Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ahıska Türkleri sürgünü (Rusça: Депортация турок-месхетинцев) Sovyet hükûmetinin Ahıska Türklerine karşı gerçekleştirdiği zorunlu tehcir. 14 Kasım 1944 tarihinde gerçekleşen tehcirde 212 köyde yaşayan 92.307 ila 94.955 Ahıska Türkü zorla Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne (günümüzde Gürcistan) bağlı Mesheti bölgesinden Orta Asya'ya sürgün edilmiştir. Sığır vagonlarına doldurulan Ahıska Türklerinin çoğu Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne gönderilmiştir. Operasyon sırasında Kürtler (Sovyetler Birliği'ndeki Kürtlerin sürgünü), Hemşinliler (Müslüman Ermeniler) ve Lazlar da dahil olmak üzere toplamda yaklaşık 115.000 kişi sürgün edilmiştir. Sürgün edilenler zorla çalıştırılmak üzere görevlendirildikleri özel birimlere yerleştirildiler. Sürgün ve sert koşullar, en az 12.589 ila 14.895 arasında insanın ölümüne sebep oldu.
| Sovyetler Birliği'nde nüfus göçü, Sovyetler Birliği'nde siyasi baskı ve II. Dünya Savaşı | |
 Özbek SSC'ye sürgün edilen Ahıska Türk kadını ve çocuğu | |
| Tarih | 14-15 Kasım 1944 |
|---|---|
| Hedef | Ahıska Türkleri |
Saldırı türü | Tehcir, Etnik temizlik |
| Ölü | çeşitli tahminler: 1) 12,589 2) 14,895 3) 30,000 4) 50,000 |
| İşleyenler | NKVD, Sovyet gizli polis teşkilatı |
Ahıska Türklerinin sınır dışı edilmesi, Sovyet Başbakan Josef Stalin'in emriyle, NKVD şefi Lavrenti Beriya tarafından 4,000 NKVD personeli ile gerçekleştirildi. Operasyonun yürütülmesi için 34 milyon ruble tahsis edildi. Sürgün, 1930 ve 1950'ler arasında birkaç milyon Sovyet etnik azınlığı etkileyen Sovyet zorunlu yerleşim programının ve nüfus göçünün parçasıydı. Başta Ermeniler olmak üzere 32.000'e yakın kişi, Sovyet hükûmeti tarafından Mesheti'deki boşaltılmış köylere yerleştirildi.
Stalin'in ölümünden sonra başa geçen Sovyet lideri Nikita Kruşçev, 1956 yılında Stalin'in çeşitli etnik grupları sürgün etmesini kınadığını ve bu değişiklikleri tersine çevireceğini açıkladığı gizi bir konuşma yaptı. Sürgün edilen toplulukların çoğu sürgün edildikleri yere yeniden yerleştirildi. Konuşmanın ardından Ahıska Türkleri, özel yerleşim birimlerinden serbest bırakıldıysa da, Kırım Tatarları ve Volga Almanları ile birlikte sürgünde kalmaya devam ettiler. Sürgünlerin gizliliği ve Sovyetler Birliği'nin siyaseti nedeniyle, Ahıska Türklerinin sınır dışı edildiği nispeten bilinmiyordu ve 1989'da Özbekistan'da şiddetli ayaklanmalar başlayıncaya kadar konu hakkında çok az bilimsel araştırma yapıldı. 1991'de kurulan bağımsız Gürcistan devleti, Ahıska Türklerine Ahıska bölgesine dönme hakkı vermeyi reddetti. 2006 yılında Ahıska Türklerinin nüfusu 260.000 ve 335.000 arasındaydı. Günümüzde çoğunlukla vatansız olan Ahıska Türkleri, 7 eski Sovyet ülkesine dağılmış durumdadır.
Arka plan
Ahıska Türkleri, aslen günümüz Güney Gürcistan'ındaki Mesheti bölgesinde yaşamıştır. Tarihçiler arasında kökenlerine dair bir fikir birliği yoktur. Ahıska Türkleri etnik olarak Türk olabileceği gibi, bölgedeki Osmanlı yönetimi sırasında Müslüman olan Türkleşmiş Gürcüler de olabilirler.
Osmanlı ordusu, 1578 Türk askeri seferi sırasında Samtshe Atabeyliği'nin bir parçası olan Mesheti bölgesini fethetti. Türk tarihçilerin görüşüne göre, bölgedeki Türklerin tarihi, Gürcü Kral IV. Davit'in krallık sınırındaki bölgeleri Selçuklu Türklerine karşı korumak için Kıpçak Türklerinden destek istediği 11 veya 12. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Bölge, 1829 yılındaki Rus-Türk savaşını takriben Rus İmparatorluğu'nun bir parçası olmuştur.
1918'de, I. Dünya Savaşı'nın sonlarında ve Rus İç Savaşı'nın başlarında, Gürcistan bağımsızlığını ilan etti. Gürcistan bağımsızlığını ilan ederken Mesheti'deki bazı Müslüman topluluklar yarı-özerk konfederasyon ilan etti ve dağılmakta olan Osmanlı ile birleşmeye hazırlandı. Osmanlı birliklerinin Gürcistan'a gelmesiyle bölgedeki Hristiyan ve Müslüman nüfus arasında çok sayıda çatışma oldu. 1921'de Sovyet birlikleri Gürcistan'ın kontrolünü ele geçirdi ve Kars Antlaşması imzalandı. Antlaşma, Mesheti'yi Türkiye ve Sovyet Gürcistanı arasında ikiye böldü. 1920'lerde, Josef Stalin Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri olarak atandı.
Sovyet yetkililer, 1928 ve 1937 yılları arasında Ahıska Türklerini Gürcü isimleri kullanmaya zorladı. 1926 Sovyet nüfus sayımına göre Gürcistan Sovyet'inde 137,921 Türk yaşamaktaydı, ama bu rakam Azerileri de içeriyordu. 1939 Sovyet nüfus sayımında, Ahıska Türklerinin çoğu Azeri olarak sınıflandırıldı.
Sürgün
31 Temmuz 1944'te, Sovyet Devlet Savunma Komitesi'nin 6277ss Nolu kararnamesinde: "... Gürcistan ve SSCB'nin devlet sınırını savunmak için Türkleri, Kürtleri ve Hemşinlileri sınır şeridinden çıkarmaya hazırlanıyoruz" şeklinde yazmaktadır. 23 Eylül 1944'te Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti NKVD'si, Sovyet NKVD'sine yeni yerleşimcileri kabul etmeye hazır olduklarını açıklamıştır: Türkler, Kürtler ve Hemşinliler; 5,350 aile kolhozlara ve 750 aile sovhozlara verilecekti. Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ise 50.000 kişiyi kabul edebileceklerini söylemiştir (planlanmış 30.000 kişinin aksine). Sürgün edilecek insanları taşımak için 239 vagon hazırlanmış ve insanlar seferber edilmiştir.
Ahıska Türkleri, 1943 ve 1944'te, Sovyet gizli polisi tarafından Kafkasya'dan sınır dışı edilen altı etnik gruptan biriydi. Diğer 5 etnik grup ise Çeçenler, İnguşlar, Balkarlar, Karaçaylar ve Kalmuklardı. Sınır dışı edilmeleri görece az belgelenmiştir. Tarihçiler Ahıska Türklerinin 14 veya 15 Kasım 1944'te Sovyet Orta Asyasına sürgün edildiğini düşünmektedir. Operasyon 26 Kasımda tamamlanmıştır. Operasyonun başlangıcında, Sovyet askerleri sabah 4 gibi Ahıska Türklerinin evlerine geldi ama onlara götürüleceklerini söylemediler. Nüfusa önceden haber verilmedi; NKVD bildirimi şu şekilde açıklandı: "Sınır dışı edileceksiniz. Hazır olun. Yanınıza üç gün yetecek yiyecek alın. Hazırlanmak için iki saatiniz var." Ahıska Türklerini tren istasyonlarına götürmek için studebaker kamyonlar kullanıldı. Sürgün sırasında, 212 köydeki 16.700 aileden 92,307 ila 94.955 Ahıska Türkü, zorla yeni köylere yerleştirildi. Sığır vagonlarına yerleştirilen Ahıska Türkleri doğuya, Orta Asya'ya sürüldü. 17 Kasım 16.00 tarihinde, 81,234 kişi gönderilmişti.
— Efratun Tifur, 2016
Resmi Sovyet kayıtları, 18.923'ü erkek, 27.309'u kadın ve 45.989'u 16 yaşın altındaki çocuklardan oluşan 92.307 kişinin sınır dışı edildiğini göstermektedir. 52.163 kişi Özbek SSC'sine, 25.598 kişi Kazakistan SSC'sine ve 10.546 kişi Kırgızistan SSC'sine gönderilmiştir. 84.556 kişi kolhozlarda, 6,316 kişi sovhozlarda ve 1.395 kişi endüstriyel işlerde çalıştırılmıştır. Sürgün edilen son kişi Taşkent'e 31 Ocak 1945'te gelmiştir.
Sürgün edilen Ahıska Türklerinin aileleriyle beraber maksimum 1 kilo ağırlındaki kişisel eşyalarını taşımalarına izin verilmişti. Bu miktar, Kırım Tatarlarına yapılan önceki sürgündekinin iki katıdır.Kürtler ve Hemşinliler (Ermeni Müslümanlar) de dahil olmak üzere diğer etnik azınlıkların üyeleri de Ahıska Türkleriyle beraber sınır dışı edilmiştir. Diğer etnik azınlıklarla beraber yaklaşık 115.000 kişi sürgün edilmiştir. Kaynaklardan biri, operasyon kapsamında 8.694 Kürt, 1.385 Hemşinli ve yaklaşık 5.000 Lazın sınır dışı edildiğini göstermektedir. Sadece sürgün edilmeyen halklardan bir erkekle evli olan kadınlar sürgün edilmemiştir. Yolculuk öncesi her aileye eşyalarını toplamaları için iki saat verilmiştir. Her yük vagonuna 7 aile, her vagona ise 25 aile yüklenmiştir. Kafkasya'daki diğer gruplar gibi Ahıska Türkleri de Orta Asya'ya birkaç bin mil taşınmıştır. Sürgün edilenler 1 ay boyunca sığır vagonlarında kapalı kalmıştır.
Operasyonu gerçekleştirmek için 4,000 NKVD personeli görevlendirilmiştir. Önceki sürgünler gibi, bu sürgün de NKVD şefi Lavrenti Beriya tarafından denetlenmiştir. Sovyetler Birliği Başbakanı Josef Stalin sürgünün yapılmasını emretmiştir. Stalin, operasyonun uygulanması için NKVD'ye 34 milyon ruble tahsis etmiştir. Sürgün, 1930 ve 1950'ler arasında birkaç milyon Sovyet etnik azınlığı etkileyen Sovyet zorunlu yerleşim programının ve nüfus göçünün parçasıydı. Sadece II. Dünya Savaşı döneminde 3.332.589 insan Sovyetler Birliği'nden sürgün edilmiştir.Kafkasya bölgesinde, 1943 ve 1944'te, yaklaşık 650.000 kişi sınır dışı edilmiştir.
Sürgün, İkinci Dünya Savaşı dönemindeki son Sovyet sürgünüydü. Sovyet yetkililer 1956'ya kadar, Ahıska Türklerine herhangi bir sivil veya politik hak vermeyi reddetti. Çoğunluğu Ermenilerden oluşan yaklaşık 32.000 kişi, temizlenen alanlarda Sovyet yetkililer tarafından yerleştirildi.
| İlçeler | Türkler | Kürtler | Azeriler | Ezidiler | Tatarlar | Hemşinliler | Toplam |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ahaltsihe ilçesi | 2.609 | 389 | 2.473 | 126 | 5.597 | ||
| Adigeni ilçesi | 6.702 | 278 | 6.980 | ||||
| Ahalkalaki ilçesi | 614 | 155 | 769 | ||||
| Aspindza ilçesi | 3.743 | 488 | 301 | 4.532 | |||
| Bogdanovka ilçesi | 157 | 6 | 6 | 7 | 176 | ||
| Batum kenti | 84 | 75 | 6 | 165 | |||
| Batum ilçesi | 346 | 472 | 231 | 1.049 | |||
| Kobuleti ilçesi | 70 | 198 | 34 | 302 | |||
| Keda ilçesi | 44 | 12 | 5 | 61 | |||
| Hulo ilçesi | 124 | 35 | 28 | 187 |
Muhtemel sebepleri
II. Dünya Savaşı sırasında Mihver Devletleri ile işbirliği yapmakla ve Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlara ortak olmakla suçlanan Kafkasya'daki diğer beş etnik grubun aksine, Ahıska Türkleri hiçbir zaman Sovyet hükûmeti tarafından resmi olarak bir suçla suçlanmadı; herhangi bir savaşla ilişkileri yoktu. Buna rağmen toplu halde sürgüne gönderildiler. Alman ordusu hiçbir zaman Mesheti bölgesine 100 milden fazla yaklaşmadı. Profesesör Brian Glyn Williams'a göre, Ahıska Türklerinin Kafkasya ve Kırım'daki diğer etnik gruplar gibi sürgün edilmesi, sürgünlerin halkların kitlesel ihanetine bir cevap olmadığını kanıtlamaktadır. Williams, ayrıca Ahıska Türkleri Sürgününün de diğer sürgünler gibi gizlenmiş bir Sovyet dış politikasının sonucu olduğunu söylemektedir. Svante Cornell, tahliye işleminin 1864'ten beri yürürlükte olan daha büyük bir Rus politikasının parçası olduğuna dikkat çekmektedir: mümkün olduğunca fazla sayıda Müslüman azınlığı Kafkaslardan uzaklaştırmak.
Beriya, 28 Kasım 1944'e Stalin'e gönderdiği bildiride, Ahıska Türklerini "kaçakçılık" ve "Millî İstihbarat Teşkilatı tarafından casus için kullanılmakla" suçladı. Beriya'nın gizli kararnamesinde Ahıska Türkleri, Kürtler ve Hemşinliler sınır bölgesinden çıkarılması gereken "güvenilmez nüfus" olarak nitelendirilmiştir. Bazı tarihçiler, Stalin'in Türkiye'nin kuzeydoğu kesimlerini elde etmek için bazı etnik grupları sınır bölgesinden sürgün ettiğini düşünmektedir. Haziran 1945'te, Sovyet Dışişleri Bakanı Vyaçeslav Molotov, Türkiye'nin Anadolu'daki üç şehri (Kars, Ardahan ve Artvin) Sovyetler Birliği'ne devretmesini talep etti. Akademisyen Alexandre Bennigsen ve Marie Broxup, Ahıska Türklerinin sınır dışı edilmesi kararının gerçekleşmesi olası bir Sovyet-Türk savaşına karşı önlem olarak alındığı sonucuna vardı. Bu iddialar ve Türk Boğazları krizi, Türkiye'nin NATO'ya katılıp Sovyetlerin planlarını bozduğu 1951'e kadar devam etti.
Sovyet yetkililer 108 farklı milletten bir devlet kurmaya çalıştı. İlk önce komşu ülkelerin vatandaşlarını projelerde kullanmak için çokuluslu devlet olmaya karar verdiler. Rus çalışmaları profesörü Terry Martin bunun tam tersi bir etki yarattığını değerlendirdi; Sovyetlerin "kapitalist etki" korkusu nihayetinde Ahıska Türklerinin de yaşadığı sınır bölgelerinin etnik temizliğine yol açtı.
Ölü sayısı
Ahıska Türkleri özel birimlerin idaresi altına alındı. Bu birimlerin amacı, Sovyetler Birliği'nin uzak bölgelerinin ekonomik gelişimini sağlamak için ucuz işgücü sistemine sahip olmaktı. Sınır dışı edilenlerin çoğu zorla çalıştırıldı. Birimdekiler, rutin olarak haftada yedi gün, günde 11 ila 12 saat arasında çalıştırıldılar. Yorgunluk ve donma ile karşı karşıya kalan Ahıska Türkleri, iş kotalarını karşılayamadıkları takdirde günlük yiyeceklerini almaya hak kazanamıyordu. Sürgündekilerin besin eksikliği o kadar belirgindi ki Sovyet Halk Komiserleri Konseyi N 942 rs sayılı kararnameyi kabul etti. Kararnamede, Gürcistan SSC'sinden sürgündekilere 857 kg un ve 213 kg tahıl gönderileceği yazıyordu. Sürgün edilen halklar gözetim organlarına haftalık olarak rapor vermek zorunda kaldı ve birimlerinin dışında hiçbir yere seyahat etmelerine izin verilmedi. Ancak Ahıska Türklerine, özel yerleşim birimlerindeki diğer etnik gruplardan biraz daha iyi muamele edildi, çünkü belirli bir suçla suçlanmamışlardı.
Özel birimlerdeki ilk 12 yıl, Ahıska Türkleri dış dünyadan izole olmak ile başa çıktılar. Sürgünün ilk yıllarında büyük sıkıntılar yaşadılar. Bunlar arasında düşük kalitede gıda ve ilaçlar vardı; yeni iklime uyum süreci, lekelihumma gibi salgınlar, ve zorla çalıştırılma.
Ahıska Türklerinin ölüm oranı ile ilgili tahminler değişiklik göstermektedir. Karaçay nüfusbilimci D. M. Ediev, sınır dışı edilmeleri nedeniyle 12.589 Ahıska Türkünün, etnik gruba mensup olanların ise %13'ünün öldüğünü tahmin etmiştir. Professor Michael Rywkin gave a higher figure of 15,000 fatalities among this ethnic group. Resmi ama eksik olan Sovyet arşivleri 14,895 kişinin ve Gürcistan SSC'sinden sürgün edilenlerin %14 ila %15.7'sinin öldüğünü yazmaktadır. Bu liste bölgedeki tüm grupları içeriyordu, ancak Ahıska Türkleri ölenlerin çoğunluğunu oluşturuyordu. Sovyet arşivlerinde ayrıca Orta Asya'ya gidilirken 457 kişinin daha öldüğü kaydedilmiştir. Yüksek değerlendirmeler 30,000 ila 50,000 kişinin öldüğünü yazmaktadır. 1948'de ölüm oranı %2.8'e düşmüştür.
26 Kasım 1948'de Yüksek Sovyet Prezidyumu, sürgün edilen halkları sürgün edildikleri yerde kalmaya mahkûm eden bir kararname çıkarmıştır. Bu kararname Çeçenler, İnguşlar, Kırım Tatarları, Volga Almanları, Balkarlar, Kalmuklar ve Ahıska Türkleri için geçerliydi.
Sonrası
Stalin'in halefi olan yeni Sovyet lideri Nikita Kruşçev, 24 Şubat 1956'da Komünist Parti Kongresi'nde Stalinist sürgünleri kınadığı Gizli söylevi açıkladı, ancak sınır dışı edilen halklardan biri olan Ahıska Türklerinden bahsetmedi. 28 Nisan 1956 tarihli SSCB Yüksek Sovyeti Başkanlık Kararnamesi, Büyük Vatanseverlik Savaşı sırasında sınır dışı edilen Kırım Tatarları, Balkarlar, Sovyet Türkleri, Kürtler ve Hemşinlilerin aileleriyle beraber Rusya İçişleri Bakanlığı organlarının idari kontrolünde serbest bırakılmalarını emretti, ancak kendi ülkelerine nasıl döneceklerini önceden düşünülmedi. Sınır dışı edilen diğer halkların aksine, Ahıska Türkleri rehabilite edilmedi. Ahıska Türkleri, kendi topraklarına dönmelerine izin verilmeyen üç etnik gruptan biriydi, diğer ikisi ise Volga Almanları ve Kırım Tatarlarıydı.
Resmi Sovyet yayınları, 1945 ve 1968 yılları arasında ne Ahıska Türklerinden, ne de Ahıska Türklerinin ana yurdundan bahsetmiştir. 30 Mayıs 1968'de Yüksek Sovyet Başkanlığının bir kararnamesi Ahıska Türklerinin sınır dışı edildiği kabul etmiştir, ancak metinde Ahıska Türklerinin Kazakistan ve Özbekistan'daki yeni evlerine "kök saldıkları" iddia edilmiş ve orada kalmaları çağrısında bulunulmuştur. Ahıska Türkleri 45 yıl içinde 144 dilekçe imzalayarak geri dönme hakkı talep etmiştir. 1964'te Sürgündeki Türk Halkının Ulusal Hakları Derneğini kuran Ahıska Türkleri, geri dönmelerine yardımcı olmaları için B.M. Ve Uluslararası Af Örgütü ile temas kurmaya çalışmıştır. 1961 ve 1969 yılları arasında, Ahıska Türkleri Gürcistan'a dönmek için altı girişimde bulundu, ancak girişimde bulunan grupların hepsi bir kez daha sınır dışı edildi. 1960'larda Sovyet hükûmeti, Mesheti bölgesine dönme hakkı isteyen Ahıska Türkü hareketini bastırmak için farklı yöntemlere başvurdu. Yöntemler, Ahıska Türkü aktivistlerinin tutuklanmasını, gözdağı vermeyi ve aktivistlerin hapsedilmesini içeriyordu. Dahası, 26 Temmuz 1968'de Gürcistan SSR Komünist Partisi'nin Birinci Sekreteri Vasil Mjavanadze, bölgede o etnik grubun geri dönmesi için yer olmadığını ve yılda sadece 100 ailenin geri dönebileceğini açıkladı. 1.211 Ahıska Türkü Gürcistan'a geri döndü, ancak Mesheti bölgesinden ülkenin batı kısmına dağıldılar. Haziran 1988'de, etnik grubun yaklaşık 200 temsilcisi Borcomi bölgesinde geri dönme hakkı talep etti. 1989'da Gürcistan'da sadece 35 aile kalırken, Mesheti bölgesine geri dönen Ahıska Türkleri sonunda orayı da terk etmeye zorlandı.
— Anonymous Meskhetian Turk surgeon in Kazakhstan, 1991
Durum, yeni Sovyet lideri Mihail Gorbaçov'un Stalinist geçmişle tüm bağları koparmaya karar verdiği 1980'lerin sonlarında, en azından kağıt üzerinde değişti. 14 Kasım 1989'da Yüksek Sovyet, Ahıska Türkleri de dahil olmak üzere Stalin döneminde etnik grupların zorla yerinden edilmesinin "yasadışı ve suç" olduğunu ilan etmiştir. 26 Nisan 1991'de Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti, Boris Yeltsin başkanlığında, tüm kitlesel sürgünleri “Stalin'in karalama ve soykırım politikası” olarak kınayan Bastırılmış Halkların Rehabilitasyonu yasasını Madde 2 ile beraber kabul etmiştir. 1991'de, Sovyetler Birliği'nin dağılması'dan sonra bile, bağımsızlığını kazanan Gürcistan Ahıska Türklerine Mesheti bölgesine dönme hakkı vermemiştir. Ahıska Türklerinin Mesheti'ye geri dönme hakkını savunan politikacı, tarihçi ve insan hakları aktivisti Guram Mamulia, Gürcistan'daki nadir istisnalardan biriydi. Tarihçi Alexander Nekriç ve Robert Conquest'in Sovyet sürgünleriyle ilgili kitaplarında Sovyet sürgünlerinde sürgün edilen diğer etnik grupların aksine, Ahıska Türklerinden nadiren bahsedilmiştir. Rus tarihçi Pavel Polian, Stalin dönemindeki tüm etnik grupların sürgünlerini insanlığa karşı bir suç olarak kabul etmiştir. Ayrıca, II. Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği için savaşan yaklaşık 40.000 Ahıska Türküne vurgu yaparak Ahıska Türklerine yönetilen ihanet suçlamalarının "haksız ve ikiyüzlü" bir itham olduğunu belirtmiştir.
Haziran 1989'da, Ahıska Türkleri Fergana Vadisi'nde Özbek milliyetçilerin şiddetine maruz kaldı.Fergana Olayları'na kadar, Ahıska Türklerinin varlığından çok az insan haberdardı ve Ahıska Türkleri hakkında çok az bilimsel araştırma yapılmıştı. Fergana Vadisi'ndeki etnik çatışmalardan sonra 70.000 Ahıska Türkü Özbekistan'dan kaçtı ve Sovyetler Birliği'nden ayrılmış 7 ülkeye dağıldı. Ahıska Türkleri, 2006'da 260.000 ila 335.000 kişi arasındaydı. Rus yetkililer Ahıska Türklerine Rus vatandaşlığı statüsü vermeyi reddettikleri için Avrupa Konseyi Krasnodar'daki Ahıska yerleşimlerini "yasal bir hapishane" olarak tanımlamıştır. Günümüzde Ahıska Türklerinin çoğu fiili olarak vatansız kalmaya devam etmektedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c Council of Europe (2006), s. 22.
- ^ Aydıngün et al. (2006), s. 4.
- ^ Aydıngün et al. (2006), s. 5.
- ^ a b Polian (2004), s. 155.
- ^ Jägerskiöld (1986), s. 217.
- ^ a b c Cornell (2005), s. 170.
- ^ Bugay (1996), s. 137.
- ^ a b Bugay (1996), s. 140.
- ^ a b c d e Wimbush & Wixman (1975), s. 320.
- ^ a b Human Rights Watch (1991), s. 51.
- ^ Warikoo & Norbu (1992), s. 115.
- ^ a b c d Swerdlow (2006), s. 1834.
- ^ Hasanli 2014, s. 248; Bugay 1996, s. 143; Polian 2004, s. 155.
- ^ Buckley, Ruble & Hofmann (2008), s. 204.
- ^ a b c d Hasanli (2014), s. 248.
- ^ a b Khazanov (1995), s. 200.
- ^ a b Brennan, Dan (5 Nisan 2003). "Guram Mamulia". The Guardian. 20 Kasım 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2013.
- ^ Bugay (1996), s. 141.
- ^ "Meskhetian Turks find shelter after decades of persecution". Irish Times. 31 Aralık 2016. 29 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ağustos 2018.
- ^ a b c d e Bugay (1996), s. 143.
- ^ a b Marie (1995), s. 111.
- ^ Human Rights Watch 1991, s. 51; UNHCR 1999, s. 20; Bukharbayeva 2019, s. 16.
- ^ Nilüfer Devrişova. "Kırgızistan'da Yaşayan Sürgün Lazlar" (PDF). ahiska.org.tr. 9 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 9 Haziran 2020.
- ^ . cnnturk.com. 6 Şubat 2005. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2020.
- ^ Polian (2003), s. 86.
- ^ Markusen & Kopf (1995), s. 115.
- ^ Mikaberidze (2015), s. 191.
- ^ Mirkhanova (2006), s. 33.
- ^ Parrish (1996), s. 107.
- ^ Bugay 1996, s. 106; Pokalova 2015, s. 16; Mawdsley 1998, s. 71.
- ^ a b c d e Swerdlow (2006), s. 1835.
- ^ ""Türk Meshiler" (Gürcüce)". 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
- ^ Williams (2001), s. 386.
- ^ a b Francis X. Clines (7 Haziran 1989). "57 Reported Dead in Uzbek Violence". New York Times. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ağustos 2018.
- ^ a b Bennigsen & Broxup (1983), s. 30.
- ^ Hasanli (2011), ss. 365, 382.
- ^ Cohen (2014), s. 231.
- ^ Martin (2001), s. 342.
- ^ Pohl (1999), s. 48.
- ^ Viola (2007), s. 99.
- ^ Bugay (1996), s. 147.
- ^ Bhat (2015), s. 33.
- ^ Buckley, Ruble & Hofmann (2008), s. 207.
- ^ Rywkin (1994), s. 67.
- ^ Pohl 2000, s. 267; Travis 2013, s. 82; Bugay 1996, s. 143.
- ^ Parrish (1996), s. 108.
- ^ a b Human Rights Watch (1991), s. 53.
- ^ Akiner (2013), s. 261.
- ^ Jones (1993), s. 14.
- ^ Sakwa (2005), s. 292.
- ^ Bugay (1996), s. 85.
- ^ Kaiser (2017), s. 368.
- ^ Jones (1993), s. 15.
- ^ Perovic (2018), s. 320.
- ^ Human Rights Watch (1991), s. 54.
- ^ Khazanov (1992), s. 1.
- ^ Polian (2004), ss. 125–126.
- ^ a b Aydingün (2002), ss. 185.
- ^ Council of Europe (2006), s. 21.
- ^ Council of Europe (2006), s. 24.
Bibliyografi
- Council of Europe (2006). Documents: working papers, 2005 ordinary session (second part), 25-29 April 2005, Vol. 3: Documents 10407, 10449-10533. Strasbourg: Council of Europe Publishing. ISBN . 28 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Human Rights Watch (1991). "Punished Peoples" of the Soviet Union: The Continuing Legacy of Stalin's Deportations" (PDF). OCLC 25705762. 24 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- UNHCR (1999), Background Paper on Refugees and Asylum Seekers from Georgia, United Nations High Commissioner for Refugees, 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 22 Aralık 2019
- (2013). Islamic Peoples Of The Soviet Union. Routledge. ISBN . LCCN 82000140. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Aydingün, Ayşegül (2002). "Creating, recreating and redefining ethnic identity: Ah Lska/Meskhetian Turks in Soviet and post-Soviet contexts". . 21 (2). ss. 185-197. doi:10.1080/0263493022000010071.
- Aydıngün, Ayşegül; Harding, Çiğdem Balım; Hoover, Matthew; Kuznetsov, Igor; Swerdlow, Steve (2006), (PDF), Cultural Orientation Resource (COR) Center, 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 22 Aralık 2019
- ; (1983). The Islamic threat to the Soviet State. Taylor & Francis. ISBN . LCCN 82016826. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- (2015). Cotton Cultivation and Child Labor in Post-Soviet Uzbekistan. Lexington Books. ISBN . OCLC 919317268. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Buckley, Cynthia J.; Ruble, Blair A.; Hofmann, Erin Trouth (2008). Migration, Homeland, and Belonging in Eurasia. . ISBN . LCCN 2008-015571. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- (1996). The Deportation of Peoples in the Soviet Union. New York, NY: . ISBN . OCLC 1074118940. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Bukharbayeva, Bagila (2019). The Vanishing Generation: Faith and Uprising in Modern Uzbekistan (illustrated bas.). Indiana University Press. doi:10.2307/j.ctvfc55jx. ISBN . OCLC 1099473617. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Cohen, Saul Bernard (2014). Geopolitics: The Geography of International Relations. Rowman & Littlefield. ISBN . LCCN 2014029230. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- (2005). Small Nations and Great Powers: A Study of Ethnopolitical Conflict in the Caucasus. Routledge. ISBN . LCCN 2001347121. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- (2011). Stalin and the Turkish Crisis of the Cold War, 1945-1953. Lexington Books. ISBN . LCCN 2011017370. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Hasanli, Jamil (2014). Khrushchev's Thaw and National Identity in Soviet Azerbaijan, 1954–1959 (revised bas.). . ISBN . LCCN 2014036925. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- (1986). Mannerheim. C. Hurst & Co. Publishers. ISBN . LCCN 86016011. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- (1993). "Meskhetians: Muslim Georgians or Meskhetian Turks? A Community without a Homeland". Refuge. 13 (2). s. 14–16. 1 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Kaiser, Robert J. (2017). The Geography of Nationalism in Russia and the USSR. Princeton University Press. ISBN . LCCN 93034899. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Kiernan, Ben (2007). Blood and Soil: A World History of Genocide and Extermination from Sparta to Darfur. . ISBN . OCLC 2007001525. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Khazanov, Anatoly (1992). "Meskhetian Turks in search of self‐identity". Central Asian Survey. 11 (4). ss. 1-16. doi:10.1080/02634939208400787.
- Khazanov, Anatoly (1995). After the USSR: Ethnicity, Nationalism and Politics in the Commonwealth of Independent States. . ISBN . LCCN 95005696. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Marie, Jean-Jacques (1995). Les peuples déportés d'Union soviétique; Volume 81 of Questions au XXe siècle. Editions Complexe. ISBN . LCCN 96183004. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- ; (1995). The Holocaust and strategic bombing: genocide and total war in the twentieth century. Westview Press. ISBN . LCCN 94032807. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Martin, Terry Dean (2001). The Affirmative Action Empire: Nations and Nationalism in the Soviet Union, 1923-1939. Cornell University Press. ISBN . LCCN 2001003232. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Mawdsley, Evan (1998). The Stalin Years: The Soviet Union, 1929-1953. . ISBN . LCCN 2003046365.
- (2015). Historical Dictionary of Georgia (2 bas.). Rowman & Littlefield. ISBN . LCCN 2014024518. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Mirkhanova, Malika (2006). "People in exile: The oral history of Meskhetian Turks (Akhyskha Turkleri)". Journal of Muslim Minority Affairs. 26 (1). ss. 33-44. doi:10.1080/13602000600738640.
- Parrish, Michael (1996). The Lesser Terror: Soviet State Security, 1939-1953. Greenwood Publishing Group. ISBN . OCLC 630860745. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Perovic, Jeronim (2018). From Conquest to Deportation: The North Caucasus under Russian Rule. Oxford University Press. ISBN . OCLC 1083957407. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Pohl, J. Otto (1999). Ethnic Cleansing in the Ussr, 1937-1949. Westport: Greenwood Publishing Group. ISBN . LCCN 98046822. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Pohl, J. Otto (2000). "Stalin's genocide against the "Repressed Peoples"". . 2 (2). ss. 267-293. doi:10.1080/713677598.
- Pokalova, Elena (2015). Chechnya's Terrorist Network: The Evolution of Terrorism in Russia's North Caucasus. ABC-CLIO. ISBN . LCCN 2014038634. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- (2003). "Soviet Repression of Foreigners: The Great Terror, the Gulag, Deportations". Dundovich, Elena; Gori, Francesca; Guercetti, Emanuela (Ed.). Reflections on the Gulag: With a Documentary Index on the Italian Victims of Repression in the USSR. Feltrinelli Editore. ISBN . OCLC 803610496.
- Polian, Pavel (2004). Against Their Will: The History and Geography of Forced Migrations in the USSR. Central European University Press. ISBN . LCCN 2003019544. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Rywkin, Michael (1994). Moscow's Lost Empire. Routledge. ISBN . LCCN 93029308.
- (2005). The Rise and Fall of the Soviet Union. Londra, New York: Routledge. s. 292. ISBN . LCCN 98051322.
- Swerdlow, Steve (2006). "Understanding Post-Soviet Ethnic Discrimination and the Effective Use of U.S. Refugee Resettlement: The Case of the Meskhetian Turks of Krasnodar Krai". . 94 (6). s. 1827–1878. doi:10.15779/Z38N71N. OCLC 774693343. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Travis, Hannibal (2013). Genocide, Ethnonationalism, and the United Nations: Exploring the Causes of Mass Killing Since 1945. Routledge. ISBN . LCCN 2012025946. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- (2007). The Unknown Gulag: The Lost World of Stalin's Special Settlements. Oxford: Oxford University Press. ISBN . OCLC 456302666. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Warikoo, Kulbhushan; Norbu, Dawa (1992). Ethnicity and politics in Central Asia. South Asian Publishers. ISBN . LCCN 00063158. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- (2001). The Crimean Tatars: The Diaspora Experience and the Forging of a Nation. BRILL. ISBN . LCCN 2001035369. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- Wimbush, S. Enders; Wixman, Ronald (1975). "The Meskhetian Turks: A New Voice in Soviet Central Asia". . 17 (2). ss. 320-340. doi:10.1080/00085006.1975.11091412. JSTOR 40866873.
Dış bağlantılar
- Ahıska Türkleri - Azınlık Hakları Grubu 26 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ahiska Turkleri surgunu Rusca Deportaciya turok meshetincev Sovyet hukumetinin Ahiska Turklerine karsi gerceklestirdigi zorunlu tehcir 14 Kasim 1944 tarihinde gerceklesen tehcirde 212 koyde yasayan 92 307 ila 94 955 Ahiska Turku zorla Gurcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ne gunumuzde Gurcistan bagli Mesheti bolgesinden Orta Asya ya surgun edilmistir Sigir vagonlarina doldurulan Ahiska Turklerinin cogu Ozbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ne gonderilmistir Operasyon sirasinda Kurtler Sovyetler Birligi ndeki Kurtlerin surgunu Hemsinliler Musluman Ermeniler ve Lazlar da dahil olmak uzere toplamda yaklasik 115 000 kisi surgun edilmistir Surgun edilenler zorla calistirilmak uzere gorevlendirildikleri ozel birimlere yerlestirildiler Surgun ve sert kosullar en az 12 589 ila 14 895 arasinda insanin olumune sebep oldu Ahiska Turkleri surgunuSovyetler Birligi nde nufus gocu Sovyetler Birligi nde siyasi baski ve II Dunya SavasiOzbek SSC ye surgun edilen Ahiska Turk kadini ve cocuguTarih14 15 Kasim 1944HedefAhiska TurkleriSaldiri turuTehcir Etnik temizlikOlucesitli tahminler 1 12 589 2 14 895 3 30 000 4 50 000IsleyenlerNKVD Sovyet gizli polis teskilati Ahiska Turklerinin sinir disi edilmesi Sovyet Basbakan Josef Stalin in emriyle NKVD sefi Lavrenti Beriya tarafindan 4 000 NKVD personeli ile gerceklestirildi Operasyonun yurutulmesi icin 34 milyon ruble tahsis edildi Surgun 1930 ve 1950 ler arasinda birkac milyon Sovyet etnik azinligi etkileyen Sovyet zorunlu yerlesim programinin ve nufus gocunun parcasiydi Basta Ermeniler olmak uzere 32 000 e yakin kisi Sovyet hukumeti tarafindan Mesheti deki bosaltilmis koylere yerlestirildi Stalin in olumunden sonra basa gecen Sovyet lideri Nikita Kruscev 1956 yilinda Stalin in cesitli etnik gruplari surgun etmesini kinadigini ve bu degisiklikleri tersine cevirecegini acikladigi gizi bir konusma yapti Surgun edilen topluluklarin cogu surgun edildikleri yere yeniden yerlestirildi Konusmanin ardindan Ahiska Turkleri ozel yerlesim birimlerinden serbest birakildiysa da Kirim Tatarlari ve Volga Almanlari ile birlikte surgunde kalmaya devam ettiler Surgunlerin gizliligi ve Sovyetler Birligi nin siyaseti nedeniyle Ahiska Turklerinin sinir disi edildigi nispeten bilinmiyordu ve 1989 da Ozbekistan da siddetli ayaklanmalar baslayincaya kadar konu hakkinda cok az bilimsel arastirma yapildi 1991 de kurulan bagimsiz Gurcistan devleti Ahiska Turklerine Ahiska bolgesine donme hakki vermeyi reddetti 2006 yilinda Ahiska Turklerinin nufusu 260 000 ve 335 000 arasindaydi Gunumuzde cogunlukla vatansiz olan Ahiska Turkleri 7 eski Sovyet ulkesine dagilmis durumdadir Arka planMeshetililerden kalma Zeda Tmogvi nin kalintilari Guney Gurcistan Ahiska Turkleri aslen gunumuz Guney Gurcistan indaki Mesheti bolgesinde yasamistir Tarihciler arasinda kokenlerine dair bir fikir birligi yoktur Ahiska Turkleri etnik olarak Turk olabilecegi gibi bolgedeki Osmanli yonetimi sirasinda Musluman olan Turklesmis Gurculer de olabilirler Osmanli ordusu 1578 Turk askeri seferi sirasinda Samtshe Atabeyligi nin bir parcasi olan Mesheti bolgesini fethetti Turk tarihcilerin gorusune gore bolgedeki Turklerin tarihi Gurcu Kral IV Davit in krallik sinirindaki bolgeleri Selcuklu Turklerine karsi korumak icin Kipcak Turklerinden destek istedigi 11 veya 12 yuzyila kadar uzanmaktadir Bolge 1829 yilindaki Rus Turk savasini takriben Rus Imparatorlugu nun bir parcasi olmustur 1918 de I Dunya Savasi nin sonlarinda ve Rus Ic Savasi nin baslarinda Gurcistan bagimsizligini ilan etti Gurcistan bagimsizligini ilan ederken Mesheti deki bazi Musluman topluluklar yari ozerk konfederasyon ilan etti ve dagilmakta olan Osmanli ile birlesmeye hazirlandi Osmanli birliklerinin Gurcistan a gelmesiyle bolgedeki Hristiyan ve Musluman nufus arasinda cok sayida catisma oldu 1921 de Sovyet birlikleri Gurcistan in kontrolunu ele gecirdi ve Kars Antlasmasi imzalandi Antlasma Mesheti yi Turkiye ve Sovyet Gurcistani arasinda ikiye boldu 1920 lerde Josef Stalin Sovyetler Birligi Komunist Partisi genel sekreteri olarak atandi Sovyet yetkililer 1928 ve 1937 yillari arasinda Ahiska Turklerini Gurcu isimleri kullanmaya zorladi 1926 Sovyet nufus sayimina gore Gurcistan Sovyet inde 137 921 Turk yasamaktaydi ama bu rakam Azerileri de iceriyordu 1939 Sovyet nufus sayiminda Ahiska Turklerinin cogu Azeri olarak siniflandirildi SurgunTamami etnik olarak Turk olmayan ve Ahiska bolgesinden surulmeyen ancak gec tarihlerde ileri surulen kavramla Ahiska Turkleri olarak adlandirilan Musluman nufusun Gurcistan SSC sinde dagilimi 1926 31 Temmuz 1944 te Sovyet Devlet Savunma Komitesi nin 6277ss Nolu kararnamesinde Gurcistan ve SSCB nin devlet sinirini savunmak icin Turkleri Kurtleri ve Hemsinlileri sinir seridinden cikarmaya hazirlaniyoruz seklinde yazmaktadir 23 Eylul 1944 te Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti NKVD si Sovyet NKVD sine yeni yerlesimcileri kabul etmeye hazir olduklarini aciklamistir Turkler Kurtler ve Hemsinliler 5 350 aile kolhozlara ve 750 aile sovhozlara verilecekti Ozbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ise 50 000 kisiyi kabul edebileceklerini soylemistir planlanmis 30 000 kisinin aksine Surgun edilecek insanlari tasimak icin 239 vagon hazirlanmis ve insanlar seferber edilmistir Ahiska Turkleri 1943 ve 1944 te Sovyet gizli polisi tarafindan Kafkasya dan sinir disi edilen alti etnik gruptan biriydi Diger 5 etnik grup ise Cecenler Inguslar Balkarlar Karacaylar ve Kalmuklardi Sinir disi edilmeleri gorece az belgelenmistir Tarihciler Ahiska Turklerinin 14 veya 15 Kasim 1944 te Sovyet Orta Asyasina surgun edildigini dusunmektedir Operasyon 26 Kasimda tamamlanmistir Operasyonun baslangicinda Sovyet askerleri sabah 4 gibi Ahiska Turklerinin evlerine geldi ama onlara goturuleceklerini soylemediler Nufusa onceden haber verilmedi NKVD bildirimi su sekilde aciklandi Sinir disi edileceksiniz Hazir olun Yaniniza uc gun yetecek yiyecek alin Hazirlanmak icin iki saatiniz var Ahiska Turklerini tren istasyonlarina goturmek icin studebaker kamyonlar kullanildi Surgun sirasinda 212 koydeki 16 700 aileden 92 307 ila 94 955 Ahiska Turku zorla yeni koylere yerlestirildi Sigir vagonlarina yerlestirilen Ahiska Turkleri doguya Orta Asya ya suruldu 17 Kasim 16 00 tarihinde 81 234 kisi gonderilmisti Yolculuk gercekten korkunctu Sadece dort bes yaslarindaydim ve fazla hatirlamiyorum ama soguktu ve surekli trenden bedenler atiliyordu Ozbekistan da tam egitim almamiza izin verilmedi Ayrimciliga ugradik ezildik Efratun Tifur 2016 Resmi Sovyet kayitlari 18 923 u erkek 27 309 u kadin ve 45 989 u 16 yasin altindaki cocuklardan olusan 92 307 kisinin sinir disi edildigini gostermektedir 52 163 kisi Ozbek SSC sine 25 598 kisi Kazakistan SSC sine ve 10 546 kisi Kirgizistan SSC sine gonderilmistir 84 556 kisi kolhozlarda 6 316 kisi sovhozlarda ve 1 395 kisi endustriyel islerde calistirilmistir Surgun edilen son kisi Taskent e 31 Ocak 1945 te gelmistir Surgun edilen Ahiska Turklerinin aileleriyle beraber maksimum 1 kilo agirlindaki kisisel esyalarini tasimalarina izin verilmisti Bu miktar Kirim Tatarlarina yapilan onceki surgundekinin iki katidir Kurtler ve Hemsinliler Ermeni Muslumanlar de dahil olmak uzere diger etnik azinliklarin uyeleri de Ahiska Turkleriyle beraber sinir disi edilmistir Diger etnik azinliklarla beraber yaklasik 115 000 kisi surgun edilmistir Kaynaklardan biri operasyon kapsaminda 8 694 Kurt 1 385 Hemsinli ve yaklasik 5 000 Lazin sinir disi edildigini gostermektedir Sadece surgun edilmeyen halklardan bir erkekle evli olan kadinlar surgun edilmemistir Yolculuk oncesi her aileye esyalarini toplamalari icin iki saat verilmistir Her yuk vagonuna 7 aile her vagona ise 25 aile yuklenmistir Kafkasya daki diger gruplar gibi Ahiska Turkleri de Orta Asya ya birkac bin mil tasinmistir Surgun edilenler 1 ay boyunca sigir vagonlarinda kapali kalmistir Operasyonu gerceklestirmek icin 4 000 NKVD personeli gorevlendirilmistir Onceki surgunler gibi bu surgun de NKVD sefi Lavrenti Beriya tarafindan denetlenmistir Sovyetler Birligi Basbakani Josef Stalin surgunun yapilmasini emretmistir Stalin operasyonun uygulanmasi icin NKVD ye 34 milyon ruble tahsis etmistir Surgun 1930 ve 1950 ler arasinda birkac milyon Sovyet etnik azinligi etkileyen Sovyet zorunlu yerlesim programinin ve nufus gocunun parcasiydi Sadece II Dunya Savasi doneminde 3 332 589 insan Sovyetler Birligi nden surgun edilmistir Kafkasya bolgesinde 1943 ve 1944 te yaklasik 650 000 kisi sinir disi edilmistir Surgun Ikinci Dunya Savasi donemindeki son Sovyet surgunuydu Sovyet yetkililer 1956 ya kadar Ahiska Turklerine herhangi bir sivil veya politik hak vermeyi reddetti Cogunlugu Ermenilerden olusan yaklasik 32 000 kisi temizlenen alanlarda Sovyet yetkililer tarafindan yerlestirildi SSCB Devlet Savunma Komitesi nin 31 Temmuz 1944 tarihli ve 7279 nolu kararname uyarinca Gurcistan SSC den toplam 19 818 aile surulmustur Ilceler Turkler Kurtler Azeriler Ezidiler Tatarlar Hemsinliler ToplamAhaltsihe ilcesi 2 609 389 2 473 126 5 597Adigeni ilcesi 6 702 278 6 980Ahalkalaki ilcesi 614 155 769Aspindza ilcesi 3 743 488 301 4 532Bogdanovka ilcesi 157 6 6 7 176Batum kenti 84 75 6 165Batum ilcesi 346 472 231 1 049Kobuleti ilcesi 70 198 34 302Keda ilcesi 44 12 5 61Hulo ilcesi 124 35 28 187Muhtemel sebepleriII Dunya Savasi sirasinda Mihver Devletleri ile isbirligi yapmakla ve Nazilerin Sovyet savas esirlerine karsi isledikleri suclara ortak olmakla suclanan Kafkasya daki diger bes etnik grubun aksine Ahiska Turkleri hicbir zaman Sovyet hukumeti tarafindan resmi olarak bir sucla suclanmadi herhangi bir savasla iliskileri yoktu Buna ragmen toplu halde surgune gonderildiler Alman ordusu hicbir zaman Mesheti bolgesine 100 milden fazla yaklasmadi Profesesor Brian Glyn Williams a gore Ahiska Turklerinin Kafkasya ve Kirim daki diger etnik gruplar gibi surgun edilmesi surgunlerin halklarin kitlesel ihanetine bir cevap olmadigini kanitlamaktadir Williams ayrica Ahiska Turkleri Surgununun de diger surgunler gibi gizlenmis bir Sovyet dis politikasinin sonucu oldugunu soylemektedir Svante Cornell tahliye isleminin 1864 ten beri yururlukte olan daha buyuk bir Rus politikasinin parcasi olduguna dikkat cekmektedir mumkun oldugunca fazla sayida Musluman azinligi Kafkaslardan uzaklastirmak 1945 te Sovyetler Birligi nin Turkiye den talep ettigi yerleri gosteren harita Beriya 28 Kasim 1944 e Stalin e gonderdigi bildiride Ahiska Turklerini kacakcilik ve Milli Istihbarat Teskilati tarafindan casus icin kullanilmakla sucladi Beriya nin gizli kararnamesinde Ahiska Turkleri Kurtler ve Hemsinliler sinir bolgesinden cikarilmasi gereken guvenilmez nufus olarak nitelendirilmistir Bazi tarihciler Stalin in Turkiye nin kuzeydogu kesimlerini elde etmek icin bazi etnik gruplari sinir bolgesinden surgun ettigini dusunmektedir Haziran 1945 te Sovyet Disisleri Bakani Vyaceslav Molotov Turkiye nin Anadolu daki uc sehri Kars Ardahan ve Artvin Sovyetler Birligi ne devretmesini talep etti Akademisyen Alexandre Bennigsen ve Marie Broxup Ahiska Turklerinin sinir disi edilmesi kararinin gerceklesmesi olasi bir Sovyet Turk savasina karsi onlem olarak alindigi sonucuna vardi Bu iddialar ve Turk Bogazlari krizi Turkiye nin NATO ya katilip Sovyetlerin planlarini bozdugu 1951 e kadar devam etti Sovyet yetkililer 108 farkli milletten bir devlet kurmaya calisti Ilk once komsu ulkelerin vatandaslarini projelerde kullanmak icin cokuluslu devlet olmaya karar verdiler Rus calismalari profesoru Terry Martin bunun tam tersi bir etki yarattigini degerlendirdi Sovyetlerin kapitalist etki korkusu nihayetinde Ahiska Turklerinin de yasadigi sinir bolgelerinin etnik temizligine yol acti Olu sayisiAhiska Turkleri ozel birimlerin idaresi altina alindi Bu birimlerin amaci Sovyetler Birligi nin uzak bolgelerinin ekonomik gelisimini saglamak icin ucuz isgucu sistemine sahip olmakti Sinir disi edilenlerin cogu zorla calistirildi Birimdekiler rutin olarak haftada yedi gun gunde 11 ila 12 saat arasinda calistirildilar Yorgunluk ve donma ile karsi karsiya kalan Ahiska Turkleri is kotalarini karsilayamadiklari takdirde gunluk yiyeceklerini almaya hak kazanamiyordu Surgundekilerin besin eksikligi o kadar belirgindi ki Sovyet Halk Komiserleri Konseyi N 942 rs sayili kararnameyi kabul etti Kararnamede Gurcistan SSC sinden surgundekilere 857 kg un ve 213 kg tahil gonderilecegi yaziyordu Surgun edilen halklar gozetim organlarina haftalik olarak rapor vermek zorunda kaldi ve birimlerinin disinda hicbir yere seyahat etmelerine izin verilmedi Ancak Ahiska Turklerine ozel yerlesim birimlerindeki diger etnik gruplardan biraz daha iyi muamele edildi cunku belirli bir sucla suclanmamislardi Ozel birimlerdeki ilk 12 yil Ahiska Turkleri dis dunyadan izole olmak ile basa ciktilar Surgunun ilk yillarinda buyuk sikintilar yasadilar Bunlar arasinda dusuk kalitede gida ve ilaclar vardi yeni iklime uyum sureci lekelihumma gibi salginlar ve zorla calistirilma Ahiska Turklerinin olum orani ile ilgili tahminler degisiklik gostermektedir Karacay nufusbilimci D M Ediev sinir disi edilmeleri nedeniyle 12 589 Ahiska Turkunun etnik gruba mensup olanlarin ise 13 unun oldugunu tahmin etmistir Professor Michael Rywkin gave a higher figure of 15 000 fatalities among this ethnic group Resmi ama eksik olan Sovyet arsivleri 14 895 kisinin ve Gurcistan SSC sinden surgun edilenlerin 14 ila 15 7 sinin oldugunu yazmaktadir Bu liste bolgedeki tum gruplari iceriyordu ancak Ahiska Turkleri olenlerin cogunlugunu olusturuyordu Sovyet arsivlerinde ayrica Orta Asya ya gidilirken 457 kisinin daha oldugu kaydedilmistir Yuksek degerlendirmeler 30 000 ila 50 000 kisinin oldugunu yazmaktadir 1948 de olum orani 2 8 e dusmustur 26 Kasim 1948 de Yuksek Sovyet Prezidyumu surgun edilen halklari surgun edildikleri yerde kalmaya mahkum eden bir kararname cikarmistir Bu kararname Cecenler Inguslar Kirim Tatarlari Volga Almanlari Balkarlar Kalmuklar ve Ahiska Turkleri icin gecerliydi SonrasiStalin in halefi olan yeni Sovyet lideri Nikita Kruscev 24 Subat 1956 da Komunist Parti Kongresi nde Stalinist surgunleri kinadigi Gizli soylevi acikladi ancak sinir disi edilen halklardan biri olan Ahiska Turklerinden bahsetmedi 28 Nisan 1956 tarihli SSCB Yuksek Sovyeti Baskanlik Kararnamesi Buyuk Vatanseverlik Savasi sirasinda sinir disi edilen Kirim Tatarlari Balkarlar Sovyet Turkleri Kurtler ve Hemsinlilerin aileleriyle beraber Rusya Icisleri Bakanligi organlarinin idari kontrolunde serbest birakilmalarini emretti ancak kendi ulkelerine nasil doneceklerini onceden dusunulmedi Sinir disi edilen diger halklarin aksine Ahiska Turkleri rehabilite edilmedi Ahiska Turkleri kendi topraklarina donmelerine izin verilmeyen uc etnik gruptan biriydi diger ikisi ise Volga Almanlari ve Kirim Tatarlariydi Resmi Sovyet yayinlari 1945 ve 1968 yillari arasinda ne Ahiska Turklerinden ne de Ahiska Turklerinin ana yurdundan bahsetmistir 30 Mayis 1968 de Yuksek Sovyet Baskanliginin bir kararnamesi Ahiska Turklerinin sinir disi edildigi kabul etmistir ancak metinde Ahiska Turklerinin Kazakistan ve Ozbekistan daki yeni evlerine kok saldiklari iddia edilmis ve orada kalmalari cagrisinda bulunulmustur Ahiska Turkleri 45 yil icinde 144 dilekce imzalayarak geri donme hakki talep etmistir 1964 te Surgundeki Turk Halkinin Ulusal Haklari Dernegini kuran Ahiska Turkleri geri donmelerine yardimci olmalari icin B M Ve Uluslararasi Af Orgutu ile temas kurmaya calismistir 1961 ve 1969 yillari arasinda Ahiska Turkleri Gurcistan a donmek icin alti girisimde bulundu ancak girisimde bulunan gruplarin hepsi bir kez daha sinir disi edildi 1960 larda Sovyet hukumeti Mesheti bolgesine donme hakki isteyen Ahiska Turku hareketini bastirmak icin farkli yontemlere basvurdu Yontemler Ahiska Turku aktivistlerinin tutuklanmasini gozdagi vermeyi ve aktivistlerin hapsedilmesini iceriyordu Dahasi 26 Temmuz 1968 de Gurcistan SSR Komunist Partisi nin Birinci Sekreteri Vasil Mjavanadze bolgede o etnik grubun geri donmesi icin yer olmadigini ve yilda sadece 100 ailenin geri donebilecegini acikladi 1 211 Ahiska Turku Gurcistan a geri dondu ancak Mesheti bolgesinden ulkenin bati kismina dagildilar Haziran 1988 de etnik grubun yaklasik 200 temsilcisi Borcomi bolgesinde geri donme hakki talep etti 1989 da Gurcistan da sadece 35 aile kalirken Mesheti bolgesine geri donen Ahiska Turkleri sonunda orayi da terk etmeye zorlandi Bize istenmeyen oldugumuzu soyluyorlar Ozbekistan da Ozbekler bize soyluyor Kazkistan da Kazaklar bize soyluyor ve simdi diger cumhuriyetlerde de fisiltilar geliyor Atalarimizin ulkesine girmemize bile izin vermiyorlarsa nerede yasayabiliriz Anonymous Meskhetian Turk surgeon in Kazakhstan 1991 Durum yeni Sovyet lideri Mihail Gorbacov un Stalinist gecmisle tum baglari koparmaya karar verdigi 1980 lerin sonlarinda en azindan kagit uzerinde degisti 14 Kasim 1989 da Yuksek Sovyet Ahiska Turkleri de dahil olmak uzere Stalin doneminde etnik gruplarin zorla yerinden edilmesinin yasadisi ve suc oldugunu ilan etmistir 26 Nisan 1991 de Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Yuksek Sovyeti Boris Yeltsin baskanliginda tum kitlesel surgunleri Stalin in karalama ve soykirim politikasi olarak kinayan Bastirilmis Halklarin Rehabilitasyonu yasasini Madde 2 ile beraber kabul etmistir 1991 de Sovyetler Birligi nin dagilmasi dan sonra bile bagimsizligini kazanan Gurcistan Ahiska Turklerine Mesheti bolgesine donme hakki vermemistir Ahiska Turklerinin Mesheti ye geri donme hakkini savunan politikaci tarihci ve insan haklari aktivisti Guram Mamulia Gurcistan daki nadir istisnalardan biriydi Tarihci Alexander Nekric ve Robert Conquest in Sovyet surgunleriyle ilgili kitaplarinda Sovyet surgunlerinde surgun edilen diger etnik gruplarin aksine Ahiska Turklerinden nadiren bahsedilmistir Rus tarihci Pavel Polian Stalin donemindeki tum etnik gruplarin surgunlerini insanliga karsi bir suc olarak kabul etmistir Ayrica II Dunya Savasi sirasinda Sovyetler Birligi icin savasan yaklasik 40 000 Ahiska Turkune vurgu yaparak Ahiska Turklerine yonetilen ihanet suclamalarinin haksiz ve ikiyuzlu bir itham oldugunu belirtmistir Haziran 1989 da Ahiska Turkleri Fergana Vadisi nde Ozbek milliyetcilerin siddetine maruz kaldi Fergana Olaylari na kadar Ahiska Turklerinin varligindan cok az insan haberdardi ve Ahiska Turkleri hakkinda cok az bilimsel arastirma yapilmisti Fergana Vadisi ndeki etnik catismalardan sonra 70 000 Ahiska Turku Ozbekistan dan kacti ve Sovyetler Birligi nden ayrilmis 7 ulkeye dagildi Ahiska Turkleri 2006 da 260 000 ila 335 000 kisi arasindaydi Rus yetkililer Ahiska Turklerine Rus vatandasligi statusu vermeyi reddettikleri icin Avrupa Konseyi Krasnodar daki Ahiska yerlesimlerini yasal bir hapishane olarak tanimlamistir Gunumuzde Ahiska Turklerinin cogu fiili olarak vatansiz kalmaya devam etmektedir Ayrica bakinizCecen Ingus Surgunu Kirim Tatar Surgunu Karacay Surgunu Sovyetler Birligi ndeki Kurtlerin surgunu Sovyetler Birligi nde siyasi baski Sovyetler Birligi nde insan haklariKaynakca a b c Council of Europe 2006 s 22 Aydingun et al 2006 s 4 Aydingun et al 2006 s 5 a b Polian 2004 s 155 Jagerskiold 1986 s 217 a b c Cornell 2005 s 170 Bugay 1996 s 137 a b Bugay 1996 s 140 a b c d e Wimbush amp Wixman 1975 s 320 a b Human Rights Watch 1991 s 51 Warikoo amp Norbu 1992 s 115 a b c d Swerdlow 2006 s 1834 Hasanli 2014 s 248 Bugay 1996 s 143 Polian 2004 s 155 Buckley Ruble amp Hofmann 2008 s 204 a b c d Hasanli 2014 s 248 a b Khazanov 1995 s 200 a b Brennan Dan 5 Nisan 2003 Guram Mamulia The Guardian 20 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ekim 2013 Bugay 1996 s 141 Meskhetian Turks find shelter after decades of persecution Irish Times 31 Aralik 2016 29 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Agustos 2018 a b c d e Bugay 1996 s 143 a b Marie 1995 s 111 Human Rights Watch 1991 s 51 UNHCR 1999 s 20 Bukharbayeva 2019 s 16 Nilufer Devrisova Kirgizistan da Yasayan Surgun Lazlar PDF ahiska org tr 9 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 9 Haziran 2020 cnnturk com 6 Subat 2005 10 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Haziran 2020 Polian 2003 s 86 Markusen amp Kopf 1995 s 115 Mikaberidze 2015 s 191 Mirkhanova 2006 s 33 Parrish 1996 s 107 Bugay 1996 s 106 Pokalova 2015 s 16 Mawdsley 1998 s 71 a b c d e Swerdlow 2006 s 1835 Turk Meshiler Gurcuce 28 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Subat 2021 Williams 2001 s 386 a b Francis X Clines 7 Haziran 1989 57 Reported Dead in Uzbek Violence New York Times 26 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Agustos 2018 a b Bennigsen amp Broxup 1983 s 30 Hasanli 2011 ss 365 382 Cohen 2014 s 231 Martin 2001 s 342 Pohl 1999 s 48 Viola 2007 s 99 Bugay 1996 s 147 Bhat 2015 s 33 Buckley Ruble amp Hofmann 2008 s 207 Rywkin 1994 s 67 Pohl 2000 s 267 Travis 2013 s 82 Bugay 1996 s 143 Parrish 1996 s 108 a b Human Rights Watch 1991 s 53 Akiner 2013 s 261 Jones 1993 s 14 Sakwa 2005 s 292 Bugay 1996 s 85 Kaiser 2017 s 368 Jones 1993 s 15 Perovic 2018 s 320 Human Rights Watch 1991 s 54 Khazanov 1992 s 1 Polian 2004 ss 125 126 a b Aydingun 2002 ss 185 Council of Europe 2006 s 21 Council of Europe 2006 s 24 BibliyografiCouncil of Europe 2006 Documents working papers 2005 ordinary session second part 25 29 April 2005 Vol 3 Documents 10407 10449 10533 Strasbourg Council of Europe Publishing ISBN 9789287157546 28 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Human Rights Watch 1991 Punished Peoples of the Soviet Union The Continuing Legacy of Stalin s Deportations PDF OCLC 25705762 24 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 22 Aralik 2019 UNHCR 1999 Background Paper on Refugees and Asylum Seekers from Georgia United Nations High Commissioner for Refugees 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 22 Aralik 2019 2013 Islamic Peoples Of The Soviet Union Routledge ISBN 9781136142666 LCCN 82000140 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Aydingun Aysegul 2002 Creating recreating and redefining ethnic identity Ah Lska Meskhetian Turks in Soviet and post Soviet contexts 21 2 ss 185 197 doi 10 1080 0263493022000010071 Aydingun Aysegul Harding Cigdem Balim Hoover Matthew Kuznetsov Igor Swerdlow Steve 2006 PDF Cultural Orientation Resource COR Center 11 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi erisim tarihi 22 Aralik 2019 1983 The Islamic threat to the Soviet State Taylor amp Francis ISBN 9781317831716 LCCN 82016826 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 2015 Cotton Cultivation and Child Labor in Post Soviet Uzbekistan Lexington Books ISBN 9780739194799 OCLC 919317268 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Buckley Cynthia J Ruble Blair A Hofmann Erin Trouth 2008 Migration Homeland and Belonging in Eurasia ISBN 978 0801890758 LCCN 2008 015571 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 1996 The Deportation of Peoples in the Soviet Union New York NY ISBN 9781560723714 OCLC 1074118940 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Bukharbayeva Bagila 2019 The Vanishing Generation Faith and Uprising in Modern Uzbekistan illustrated bas Indiana University Press doi 10 2307 j ctvfc55jx ISBN 9780253040848 OCLC 1099473617 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Cohen Saul Bernard 2014 Geopolitics The Geography of International Relations Rowman amp Littlefield ISBN 9781442223516 LCCN 2014029230 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 2005 Small Nations and Great Powers A Study of Ethnopolitical Conflict in the Caucasus Routledge ISBN 9781135796686 LCCN 2001347121 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 2011 Stalin and the Turkish Crisis of the Cold War 1945 1953 Lexington Books ISBN 9780739168073 LCCN 2011017370 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Hasanli Jamil 2014 Khrushchev s Thaw and National Identity in Soviet Azerbaijan 1954 1959 revised bas ISBN 9781498508148 LCCN 2014036925 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 1986 Mannerheim C Hurst amp Co Publishers ISBN 9781850650096 LCCN 86016011 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 1993 Meskhetians Muslim Georgians or Meskhetian Turks A Community without a Homeland Refuge 13 2 s 14 16 1 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Kaiser Robert J 2017 The Geography of Nationalism in Russia and the USSR Princeton University Press ISBN 9781400887293 LCCN 93034899 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Kiernan Ben 2007 Blood and Soil A World History of Genocide and Extermination from Sparta to Darfur ISBN 9780300100983 OCLC 2007001525 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Khazanov Anatoly 1992 Meskhetian Turks in search of self identity Central Asian Survey 11 4 ss 1 16 doi 10 1080 02634939208400787 Khazanov Anatoly 1995 After the USSR Ethnicity Nationalism and Politics in the Commonwealth of Independent States ISBN 9780299148942 LCCN 95005696 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Marie Jean Jacques 1995 Les peuples deportes d Union sovietique Volume 81 of Questions au XXe siecle Editions Complexe ISBN 9782870275986 LCCN 96183004 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 1995 The Holocaust and strategic bombing genocide and total war in the twentieth century Westview Press ISBN 978 0813375328 LCCN 94032807 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Martin Terry Dean 2001 The Affirmative Action Empire Nations and Nationalism in the Soviet Union 1923 1939 Cornell University Press ISBN 9780801486777 LCCN 2001003232 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Mawdsley Evan 1998 The Stalin Years The Soviet Union 1929 1953 ISBN 9780719046001 LCCN 2003046365 2015 Historical Dictionary of Georgia 2 bas Rowman amp Littlefield ISBN 9781442241466 LCCN 2014024518 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Mirkhanova Malika 2006 People in exile The oral history of Meskhetian Turks Akhyskha Turkleri Journal of Muslim Minority Affairs 26 1 ss 33 44 doi 10 1080 13602000600738640 Parrish Michael 1996 The Lesser Terror Soviet State Security 1939 1953 Greenwood Publishing Group ISBN 9780275951139 OCLC 630860745 26 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Perovic Jeronim 2018 From Conquest to Deportation The North Caucasus under Russian Rule Oxford University Press ISBN 9780190934675 OCLC 1083957407 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Pohl J Otto 1999 Ethnic Cleansing in the Ussr 1937 1949 Westport Greenwood Publishing Group ISBN 9780313309212 LCCN 98046822 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Pohl J Otto 2000 Stalin s genocide against the Repressed Peoples 2 2 ss 267 293 doi 10 1080 713677598 Pokalova Elena 2015 Chechnya s Terrorist Network The Evolution of Terrorism in Russia s North Caucasus ABC CLIO ISBN 9781440831553 LCCN 2014038634 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 2003 Soviet Repression of Foreigners The Great Terror the Gulag Deportations Dundovich Elena Gori Francesca Guercetti Emanuela Ed Reflections on the Gulag With a Documentary Index on the Italian Victims of Repression in the USSR Feltrinelli Editore ISBN 9788807990588 OCLC 803610496 Polian Pavel 2004 Against Their Will The History and Geography of Forced Migrations in the USSR Central European University Press ISBN 9789639241688 LCCN 2003019544 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Rywkin Michael 1994 Moscow s Lost Empire Routledge ISBN 9781315287713 LCCN 93029308 2005 The Rise and Fall of the Soviet Union Londra New York Routledge s 292 ISBN 9781134806027 LCCN 98051322 Swerdlow Steve 2006 Understanding Post Soviet Ethnic Discrimination and the Effective Use of U S Refugee Resettlement The Case of the Meskhetian Turks of Krasnodar Krai 94 6 s 1827 1878 doi 10 15779 Z38N71N OCLC 774693343 26 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Travis Hannibal 2013 Genocide Ethnonationalism and the United Nations Exploring the Causes of Mass Killing Since 1945 Routledge ISBN 9780415531252 LCCN 2012025946 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 2007 The Unknown Gulag The Lost World of Stalin s Special Settlements Oxford Oxford University Press ISBN 9780195187694 OCLC 456302666 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Warikoo Kulbhushan Norbu Dawa 1992 Ethnicity and politics in Central Asia South Asian Publishers ISBN 9788170031567 LCCN 00063158 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 2001 The Crimean Tatars The Diaspora Experience and the Forging of a Nation BRILL ISBN 9789004121225 LCCN 2001035369 23 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2019 Wimbush S Enders Wixman Ronald 1975 The Meskhetian Turks A New Voice in Soviet Central Asia 17 2 ss 320 340 doi 10 1080 00085006 1975 11091412 JSTOR 40866873 Dis baglantilarAhiska Turkleri Azinlik Haklari Grubu 26 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde