil eder Cografi yapiGenel konumu Usak ilinin ilcelerini gosteren bir harita Usak ili komsu iller olan Kutahya ve Afyonkarahisar gibi Ege Bolgesi ile Ic Anadolu Bolgesi arasinda bir gecit olusturan Ic Bati Anadolu Bolumu uzerinde yer alir Genel olarak ilin kuzey kuzeydogu ve dogu kesimleri daglarla ve guneybatisi yuksekligi 1000 metrenin altinda olan ovalarla kaplidir Usak in kuzeyinde Kutahya iline bagli Saphane Gediz ve Dumlupinar ilceleri dogusunda Afyonkarahisar iline bagli Sinanpasa ve Hocalar ilceleri guneyinde Denizli iline bagli Civril Bekilli Cal Guney ve Buldan ilceleri batisinda ise Manisa iline bagli Sarigol Alasehir Kula ve Selendi ilceleri bulunmaktadir Il topraklari 5341 km lik yuzolcumuyle Turkiye alaninin yaklasik 0 7 sini kaplar Murat Dagi Bulkaz Dagi ve Ahir Dagi ilin kuzey kuzeydogu ve dogudaki dogal sinirini olusturur Bu daglar il topraklarini Kutahya ve Afyonkarahisar dan ayirir Il topraklarinda agirlikli yeri platolar tutar Yeryuzu sekilleri Daglar Daglar il topraklarinin 37 sini kaplar Usak taki daglar ilin kuzey kuzeydogu ve dogu kesiminde bir silsile halinde bulunmaktadir Usak Kutahya sinirindaki Murat Dagi 2312 metre yuksekligiyle ilin en yuksek kesimini olusturur Ilin ikinci yuksek dagi Sivasli ilcesinin dogusunda yuksekligi 1990 metre olan Bulkaz Dagi dir Bu dagin dogu kesimleri Afyonkarahisar ili sinirlari icinde kalir Usak Ovasi nin kuzeyinde yer alan Elma Dagi nin yuksekligi ise 1805 metredir Il alaninin 57 5 gibi buyuk bir bolumunu kaplayan platolarda yer yer tepelik alanlara rastlanir Usak ilindeki daglar sunlardir Bulkaz Dagi Elma Dagi Ahir Dagi Bunlarin disinda Esme ilcesinde yukseklikleri 1000 1200 metre civarinda olan Kemer Omurbaba Ahmetler ve Kurtdagi tepeleri ormansiz ve ciplak tepelerdir Karahalli ilcesinde onemli ozelligi olan dag yoktur Ulubey ilcesinde ise son yillarda Turkiye nin en buyuk altin madenlerinin 105 ton rezerv tespit edildigi 1200 m yukseltili Kisla Dagi bulunmaktadir Kanyonunuda bulunmaktadir Bu kanyonun ozelligi Amerika Birlesik Devletleri nde bulunan Grand Buyuk Kanyon dan sonra dunyanin 2 buyuk kanyonu olmasidir Ovalar Usak il topraklarinin 5 5 ini ovalar kaplar Usak ilinde ovalarin en onemlileri Buyuk Menderes in kollarindan olan Banaz Cayi etrafinda gelisen 900 m yukseltili Banaz Ovasi ile bunun batisindaki 880 m yukseltili Usak Ovasi dir Ayrica Sivasli Ovasi 930 m ve 410 m da Usak taki ovalardan bazilaridir Su Kaynagi Usak ta iki onemli irmak vardir Bunlar Buyuk Menderes in kolu olan Banaz Cayi ve Gediz Nehri dir Ayrica Banaz Cayi ve Gediz Irmagi na katilan cok sayida kucuk akarsu vardir Iklim Usak iklimi Aylar Oca Sub Mar Nis May Haz Tem Agu Eyl Eki Kas Ara YilEn yuksek sicaklik C 18 3 20 0 27 0 30 0 32 1 36 6 40 2 38 2 35 7 32 2 26 0 21 8 40 2Ortalama en yuksek sicaklik C 7 1 8 0 12 1 16 5 21 9 26 8 30 6 30 7 26 4 20 4 13 8 8 7 18 6Ortalama sicaklik C 2 4 3 1 6 4 10 8 15 9 20 5 23 7 23 7 19 0 13 6 7 9 4 1 12 6Ortalama en dusuk sicaklik C 1 1 0 8 1 5 5 4 9 4 12 9 15 9 15 9 12 0 8 1 3 5 0 7 6 9En dusuk sicaklik C 15 4 15 12 5 6 2 1 4 4 7 6 8 0 2 6 2 2 8 2 12 15 4Ortalama yagis mm 71 3 62 9 54 2 59 5 45 2 20 8 16 9 9 6 15 8 42 1 67 6 75 6 541 5Kaynak Turkiye Devlet Meteoroloji Isleri Genel Mudurlugu Yagislar Usak Akdeniz yagis rejiminin etkili oldugu bir alandadir Yagislar en cok kis aylarinda gorulur Yaz aylari ise kuraktir Mevsimlere gore yillik yagis dagilimiKis 43 6Ilkbahar 28 2Yaz 8 8Sonbahar 19 4 Ilde yagislar ilcelere gore de farklilik gosterir En cok yagis alan ilce Banaz en az yagis alan ilce ise Esme dir Ruzgarlar Usak ta egemen olan ruzgarlar gunbatisi gundogusu ve karayeldir Il merkezinde ortalama ruzgar hizi saniyede 2 8 metredir Bati ruzgarlari Usak ta en hizli esen ruzgarlardir Bu ruzgarlarin hizi saniyede 29 6 metreye kadar yukselir Bitki ortusu Usak Ege ve Ic Bati Anadolu Bolgeleri arasinda gecit yeri oldugundan bitki ortusunde de her iki bolgenin ozellikleri goze carpar Ancak Usak Ege Bolgesi ne gore daha soguk oldugundan Ege Bolgesi nin tipik bitki ortusu olan zeytine pek rastlanmaz Ilde daglarda cok sik ormanlara rastlanir Cok cesitli agac turlerinin oldugu bu ormanlarda yaygin agac turleri mese karacam kizilcam disbudak karaagac cinar ve ardictir YonetimIllerde protokolde ilk sirada yer alan Vali merkezi yonetimi temsil eder ve Cumhurbaskani tarafindan atanir Buyuksehir disindaki illerde yerel yonetim sehirler duzeyindedir Belediye Baskani belediye sinirlari icinde kalan secmenin oy coklugu ile secilir Ayni secmen Ilce Belediye Meclisi icin de oy kullanarak ilcelerin belediye meclislerini olusturur Ildeki butun secmenler ayrica il genel meclisi icin de oy kullanarak Il Genel Meclisinin olusumunu saglarlar Il genel meclisi ve belediye meclisi uyelikleri icin yapilan secimlerde onda birlik baraj uygulamali nispi temsil sistemi belediye baskanligi seciminde ise cogunluk sistemi uygulanir Il genel meclisi ve belediye meclisi uye sayilari ilce nufusuna gore kontenjandan kalan sayilarin partilere dagilimi ise D Hondt Sistemine gore belirlenir Kanun 2972 Madde 23 Il Genel Meclisi Il Ozel Idaresinin karar organidir baskanini uyeleri arasindan gizli oyla secer Ayrica Il Genel Meclisi kendi icinden gizli oyla bir yil gorev yapacak 5 kisilik Il Encumenini secer Merkezi yonetim Vali ve Il Mudurlerinden olusur Il Ozel Idaresi Il Genel Meclisi ve Il Encumeni secilmislerden olusur ancak Vali baskanliginda gorev yapar Yerel yonetim ise belediye baskanlari ve belediye meclislerinden olusur Usak Valisi 1967 Sinop dogumlu Turan ERGUN dur 12 5 2022 209 sayili kararla Mulkiye Teftis Kurulu Baskani iken atanmistir Usak Belediye Baskani Sivasli dogumlu Mehmet Cakin AK P 31 Mart 2019 secimlerinde 39 13 oy oraniyla secilmistir 2019 Turkiye yerel secimleri sonuclarina gore Usak Il Genel Meclisi uye sayisi 11 AK PARTI 5 CHP ve 3 IYI P olmak uzere 19 dur Usak Belediye Meclisi ise 17 AK Parti 2 CHP 11 IYI P ve 1 MHP olmak uzere 31 uyeden olusur 2023 Genel secimleri sonucu Usak i temsilen TBMM e AKP den 2 milletvekili Fahrettin Tugrul Ismail Gunes CHP den 1 milletvekili Ali Karaoba secilmistir Nufus1924 Turk Ticaret Salnamesinde Usak merkezinin nufusu 15 bin Usak kazasina bagli nahiye ve koylerin 150 civarinda koy ve Karahalli Ulubey ve Banaz Nahiyeleri nufusu ise 70 bindir Buna gore 1924 te Cumhuriyet in 1 yilinda Usak ta 85 bin kisi yasamaktadir 1926 tarihli Turkiye Cumhuriyeti Devleti Salnamesinde ise Usak in nufusu 91 298 kisi olarak verilmektedir Cumhuriyet Devrinin ilk nufus sayimi 28 Ekim 1927 de yapilmistir Bu sayim sonuclarina gore Usak Kazasi nin toplam nufusu 88 463 olarak tespit edilmistir Bunun 40 965 i erkek 47 678 i kadindir Yine ayni nufus sayimi sonuclarina gore merkez nufusu 16 887 dir Ilce sayisinin az olmasi merkez ilcenin gelisen sanayisiyle goc almasi ve ilcelerde nufus artisinin az olusu nedeniyle merkez ilcenin genel nufus icindeki payi surekli artmistir 1965 yilinda nufusun 37 si merkez ilcede yasarken 2014 yilinda bu oran 66 seviyesine yukselmistir Merkez ilce agirlikli bir nufusa sahip Usak bu agirligini diger alanlarda da hissettirmektedir 2016 yili verilerine gore il nufusunun 19 36 i 15 yasin altinda 69 44 i 15 64 yas arasinda 11 21 i 65 yas ustu nufusu olusturmaktadir Usak il nufus bilgileriYil Toplam Sira Fark Sehir Kir1955 165 374 59 25 41 631123 743 75 1960 184 733 58 12 27 49 932134 801 73 1965 190 536 62 3 30 57 133133 403 70 1970 207 512 62 9 34 69 926137 586 66 1975 229 679 60 11 38 86 817142 862 62 1980 247 224 60 8 42 103 474143 750 58 1985 271 261 59 10 46 126 078145 183 54 1990 290 283 58 7 51 146 809143 474 49 2000 322 313 58 11 56 182 040140 273 44 2007 334 115 51 4 65 217 267116 848 35 2008 334 111 53 0 65 217 567116 544 35 2009 335 860 52 1 66 221 714114 146 34 2010 338 019 52 1 67 225 570112 449 33 2011 339 731 53 1 67 228 785110 946 33 2012 342 269 52 1 68 233 659108 610 32 2013 346 508 52 1 69 238 563107 945 31 2014 349 459 52 1 70 242 889106 570 30 2015 353 048 52 1 70 248 683104 365 30 2016 358 736 52 2 71 253 733105 003 29 2017 364 971 52 2 71 258 744106 227 29 2018 367 514 52 1 75 273 83793 677 25 2019 370 509 52 1 75 278 80691 703 25 2020 369 433 52 0 76 279 88589 548 24 2021 373 183 52 1 76 284 18788 996 24 2022 375 454 52 1 Guncel Nufus Degerleri TUIK 6 Subat 2024 verileri Usak ili nufusu 377 001 dir Bu nufusun 78 73 u sehirlerde yasamaktadir 2023 sonu Ilin yuzolcumu 5 556 km2 dir Ilde km2 ye 68 kisi dusmektedir Bu sayi merkezde 160 dir Ilde yillik nufus artis orani 0 41 olmustur Tum ilcelerde nufus artmistir Nufus artis orani en yuksek ve en dusuk ilceler Karahalli 2 25 Ulubey 0 01 06 Subat 2024 TUIK verilerine gore merkez ilceyle beraber 6 Ilce 11 belediye bu belediyelerde 72 mahalle ve ayrica 245 koy vardir 2023 yili sonunda Usak ili ve ilcelerinin yerlesim yeri ve nufusla ilgili sayisal bilgileriIlce Nufus 2022 Nufus 2023 Fark Nufus Artisi Belediye Sayisi Mahalle Sayisi Koy Sayisi Koy Nufusu Sehir nufusu Sehirde oturan Alani km2 km2 ye dusen kisiBanaz 35 181 35 313 132 0 38 2 9 46 16 730 18 583 52 62 1114 32Esme 34 312 34 692 380 1 10 2 9 59 16 944 17 748 51 16 1156 30Karahalli 9 664 9 884 220 2 25 1 6 13 4 074 5 810 58 78 330 30Merkez 264 540 265 148 608 0 23 1 29 83 29 573 235 575 88 85 1655 160Sivasli 19 733 19 939 206 1 04 4 12 18 7 049 12 890 64 65 473 42Ulubey 12 024 12 025 1 0 01 1 7 26 5 829 6 196 51 53 828 15Usak 375 454 377 001 1 547 0 41 11 72 245 80 199 296 802 78 73 5556 68Ilce 1965 1970 1975 1980 1985 1990 2000 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020Il merkezi 69 593 80 283 96 394 110 255 128 378 145 146 179 458 209 033 209 912 212 859 216 172 218 953 222 484 226 583 231 563 236 301 242 566 250 006 252 044 256 669 256 050Banaz 32 931 34 001 38 309 40 369 42 343 44 619 43 350 38 594 38 393 38 057 37 488 37 405 36 959 37 009 36 609 36 325 36 343 36 098 36 373 35 778 35 647Esme 36 779 39 213 38 616 38 756 40 849 39 902 38 869 36 732 36 370 36 161 36 320 36 246 36 073 36 184 35 749 35 544 35 464 35 195 34 932 34 888 34 991Karahalli 15 732 15 505 17 126 18 059 18 753 18 609 14 423 12 614 12 502 12 167 11 750 11 353 11 195 11 283 10 769 10 624 10 365 10 241 10 457 10 139 10 046Sivasli 17 008 19 171 19 441 19 789 21 713 22 804 26 196 21 827 21 658 21 704 21 705 21 520 21 366 21 428 21 122 20 883 20 863 20 621 20 753 20 387 20 349Ulubey 18 493 19 339 19 793 19 996 19 225 19 203 20 017 15 315 15 276 14 912 14 584 14 254 14 192 14 021 13 647 13 371 13 135 12 810 12 955 12 648 12 350Toplam 190 536 207 512 229 679 247 224 271 261 290 283 322 313 334 115 334 111 335 860 338 019 339 731 342 269 346 508 349 459 353 048 358 736 364 971 367 514 370 509 369 433 Cumhuriyet in ilk sayimindan gunumuze kadar Usak Merkez nufusu Yillara gore Usak Il Geneli nufus miktari1927 109 5811935 130 4371940 136 2111945 144 9551950 159 0461955 172 0541960 192 3821965 198 1441970 213 0371975 230 5401980 247 3711985 271 4721990 290 3982000 322 3132010 338 0192011 339 7312012 342 2692013 346 5082014 349 4592020 369 0002022 375 4542023 377 001 Goruldugu gibi 1950 li yillara kadar Turkiye nin nufus artis egiliminin benzeri bir artisa sahip Usak 20 000 in altinda nufusa sahipti 1950 sayiminda o tarihte bagli bulundugu Kutahya il merkezini nufus olarak gecmis Usak 19 636 Kutahya 19 448 ve 1953 yilinda il olmustur 1955 sayimindan itibaren ulkede gorulen kentlesme atilimiyla birlikte hizla goc almis ve buyumustur Nufusu son 50 yilda 6 kat son 20 yilda ise yaklasik 2 kat artmistir Ilcelerinden Banaz ilce merkezi en hizli buyuyen ilcedir Banaz 1935 te 662 nufuslu bir bucak merkeziyken 1953 te ilce olmus 1955 te 2304 nufusuyla Usak ilinin en kucuk ilce merkezi olmustur Ankara Izmir karayolu uzerinde yer almasi sebebiyle diger ilceler gore daha hizli gelismistir 2016 yilinda merkezinin nufusu 16 553 kisi olmustur Esme ilcesi Manisa iline bagli ilce iken 1953 yilinda Kutahya dan ayrilarak il statusune donusturulen Usak iline baglanmistir O yillarda Usak ilinin en buyuk ilcesi konumundadir Ilcenin esas gecim kaynagi olan tarim nedeniyle daha yavas bir buyume sergilemektedir Son yillarda ilcede gelisen kanatli et uretimi ve hayvancilik sayesinde yeniden buyumeye baslamistir 1970 te 6 200 olan ilce merkezi 2016 da 15 004 e nufusa ulasmistir Karahalli ilce merkezi 1953 te ilce oldugu tarihte Usak in en buyuk ilce merkezi iken 2007 sayimina gore en kucuk ilce merkezi durumuna gelmistir 1955 4 922 2016 4 010 Bu durumun baslica sebebi ekonomisinde tarimdan cok dokumaciligin onemli olmasi ve ulkede gelisen teknolojiye karsin ilcede geleneksel uretimin rekabet edememesi dolayisiyla ilcenin goc vermesi Bu durumu onlemek icin son yillarda ilceye Organize Sanayi Bolgesi yapimina baslanmistir Ozellikle Istanbul ve Bursa ya goc etmis Karahallilar ilceye yatirim yapmaya baslamistir Sivasli ilcesi Banaz dan sonra 2 sirada nufus artisina sahip ilcedir Ozellikle ilcede cilek tariminin baslatilmasiyla ilce buyumeye baslamistir Ilce oldugu tarihte 3000 kadar nufusa sahip olan Sivasli gunumuzde 7036 nufusa sahiptir Ayrica ilce 5 tane kasaba barindirmaktadir Ulubey ilcesi ise Karahalli dan sonra en fazla nufus kaybeden ilcedir 2000 lere kadar 19 000 20 000 olan ilce nufusu 2016 da 13 135 e dusmustur Bunun baslica nedeni il merkezine olan gocler olarak gosterilebilir Ilce merkezi ise 1955 ten bugune kadar 5000 civarinda degisen duragan bir nufusa sahiptir EkonomiUsak ilinde ekonomik hayat tarimsal faaliyetler hayvancilik ve sut urunleri imalati tekstil ve deri urunleri imalati gida urunleri imalati madencilik seramik urunleri imalati olusturmaktadir Tarimsal faaliyet olarak tarla bitkileri meyve ve sebze uretimi ele alindiginda fig vb yesil ot arpa bugday sekerpancari ve misir baslica tarla urunlerini olusturmaktadir Meyvecilikte uzum uretimi on plana cikmaktadir Bunun yani sira elma kiraz visne ve armut diger onemli meyvecilik urunleridir Kurulusundan itibaren geciminin onemli bir kismini topraktan elde eden Usak tarihi gelisimi icinde halisi kilimi ve buna benzer el sanatlariyla da taninmistir Cumhuriyet in ilk yillarinda Usak Seker Fabrikasi nin kurulmasiyla bir sanayi sehri gorunumune kavusmustur Dokuma tabakcilik trikotaj ve toprak sanayisi ile irili ufakli imalathane ve fabrikalari da icinde barindiran bir ekonomiye sahiptir Usak Turkiye de ilk sanayi kuruluslarinin ortaya ciktigi illerden biridir Usak ta imalat sanayiinin kurulmasinda belirleyici rolu halicilik oynamisti Bolgede dis pazara yonelik uretimin gelismesi ister istemez hali dokumaciliginda kullanilan girdilerin bolgede uretilmesini gerektiriyordu Haliyla ilgili girdilerin bir bolumu geleneksel yontemlerle yapiliyordu Ancak uretimin artmasiyla geleneksel olarak uretilen girdiler talebi karsilayamiyordu Bu durum fabrikasyon uretimi zorunlu hale getiriyordu Usak li tuccarlar ilk yun ipligi fabrikasinin yapimina giristiler Ilk olarak 1905 te Bicakcizade Biraderler ve Mehmet Zeki Kumpanyasi Iplik Fabrikasi acildi Bunu 1917 de acilan Hamzazadeler ve Surekasi Sayak Fabrikasi izledi 20 yuzyil baslarinda Turkiye de cok az sayida fabrika oldugu dusunulurse Usak ta iplik fabrikalarinin Usak li girisimciler tarafindan kurulmasi ve yasatilmasi dikkat cekicidir 1913 yilinda yapilan sanayi sayimina gore Turkiye de yun ipligi ureten ve yun dokumaciligi yapan 13 kurulus vardi ve bunun ucu Usak taydi Alasehir Afyon demiryolunun 1869 yilinda tamamlanmasiyla Izmir Metropolu ile Usak arasinda ulasim kolaylasmis ve kilim ve hali ticareti daha da canlanmistir Bu yuzden Usak garinin tarihi cok eskilere dayanir 1926 tarihli Usak Seker Fabrikasi hisse senedi Cumhuriyet in ilk yillarinda Usak Turkiye nin sanayilesme hamlesine onderlik eden bir il olmustur Turkiye nin ilk seker fabrikalarindan biri olan Usak Seker Fabrikasi1926 da isletmeye acilmistir Usak Seker Fabrikasi Cumhuriyet tarihindeki ilk ozel yatirimdir kaynak belirtilmeli 1970 lerden sonra Usak imalat sanayiinde yeniden bir canlanma olmustur Buyuk bir bolumu yerel sermaye tarafindan gerceklestirilen ve imalat sanayiinin cesitli alanlarina dagilan cesitli yatirimlar gerceklestirilmistir Usak kamu yatirimi almadan buyuyen bir ildir Bu durum halkin ticarete olan ilgisine baglanabilir Cumhuriyetin ilk yillarinda Turkiye nin sanayilesme hamlesine onculuk eden Usak bu gorevine zaman icinde de devam etmistir Ana uretim konusunu tekstil deri ve seramik olusturmaktadir Halihazirda Turkiye de tuketilen 60 i gazli sargi bezinin 91 i pelus battaniyenin 90 i yun ipligin 65 i seramigin 22 si Usak ta uretilmektedir kaynak belirtilmeli Sehirde son tespit edilen durumlardan biri de Turkiye nin ve Avrupa nin en zengin altin maden yataklarinin Usak ta olmasidir Esme de el yapimi kilim Sivasli ilcesinde cilek uretimi cok yogundur Banaz ilcesi de kiraz uretimi konusunda oncudur Sivasli Esme ve Banaz da Haziran ayi icerisinde festivaller duzenlenir Usak Il Merkezi nin Bazi Merkezlere Uzakligi Km Sehir Istanbul Ankara Izmir Bursa Adana Antalya Eskisehir Konya Samsun Trabzon Gaziantep Diyarbakir Van Denizli Manisa Kutahya AfyonkarahisarUzaklik km 491 368 211 311 689 293 217 339 782 1115 894 1207 1551 146 193 139 116Karayollari Genel Mudurlugu23 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde KonumKonum BilgileriIlce Kurulus Yili Onceden bagli oldugu ilce Alani km Rakim mt Merkeze km Ulasan YollarUsak Merkez 1 655 915 05 11 Banaz 1953 Merkez 1 114 914 33 06 Esme Cumh once 1 156 828 62 05 gt Karahalli 1953 Merkez 330 928 62 12 gt Sivasli 1953 Merkez 473 931 35 11Ulubey 1953 Merkez 828 727 30 05 Usak gt USAK 1953 KUTAHYA 5 555KulturEl yapimi Esme kilimi Usak eskiden beri kultur ve egitim calismalarina onem vermis bir ildir 1671 yilinda Usak a gelen Evliya Celebi eserinde burada alim ve ileri gelenlerin cok oldugundan bahsetmistir Cumhuriyet in ilanindan once Usak ta faaliyet gosteren 26 medrese ve cok sayida mektep bulunmaktaydi EgitimUsak ili Usak universitesi ve kaliteli egitim veren liselerini bulundurmasi bakimindan da onemli bir ilimizdir Usak Fen lisesine her yil cevre ilce ve illerden pek cok ogrenci gelmektedir Usak halk turkuleri Vikikaynakta Usak halk turkuleri kategorisi bulunmaktadir Bazi meraklilarin ve halk muzigine gonul vermis birkac Usaklinin sayesinde bircok Usak halk turkusu radyo repertuvarlarinda bulunmaktadir Bunlardan bazilari arpalar hasir oldu asagidan gelir yoruk evleri asagidan geliyor fadimem asagidan geliyor gul ayse ay bulutta ayaginda mesi var ayse dedim adina bahcenin harimiyim bahcenizde guren var binnaz kizi naz kizi cattilar kazan tasini cay basinda cirpiniyor baykuslar cesmeden dondu geliyor cesmeden dudu gecti ekinler ekilirken evlerinin onu kuyu evlerinin onunde bulgur dibegi evren koyun alt yaninda bostani ey su yolu feslikanim dam basinda karanfil oylum oylum goc dereden gece gectim gul kurusu kalburda hadi gidem garadasa hani benim yemenim harman yeri duz duze islicenin cesmeleri ince karanfildir kavganin basi islamoglu karsi karsi evimiz kiremitte buzmusun kup dibinde bulgurum meleme koyunum vazgec kuzundan nazoglunun biber gibi benleri ormandan gel pabucumun beli kirik sururum pasa beyin merdivenden inisi penceresi yesil perde portakalin sarisi memduh bey siyah keten carim var sizin dukkan bizim dukkan demirden uzun uzun kamislar vardim takmak hanina yilan akti kamisa yordu beni evinizin yokusu vs Usak ta Bati Anadolu agzi kullanilmaktadir TurizmIlden E 23 karayolu gecmektedir Bu acidan Usak onemli bir yerdedir Tarihi ve dogal zenginliklere sahip olmasina ragmen tesis azligi ve yetersiz tanitim nedeniyle turizm sektoru Usak ta yeterince gelisememistir Ilin dogal guzellikleri ve mesire yerleri Il merkezindeki mesireliklerin yaninda Banaz ilcesinde Evrendede ve Cokragan Sivasli ilcesinde de Evrenli Dogal Park Mesire Yeri bulunmaktadir Ayrica Ulubey Kanyonu ABD nin Arizona Eyaleti sinirlari icerisinde bulunan Buyuk Kanyon dan sonra dunyanin en buyuk 2 kanyonudur Ulubey Kanyonu Usak ilinin Ulubey ilcesi sinirlari icerisinde bulunan kanyon ABD nin Arizona Eyaleti sinirlari icerisinde bulunan Buyuk Kanyon dan sonra dunyanin en buyuk 2 kanyonudur Bugune kadar bilinmeyen kanyon Ulubey Cayi ve Banaz Cayi boyunca devam eden bir ana kanyon ile buna baglanan onlarca buyuk yan kanyonlardan olusur Ulubey cayi butun kanyonu adeta sakli bir cennete cevirmistir Merkez Akse Camligi Akse Camligi 70 hektar genisligindedir Usak a uzakligi 4 5 km olup Kurtbaba mevkiinde bulunmaktadir Mesire yerinin asli agac turu kizilcamdir Camlarin yas ortalamasi 50 100 yil arasinda degismektedir Topografik durum acisindan fazla arizali degildir Birkac kuru dere ile vadilere ayrilmis durumdadir Camligin yolu her arac icin her zaman gidis ve gelise musaittir Gogem Koyu Camligi Yunan baskumandani General Trikupis in esir alindigi tepeyi ve bu tepede dikilen zafer anitini gorus sahasi icine alan bu camlik Usak a 15 km uzakliktadir 1961 yilinda bolmeli tepeye anit insa olunurken bu camliga da valilik ve Iller Bankasi nca uc adet dinlenme evi yaptirilmistir Cokkozlar Merkeze 3 km uzaklikta ve Usak Sorkun yolu uzerinde dere yolu baglari arasindadir Bir zamanlar Evliya Celebi nin de ziyaret edip begendigi tarihi bir mesireliktir Yenileme calismalari 2009 yilinda bitmis alan genisletilmis ve cevre duzenlemesi yapilmistir Ilicaksubasi Usak a en yakin bir su basi olan ve Ankara Izmir asfaltinin dibinde bulunan bu mesirelik meyilli bir dere icindedir Ilicaksu dan Degirmenderesi ndeki su degirmenleri yararlanmaktadir Huzur Park Izmir yolunun 5 km sinde yesillikler ve cicekler icinde bir dinlenme yeridir Parkta Usak yemeklerini tatma imkaninin yaninda spor yapma ve kayiga binme gibi aktiviteler de mumkundur Bolme beldesi etrafinda Saksak Kocal Kucukcesme Cingoz Kocacesme Uyucek ve Asigoz mevkileri piknik alani olarak kullanilmaktadir Kaplicalar Banaz daki Hamambogazi Ulubey deki Aksaz ve Merkez ilcedeki Emirfaki ve Orencik koyu ndeki kaplicalar Usak ta yer alan kaplicalardir Banaz daki Hamambogazi kaplicasi konaklamaya ilkbahar ve yaz aylarinda uygundur Prehistorik caglardan beri degisik medeniyetler tarafindan iskan edilmis olan Usak ilinin hemen her tarafinda bu medeniyetlere ait kalintilara rastlamak mumkundur Ozellikle Hellenistik Roma ve Bizans Cagi eserleri bolgenin en zengin arkeolojik buluntularidir Ulubeyli Sulumenli Harabeleri Sivasli Selcikler Koyu Harabeleri Sivasli Payamalani ve Banaz Ahat Koyu Harabeleri bu yerler arasindadir Tarihi kopruler Karahalli ilcesindeki Clandras Koprusu yaninda Canli Kopru Halipazari Koprusu ve Beylerhani Koyu sinirlari icindeki Beylerhan KoprusuUlucak Koyu sinirlari icerisinde yer alan Catal Degirmen koprusu Usak in tarihi kopruleridir Tarihi camiler Usak Ulu Camii 1419 yilinda Germiyanoglu Beyi II Yakup Bey tarafindan yaptirilmistir nda bulunan Karaali Camii 1519 yilinda insa edilmistir Burma Camii 16 yuzyilda insa edilmistir Cakaloz Camii 19 yuzyilda insa edilmistir Spor2018 2019 Sezonu sonunda Usak in futboldaki takimi Utas Usakspor 2 Ligde grubunu 11 sirada tamamlamistir Usak in 4 takimi Voleybol kadinlar bolgesel liginde 1 takimi da EBBL de yer almistir Futbol Turkiye Kupasi nda Utas Usakspor basladigi 3 turda Kirklarelispor a elenmistir Onemli spor tesisleri Usak 1 Eylul Stadyumu 5 944 Usak Yeni Spor Salonu 3 000 Usak Osman Cagli Olimpik Y Havuzu 1 000 Ayrica bakinizUsak in ilceleri Usak ilindeki yerlesim yerleri listesiKaynakca 2014 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 10 Subat 2015 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2015 Arsivlenmis kopya PDF 24 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 9 Subat 2020 Usak Nufusu Giderek Artiyor 377 bin 1 kisi Olduk Usak Nufusu Erisim 7 Subat 2023 7 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Subat 2024 Usak TDV Islam Ansiklopedisi cilt 42 sayfa 223 Mehtap Ozdeger 27 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ocak 2016 Osmanli Tarihi I Cilt 10 baski sf 58 62 Turk Tarih Kurumu Yayinlari Ankara 2011 Ord Prof Ismail Hakki Uzuncarsili a b PDF 29 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 22 Ocak 2016 15 16 Yuzyil Arsiv Kaynaklarina Gore Usak Kazasinin Sosyal ve Ekonomik Tarihi sf 56 57 Istanbul 2001 Dr Mehtap OZDEGER Yeniden bir vilayet ve dort kaza kurulmasi hakkinda Kanun Kanun No 6129 Kabul tarihi 9 7 1953 PDF Resmi Gazete 12 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 21 Mart 2020 30 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Temmuz 2012 5 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Eylul 2020 PDF 18 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Eylul 2020 4 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Eylul 2020 Arsivlenmis kopya 12 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2020 Arsivlenmis kopya 12 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2020 1 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Eylul 2020 2 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Eylul 2020 PDF 23 Ekim 1955 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1960 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2021 1965 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1970 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1975 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1980 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1985 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1990 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2000 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2007 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2008 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2009 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2010 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2011 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2012 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 20 Subat 2013 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2013 2013 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 15 Subat 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2014 2014 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 10 Subat 2015 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2015 a b c d e f g h Adrese Dayali Nufus Kayit Sistemi Sonuclari html Dogrudan bir kaynak olmayip ilgili veriye ulasmak icin sorgulama yapilmalidir Turkiye Istatistik Kurumu Erisim tarihi 13 Nisan 2016 Usak Nufusu nufusu com Erisim tarihi 5 Subat 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Usak Nufusu nufusune com Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Usak Nufusu nufusubu com Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Arsivlenmis kopya 21 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Subat 2024 Arsivlenmis kopya PDF 24 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 9 Subat 2020 1965 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1970 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1975 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1980 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1985 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1990 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2000 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2007 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2008 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2009 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2010 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2011 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2012 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 20 Subat 2013 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2013 2013 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 15 Subat 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2014 2014 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 10 Subat 2015 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2015 a b c d e f Adrese Dayali Nufus Kayit Sistemi Sonuclari html Dogrudan bir kaynak olmayip ilgili veriye ulasmak icin sorgulama yapilmalidir Turkiye Istatistik Kurumu Erisim tarihi 13 Nisan 2016 Karayollari Genel Mudurlugu 7 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Iller Arasi Mesafe Icisleri Bakanligi Iller Idaresi Genel Mudurlugu Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi 1 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme a b Karayollari Genel Mudurlugu Prof Dr Leyla Karahan in Anadolu Agizlarinin Siniflandirilmasi Turk Dil Kurumu yayinlari 630 Ankara 1996 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Usak il ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Usak Valiligi 29 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Usak il Kultur ve Turizm Mudurlugu 15 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde