Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bulgaristan (Bulgarca: България), resmî adıyla Bulgaristan Cumhuriyeti (Bulgarca: Република България), Balkanlar'da yer alan ülkedir. Batıda Sırbistan ve Kuzey Makedonya, doğuda Karadeniz, kuzeyde Romanya, güneyde Yunanistan güneydoğuda Türkiye ile çevrilidir. 110.994 kilometrekarelik yüz ölçümüyle Avrupa'nın en büyük 16. ülkesidir. Balkan, Rodop ve Rila gibi dağlar yüzey şekillerini belirler. Rila Dağı üzerindeki Musala Zirvesi, Doğu Avrupa ve Balkanlar'ın en yüksek doruk noktasıdır. Kuzeydeki Tuna Ovası ve güneydeki Yukarı Trakya Ovası da Bulgaristan'ın alçak ve verimli bölgeleridir.
Bulgaristan Република България Republika Bŭlgariya Bulgaristan Cumhuriyeti | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Sofya | ||||||||||||||||
| Resmî dil(ler) | Bulgarca | ||||||||||||||||
| Resmî yazı sistemi | Kiril | ||||||||||||||||
| Etnik gruplar (2021) | |||||||||||||||||
| Demonim | Bulgar | ||||||||||||||||
| Hükûmet | Üniter parlamenter cumhuriyet | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Yasama organı | Ulusal Meclis | ||||||||||||||||
| Kuruluş tarihi | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||||||
• Kara | 110.993,6 km2 | ||||||||||||||||
• Su (%) | 2,16 | ||||||||||||||||
| Nüfus | |||||||||||||||||
• 2022 tahminî |  6.447.710 (109.) | ||||||||||||||||
• Yoğunluk | 63/km2 (154.) | ||||||||||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2023 tahminî | ||||||||||||||||
• Toplam |  $216,499 milyar (73.) | ||||||||||||||||
• Kişi başına | $33.780 (55.) | ||||||||||||||||
| GSYİH (nominal) | 2023 tahminî | ||||||||||||||||
• Toplam | $103,099 milyar (69.) | ||||||||||||||||
• Kişi başına | $16.086 (60.) | ||||||||||||||||
| Gini (2022) | ▼ 38.4 orta | ||||||||||||||||
| İGE (2021) | 0.796 yüksek · 68. | ||||||||||||||||
| Para birimi | Leva (BGN) | ||||||||||||||||
| Zaman dilimi | UTC+2 (DAS) | ||||||||||||||||
• Yaz (YSU) | UTC+3 (DAYS) | ||||||||||||||||
| Tarih formatı | gg.aa.yyyy | ||||||||||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||||||||||
| Telefon kodu | +359 | ||||||||||||||||
| İnternet alan adı | .bg | ||||||||||||||||
Resmî site gov.bg | |||||||||||||||||
Günümüz Bulgaristan topraklarındaki en eski toplumlardan biri, MÖ 6.500 yılına uzanan Neolitik Karanovo kültürüdür. MÖ 6. ila 3. yüzyıllarda bölge Traklar, Persler, Keltler ve Antik Makedonlar arasında bir savaş alanıydı; MS 45 yılında Roma İmparatorluğu tarafından hakimiyet kurulması ile birlikte bölgede siyasi istikrar sağlandı.
Roma devletinin dağılmasından sonra çeşitli kavimlerin istilaları yeniden başladı. 6. yüzyılda, bu topraklara yerleşti. Yarı göçer bir halk olan Ön Bulgarlar, 7. yüzyılın sonlarında Balkanları fethettiler ve MS 681'de Birinci Bulgar İmparatorluğu'nu kurdular. Kurulan devlet Balkanların çoğuna egemen oldu ve Kiril alfabesini geliştirerek Slav kültürlerini önemli ölçüde etkiledi.
Birinci Bulgar İmparatorluğu, Bizans imparatoru II. Basil tarafından işgal edilip dağıldığı 11. yüzyılın başlarına kadar sürdü. 1185'teki başarılı bir Bulgar ayaklanması sonucunda İkinci Bulgar İmparatorluğu kuruldu ve II. İvan Asen (1218-1241) döneminde gücünün zirvesine ulaştı. Çok sayıda yıpratıcı savaş ve feodal çekişmeden sonra, imparatorluk 1396'da dağıldı ve yaklaşık beş yüzyıl boyunca Osmanlı İmparatorluğu egemenliğinde kaldı.
93 Harbi, Üçüncü Bulgar Devleti ve günümüz Bulgaristan devletinin kurulmasına yol açtı. Bundan sonraki yıllarda komşuları ile yaşadığı sorunlar Bulgaristan'ın her iki dünya savaşında da Almanya ile yakınlaşmasına neden olmuştur.
Bulgaristan, 1946'da Sovyetler Birliği liderliğindeki Doğu Bloku'nun bir parçası olarak tek partili bir sosyalist devlet hâline geldi.
Aralık 1989'da iktidardaki Komünist Parti, 1989 Devrimleri sonucunda çok partili seçimlerin yapılmasına izin verdi ve bu da Bulgaristan'ın demokrasi ve piyasa ekonomisine geçişini sağlamış oldu.
Bulgaristan, 1991 yılında demokratik bir anayasanın kabul edilmesinden itibaren yüksek derecede siyasi, idari ve ekonomik merkeziyetçiliğe sahip 28 ilden oluşan bir üniter parlamenter cumhuriyet olmuştur.
Bulgaristan, İnsani Gelişme Endeksi'nde 56. sırada yer alan üst orta gelirli bir ekonomiye sahip gelişmekte olan bir ülkedir. Piyasa ekonomisi, Avrupa İç Piyasası'nın bir parçasıdır ve büyük ölçüde hizmet sektörü ve bunun ardından sanayi - özellikle makine yapımı ve madencilik - ve tarıma dayanmaktadır.
Yaygın yolsuzluk önemli bir sosyoekonomik sorundur; Bulgaristan, 2018'de Avrupa Birliği'nde en çok yolsuzluk yapılan ülke oldu.
Ülke, ayrıca nüfusun 1990'dan bu yana her yıl azalması sorunu nedeniyle demografik bir krizle karşı karşıya; en çok 1988'de yaklaşık dokuz milyonu gören ülke nüfusu şu anda tahminen yedi milyondur.
Bulgaristan, Avrupa Birliği, NATO ve Avrupa Konseyi üyesidir; aynı zamanda AGİT kurucu üyesidir ve üç kez Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde yer almıştır.
Etimoloji
Bulgaristan adı, Birinci Bulgar İmparatorluğu'nu kuran Türki kökenli bir boy olan Ön Bulgarlardan gelmektedir. Ön Bulgarların isimleri günümüzde hâlâ tam olarak aydınlatılamamıştır ve MS 4. yüzyıldan daha erken bir tarihe kadar izini sürmek zordur ancak muhtemelen Proto-Türkçe bulģha ("karıştırmak", "sallamak", "yerini değiştirmek") kelimesinden ve onun türevi olan bulgak ("isyan", "düzensizlik") kelimesinden türetilmiştir. Anlamı, "isyan etmek", "kışkırtmak" veya "bir düzensizlik durumu yaratmak" ve dolayısıyla "karışıklık çıkarıcılar" olarak genişletilebilir.
4. yüzyılda hem "karma bir ırk" hem de "baş belası" olarak tasvir edilen ve Çinliler tarafından "Beş Barbarlar" () olarak adlandırılan göçer grubunun bir parçası olan Jieler gibi İç Asya'daki fonolojik olarak yakın isimlere sahip boy grupları da sıklıkla benzer isimlerle adlandırılmıştır.
Tarihçe
Bulgaristan'ın ilk sakinleri Hint-Avrupa kökenli bir kavim olan Traklardır. Milatla birlikte ülke önce Roma İmparatorluğu, sonra da Bizans İmparatorluğu egemenliğine girer.[]
Bizans İmparatorluğu yıkılıncaya değin Bizans ile savaşıp hâkimiyet alanlarını genişleten Bulgarlar, 1018-1186 yılları arasında yeniden Bizans İmparatorluğu'nun egemenliğine girdi.
Osmanlı yönetimi
14. yüzyılda Türklerin Rumeli'ye çıkmasından sonra bağımsızlıklarını yitirerek Osmanlı Devleti'nin egemenliğine girmişlerdir.
Osmanlı Devleti'nin gerilemeye başlaması ve Çarlık Rusyası'nın da desteğiyle, Balkanların tümünde olduğu gibi Bulgaristan'da da ulusal kurtuluş hareketi alevlenmiş, 93 Harbi'nden yenilgiyle çıkan Osmanlı Devleti, Bulgaristan'ı 3 Mart 1878 tarihinde içişlerinde bağımsız bir Prenslik olarak, 5 Ekim 1908 tarihinde ise tam bağımsız Çarlık olarak tanımıştır.
I. Dünya Savaşı'nda Osmanlılarla aynı cephede savaşa katılan Bulgaristan, II. Dünya Savaşı'na da Almanya saflarında katılarak her iki savaştan da yenilgiyle çıktı.
II. Dünya Savaşı'nın ardından Balkanlar'da ilerleyen Sovyet ordusunun da yardımıyla Georgi Dimitrov önderliğinde sosyalist rejime geçen ülke, soğuk savaş yıllarında Varşova Paktı'nın üyesi olarak kaldı.
Doğu Bloku'nun çözülmesiyle 1990 yılında sosyalist rejimin yıkıldığı Bulgaristan, komşusu Türkiye ile olan ilişkilerini oldukça olumlu bir temele oturttu.
2004 itibarı ile NATO üyesi olan Bulgaristan 1 Ocak 2007'de de AB'nin tam üyesi oldu.
Ülke 1 Ocak 2007 tarihinde Avrupa Birliği'ne katılmıştır.
Politika
Bulgaristan parlamenter demokrasi ile yönetilen bir cumhuriyettir. Seçimler Merkez Seçim Komisyonu tarafından denetlenir ve düzenlenir. Siyasi partiler doğrudan halk oylamasıyla meclisteki 240 sandalye için yarışırlar. Ulusal Meclis yasaları çıkarma, bütçeyi onaylama, cumhurbaşkanlığı seçimini düzenleme, hükûmeti oylama ve görevden alma, savaş ilan etme, askerî birliklerini yurt dışına gönderen tezkereyi çıkarabilme ve uluslararası sözleşmeleri onaylama yetkisine sahiptir.
13 Kasım 2016'da yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerini Bulgar Sosyalist Partisi ve koalisyon ortakları tarafından desteklenen Rumen Radev %59,37 oyla kazandı.
2017 Parlamento Seçimleri
24 Mart 2017'de Bulgaristan Ulusal Meclisi'nin 240 üyesini belirlemek için yapılan seçimde çok sayıda parti yarıştı. En az 4, en fazla 16 milletvekili çıkaran 31 seçim bölgesinde yarışan partiler %4 seçim barajını da aşmak zorundadırlar. %54,07 oranında katılımın olduğu seçimlerde 5 parti barajı geçerek meclise girmeyi başarabildi.
| Parti | Oy | % | Sandalye | +/– |
|---|---|---|---|---|
| GERB | 1.147.292 | 32,65 | 95 | +11 |
| Bulgaristan Sosyalist Partisi | 955.490 | 27,19 | 80 | +41 |
| Yurtseverler Birliği | 318.513 | 9,07 | 27 | −3 |
| Hak ve Özgürlükler Hareketi | 315.976 | 8,99 | 26 | −12 |
| 145.637 | 4,15 | 12 | New | |
| Reformist Blok | 107.407 | 3,06 | 0 | −23 |
| 101.177 | 2,88 | 0 | 0 | |
| DOST | 100.479 | 2,86 | 0 | New |
| 86.984 | 2,48 | 0 | New | |
| –Movement 21 | 54.412 | 1,55 | 0 | −11 |
| 37.896 | 1,08 | 0 | New | |
| Yeşiller partisi | 10.159 | 0,29 | 0 | 0 |
| Bulgar Baharı | 9.232 | 0,26 | 0 | Yeni |
| Bulgaristan İleri Hareketi | 6.644 | 0,19 | 0 | Yeni |
| Memnun olmayanlar Koalisyonu | 5.945 | 0,17 | 0 | Yeni |
| Eşit Halk Modeli için Hareket | 4.989 | 0,14 | 0 | Yeni |
| Bulgaristan Milli Birliği | 3.921 | 0,11 | 0 | Yeni |
| Bulgaristan Demokratik Merkezi | 3.130 | 0,09 | 0 | Yeni |
| WHO–– | 2.916 | 0,08 | 0 | 0 |
| Milli Cunhuriyetçi Parti | 2.325 | 0,07 | 0 | Yeni |
| Bağımsızlar | 5.116 | 0,15 | 0 | 0 |
| Yukarıdakilerin hiçbiri | 87.850 | 2,50 | – | – |
| Geçersiz/boş oylar | 169.009 | – | – | – |
| Toplam | 3.682.499 | 100 | 240 | 0 |
| Kayıtlı seçmenler/katılım | 7.004.358 | 52,57 | – | – |
| Kaynak: CIK 31 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . | ||||
Coğrafya
Koca Balkan Dağları (Stara Planina) Bulgaristan'ı kuzeyde Tuna platosu, güneyde ise Trakya platosu olarak kabaca iki coğrafi bölgeye ayırır. Oldukça dağlık bir coğrafyaya sahip olan güney Bulgaristan'da Rodop ve Rila sıradağları vardır. Ülkenin ve Balkanların en yüksek zirvesi olan 2.925 metre rakımlı Musala Dağı da buradadır.
Ülkenin en önemli ırmağı olan Tuna Nehri, aynı zamanda Romanya-Bulgaristan sınırının çok büyük kısmını oluşturur.
Bulgaristan sınırları içerisinde doğup, Yunanistan-Türkiye sınırını oluşturarak Ege Denizi'ne dökülen Meriç (Марица) ve Sofya yakınlarında doğup ülkenin güneybatısından geçerek Yunanistan'dan Ege Denizine dökülen Struma ırmakları, ülkenin başlıca ırmakları arasında gösterilir.
İklim
Bulgaristan Akdeniz, Okyanus ve Kıta hava kütlelerinin buluşma noktasında yer alması ve dağlarının bariyer etkisinden kaynaklanan çeşitli ve değişken iklime sahiptir.
Kuzey Bulgaristan, Balkan dağlarının güneyindeki bölgelere göre ortalama 1 °C (1,8 °F) daha soğuktur ve 200 milimetre (7,9 in) daha fazla yağış kaydeder. Sıcaklık genlikleri farklı alanlarda önemli ölçüde farklıdır. Kaydedilen en düşük sıcaklık -38,3 °C (-36,9 °F), en yüksek sıcaklık ise 45,2 °C (113,4 °F)'dir.Yağış yılda ortalama 630 milimetre (24,8 in) olup, Dobruca'da 500 milimetre (19,7 in) ile dağlarda 2.500 milimetre (98,4 in)'den daha çok arasındadır. Kıtasal hava kütleleri kış aylarında önemli miktarda kar yağışı getirir.
Nispeten küçük yüzölçümü dikkate alındığında Bulgaristan'ın değişken ve karmaşık bir iklimi vardır. Ülke, kıtasal iklim bölgesinin en güney bölümünü kaplar ve güneydeki küçük alanlar Akdeniz iklim kuşağına girer. Kıtasal bölge baskındır çünkü kıtasal hava kütleleri engelsiz Tuna Ovası'na kolayca akar. Kış aylarında daha güçlü olan karasal etki bol kar yağışına neden olur; Yazın ikinci yarısında Akdeniz etkisi artar ve sıcak ve kuru hava oluşur. Bulgaristan beş iklim bölgesine ayrılmıştır: kıtasal bölge (Tuna Ovası, Balkan Öncesi ve Geçiş jeomorfolojik bölgesinin yüksek vadileri); geçiş bölgesi (Yukarı Trakya Ovası, Struma ve Mesta vadilerinin çoğu, aşağı Balkan vadileri); kıta-Akdeniz bölgesi (Struma ve Mesta vadilerinin en güney bölgeleri, doğu Rodop Dağları, Sakar ve Istranca); Kıyı şeridi boyunca ortalama uzunluğu 30–40 km olan Karadeniz bölgesi; ve 1000 m'nin üzerindeki dağlarda alpin bölgesi (Orta Balkan Dağları, Rila, Pirin, Vitoşa, Batı Rodop Dağları, vb.).
İdari bölümler
Bulgaristan üniter bir devlettir. 1880'lerden beri bölgesel yönetim birimlerinin sayısı yediden 26'ya kadar değişmiştir. 1987 ile 1999 yılları arasında idari yapı dokuz ilden (oblasti, tekil oblast) oluşuyordu. Ekonomik sistemin merkezileşmesine paralel olarak yeni bir idari yapıya geçildi. 27 ili ve bir büyükşehir başkentini (Sofya-Grad) içerir. Tüm alanlar adlarını ilgili başkentlerinden alır. İller 265 belediyeye bölünmüştür. Belediyeler, dört yıllığına seçilen belediye başkanları ve doğrudan seçilen belediye meclisleri tarafından yönetilir. Bulgaristan, Bakanlar Kurulunun doğrudan bölge valilerini atadığı ve tüm illerin ve belediyelerin finansman açısından büyük ölçüde ona bağımlı olduğu oldukça merkezi bir devlettir.
 |
Nüfus dağılımı
31.12.2022 itibarıyla 'Ulusal İstatistik Enstitüsü' tarafından yayınlanan verilere göre Bulgaristan nüfusu 6.447.710 kişi olarak belirtilmiş olup illere göre nüfus dağılımı aşağıdaki gibidir;
| Sofya | 1.572.186 | Ruscuk | 189.623 | Yambolu | 107.379 | ||
| Filibe | 631.516 | Sliven | 170.583 | Razgrad | 101.107 | ||
| Varna | 430.847 | Şumnu | 149.628 | Targovishte | 96.201 | ||
| Burgaz | 378.596 | Vratsa | 148.874 | Gabrova | 95.957 | ||
| Eski Zağra | 291.852 | Dobriç | 147.208 | Silistre | 95.614 | ||
| Blagoevgrad | 288.161 | Kırcaali | 142.508 | Smolyan | 93.354 | ||
| Pazarcık | 226.209 | Montana | 116.172 | Vidin | 72.754 | ||
| Plevne | 220.346 | Lofça | 113.356 | ||||
| Hasköy | 207.439 | Pernik | 111.746 | ||||
| Veliko Tırnovo | 204.033 | Köstendil | 108.703 |
Ekonomi
Bulgaristan, özel sektörün GSYİH'nın %70'inden fazlasını oluşturduğu açık, üst-orta gelir aralığında bir piyasa ekonomisine sahiptir. 1948'de ağırlıklı olarak kırsal nüfusa sahip, büyük oranda tarıma dayalı bir ülkeden, 1980'lere gelindiğinde Bulgaristan, bütçe harcama önceliklerinin başında bilimsel ve teknolojik araştırmaların olduğu bir sanayi ekonomisine dönüştü.
1990'a değin devlet yönetiminde sosyalist ekonominin hâkim olduğu ülke, Doğu Bloğu'nun çözülmesi sonucu Sovyet pazarını kaybetmesi ve kapitalist ekonomiye eklemlenme sorunları nedeniyle 90'lı yıllar boyunca millî gelirin %70'e yakın küçüldüğü çok ağır bir ekonomik bunalım yaşadı.
1990 yılında COMECON pazarlarının kaybedilmesi ve ardından planlanan sistemin "şok terapisi", endüstriyel ve tarımsal üretimde keskin bir düşüşe neden oldu ve bunu 1997'de ekonomik bir çöküş izledi. Çöken eski sistemin yerine, yeni sistemin yerleşmesinin sancılarını yaşayan Bulgaristan, Polonya ve Rusya gibi şok ekonomik paketler uygulamadı. Daha muhafazakâr bir ekonomik reform paketleri uyguladı.
Bulgar ekonomisi, 90'lı yılların sonundan itibaren toparlanma sürecinde ve Avrupa ülkeler arası en hızlı büyüyen ekonomileri arasında oldu. 2000-2001 yıllarında ekonomi ile ilgili bazı istatistik veriler şöyleydi: Millî gelir (2001): $16,5 milyar, kişi başına düşen millî gelir: $3.500, devlet borçları: $10 milyar, devlet gelirleri (2000): $6,4 milyar, devlet giderleri (2000): $4,4 milyar, enflasyon (2001): %3, ekonominin sektörlere göre dağılımı (2001): hizmet: %57, endüstri: %29, tarım: %14.
Birkaç yıl sonraki hızlı büyüme döneminde ekonomi büyük ölçüde toparlandı, ancak ayda ortalama 2.072 leva (1.142 $) maaş, AB'deki en düşük maaş olmaya devam etmektedir.
2003 yılında dengeli bir bütçe sağlandı ve ertesi yıl ülke fazla vermeye başladı. 2017 yılında harcamalar 21,15 milyar dolar, gelirler ise 21,67 milyar dolar olarak gerçekleşti. Devletin kurumlara yaptığı harcamaların çoğu güvenliğe ayrılır. Yıllık hükûmet bütçesinden en büyük pay savunma, içişleri ve adalet bakanlıklarına ayrılırken, çevre, turizm ve enerjiden sorumlu olanlar en az finansmanı almaktadır.
Vergiler, GSYİH'nın %30'u ile hükûmet gelirinin büyük kısmını oluşturur. Bulgaristan, sabit %10 oranıyla AB'deki en düşük kurumsal gelir vergisi oranlarından bazılarına sahiptir. Vergi sistemi iki kademelidir. Katma değer vergisi, özel tüketim vergisi, kurumlar ve kişisel gelir vergisi ulusal vergidir; emlak, veraset ve taşıt vergileri ise yerel makamlar tarafından alınır.
2000'li yılların başındaki güçlü ekonomik performans, devlet borcunu 1998'deki %79,6'dan 2008'de %14,1'e düşürdü. O zamandan bu yana 2022 yılına kadar GSYİH'nın %22,6'sına yükseldi, ancak AB'deki en düşük ikinci oran olmaya devam etmektedir.
Yugozapaden planlama alanı, 2018'de kişi başına düşen gayri safi yurt içi hasılanın (SAGP) 29.816 dolar olduğu en gelişmiş bölgedir. Nüfusun yalnızca %22'sini barındırmasına rağmen, tek başına ulusal gayri safi yurt içi hasılanın %42'sini oluşturan başkenti ve çevresindeki Sofya ilini kapsar. Kişi başına düşen GSYİH (PPS cinsinden) ve yaşam maliyeti 2019'da AB ortalamasının sırasıyla %53 ve %52,8'i (%100) olarak gerçekleşti. Ulusal SAGP GSYH'sinin 2016 yılında 143,1 milyar dolar, kişi başına düşen değerin ise 20.116 dolar olduğu tahmin edilmektedir. Ekonomik büyüme istatistikleri, ekonomik çıktının yüzdesi olarak AB'nin en büyüğü olan kayıt dışı ekonomiden kaynaklanan yasa dışı işlemleri hesaba katar.Bulgar Merkez Bankası, euro başına 1,95583 leva oranında euroya sabitlenen ulusal para birimi levasını basar.
Art arda birkaç yıl süren yüksek büyümenin ardından, 2007-2008 mali krizinin yansımaları, 2009'da GSYİH'nın %3,6 oranında daralmasına ve işsizliğin artmasına neden oldu. 2010 yılında pozitif büyüme yeniden sağlandı ancak şirketler arası borç 59 milyar doları aştı. Bu ise tüm Bulgar şirketlerinin %60'ının karşılıklı borçlu olduğu anlamına geliyordu.
2012 yılına gelindiğinde bu rakam 97 milyar dolara, yani GSYİH'nın %227'sine yükseldi. Hükûmet, IMF ve AB'nin teşvikiyle sıkı kemer sıkma önlemleri uygulayarak bazı olumlu mali sonuçlar elde etti; ancak bu önlemlerin artan gelir eşitsizliği ve hızlanan dışa göç gibi sosyal sonuçları, Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu'na göre "felaket" oldu.
Kamu fonlarının görevdeki partilerden politikacıların ailelerine ve akrabalarına akıtılması, toplumda mali ve refah kayıplarına yol açtı. Bulgaristan, Yolsuzluk Algısı Endeksi'nde 71. sıradadır ve Avrupa Birliği'nde en kötü yolsuzluk seviyelerini yaşamaktadır. Bu durum, kamuoyunda derin bir hoşnutsuzluk kaynağı olmaya devam etmektedir. Organize suçun yanı sıra yolsuzluk, ülkenin Schengen Bölgesi başvurusunun reddedilmesine ve yabancı yatırımın geri çekilmesine neden oldu. Hükûmet yetkililerinin zimmete para geçirme, nüfuz ticareti, hükûmet satın alma ihlalleri ve rüşvet gibi suçlara karıştığı ve cezasız kaldığı bildirilmektedir. Özellikle kamu alımları yolsuzluk riski açısından kritik bir alandır.
İhracat ve İthalat
Bilim ve teknoloji
2018 yılında Araştırma ve geliştirmeye yapılan harcamalar GSYİH'nın %0,78'ini oluşturmakta ve kamu Ar-Ge finansmanının büyük kısmı Bulgar Bilimler Akademisi'ne (BAS) gitti.
Özel şirketler, Ar-Ge harcamalarının %73'ünden fazlasını oluşturuyordu ve 2015 yılında Bulgaristan'daki 22.000 araştırmacının %42'sini istihdam etti. Aynı yıl Bulgaristan, Bloomberg İnovasyon Endeksi'nde 50 ülke arasında 39'uncu sırada yer aldı; en yüksek puan eğitimde (24'üncü), en düşük puan ise katma değerli imalatta (48'inci) oldu.
Bulgaristan, 2023 Küresel İnovasyon Endeksi'nde 38. sırada yer aldı.
1990'dan bu yana hükûmetin araştırmaya yönelik kronik yetersiz yatırımı, bilim ve mühendislik alanındaki birçok profesyonelin Bulgaristan'ı terk etmesine neden oldu.
Finansman eksikliğine rağmen kimya, malzeme bilimi ve fizik alanındaki araştırmalar güçlü olmaya devam etmektedir.
Antarktika araştırmaları, Batı Antarktika'daki Livingston Adası'ndaki Aziz Kliment Ohridski Üssü aracılığıyla aktif olarak yürütülmektedir.
Bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT) sektörü ekonomik çıktının yüzde üçünü oluşturmakta ve 40.000 ila 51.000 yazılım mühendisini istihdam etmektedir.
Bulgaristan, COMECON bilgi işlem teknolojisi üretimindeki kilit rolü nedeniyle Sovyet döneminde "Komünist Silikon Vadisi" olarak biliniyordu. Komünist hükûmetin okullarda bilgisayar ve BT becerilerini öğretmeye yönelik ortak çabası da dolaylı olarak Bulgaristan'ı 1980'lerde ve 90'larda bilgisayar virüslerinin önemli bir kaynağı yaptı. Ülke, yüksek performanslı bilgi işlem alanında bölgesel bir liderdir: Güneydoğu Avrupa'nın en güçlü süper bilgisayarı olan Avitohol 'u işletmektedir ve sekiz petabayt ölçeğindeki EuroHPC süper bilgisayarından birine ev sahipliği yapacaktır.
Demografi
| Bulgarlar | Türkler | Romanlar | Diğer | Bilinmeyen |
|---|---|---|---|---|
| %76,9 | %8 | %4,4 | %0,7 | %10 |
| Bulgarca | Türkçe | Romanca | Diğer | Bilinmeyen |
|---|---|---|---|---|
| %76,8 | %8,2 | %3,8 | %0,7 | %10,5 |
| Milliyet | Nüfus sayımı 1965 | Nüfus sayımı 1975 | Nüfus sayımı 1985 | Nüfus sayımı 1992 | Nüfus sayımı 2001 | Nüfus sayımı 2011 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sayı | % | Sayı | % | Sayı | % | Sayı | % | Sayı | % | Sayı | % /% | |
| Bulgarlar | 7,231,243 | 87.9 | 7,930,024 | 90.9 | ~ 8,000,000 | ~ 89.0 | 7,271,185 | 85.7 | 6,655,210 | 83.9 | 5,664,624 | 84.9 / 76.9 |
| Türkler | 780,928 | 9.5 | 730,728 | 8.4 | ~ 800,000 | ~ 9.0 | 800,052 | 9.4 | 746,664 | 9.4 | 588,318 | 8.8 / 8.0 |
| Çingeneler | 148,874 | 1.8 | 313,396 | 3.7 | 370,908 | 4.7 | 325,343 | 4.9 / 4.4 | ||||
| Ruslar | 10,815 | 0.1 | 17,139 | 0.2 | 15,595 | 0.2 | 9,978 | 0.1 | ||||
| Ermeniler | 20,282 | 0.2 | 14,526 | 0.2 | 13,677 | 0.2 | 10,832 | 0.1 | 6,552 | 0.1 | ||
| Rumenler | 5,159 | 0.1 | 10,566 | 0.1 | 3,684 | 0.1 | ||||||
| 5,144 | 0.1 | 4,107 | 0.1 | 2,556 | 0.0 | |||||||
| Ukraynalılar | 1,864 | 0.0 | 2,489 | 0.0 | 1,789 | 0.0 | ||||||
| Makedonlar | 9,632 | 0.1 | 10,803 | 0.1 | 5,071 | 0.1 | 1,654 | 0.0 | ||||
| Yunanlar | 8,241 | 0.1 | 4,930 | 0.1 | 3,408 | 0.0 | 1,379 | 0.0 | ||||
| Yahudiler | 5,108 | 0.1 | 3,461 | 0.0 | 1,363 | 0.0 | 1,162 | 0.0 | ||||
| Romenler | 2,491 | 0.0 | 1,088 | 0.0 | 891 | 0.0 | ||||||
| Tatarlar | 6,430 | 0.1 | 5,963 | 0.1 | 4,515 | 0.1 | 1,803 | 0.0 | ||||
| Gagavuzlar | 1,478 | 0.0 | 540 | 0.0 | 40 | 0.0 | ||||||
| Diğer | ~ 150,000 | ~ 2.0 | 23,542 | 0.3 | 12,342 | 0.2 | 19,659 | 0.3 | ||||
| Bilinmeyen | 0 | 0 | 8,481 | 0.1 | 86,915 | 1.1 | 736,981 | 10.01 | ||||
| Toplam | 8,227,966 | 8,727,771 | 8,948,649 | 8,487,317 | 7,932,984 | 7,364,570 | ||||||
2021 verilerine göre Bulgaristan'ın nüfusu 6.898.947'dir
Sağlık
Yüksek ölüm oranları, yaşlanan nüfus, yoksulluk riski altında olan çok sayıda insan ve zayıf bir sağlık sistemi birleşiminden kaynaklanır. Ölümlerin %80'inden fazlası kanser ve kalp damar hastalıkları nedeniyledir. Bu hastalıkların neredeyse beşte biri önlenebilir.
Her ne kadar Bulgaristan'da sağlık hizmetleri nominal olarak evrensel olsa da, cepten yapılan harcamalar tüm sağlık harcamalarının neredeyse yarısını oluşturur ve bu ise tıbbi bakıma erişimi önemli ölçüde sınırlar.
Az ücret nedeniyle doktorların göçü, bölge hastanelerinin yetersiz personeli ve donanımlı olmaması, arz sıkıntısı ve sigortalılara yönelik temel hizmet paketinde sık sık yapılan değişiklikler, bakım hizmetini aksatan diğer sorunlardır.
2018 Bloomberg Sağlık Hizmetleri Verimlilik Endeksi, Bulgaristan'ı 56 ülke arasında sonuncu olarak sıraladı.
Ortalama yaşam beklentisi 74,8 yıldır; AB ortalaması 80,99 ve dünya ortalaması ise 72,38'dir.
Din
Bulgaristan vatandaşlarının büyük oranı Ortodoks Hristiyan'dır. 2011 tarihindeki kişi sayımında Bulgar Ortodoks Kilisesi'ne bağlı 4.374.135 kişi (Nüfusun %59,4'ü), Katolik 48.945 kişi (Nüfusun %0,7'si), Protestan 64.476 kişi (Nüfusun %0,9'u), Müslüman 577.139 kişi (Nüfusun %7,9'u), diğer dinlere mensup 11.444 kişi (Nüfusun %0,1'i), dinsiz 682.162 kişi (Nüfusun %9,3'ü) ve soruya cevap vermeyen 1.606.269 kişi (Nüfusun %21,8'i) kaydedilmiştir.
4 Aralık 1992'de yapılan kişi sayımında ilk kez Alevîler ayrı bir öbek olarak sayılmış ve 83.537 kişi kendini Alevî olarak tanıtmıştır.
Etnik yapı
Nüfus, etnik açıdan 6.655.210 Bulgar (%83,9),: 747.000 Türk (%9,4), 370.908 Roman (%4,7), 15.595 Rus, 10.832 Ermeni, 10.566 Ulah, 5.071 Makedon, 3.408 Yunan, 2.489 Ukraynalı, 1.363 Yahudi ve 1.088 Rumen bireyden oluşur. Diğer gruplara ait 18.792 kişi mevcuttur. 131.531 kişi kendilerini Müslüman Bulgar (Pomak) ilan etmiştir.
Kültür
Çağdaş Bulgar kültürü Trak, Slav ve Ön Bulgar kültürünün bir karışımı olsa da Yunan, Roma, Osmanlı ve Kelt kültüründen de etkilenmiştir.
Trak eserleri pek çok lahit ve altın hazineyi içerir.
Ülkenin sınırları Roma İmparatorluğu'nun Moesia, Trakya ve Makedonya eyaletlerini içerir ve pek çok arkeolojik keşif Roma dönemine dayanır, buna rağmen Antik Bulgarlar da müzik ve erken dönem mimaride etki bırakmışlardır.
Birinci ve İkinci Bulgar İmparatorlukları Slav kültürü egemenliği altındaydı ve Preslav, Ohri Edebiyat okulları sayesinde Doğu Ortodoks Slav dünyasında edebi ve kültürel anlamda büyük bir iz bıraktılar. Doğu Avrupa ve Asya'da pek çok ülkede kullanılan Kiril alfabesi bu edebiyat okullarında şekillendi.
Büyük öneme sahip bir tarihsel kalıntı, Varna Nekropolü'nden çıkarılmış ve MÖ 5. binyıldan kalmış olan, dünyanın en eki işlenmiş altın hazinesidir.
Müzik
Küçüklüğüne karşın yüzyılı aşkın bir süredir yapılan on binlerce derlemesiyle bölgesel farkları, halk çalgılarının çeşitliliği ve çok sayıda dahi müzisyeni ile inanılmaz bir hazinedir.
Hristiyanlık öncesi Pagan geleneklerin ve arkaik şarkı formlarının hala capcanlı ayakta durduğu ülkede şarkı söylemede kadınlar açıkça öndedir.
Ülkenin Orta Çağ'a kadar uzanan bir müzik tarihi vardır. Joan Kukuzel (y. 1280-1360), Orta Çağ Avrupası'nın bilinen en eski bestecilerinden biridir.
Zengin dans geleneği pek çok otantik toplulukça korunup dünyanın pek çok ülkesine taşınmaktadır. Ulusal halk müziğinin fark edilebilen bir sesi vardır ve çeşitli geleneksel müzik aletleri kullanır. Bunların arasında gıdulka, gayda, kaval ve davul vardır.
Bulgar Devlet Televizyonu Kadın Ses Korosu, en başarılı halk müziği topluluklarındandır ve 1960'ta Grammy Ödülü almıştır.
Halk müziği icralarında genellikle erkekler çalar, kadınlar söyler. Bulgar folklorunda kadınların kendi aralarında söyledikleri "sedenka" şarkılarının ve çalışırken ya da çalışmanın ardından söylenen hasat şarkılarının büyük bir önemi vardır. Bunun dışında ağırlıklı olarak Osmanlı yönetim yıllarıyla bağlantılı çete şarkılarına da bol rastlanır.
Rodop ve Pirin dağlarında yaşayan Pomaklar bugün geleneklerini korumaya gayret etmektedirler. Orta Rodoplarda yaşayan Pomakların müziğinde gayda ve kaval ağırlıklı bir önem taşır.
Mesta ve Pirin bölgesi pomaklarının müziğine ise daha geniş bir enstrüman yelpazesi eşlik eder. Ancak her iki durumda da temel unsur gaydadır. Dağlık Rodop bölgesinin halk müziği geleneği diğer bölgelerden farklıdır. Şarkı ve dansların hemen hepsine Rodoplar'a özgü, Bulgaristan'daki en büyük boy gayda olan "kabagayda" eşlik eder. Yine şarkı ve danslarda Rodoplar dışında görülmeyen pentatonik gam görülür. Yiğitlik temasının en yaygın olduğu bölge burasıdır. Erkek şarkıcılarda heybetli ve davudi söyleme özelliği dikkat çeker. 100 Kabagayda Topluluğu her yaz hala Rodop dağlarını büyülü tınılarıyla doldurur. Şarkıcılar Georgi Čilingirov, Rumen Rodopski ve Valja Balkanska Bulgaristan dışında da iyi tanınır.
Mutfak
Bulgar mutfağı diğer Balkan ülkelerine benzer ve güçlü Türk ve Yunan etkileri gösterir.
Yoğurt, lukanka, Baniçka, şopska salatası, Lütenitsa ve Kozunak en bilinen yöresel yiyecekler arasındadır. Kültürel olarak çok çeşitli salatalar tercih edildiğinden et tüketimi Avrupa ortalamasının altındadır.
Bulgaristan 1989 yılına kadar dünyanın en büyük ikinci şarap ihracatçısıydı ancak o zamandan beri bu konumunu kaybetti. 2016 hasadında 128 milyon litre şarap yapıldı ve bunun 62 milyonu ağırlıklı olarak Romanya, Polonya ve Rusya'ya ihraç edildi. Mavrud, Rubin, Siroka Melniska, Dimiat ve Cherven Misketi, Bulgar şarabında kullanılan tipik üzümlerdir.
Rakı, 14. yüzyıl kadar erken Bulgaristan'da tüketilen geleneksel bir meyve brendi’sidir.
Notlar
Kaynakça
- ^ . National Assembly of the Republic of Bulgaria. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020.
- ^ "Преброяване 2021: Етнокултурна характеристика на населението" [2021 Census: Ethnocultural characteristics of the population] (PDF). . 24 Kasım 2022 tarihinde kaynağından (PDF).
- ^ Penin, Rumen (2007). Природна география на България [Natural Geography of Bulgaria] (Bulgarca). Bulvest 2000. s. 18. ISBN .
- ^ . The World Factbook. Central Intelligence Agency. 31 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2018.
- ^ a b c d "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Bulgaria)". IMF.org. International Monetary Fund. 10 Ekim 2023. 17 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ekim 2023.
- ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
- ^ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 8 Eylül 2022. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Eylül 2022.
- ^ a b c d e Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN .
- ^ a b Library of Congress 2006.
- ^ "Bulgaria Second National Communication" (PDF). Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ekim 2018.
- ^ Climate.
- ^ Donchev & Karakashev 2004, s. 52
- ^ Donchev & Karakashev 2004, ss. 59–61
- ^ . Council of European Municipalities and Regions. 4 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2012.
- ^ (Bulgarca). Ministry of Regional Development. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2018.
- ^ [The oblasts in Bulgaria. Portraits]. Ministry of Regional Development. 19 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2018.
- ^ "Census results" (PDF). 2011.
- ^ "World Bank Country and Lending Groups". The World Bank Group. 2018. 11 Ocak 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2018.
- ^ . USAID. 2002. 10 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2011.
- ^ Bell, John D. "Bulgaria – Late Communist rule". Encyclopædia Britannica. 12 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2018.
Bulgaria gave the highest priority to scientific and technological advancement and the development of trade skills appropriate to an industrial state. In 1948 approximately 80 percent of the population drew their living from the soil, but by 1988 less than one-fifth of the labour force was engaged in agriculture, with the rest concentrated in industry and the service sector.
- ^ a b "The economies of Bulgaria and Romania". Avrupa Komisyonu. Ocak 2007. 25 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Aralık 2011.
- ^ OECD Economic Surveys: Bulgaria. OECD. 1999. s. 24. ISBN . 19 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ekim 2018.
The previous 1997 Economic Survey of Bulgaria documented how a combination of difficult initial conditions, delays in structural reforms, ... culminated in the economic crisis of 1996–97.
- ^ . 3 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Hawkesworth, Ian (2009). "Budgeting in Bulgaria" (PDF). OECD Journal on Budgeting, 3/2009. s. 137. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Ağustos 2018.
- ^ . The World Factbook. Central Intelligence Agency. 6 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2018.
- ^ a b Denizova, Vera (23 Ekim 2017). "2018 Budget: More for salaries, health and pensions" (Bulgarca). Kapital Daily. 12 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Temmuz 2018.
- ^ . The World Factbook. Central Intelligence Agency. 16 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2018.
- ^ "These are the 29 countries with the world's lowest levels of tax". Business Insider. 15 Mart 2016. 8 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Temmuz 2018.
- ^ "Structure of Bulgarian Tax System". Ministry of Finance of Bulgaria. 12 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Temmuz 2018.
- ^ "Брутен държавен дълг". www.nsi.bg. 6 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Şubat 2024.
- ^ "Regional gross domestic product (PPS per inhabitant), by NUTS 2 regions". Eurostat. 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mart 2017.
- ^ "bg:БВП – регионално ниво" (Bulgarca). National Statistical Institute of Bulgaria. 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Temmuz 2018.
- ^ NSI Census data 2017.
- ^ "GDP per capita in PPS". ec.europa.eu/eurostat. Eurostat. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
- ^ "Comparative price levels". ec.europa.eu/eurostat. Eurostat. 18 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
- ^ "Bulgaria". International Monetary Fund. 23 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mart 2017.
- ^ "EU: Countries to Begin Counting Drugs, Prostitution in Economic Growth". Organized Crime and Corruption Reporting Project. 9 Eylül 2014. 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Temmuz 2018.
- ^ (PDF). Eurostat. 2012. 14 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012.
- ^ "bg:Курсове на българския лев към еврото и към валутите на държавите, приели еврото" [Exchange rates of the lev to the euro and Eurozone currencies replaced by the euro] (Bulgarca). Bulgarian National Bank. 5 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Ekim 2018.
- ^ "Bulgaria: GDP growth (yıllık %)". The World Bank. 12 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2018.
- ^ "Bulgaria: Unemployment, total (% of total labor force) (modeled ILO estimate)". The World Bank. 2018. 10 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2018.
- ^ "bg:Бизнесът очерта уникална диспропорция в България" [Business points to a major disproportion in Bulgaria] (Bulgarca). Dir.bg. 14 Ocak 2013. 12 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2018.
- ^ "ITUC Frontlines Report 2012: Section on Bulgaria". Novinite. 10 Ekim 2012. 20 Ekim 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ekim 2012.
- ^ "Bulgaria, Romania Rapped for Public Procurement Fraud". Novinite. 21 Temmuz 2010. 16 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Temmuz 2018.
- ^ Center for the Study of Democracy (2007). Anti-corruption Reforms in Bulgaria: Key Results and Risks. Center for the Study of Democracy. s. 44. ISBN . 15 Ocak 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mart 2024.
- ^ . Transparency International. 2017. 21 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2018.
- ^ Rankin, Jennifer (28 Aralık 2017). "Cloud of corruption hangs over Bulgaria as it takes up EU presidency". The Guardian. 25 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Temmuz 2018.
- ^ "Bulgarian corruption at 15-year high". The Telegraph. 12 Aralık 2014. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2018.
- ^ "Bulgarian border officers suspended over airport security lapse". Reuters. 24 Mart 2018. 16 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 temmuz 2018. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişim tarihi=() - ^ Macdonald, Alastair (11 Ocak 2018). "Bulgaria savors EU embrace despite critics". Reuters. 30 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Temmuz 2018.
- ^ Krasimirov, Angel (17 Ocak 2018). "Bulgaria's government faces no-confidence vote over corruption". Reuters. 12 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 temmuz 2018. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişim tarihi=() - ^ "US State Dept criticises Bulgaria on prisons, judiciary, corruption, people-trafficking and violence against minorities". The Sofia Globe. 21 Nisan 2018. 6 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Temmuz 2018.
- ^ NSI Brochure 2018, s. 19.
- ^ a b "EU Presidency Puts Lagging Bulgarian Science in the Spotlight". Novinite. 22 Mart 2018. 15 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2018.
- ^ "R&D Spending in Bulgaria Up in 2015, Mostly Driven by Businesses". Novinite. 31 Ekim 2016. 2 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2018.
- ^ "The 2015 Bloomberg Innovation Index". Bloomberg.com. Bloomberg. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Temmuz 2018.
- ^ WIPO. "Global Innovation Index 2023, 15th Edition". www.wipo.int (İngilizce). doi:10.34667/tind.46596. 22 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ekim 2023.
- ^ Shopov, V. (2007). "The impact of the European scientific area on the 'Brain leaking' problem in the Balkan countries". Nauka, 1/2007.
- ^ St. Kliment Ohridski Base. 19 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . SCAR Composite Antarctic Gazetteer
- ^ Ivanov, Lyubomir (2015). General Geography and History of Livingston Island. 8 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . In: Bulgarian Antarctic Research: A Synthesis. Eds. C. Pimpirev and N. Chipev. Sofia: St. Kliment Ohridski University Press. pp. 17–28.
- ^ Hope, Kerin (17 Ekim 2016). "Bulgaria strives to become tech capital of the Balkans". The Financial Times. 10 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2018.
- ^ "Bulgaria's ICT Sector Turnover Trebled over Last Seven Years – Deputy Economy Minister". Bulgarian Telegraph Agency. 12 Mart 2018. 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2018.
- ^ McMullin, David (2 Ekim 2003). "The Great Bulgarian BrainDrain". Delft Technical University. 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2018.
- ^ Petrov, Victor (30 Eylül 2021). "Socialist Cyborgs". 17 Eylül 2021 tarihinde kaynağından .
- ^ Zapryanov, Yoan (22 Haziran 2018). Малката изчислителна армия на България [Bulgaria's small computing army] (Bulgarca). Kapital Daily. 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2018.
- ^ "Digital Single Market: Europe announces eight sites to host world-class supercomputers". European Commission. 7 Haziran 2019. 11 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2019.
- ^ . www.worldometers.info (İngilizce). 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2021.
- ^ Hope, Kerin (11 Ocak 2018). "Bulgaria battles to stop its brain drain". The Financial Times. 10 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2018.
But a sharp decline in the quality of state healthcare and high poverty rates—42% of the population are at risk of poverty in old age, according to Eurostat—gives Bulgaria the second-lowest life expectancy in the EU after Lithuania.
- ^ Country Health Profile, p. 1
- ^ Georgieva, Lidia; Salchev, Petko (2007). "Bulgaria Health system review" (PDF). Health Systems in Transition. 9 (1). ss. xvi, 12. ISSN 1817-6127. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ Country Health Profile, p. 7
- ^ Country Health Profile, pp. 8, 11, 12.
- ^ Guineva, Maria (7 Ocak 2013). "The Bulgaria 2012 Review: Health and Healthcare". Novinite. 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2013.
- ^ Miller, Lee J (19 Eylül 2018). "These Are the Economies With the Most (and Least) Efficient Health Care". Bloomberg.com. Bloomberg. 24 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Eylül 2018.
- ^ . The World Factbook. CIA. 1 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2019.
- ^ "Life expectancy at birth, total (years)". The World Bank. 2019. 15 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Aralık 2019.
- ^ . 7 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2008.
- ^ Ömer Turan, 'Geçmişten Günümüze Bulgaristan Türkleri', Balkan Türkleri - Balkanlar'da Türk Varlığı, ASAM, Ankara, 2003, , s. 29.
- ^ "Население по области, общини, местоживеене и пол | Национален статистически институт". www.nsi.bg. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ . 25 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2011.
- ^ Bulgaria's Gold Rush 16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., National Geographic Magazine, Aralık 2006.
- ^ Paul Cubberley (1996) "The Slavic Alphabets". In Daniels and Bright, eds. The World's Writing Systems. Oxford University Press. .
- ^ The World's Oldest Cities 16 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Daily Telegraph
- ^ New perspectives on the Varna cemetery (Bulgaria) 12 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., By: Higham, Tom; Chapman, John; Slavchev, Vladimir; Gaydarska, Bisserka; Honch, Noah; Yordanov, Yordan; Dimitrova, Branimira; 1 Eylül 2007
- ^ . Digsys.bg. 27 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2009.
- ^ a b Albala, Ken (2011). Food Cultures of the World Encyclopedia. ABC-CLIO. ss. 61, 62. ISBN . 15 Ocak 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Şubat 2022.
- ^ Bruce-Gardyne, Tom (7 Şubat 2012). . Novinite. 11 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2012.
- ^ "Bulgaria Ranks 22nd in World Wine Production". Novinite. 21 Ekim 2016. 7 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Şubat 2022.
- ^ Mihaylov, Ivaylo (14 Şubat 2017). . SEE News. 14 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . ChicagoNow. 12 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2018.
- ^ . Novinite. 10 Ekim 2011. 15 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2011.
- Каталог и албума на банкнотите в България 21 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta Bulgaristan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Dış bağlantılar
- Bulgaristan resmî sitesi 10 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Koordinatlar 42 41 N 25 16 E Bulgaristan Bulgarca Blgariya resmi adiyla Bulgaristan Cumhuriyeti Bulgarca Republika Blgariya Balkanlar da yer alan ulkedir Batida Sirbistan ve Kuzey Makedonya doguda Karadeniz kuzeyde Romanya guneyde Yunanistan guneydoguda Turkiye ile cevrilidir 110 994 kilometrekarelik yuz olcumuyle Avrupa nin en buyuk 16 ulkesidir Balkan Rodop ve Rila gibi daglar yuzey sekillerini belirler Rila Dagi uzerindeki Musala Zirvesi Dogu Avrupa ve Balkanlar in en yuksek doruk noktasidir Kuzeydeki Tuna Ovasi ve guneydeki Yukari Trakya Ovasi da Bulgaristan in alcak ve verimli bolgeleridir BulgaristanRepublika Blgariya Republika Bŭlgariya Bulgaristan CumhuriyetiBayrak ArmaSlogan Sedinenieto pravi silata Bulgarca Bulgarca Siedinenieto pravi silata Transkripsiyon Birlikten kuvvet dogar Milli mars source source track track track track track track track Mila Rodino Bulgarca Bulgarca Mila Rodino Transkripsiyon Sevgili Anavatan Baskent ve en buyuk sehirSofyaResmi dil ler BulgarcaResmi yazi sistemiKirilEtnik gruplar 2021 84 6 Bulgarlar 8 4 Turkler 4 4 Roman 2 6 digerDemonimBulgarHukumetUniter parlamenter cumhuriyet CumhurbaskaniRumen Radev BasbakanDimitar Glavcev vekaleten Yasama organiUlusal MeclisKurulus tarihi Birinci Bulgar Devleti681 1018 Ikinci Bulgar Devleti1185 1396 Bulgaristan Prensligi3 Mart 1878 Osmanli Imparatorlugu ndan bagimsizlik5 Ekim 1908 Monarsinin kaldirilmasi15 Eylul 1946 15 Kasim 1990 NATO uyeligi29 Mart 2004 Avrupa Birligi1 Ocak 2007Yuzolcumu Kara110 993 6 km2 Su 2 16Nufus 2022 tahmini6 447 710 109 Yogunluk63 km2 154 GSYIH SAGP 2023 tahmini Toplam 216 499 milyar 73 Kisi basina 33 780 55 GSYIH nominal 2023 tahmini Toplam 103 099 milyar 69 Kisi basina 16 086 60 Gini 2022 38 4 ortaIGE 2021 0 796 yuksek 68 Para birimiLeva BGN Zaman dilimiUTC 2 DAS Yaz YSU UTC 3 DAYS Tarih formatigg aa yyyyTrafik akisisagTelefon kodu 359Internet alan adi bgResmi site gov bg Gunumuz Bulgaristan topraklarindaki en eski toplumlardan biri MO 6 500 yilina uzanan Neolitik Karanovo kulturudur MO 6 ila 3 yuzyillarda bolge Traklar Persler Keltler ve Antik Makedonlar arasinda bir savas alaniydi MS 45 yilinda Roma Imparatorlugu tarafindan hakimiyet kurulmasi ile birlikte bolgede siyasi istikrar saglandi Roma devletinin dagilmasindan sonra cesitli kavimlerin istilalari yeniden basladi 6 yuzyilda bu topraklara yerlesti Yari gocer bir halk olan On Bulgarlar 7 yuzyilin sonlarinda Balkanlari fethettiler ve MS 681 de Birinci Bulgar Imparatorlugu nu kurdular Kurulan devlet Balkanlarin coguna egemen oldu ve Kiril alfabesini gelistirerek Slav kulturlerini onemli olcude etkiledi Birinci Bulgar Imparatorlugu Bizans imparatoru II Basil tarafindan isgal edilip dagildigi 11 yuzyilin baslarina kadar surdu 1185 teki basarili bir Bulgar ayaklanmasi sonucunda Ikinci Bulgar Imparatorlugu kuruldu ve II Ivan Asen 1218 1241 doneminde gucunun zirvesine ulasti Cok sayida yipratici savas ve feodal cekismeden sonra imparatorluk 1396 da dagildi ve yaklasik bes yuzyil boyunca Osmanli Imparatorlugu egemenliginde kaldi 93 Harbi Ucuncu Bulgar Devleti ve gunumuz Bulgaristan devletinin kurulmasina yol acti Bundan sonraki yillarda komsulari ile yasadigi sorunlar Bulgaristan in her iki dunya savasinda da Almanya ile yakinlasmasina neden olmustur Bulgaristan 1946 da Sovyetler Birligi liderligindeki Dogu Bloku nun bir parcasi olarak tek partili bir sosyalist devlet haline geldi Aralik 1989 da iktidardaki Komunist Parti 1989 Devrimleri sonucunda cok partili secimlerin yapilmasina izin verdi ve bu da Bulgaristan in demokrasi ve piyasa ekonomisine gecisini saglamis oldu Bulgaristan 1991 yilinda demokratik bir anayasanin kabul edilmesinden itibaren yuksek derecede siyasi idari ve ekonomik merkeziyetcilige sahip 28 ilden olusan bir uniter parlamenter cumhuriyet olmustur Bulgaristan Insani Gelisme Endeksi nde 56 sirada yer alan ust orta gelirli bir ekonomiye sahip gelismekte olan bir ulkedir Piyasa ekonomisi Avrupa Ic Piyasasi nin bir parcasidir ve buyuk olcude hizmet sektoru ve bunun ardindan sanayi ozellikle makine yapimi ve madencilik ve tarima dayanmaktadir Yaygin yolsuzluk onemli bir sosyoekonomik sorundur Bulgaristan 2018 de Avrupa Birligi nde en cok yolsuzluk yapilan ulke oldu Ulke ayrica nufusun 1990 dan bu yana her yil azalmasi sorunu nedeniyle demografik bir krizle karsi karsiya en cok 1988 de yaklasik dokuz milyonu goren ulke nufusu su anda tahminen yedi milyondur Bulgaristan Avrupa Birligi NATO ve Avrupa Konseyi uyesidir ayni zamanda AGIT kurucu uyesidir ve uc kez Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi nde yer almistir EtimolojiBulgaristan adi Birinci Bulgar Imparatorlugu nu kuran Turki kokenli bir boy olan On Bulgarlardan gelmektedir On Bulgarlarin isimleri gunumuzde hala tam olarak aydinlatilamamistir ve MS 4 yuzyildan daha erken bir tarihe kadar izini surmek zordur ancak muhtemelen Proto Turkce bulgha karistirmak sallamak yerini degistirmek kelimesinden ve onun turevi olan bulgak isyan duzensizlik kelimesinden turetilmistir Anlami isyan etmek kiskirtmak veya bir duzensizlik durumu yaratmak ve dolayisiyla karisiklik cikaricilar olarak genisletilebilir 4 yuzyilda hem karma bir irk hem de bas belasi olarak tasvir edilen ve Cinliler tarafindan Bes Barbarlar olarak adlandirilan gocer grubunun bir parcasi olan Jieler gibi Ic Asya daki fonolojik olarak yakin isimlere sahip boy gruplari da siklikla benzer isimlerle adlandirilmistir TarihceOsmanlilar ile Bulgarlar ve Ruslar arasinda Sipka Gecidi muharebesi Bulgaristan in ilk sakinleri Hint Avrupa kokenli bir kavim olan Traklardir Milatla birlikte ulke once Roma Imparatorlugu sonra da Bizans Imparatorlugu egemenligine girer kaynak belirtilmeli Bizans Imparatorlugu yikilincaya degin Bizans ile savasip hakimiyet alanlarini genisleten Bulgarlar 1018 1186 yillari arasinda yeniden Bizans Imparatorlugu nun egemenligine girdi Osmanli yonetimi 1396 daki Nigbolu Muharebesi ortacag Bulgar devletinin sonunu isaret etti 14 yuzyilda Turklerin Rumeli ye cikmasindan sonra bagimsizliklarini yitirerek Osmanli Devleti nin egemenligine girmislerdir Osmanli Devleti nin gerilemeye baslamasi ve Carlik Rusyasi nin da destegiyle Balkanlarin tumunde oldugu gibi Bulgaristan da da ulusal kurtulus hareketi alevlenmis 93 Harbi nden yenilgiyle cikan Osmanli Devleti Bulgaristan i 3 Mart 1878 tarihinde icislerinde bagimsiz bir Prenslik olarak 5 Ekim 1908 tarihinde ise tam bagimsiz Carlik olarak tanimistir II Dunya Savasi nda Bulgaristan I Dunya Savasi nda Osmanlilarla ayni cephede savasa katilan Bulgaristan II Dunya Savasi na da Almanya saflarinda katilarak her iki savastan da yenilgiyle cikti II Dunya Savasi nin ardindan Balkanlar da ilerleyen Sovyet ordusunun da yardimiyla Georgi Dimitrov onderliginde sosyalist rejime gecen ulke soguk savas yillarinda Varsova Pakti nin uyesi olarak kaldi Dogu Bloku nun cozulmesiyle 1990 yilinda sosyalist rejimin yikildigi Bulgaristan komsusu Turkiye ile olan iliskilerini oldukca olumlu bir temele oturttu 2004 itibari ile NATO uyesi olan Bulgaristan 1 Ocak 2007 de de AB nin tam uyesi oldu Ulke 1 Ocak 2007 tarihinde Avrupa Birligi ne katilmistir PolitikaBulgaristan parlamenter demokrasi ile yonetilen bir cumhuriyettir Secimler Merkez Secim Komisyonu tarafindan denetlenir ve duzenlenir Siyasi partiler dogrudan halk oylamasiyla meclisteki 240 sandalye icin yarisirlar Ulusal Meclis yasalari cikarma butceyi onaylama cumhurbaskanligi secimini duzenleme hukumeti oylama ve gorevden alma savas ilan etme askeri birliklerini yurt disina gonderen tezkereyi cikarabilme ve uluslararasi sozlesmeleri onaylama yetkisine sahiptir 13 Kasim 2016 da yapilan Cumhurbaskanligi secimlerini Bulgar Sosyalist Partisi ve koalisyon ortaklari tarafindan desteklenen Rumen Radev 59 37 oyla kazandi 2017 Parlamento Secimleri 24 Mart 2017 de Bulgaristan Ulusal Meclisi nin 240 uyesini belirlemek icin yapilan secimde cok sayida parti yaristi En az 4 en fazla 16 milletvekili cikaran 31 secim bolgesinde yarisan partiler 4 secim barajini da asmak zorundadirlar 54 07 oraninda katilimin oldugu secimlerde 5 parti baraji gecerek meclise girmeyi basarabildi Parti Oy Sandalye GERB 1 147 292 32 65 95 11Bulgaristan Sosyalist Partisi 955 490 27 19 80 41Yurtseverler Birligi 318 513 9 07 27 3Hak ve Ozgurlukler Hareketi 315 976 8 99 26 12145 637 4 15 12 NewReformist Blok 107 407 3 06 0 23101 177 2 88 0 0DOST 100 479 2 86 0 New86 984 2 48 0 New Movement 21 54 412 1 55 0 1137 896 1 08 0 NewYesiller partisi 10 159 0 29 0 0Bulgar Bahari 9 232 0 26 0 YeniBulgaristan Ileri Hareketi 6 644 0 19 0 YeniMemnun olmayanlar Koalisyonu 5 945 0 17 0 YeniEsit Halk Modeli icin Hareket 4 989 0 14 0 YeniBulgaristan Milli Birligi 3 921 0 11 0 YeniBulgaristan Demokratik Merkezi 3 130 0 09 0 YeniWHO 2 916 0 08 0 0Milli Cunhuriyetci Parti 2 325 0 07 0 YeniBagimsizlar 5 116 0 15 0 0Yukaridakilerin hicbiri 87 850 2 50 Gecersiz bos oylar 169 009 Toplam 3 682 499 100 240 0Kayitli secmenler katilim 7 004 358 52 57 Kaynak CIK 31 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde CografyaBulgaristan topografyasiBalkanlarda ve Guneydogu Avrupa daki en yuksek siradag Rila Koca Balkan Daglari Stara Planina Bulgaristan i kuzeyde Tuna platosu guneyde ise Trakya platosu olarak kabaca iki cografi bolgeye ayirir Oldukca daglik bir cografyaya sahip olan guney Bulgaristan da Rodop ve Rila siradaglari vardir Ulkenin ve Balkanlarin en yuksek zirvesi olan 2 925 metre rakimli Musala Dagi da buradadir Ulkenin en onemli irmagi olan Tuna Nehri ayni zamanda Romanya Bulgaristan sinirinin cok buyuk kismini olusturur Bulgaristan sinirlari icerisinde dogup Yunanistan Turkiye sinirini olusturarak Ege Denizi ne dokulen Meric Marica ve Sofya yakinlarinda dogup ulkenin guneybatisindan gecerek Yunanistan dan Ege Denizine dokulen Struma irmaklari ulkenin baslica irmaklari arasinda gosterilir Iklim Bulgaristan Akdeniz Okyanus ve Kita hava kutlelerinin bulusma noktasinda yer almasi ve daglarinin bariyer etkisinden kaynaklanan cesitli ve degisken iklime sahiptir Kuzey Bulgaristan Balkan daglarinin guneyindeki bolgelere gore ortalama 1 C 1 8 F daha soguktur ve 200 milimetre 7 9 in daha fazla yagis kaydeder Sicaklik genlikleri farkli alanlarda onemli olcude farklidir Kaydedilen en dusuk sicaklik 38 3 C 36 9 F en yuksek sicaklik ise 45 2 C 113 4 F dir Yagis yilda ortalama 630 milimetre 24 8 in olup Dobruca da 500 milimetre 19 7 in ile daglarda 2 500 milimetre 98 4 in den daha cok arasindadir Kitasal hava kutleleri kis aylarinda onemli miktarda kar yagisi getirir Bulgaristan in Koppen iklim turleri Nispeten kucuk yuzolcumu dikkate alindiginda Bulgaristan in degisken ve karmasik bir iklimi vardir Ulke kitasal iklim bolgesinin en guney bolumunu kaplar ve guneydeki kucuk alanlar Akdeniz iklim kusagina girer Kitasal bolge baskindir cunku kitasal hava kutleleri engelsiz Tuna Ovasi na kolayca akar Kis aylarinda daha guclu olan karasal etki bol kar yagisina neden olur Yazin ikinci yarisinda Akdeniz etkisi artar ve sicak ve kuru hava olusur Bulgaristan bes iklim bolgesine ayrilmistir kitasal bolge Tuna Ovasi Balkan Oncesi ve Gecis jeomorfolojik bolgesinin yuksek vadileri gecis bolgesi Yukari Trakya Ovasi Struma ve Mesta vadilerinin cogu asagi Balkan vadileri kita Akdeniz bolgesi Struma ve Mesta vadilerinin en guney bolgeleri dogu Rodop Daglari Sakar ve Istranca Kiyi seridi boyunca ortalama uzunlugu 30 40 km olan Karadeniz bolgesi ve 1000 m nin uzerindeki daglarda alpin bolgesi Orta Balkan Daglari Rila Pirin Vitosa Bati Rodop Daglari vb Idari bolumler Bulgaristan uniter bir devlettir 1880 lerden beri bolgesel yonetim birimlerinin sayisi yediden 26 ya kadar degismistir 1987 ile 1999 yillari arasinda idari yapi dokuz ilden oblasti tekil oblast olusuyordu Ekonomik sistemin merkezilesmesine paralel olarak yeni bir idari yapiya gecildi 27 ili ve bir buyuksehir baskentini Sofya Grad icerir Tum alanlar adlarini ilgili baskentlerinden alir Iller 265 belediyeye bolunmustur Belediyeler dort yilligina secilen belediye baskanlari ve dogrudan secilen belediye meclisleri tarafindan yonetilir Bulgaristan Bakanlar Kurulunun dogrudan bolge valilerini atadigi ve tum illerin ve belediyelerin finansman acisindan buyuk olcude ona bagimli oldugu oldukca merkezi bir devlettir BlagoevgradBurgazDobricGabrovaHaskoyKircaaliKostendilLofcaMontana PazarcikPernikPlevneFilibeRazgradRuscukSumnuSilistreSliven SmolyanSofyaEski ZagraEski CumaVarnaVeliko TirnovoVidinIvracaYanbolu Blagoevgrad Burgaz Dobric Gabrova Haskoy Kircaali Kostendil Lofca Montana Pazarcik Pernik Plevne Filibe Razgrad Ruscuk Sumnu Silistre Sliven Smolyan Sofya Sofya Eski Zagra Eski Cuma Varna Veliko Tirnovo Vidin Ivraca Yanbolu Karadeniz Tuna Kuzey Makedonya Yunanistan Romanya Sirbistan TurkiyeNufus dagilimi31 12 2022 itibariyla Ulusal Istatistik Enstitusu tarafindan yayinlanan verilere gore Bulgaristan nufusu 6 447 710 kisi olarak belirtilmis olup illere gore nufus dagilimi asagidaki gibidir Sofya 1 572 186 Ruscuk 189 623 Yambolu 107 379Filibe 631 516 Sliven 170 583 Razgrad 101 107Varna 430 847 Sumnu 149 628 Targovishte 96 201Burgaz 378 596 Vratsa 148 874 Gabrova 95 957Eski Zagra 291 852 Dobric 147 208 Silistre 95 614Blagoevgrad 288 161 Kircaali 142 508 Smolyan 93 354Pazarcik 226 209 Montana 116 172 Vidin 72 754Plevne 220 346 Lofca 113 356Haskoy 207 439 Pernik 111 746Veliko Tirnovo 204 033 Kostendil 108 703Ekonomi2001 den bu yana ekonomik buyume yesil ve issizlik mavi istatistikleri Bulgaristan ozel sektorun GSYIH nin 70 inden fazlasini olusturdugu acik ust orta gelir araliginda bir piyasa ekonomisine sahiptir 1948 de agirlikli olarak kirsal nufusa sahip buyuk oranda tarima dayali bir ulkeden 1980 lere gelindiginde Bulgaristan butce harcama onceliklerinin basinda bilimsel ve teknolojik arastirmalarin oldugu bir sanayi ekonomisine donustu 1990 a degin devlet yonetiminde sosyalist ekonominin hakim oldugu ulke Dogu Blogu nun cozulmesi sonucu Sovyet pazarini kaybetmesi ve kapitalist ekonomiye eklemlenme sorunlari nedeniyle 90 li yillar boyunca milli gelirin 70 e yakin kuculdugu cok agir bir ekonomik bunalim yasadi 1990 yilinda COMECON pazarlarinin kaybedilmesi ve ardindan planlanan sistemin sok terapisi endustriyel ve tarimsal uretimde keskin bir dususe neden oldu ve bunu 1997 de ekonomik bir cokus izledi Coken eski sistemin yerine yeni sistemin yerlesmesinin sancilarini yasayan Bulgaristan Polonya ve Rusya gibi sok ekonomik paketler uygulamadi Daha muhafazakar bir ekonomik reform paketleri uyguladi Bulgar ekonomisi 90 li yillarin sonundan itibaren toparlanma surecinde ve Avrupa ulkeler arasi en hizli buyuyen ekonomileri arasinda oldu 2000 2001 yillarinda ekonomi ile ilgili bazi istatistik veriler soyleydi Milli gelir 2001 16 5 milyar kisi basina dusen milli gelir 3 500 devlet borclari 10 milyar devlet gelirleri 2000 6 4 milyar devlet giderleri 2000 4 4 milyar enflasyon 2001 3 ekonominin sektorlere gore dagilimi 2001 hizmet 57 endustri 29 tarim 14 Birkac yil sonraki hizli buyume doneminde ekonomi buyuk olcude toparlandi ancak ayda ortalama 2 072 leva 1 142 maas AB deki en dusuk maas olmaya devam etmektedir 2003 yilinda dengeli bir butce saglandi ve ertesi yil ulke fazla vermeye basladi 2017 yilinda harcamalar 21 15 milyar dolar gelirler ise 21 67 milyar dolar olarak gerceklesti Devletin kurumlara yaptigi harcamalarin cogu guvenlige ayrilir Yillik hukumet butcesinden en buyuk pay savunma icisleri ve adalet bakanliklarina ayrilirken cevre turizm ve enerjiden sorumlu olanlar en az finansmani almaktadir Vergiler GSYIH nin 30 u ile hukumet gelirinin buyuk kismini olusturur Bulgaristan sabit 10 oraniyla AB deki en dusuk kurumsal gelir vergisi oranlarindan bazilarina sahiptir Vergi sistemi iki kademelidir Katma deger vergisi ozel tuketim vergisi kurumlar ve kisisel gelir vergisi ulusal vergidir emlak veraset ve tasit vergileri ise yerel makamlar tarafindan alinir 2000 li yillarin basindaki guclu ekonomik performans devlet borcunu 1998 deki 79 6 dan 2008 de 14 1 e dusurdu O zamandan bu yana 2022 yilina kadar GSYIH nin 22 6 sina yukseldi ancak AB deki en dusuk ikinci oran olmaya devam etmektedir Ulkenin en buyuk ekonomik merkezi olan Sofya da bir is parkiFilibe yakinlarindaki Trakya Ekonomik Bolgesi nde bir elektronik fabrikasi Yugozapaden planlama alani 2018 de kisi basina dusen gayri safi yurt ici hasilanin SAGP 29 816 dolar oldugu en gelismis bolgedir Nufusun yalnizca 22 sini barindirmasina ragmen tek basina ulusal gayri safi yurt ici hasilanin 42 sini olusturan baskenti ve cevresindeki Sofya ilini kapsar Kisi basina dusen GSYIH PPS cinsinden ve yasam maliyeti 2019 da AB ortalamasinin sirasiyla 53 ve 52 8 i 100 olarak gerceklesti Ulusal SAGP GSYH sinin 2016 yilinda 143 1 milyar dolar kisi basina dusen degerin ise 20 116 dolar oldugu tahmin edilmektedir Ekonomik buyume istatistikleri ekonomik ciktinin yuzdesi olarak AB nin en buyugu olan kayit disi ekonomiden kaynaklanan yasa disi islemleri hesaba katar Bulgar Merkez Bankasi euro basina 1 95583 leva oraninda euroya sabitlenen ulusal para birimi levasini basar Art arda birkac yil suren yuksek buyumenin ardindan 2007 2008 mali krizinin yansimalari 2009 da GSYIH nin 3 6 oraninda daralmasina ve issizligin artmasina neden oldu 2010 yilinda pozitif buyume yeniden saglandi ancak sirketler arasi borc 59 milyar dolari asti Bu ise tum Bulgar sirketlerinin 60 inin karsilikli borclu oldugu anlamina geliyordu 2012 yilina gelindiginde bu rakam 97 milyar dolara yani GSYIH nin 227 sine yukseldi Hukumet IMF ve AB nin tesvikiyle siki kemer sikma onlemleri uygulayarak bazi olumlu mali sonuclar elde etti ancak bu onlemlerin artan gelir esitsizligi ve hizlanan disa goc gibi sosyal sonuclari Uluslararasi Sendikalar Konfederasyonu na gore felaket oldu Kamu fonlarinin gorevdeki partilerden politikacilarin ailelerine ve akrabalarina akitilmasi toplumda mali ve refah kayiplarina yol acti Bulgaristan Yolsuzluk Algisi Endeksi nde 71 siradadir ve Avrupa Birligi nde en kotu yolsuzluk seviyelerini yasamaktadir Bu durum kamuoyunda derin bir hosnutsuzluk kaynagi olmaya devam etmektedir Organize sucun yani sira yolsuzluk ulkenin Schengen Bolgesi basvurusunun reddedilmesine ve yabanci yatirimin geri cekilmesine neden oldu Hukumet yetkililerinin zimmete para gecirme nufuz ticareti hukumet satin alma ihlalleri ve rusvet gibi suclara karistigi ve cezasiz kaldigi bildirilmektedir Ozellikle kamu alimlari yolsuzluk riski acisindan kritik bir alandir Ihracat ve Ithalat Mikoyan MiG 29 Bulgaristan Hava Kuvvetleri savas ucaklari Bilim ve teknoloji SpaceX tarafindan BulgariaSat 1 in firlatilisi 2018 yilinda Arastirma ve gelistirmeye yapilan harcamalar GSYIH nin 0 78 ini olusturmakta ve kamu Ar Ge finansmaninin buyuk kismi Bulgar Bilimler Akademisi ne BAS gitti Ozel sirketler Ar Ge harcamalarinin 73 unden fazlasini olusturuyordu ve 2015 yilinda Bulgaristan daki 22 000 arastirmacinin 42 sini istihdam etti Ayni yil Bulgaristan Bloomberg Inovasyon Endeksi nde 50 ulke arasinda 39 uncu sirada yer aldi en yuksek puan egitimde 24 uncu en dusuk puan ise katma degerli imalatta 48 inci oldu Bulgaristan 2023 Kuresel Inovasyon Endeksi nde 38 sirada yer aldi 1990 dan bu yana hukumetin arastirmaya yonelik kronik yetersiz yatirimi bilim ve muhendislik alanindaki bircok profesyonelin Bulgaristan i terk etmesine neden oldu Finansman eksikligine ragmen kimya malzeme bilimi ve fizik alanindaki arastirmalar guclu olmaya devam etmektedir Antarktika arastirmalari Bati Antarktika daki Livingston Adasi ndaki Aziz Kliment Ohridski Ussu araciligiyla aktif olarak yurutulmektedir Bilgi ve iletisim teknolojileri BIT sektoru ekonomik ciktinin yuzde ucunu olusturmakta ve 40 000 ila 51 000 yazilim muhendisini istihdam etmektedir Bulgaristan COMECON bilgi islem teknolojisi uretimindeki kilit rolu nedeniyle Sovyet doneminde Komunist Silikon Vadisi olarak biliniyordu Komunist hukumetin okullarda bilgisayar ve BT becerilerini ogretmeye yonelik ortak cabasi da dolayli olarak Bulgaristan i 1980 lerde ve 90 larda bilgisayar viruslerinin onemli bir kaynagi yapti Ulke yuksek performansli bilgi islem alaninda bolgesel bir liderdir Guneydogu Avrupa nin en guclu super bilgisayari olan Avitohol u isletmektedir ve sekiz petabayt olcegindeki EuroHPC super bilgisayarindan birine ev sahipligi yapacaktir DemografiBulgaristan daki Turk oranini gosteren harita Etnik Gruplar Bulgarlar Turkler Romanlar Diger Bilinmeyen 76 9 8 4 4 0 7 10Konusulan Diller Bulgarca Turkce Romanca Diger Bilinmeyen 76 8 8 2 3 8 0 7 10 5Bulgaristan in uyruk grubuna gore nufusu 1965 2011 Milliyet Nufus sayimi 1965 Nufus sayimi 1975 Nufus sayimi 1985 Nufus sayimi 1992 Nufus sayimi 2001 Nufus sayimi 2011Sayi Sayi Sayi Sayi Sayi Sayi Bulgarlar 7 231 243 87 9 7 930 024 90 9 8 000 000 89 0 7 271 185 85 7 6 655 210 83 9 5 664 624 84 9 76 9Turkler 780 928 9 5 730 728 8 4 800 000 9 0 800 052 9 4 746 664 9 4 588 318 8 8 8 0Cingeneler 148 874 1 8 313 396 3 7 370 908 4 7 325 343 4 9 4 4Ruslar 10 815 0 1 17 139 0 2 15 595 0 2 9 978 0 1Ermeniler 20 282 0 2 14 526 0 2 13 677 0 2 10 832 0 1 6 552 0 1Rumenler 5 159 0 1 10 566 0 1 3 684 0 15 144 0 1 4 107 0 1 2 556 0 0Ukraynalilar 1 864 0 0 2 489 0 0 1 789 0 0Makedonlar 9 632 0 1 10 803 0 1 5 071 0 1 1 654 0 0Yunanlar 8 241 0 1 4 930 0 1 3 408 0 0 1 379 0 0Yahudiler 5 108 0 1 3 461 0 0 1 363 0 0 1 162 0 0Romenler 2 491 0 0 1 088 0 0 891 0 0Tatarlar 6 430 0 1 5 963 0 1 4 515 0 1 1 803 0 0Gagavuzlar 1 478 0 0 540 0 0 40 0 0Diger 150 000 2 0 23 542 0 3 12 342 0 2 19 659 0 3Bilinmeyen 0 0 8 481 0 1 86 915 1 1 736 981 10 01Toplam 8 227 966 8 727 771 8 948 649 8 487 317 7 932 984 7 364 570Sofya MetrosuKircaali 2021 verilerine gore Bulgaristan in nufusu 6 898 947 dirSaglik Yuksek olum oranlari yaslanan nufus yoksulluk riski altinda olan cok sayida insan ve zayif bir saglik sistemi birlesiminden kaynaklanir Olumlerin 80 inden fazlasi kanser ve kalp damar hastaliklari nedeniyledir Bu hastaliklarin neredeyse beste biri onlenebilir Her ne kadar Bulgaristan da saglik hizmetleri nominal olarak evrensel olsa da cepten yapilan harcamalar tum saglik harcamalarinin neredeyse yarisini olusturur ve bu ise tibbi bakima erisimi onemli olcude sinirlar Az ucret nedeniyle doktorlarin gocu bolge hastanelerinin yetersiz personeli ve donanimli olmamasi arz sikintisi ve sigortalilara yonelik temel hizmet paketinde sik sik yapilan degisiklikler bakim hizmetini aksatan diger sorunlardir 2018 Bloomberg Saglik Hizmetleri Verimlilik Endeksi Bulgaristan i 56 ulke arasinda sonuncu olarak siraladi Ortalama yasam beklentisi 74 8 yildir AB ortalamasi 80 99 ve dunya ortalamasi ise 72 38 dir Din Rila Manastiri Dunya mirasi Bulgaristan vatandaslarinin buyuk orani Ortodoks Hristiyan dir 2011 tarihindeki kisi sayiminda Bulgar Ortodoks Kilisesi ne bagli 4 374 135 kisi Nufusun 59 4 u Katolik 48 945 kisi Nufusun 0 7 si Protestan 64 476 kisi Nufusun 0 9 u Musluman 577 139 kisi Nufusun 7 9 u diger dinlere mensup 11 444 kisi Nufusun 0 1 i dinsiz 682 162 kisi Nufusun 9 3 u ve soruya cevap vermeyen 1 606 269 kisi Nufusun 21 8 i kaydedilmistir 4 Aralik 1992 de yapilan kisi sayiminda ilk kez Aleviler ayri bir obek olarak sayilmis ve 83 537 kisi kendini Alevi olarak tanitmistir Etnik yapi Nufus etnik acidan 6 655 210 Bulgar 83 9 747 000 Turk 9 4 370 908 Roman 4 7 15 595 Rus 10 832 Ermeni 10 566 Ulah 5 071 Makedon 3 408 Yunan 2 489 Ukraynali 1 363 Yahudi ve 1 088 Rumen bireyden olusur Diger gruplara ait 18 792 kisi mevcuttur 131 531 kisi kendilerini Musluman Bulgar Pomak ilan etmistir Kultur2019 da Avrupa Kultur Baskenti olan Filibe de Roma TiyatrosuRila Manastiri Bulgarlarin onemli bir ruhani merkezidirLesicovo da KukeriKoprivstitsa da geleneksel mimarinin bir ornegi Cagdas Bulgar kulturu Trak Slav ve On Bulgar kulturunun bir karisimi olsa da Yunan Roma Osmanli ve Kelt kulturunden de etkilenmistir Trak eserleri pek cok lahit ve altin hazineyi icerir Ulkenin sinirlari Roma Imparatorlugu nun Moesia Trakya ve Makedonya eyaletlerini icerir ve pek cok arkeolojik kesif Roma donemine dayanir buna ragmen Antik Bulgarlar da muzik ve erken donem mimaride etki birakmislardir Birinci ve Ikinci Bulgar Imparatorluklari Slav kulturu egemenligi altindaydi ve Preslav Ohri Edebiyat okullari sayesinde Dogu Ortodoks Slav dunyasinda edebi ve kulturel anlamda buyuk bir iz biraktilar Dogu Avrupa ve Asya da pek cok ulkede kullanilan Kiril alfabesi bu edebiyat okullarinda sekillendi En az MO 3000 den beridir yerlesim barindiran Filibe de bir Antik Roma tiyatrosu Buyuk oneme sahip bir tarihsel kalinti Varna Nekropolu nden cikarilmis ve MO 5 binyildan kalmis olan dunyanin en eki islenmis altin hazinesidir Muzik Kucuklugune karsin yuzyili askin bir suredir yapilan on binlerce derlemesiyle bolgesel farklari halk calgilarinin cesitliligi ve cok sayida dahi muzisyeni ile inanilmaz bir hazinedir Hristiyanlik oncesi Pagan geleneklerin ve arkaik sarki formlarinin hala capcanli ayakta durdugu ulkede sarki soylemede kadinlar acikca ondedir Ulkenin Orta Cag a kadar uzanan bir muzik tarihi vardir Joan Kukuzel y 1280 1360 Orta Cag Avrupasi nin bilinen en eski bestecilerinden biridir Zengin dans gelenegi pek cok otantik toplulukca korunup dunyanin pek cok ulkesine tasinmaktadir Ulusal halk muziginin fark edilebilen bir sesi vardir ve cesitli geleneksel muzik aletleri kullanir Bunlarin arasinda gidulka gayda kaval ve davul vardir Bulgar Devlet Televizyonu Kadin Ses Korosu en basarili halk muzigi topluluklarindandir ve 1960 ta Grammy Odulu almistir Halk muzigi icralarinda genellikle erkekler calar kadinlar soyler Bulgar folklorunda kadinlarin kendi aralarinda soyledikleri sedenka sarkilarinin ve calisirken ya da calismanin ardindan soylenen hasat sarkilarinin buyuk bir onemi vardir Bunun disinda agirlikli olarak Osmanli yonetim yillariyla baglantili cete sarkilarina da bol rastlanir Rodop ve Pirin daglarinda yasayan Pomaklar bugun geleneklerini korumaya gayret etmektedirler Orta Rodoplarda yasayan Pomaklarin muziginde gayda ve kaval agirlikli bir onem tasir Mesta ve Pirin bolgesi pomaklarinin muzigine ise daha genis bir enstruman yelpazesi eslik eder Ancak her iki durumda da temel unsur gaydadir Daglik Rodop bolgesinin halk muzigi gelenegi diger bolgelerden farklidir Sarki ve danslarin hemen hepsine Rodoplar a ozgu Bulgaristan daki en buyuk boy gayda olan kabagayda eslik eder Yine sarki ve danslarda Rodoplar disinda gorulmeyen pentatonik gam gorulur Yigitlik temasinin en yaygin oldugu bolge burasidir Erkek sarkicilarda heybetli ve davudi soyleme ozelligi dikkat ceker 100 Kabagayda Toplulugu her yaz hala Rodop daglarini buyulu tinilariyla doldurur Sarkicilar Georgi Cilingirov Rumen Rodopski ve Valja Balkanska Bulgaristan disinda da iyi taninir Mutfak Bulgar mutfagi diger Balkan ulkelerine benzer ve guclu Turk ve Yunan etkileri gosterir Yogurt lukanka Banicka sopska salatasi Lutenitsa ve Kozunak en bilinen yoresel yiyecekler arasindadir Kulturel olarak cok cesitli salatalar tercih edildiginden et tuketimi Avrupa ortalamasinin altindadir Bulgaristan 1989 yilina kadar dunyanin en buyuk ikinci sarap ihracatcisiydi ancak o zamandan beri bu konumunu kaybetti 2016 hasadinda 128 milyon litre sarap yapildi ve bunun 62 milyonu agirlikli olarak Romanya Polonya ve Rusya ya ihrac edildi Mavrud Rubin Siroka Melniska Dimiat ve Cherven Misketi Bulgar sarabinda kullanilan tipik uzumlerdir Raki 14 yuzyil kadar erken Bulgaristan da tuketilen geleneksel bir meyve brendi sidir Notlar Roman vatandaslarin resmi sayisi gercek sayidan daha dusuk olabilir Bakiniz Demografi Kaynakca National Assembly of the Republic of Bulgaria 19 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Agustos 2020 Prebroyavane 2021 Etnokulturna harakteristika na naselenieto 2021 Census Ethnocultural characteristics of the population PDF 24 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan PDF Penin Rumen 2007 Prirodna geografiya na Blgariya Natural Geography of Bulgaria Bulgarca Bulvest 2000 s 18 ISBN 978 954 18 0546 6 The World Factbook Central Intelligence Agency 31 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Ekim 2018 a b c d World Economic Outlook Database October 2023 Edition Bulgaria IMF org International Monetary Fund 10 Ekim 2023 17 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Ekim 2023 Gini coefficient of equivalised disposable income EU SILC survey ec europa eu Eurostat 9 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Kasim 2023 Human Development Report 2021 2022 PDF Ingilizce United Nations Development Programme 8 Eylul 2022 9 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 8 Eylul 2022 a b c d e Nijman Jan 2020 Geography Realms Regions and Concepts 20 bas Wiley ISBN 978 1119607410 a b Library of Congress 2006 Bulgaria Second National Communication PDF Birlesmis Milletler Iklim Degisikligi Cerceve Sozlesmesi 9 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 9 Ekim 2018 Climate Donchev amp Karakashev 2004 s 52 Donchev amp Karakashev 2004 ss 59 61 Council of European Municipalities and Regions 4 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2012 Bulgarca Ministry of Regional Development 2 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Temmuz 2018 The oblasts in Bulgaria Portraits Ministry of Regional Development 19 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Temmuz 2018 Census results PDF 2011 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link World Bank Country and Lending Groups The World Bank Group 2018 11 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2018 USAID 2002 10 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Kasim 2011 Bell John D Bulgaria Late Communist rule Encyclopaedia Britannica 12 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2018 Bulgaria gave the highest priority to scientific and technological advancement and the development of trade skills appropriate to an industrial state In 1948 approximately 80 percent of the population drew their living from the soil but by 1988 less than one fifth of the labour force was engaged in agriculture with the rest concentrated in industry and the service sector a b The economies of Bulgaria and Romania Avrupa Komisyonu Ocak 2007 25 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Aralik 2011 OECD Economic Surveys Bulgaria OECD 1999 s 24 ISBN 9789264167735 19 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ekim 2018 The previous 1997 Economic Survey of Bulgaria documented how a combination of difficult initial conditions delays in structural reforms culminated in the economic crisis of 1996 97 3 Mayis 2024 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Hawkesworth Ian 2009 Budgeting in Bulgaria PDF OECD Journal on Budgeting 3 2009 s 137 9 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 6 Agustos 2018 The World Factbook Central Intelligence Agency 6 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Temmuz 2018 a b Denizova Vera 23 Ekim 2017 2018 Budget More for salaries health and pensions Bulgarca Kapital Daily 12 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Temmuz 2018 The World Factbook Central Intelligence Agency 16 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Temmuz 2018 These are the 29 countries with the world s lowest levels of tax Business Insider 15 Mart 2016 8 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Temmuz 2018 Structure of Bulgarian Tax System Ministry of Finance of Bulgaria 12 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Temmuz 2018 Bruten drzhaven dlg www nsi bg 6 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Subat 2024 Regional gross domestic product PPS per inhabitant by NUTS 2 regions Eurostat 29 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mart 2017 bg BVP regionalno nivo Bulgarca National Statistical Institute of Bulgaria 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Temmuz 2018 NSI Census data 2017 GDP per capita in PPS ec europa eu eurostat Eurostat 9 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Haziran 2020 Comparative price levels ec europa eu eurostat Eurostat 18 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Haziran 2020 Bulgaria International Monetary Fund 23 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mart 2017 EU Countries to Begin Counting Drugs Prostitution in Economic Growth Organized Crime and Corruption Reporting Project 9 Eylul 2014 17 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Temmuz 2018 PDF Eurostat 2012 14 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Aralik 2012 bg Kursove na blgarskiya lev km evroto i km valutite na drzhavite prieli evroto Exchange rates of the lev to the euro and Eurozone currencies replaced by the euro Bulgarca Bulgarian National Bank 5 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Ekim 2018 Bulgaria GDP growth yillik The World Bank 12 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2018 Bulgaria Unemployment total of total labor force modeled ILO estimate The World Bank 2018 10 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2018 bg Biznest ocherta unikalna disproporciya v Blgariya Business points to a major disproportion in Bulgaria Bulgarca Dir bg 14 Ocak 2013 12 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2018 ITUC Frontlines Report 2012 Section on Bulgaria Novinite 10 Ekim 2012 20 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Ekim 2012 Bulgaria Romania Rapped for Public Procurement Fraud Novinite 21 Temmuz 2010 16 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Temmuz 2018 Center for the Study of Democracy 2007 Anti corruption Reforms in Bulgaria Key Results and Risks Center for the Study of Democracy s 44 ISBN 9789544771461 15 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Mart 2024 Transparency International 2017 21 Subat 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Temmuz 2018 Rankin Jennifer 28 Aralik 2017 Cloud of corruption hangs over Bulgaria as it takes up EU presidency The Guardian 25 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Temmuz 2018 Bulgarian corruption at 15 year high The Telegraph 12 Aralik 2014 10 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Temmuz 2018 Bulgarian border officers suspended over airport security lapse Reuters 24 Mart 2018 16 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 temmuz 2018 Tarih degerini gozden gecirin erisim tarihi yardim Macdonald Alastair 11 Ocak 2018 Bulgaria savors EU embrace despite critics Reuters 30 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Temmuz 2018 Krasimirov Angel 17 Ocak 2018 Bulgaria s government faces no confidence vote over corruption Reuters 12 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 temmuz 2018 Tarih degerini gozden gecirin erisim tarihi yardim US State Dept criticises Bulgaria on prisons judiciary corruption people trafficking and violence against minorities The Sofia Globe 21 Nisan 2018 6 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Temmuz 2018 NSI Brochure 2018 s 19 a b EU Presidency Puts Lagging Bulgarian Science in the Spotlight Novinite 22 Mart 2018 15 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2018 R amp D Spending in Bulgaria Up in 2015 Mostly Driven by Businesses Novinite 31 Ekim 2016 2 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2018 The 2015 Bloomberg Innovation Index Bloomberg com Bloomberg 25 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Temmuz 2018 WIPO Global Innovation Index 2023 15th Edition www wipo int Ingilizce doi 10 34667 tind 46596 22 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Ekim 2023 Shopov V 2007 The impact of the European scientific area on the Brain leaking problem in the Balkan countries Nauka 1 2007 St Kliment Ohridski Base 19 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde SCAR Composite Antarctic Gazetteer Ivanov Lyubomir 2015 General Geography and History of Livingston Island 8 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde In Bulgarian Antarctic Research A Synthesis Eds C Pimpirev and N Chipev Sofia St Kliment Ohridski University Press pp 17 28 978 954 07 3939 7 Hope Kerin 17 Ekim 2016 Bulgaria strives to become tech capital of the Balkans The Financial Times 10 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Temmuz 2018 Bulgaria s ICT Sector Turnover Trebled over Last Seven Years Deputy Economy Minister Bulgarian Telegraph Agency 12 Mart 2018 17 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2018 McMullin David 2 Ekim 2003 The Great Bulgarian BrainDrain Delft Technical University 17 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2018 Petrov Victor 30 Eylul 2021 Socialist Cyborgs 17 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Zapryanov Yoan 22 Haziran 2018 Malkata izchislitelna armiya na Blgariya Bulgaria s small computing army Bulgarca Kapital Daily 17 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Temmuz 2018 Digital Single Market Europe announces eight sites to host world class supercomputers European Commission 7 Haziran 2019 11 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Agustos 2019 www worldometers info Ingilizce 2 Subat 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Haziran 2021 Hope Kerin 11 Ocak 2018 Bulgaria battles to stop its brain drain The Financial Times 10 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2018 But a sharp decline in the quality of state healthcare and high poverty rates 42 of the population are at risk of poverty in old age according to Eurostat gives Bulgaria the second lowest life expectancy in the EU after Lithuania Country Health Profile p 1 Georgieva Lidia Salchev Petko 2007 Bulgaria Health system review PDF Health Systems in Transition 9 1 ss xvi 12 ISSN 1817 6127 9 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Country Health Profile p 7 Country Health Profile pp 8 11 12 Guineva Maria 7 Ocak 2013 The Bulgaria 2012 Review Health and Healthcare Novinite 17 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Subat 2013 Miller Lee J 19 Eylul 2018 These Are the Economies With the Most and Least Efficient Health Care Bloomberg com Bloomberg 24 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Eylul 2018 The World Factbook CIA 1 Subat 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Aralik 2019 Life expectancy at birth total years The World Bank 2019 15 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Aralik 2019 7 Eylul 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2008 Omer Turan Gecmisten Gunumuze Bulgaristan Turkleri Balkan Turkleri Balkanlar da Turk Varligi ASAM Ankara 2003 ISBN 978 975 6769 71 3 s 29 Naselenie po oblasti obshini mestozhiveene i pol Nacionalen statisticheski institut www nsi bg 1 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2023 25 Aralik 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Nisan 2011 Bulgaria s Gold Rush 16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde National Geographic Magazine Aralik 2006 Paul Cubberley 1996 The Slavic Alphabets In Daniels and Bright eds The World s Writing Systems Oxford University Press ISBN 0 19 507993 0 The World s Oldest Cities 16 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Daily Telegraph New perspectives on the Varna cemetery Bulgaria 12 Mayis 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde By Higham Tom Chapman John Slavchev Vladimir Gaydarska Bisserka Honch Noah Yordanov Yordan Dimitrova Branimira 1 Eylul 2007 Digsys bg 27 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Ocak 2009 a b Albala Ken 2011 Food Cultures of the World Encyclopedia ABC CLIO ss 61 62 ISBN 978 0 313 37626 9 15 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Subat 2022 Bruce Gardyne Tom 7 Subat 2012 Novinite 11 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Subat 2012 Bulgaria Ranks 22nd in World Wine Production Novinite 21 Ekim 2016 7 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Subat 2022 Mihaylov Ivaylo 14 Subat 2017 SEE News 14 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi ChicagoNow 12 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Temmuz 2018 Novinite 10 Ekim 2011 15 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Aralik 2011 Katalog i albuma na banknotite v Blgariya 21 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ayrica bakinizWikimedia Commons ta Bulgaristan ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Bulgaristan Turkleri Bulgaristan Bagimsizlik BildirgesiDis baglantilarBulgaristan resmi sitesi 10 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde