Hüdavendigar

Koordinatlar: 40°11′N, 29°4′E

Bursa (Yunanca: Προῦσα Prussa, Latince: Prusa), tarihî olarak Prusa, Türkiye'de Bursa ilinin merkezi olan şehirdir. Nüfus bakımından İstanbul, Ankara ve İzmir'in ardından Türkiye'nin 4. Büyük kentidir. Aynı zamanda Marmara Bölgesi'nin İstanbul'dan sonraki en büyük ikinci şehridir.

Bursa
Şehir
Nilüfer Çayı Uludağ teleferik Yeşil Cami Koza Han Irgandı Köprüsü Cumhuriyet Caddesi
Bursa'nın tarihî merkezinin tanıtım logosu
Bursa'nın Türkiye'deki konumu
Ülke	Türkiye
İl	Bursa
İdare
• Belediye Başkanı	Mustafa Bozbey (CHP)
Rakım	155 m
Zaman dilimi	(TRS)
Alan kodu	224
Plaka kodu	16
Resmî site Bursa Büyükşehir Belediyesi
UNESCO Dünya Mirası
Tür	Kültürel
Kriter	i, ii, iv, vi
Belirleme	2014 (38. oturum)
Parçası	Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu
Referans no.	1452
Ülke	Türkiye
Bölge	Asya

Ekonomik açıdan Türkiye'nin en gelişmiş kentlerinden biri olan Bursa doğal ve tarihsel zenginlikleriyle de önem taşır. Bursa'da en çok Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş dönemine ilişkin tarihî eserlerin bulunmasının nedeni ise, Bursa'nın Osmanlı Devletinin ilk başkenti olmasıdır. Bursa alışveriş merkezleri, parkları, müzeleri ve çarşısıyla bölgede öne çıkar. Ayrıca Bursa Marmara bölgesinin İstanbul'dan sonra gelen ikinci büyük kentidir. Türkiye'nin en önemli birkaç sanayi kentinden biridir. Şehir İstanbul'dan sonra en büyük ikinci ihracatı gerçekleştirmektedir. Kentin futbol takımı Bursaspor 2009-10 sezonunda Süper Lig şampiyonudur.

Bursa, sanayi istatistiklerine göre Türkiye'nin en büyük sanayi kenti ve otomotiv üretim merkezidir. CNN International tarafından Türkiye'nin Detroit'i yakıştırması yapılmıştır. Tofaş-Fiat, Renault, Peugeot, Karsan, TOGG, Bosch, Güleryüz ve Akia otobüs fabrikaları Bursa'da bulunmaktadır. Aynı zamanda binek ve ticari araçların yan sanayi ve yedek parça fabrikalarının büyük kısmı Bursa'dadır. Bursa'nın otomotiv sanayisi bakımından Türkiye tarihinde bıraktığı izler dolayısıyla TOFAŞ tarafından kent merkezine yapılan TOFAŞ Anadolu Arabaları Müzesi de kentin simgelerinden biri haline gelmiştir.

Tarihçe

Athena'nın bronz bir heykeli (MS 2), Bursa Arkeoloji Müzesi

Bursa'nın Tophane semtinden görünümü (1880-1893 yılları)

Bursa'nın ve Sultan Bayezid I Camiinin görünümü (1880-1893 yılları)

Bursa, 1890

Yıldırım Cami'nin Mihrabı

Bursa Ulu Camii'deki ünlü hat örneklerinden biri

Bursa'da şimdilik bilinen en eski arkeolojik kalıntılar Yenişehir yakınlarındaki Menteşe Höyüğü ve Orhangazi yakınlarındaki Ilıpınar'dan bilinmektedir. Bu arkeolojik buluntu yerlerinin en eski tabakaları yaklaşık 7 bin yıllıktır. Bu tabakalardaki kültür, çanak çömleğin gelişmiş olarak ortaya çıktığı, mimarinin dörtgen planlı, bol miktarda ahşap destekli kerpiç kullanılarak inşa edilmiş yapılardan oluştuğu tabakalardır. Bursa'da David French, Mehmet Özdoğan ve Jacop Roodenberg'in arkeoloji ile ilgili çalışmaları tarih öncesiyle ilgili pek çok yeni bilgi ortaya koymuştur. ^[]

Bursa'nın günümüzdeki konumuna ilişkin bilinen en eski insan topluluğu MÖ 5200 yıllarında Ilıpınar Höyüğü'nde yaşamıştı. Ardından bunu, Makedonya Kralı V. Philip'in MÖ 202'de Bitinya Kralı I. Prusias'a verilen antik Yunan şehri Cius (şu anda Gemlik) izledi. Kral Prusias, Roma Cumhuriyeti ile yapılan savaşı kaybettikten sonra Prusias'a sığınan Kartaca'lı general Hannibal'ın önerisi doğrultusunda şehri yeniden inşa etti ve şehri Prusa (Grekçe: Προῦσα; veya Prussa) olarak yeniden adlandırdı. Son Bitinya Kralı IV. Nikomedes'in MÖ 74 yılında krallığın tüm topraklarını Roma İmparatorluğu'na vasiyet etmesiyle 128 yıllık Bitinya hâkimiyeti son buldu. 20. yüzyılın başlarında Bursa yakınlarında erken dönem bir Roma hazinesi bulundu. Bir kadının gümüş tuvalet eşyalarından oluşan bu hazine, şu anda British Museum'da sergilenmektedir.Homeros ve Yunan tarihçi Herodotus, bölgeden Mysia olarak söz etmektedir. Günümüzde Bursa yöresinde Mysia yerleşmelerini anımsatan iki köy bulunmaktadır: Misi (Gümüştepe) ve Misebolu. Ayrıca Prof. Dr. Semavi Eyice, belgesel yönetmeni Tekin Gün yaptığı yüzey çalışmaları sırasında Kentin 14 km batısında, Çayırköyü'nün 1 km güneybatısındaki “Çayırköy Höyüğü'nün” boyutları da Demirtaş Höyüğü ile aynıdır. Burada bulunan seramik parçalarında gri, kırmızı, kahverengi ve siyah renkler egemendir. Bulunan seramik parçalarının önemli kısmı elde yapılmış, çok azı ise çarkta yapılmıştır. Höyüğün en eski buluntusu MÖ. 2700-2500 yılına erken Bronz Çağı'na işaret etmektedir.

MS 562'de Bizans hakimiyeti altındaki şehir garnizon haline getirildi ve burada imparatorluk muhafızları konuşlandırıldı. Bursa, 6. yüzyılın ortalarından itibaren, ünlü bir ipek tekstil üretiminin merkezi olarak biliniyordu.

Bursa (Grekçe "Prusa"dan), 1326'da Bizanslılardan alınmasının ardından erken Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk büyük başkenti oldu. Ardından şehir, 14. yüzyıl boyunca hastaneler, kervansaraylar ve medreseler gibi birçok yapının inşa edilmesiyle birlikte önemli bir kentsel büyüme yaşadı ve şehrin ilk resmi Osmanlı darphanesi kuruldu. Osmanlı'nın 1363 yılında Doğu Trakya'da bulunan Edirne'yi (Adrianople) fethetmesiyle birlikte Edirne yeni başkent yapıldı, ancak Bursa Osmanlı İmparatorluğu'ndaki manevi ve ticari önemini korumayı sürdürdü. Osmanlı padişahı I. Bayezid, 1390-1395 yılları arasında Yıldırım'da bulunan 'ni ve 1396-1400 yıllarında Osmangazi'deki Ulu Cami'yi inşa ettirdi. Bayezid, 1402'de yapılan Ankara Muharebesi'nde Timur'un kuvvetlerine karşı bozguna uğramasının ardından, Timur'un torunu Muhammed Sultan Mirza, şehri yağmalayıp yaktı. Buna rağmen Bursa, 1453'te II. Mehmed'in İstanbul'u fethetmesine kadar olan süre boyunca imparatorluğun en önemli idari ve ticaret merkezi olarak kalmaya devam etti. 1487'de Bursa'nın nüfusu 45.000 idi.

Bursa, 1204-1261 yılları arasında İznik'e bağlıdır, genelde kale içinde kalmış, çok büyüyememiştir.

Osmanlı dönemi

Anadolu Selçuklu Devleti'nin zayıflayıp dağılmaya başlamasıyla kurulan Anadolu Beylikleri içinde zamanla gelişen Osmanlı Beyliği, çevredeki tekfurların arazilerini de alarak güçlenmiştir. Bursa, 1307 yılında Osman Bey tarafından kuşatılmış, uzun süren kuşatmadan sonra 6 Nisan 1326'da Osman Bey'in oğlu Orhan Bey tarafından alınmıştır. 1335 yılında başkent Bursa'ya taşınmış ve kentte büyük bayındırlık hareketleri yaşanmıştır.

Osmanlılar Bursa'yı aldıklarında kent yalnızca hisar içinden oluşmuşken, Orhan Gazi kenti hisarın dışına çıkararak Orhan Gazi Külliyesini kurdurtmuştur. Surlar dışında var olan yerleşmeye yakın, egemen noktalarda cami, hamam, imarethane, darüşşifa, medrese gibi kamu yapıları inşa edilerek bu külliyelerin çevrelerinde konut alanları yaratılmış ve böylece bir yerleşme geleneği başlamıştır. Başkent, 1363 yılında (I. Murad Hüdavendigâr döneminde) Edirne'ye taşınmıştır. Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethetmesinden sonra ise Bursa'nın faal rolü son bulmuş ve yönetim merkezi niteliğini yitirmiştir.

Bursa'da Osmanlı Devleti egemenliğinde, 1922 yılına kadar, Müslüman, Rum, Ermeni ve Yahudiler birlikte yaşamışlardır.

Tanzimat sonrası dönemde Hüdavendigâr Vilayeti merkezliği yapan Bursa'ya 1900'lü yılların başında Biga (merkezi Çanakkale), Bilecik, Kütahya, Karesi (Balıkesir), Karahisar (Afyon) sancakları bağlı bulunmaktaydı.

Millî mücadele dönemlerinde çeşitli ayaklanmaların yaşandığı Bursa, 8 Temmuz 1920'de Yunanlarca işgal edilmiş; Başkomutanlık Meydan Muharebesi'nden sonra 11 Eylül 1922'de Türk birliklerince geri alınmıştır.

Cumhuriyet dönemi

Bursa, 1987 yılında çıkarılan 3391 sayılı kanun ile büyükşehir unvanı kazandı. Başlangıçta üç ilçe (Nilüfer, Osmangazi ve Yıldırım) Bursa Büyükşehir Belediyesi'nin sınırları içine alındı. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı yasa ile büyükşehir belediyesinin sınırları valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 30 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi. Bu sınırlar içinde kalan 7 ilçe, büyükşehir ilçe belediyeleri hâline geldi. 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı yasa ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.

21 Ekim 2014 tarihinde, Bursa Valiliği ve Bursa Kültür Tanıtma Birliği tarafından Bursa kent logosu tanıtılmıştır. Logo Bursa şehrinin markalaştırılması amacıyla tasarlanmıştır. Logoda Türk İslam sanatının bilinen motiflerinden olan çintemani desende lale motifi yer almaktadır.

Coğrafya

İklim

Genellikle ılıman bir iklime sahiptir. Ancak, iklim bölgelere göre de değişiklik göstermektedir. Kuzeyde Marmara Denizinin yumuşak ve ılık iklimine karşılık güneyde Uludağ'ın sert iklimi ile karşılaşılmaktadır.

İlin en sıcak ayları Temmuz - Ağustos, en soğuk ayları ise Aralık - Ocak'tır. 52 yıllık gözlem süresi itibarı ile yıllık ortalama yağış miktarı 70,6 cm'dir. İlde ortalama nispi nem %69 civarındadır.

Bursa iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	23,8	26,9	32,0	36,2	36,5	41,3	43,8	42,2	39,6	37,3	31,0	27,3	43,8
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	9,6	10,9	13,7	18,8	23,7	28,4	30,8	31,0	27,2	21,7	16,4	11,7	20,3
Ortalama sıcaklık (°C)	5,4	6,3	8,4	12,8	17,6	22,1	24,6	24,3	20,1	15,2	10,7	7,4	14,5
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	1,7	2,2	3,6	7,1	11,2	14,9	17,2	17,1	13,6	9,9	6,0	3,5	9,0
En düşük sıcaklık (°C)	−19,2	−16,8	−10,5	−3,1	0,9	4,0	9,0	8,6	4,4	−1	−5,4	−16,3	−19,2
Ortalama yağış (mm)	87,6	74,6	69,7	63,4	44,3	34,3	15,3	15,7	39,5	68,8	78,5	103,4	695,1
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1927	127.251	61.690	65.561
1935	140.944	72.187	68.757
1940	149.008	77.598	71.410
1945	161.047	85.919	75.128
1950	183.745	103.812	79.933
1955	212.008	128.875	83.133
1960	266.884	153.866	113.018
1965	306.753	211.644	95.109
1970	379.484	275.953	103.531
1975	465.657	346.103	119.554
1980	607.221	445.113	162.108
1985	748.358	612.510	135.848

1987 yılında Bursa büyükşehir statüsü kazanıp il merkezinde yeni ilçeler kurulmuştur. Bu yıldan itibaren il merkezi nüfusu aşağıdaki gibidir.

Yıl	Nüfus	İlçeler
1990	834.576	Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım
2000	1.194.687
2007	1.431.172
2008	1.813.452	Gürsu, Kestel, Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım, Gemlik, Mudanya
2009	1.854.295
2010	1.905.570
2011	1.948.744
2012	1.983.780

2004 yılında çıkarılan yasa nedeniyle il merkezinde olmayan Gemlik ve Mudanya ilçeleri de büyükşehir sınırlarına girmiş olup 2008-2012 yılları arasındaki nüfus verileri içine Gemlik ve Mudanya da girmiştir. 2012 yılında ise ilin tümü büyükşehir sınırlarına girmiştir.

Ekonomi

2007 yılı nüfus sayımı resmi kesin sonuçlarına göre Türkiye'nin 4. büyük kentidir. Brookings Institution ve JP Morgan'ın 2014 yılı baz alınarak oluşturulan ekonomide yükselen kentler sıralamasında Bursa 300 şehir arasında İstanbul'un ardından 4. sırayı aldı. Aynı listede Türkiye'den İstanbul ve Bursa dışında İzmir 2 ve Ankara 9. sırada yer almıştır.

Bursa; otomotiv, tekstil, makine ve gıda sanayi sektörlerinde söz sahibidir. Tarihte ilk havlu üretiminin Bursa'da gerçekleştiği söylenir.^[] Günümüzde de havlu üretimi ve ihracatı gerçekleştirilir. İpek üretimi ve bıçakçılık Bursa'nın eskiden dünyaca tanınmasını sağlamasına karşın şu anda bitme noktasına gelmiştir.

1961 yılında kurulan Türkiye'nin ilk organize sanayi bölgesi Bursa Organize Sanayi Bölgesi ile daha sonra oluşan ve özellikle İzmir ve Ankara yollarının çevresi Bursa'da sanayileşmenin yoğun olduğu yerlerdir. Kaplıcaları, Uludağ'ı, İskender Kebabı, Kestane Şekeri, İnegöl Köftesi, Şeftalisi, Havlusu ile ünlüdür.

Türkiye'nin ilk zeytinyağı laboratuvarı Bursa'ya kurulmuştur.

Sanayi

Otomotiv sanayi

Bursa'da otomotiv sanayi kuruluşları, otomobil, otobüs, metro, hafif metro ve tramvay vagonları ve bunlara ilişkin yedek parçaların üretimini yapmakla birlikte, yurt içine ve yurt dışına satış yapmaktadır. Fiat (TOFAŞ), Togg, Renault, Bosch fabrikaları ve bu fabrikalara parça sağlayan diğer fabrikalar sayesinde Bursa önemli bir otomotiv kentidir. Kentin göç almasındaki en büyük etkenlerin başında bu fabrikalar gelir.

Mobilya sanayi

İnegöl ilçesinde Organize sanayi bölgesinde faaliyet göstermektedir. Ayrıca İnegöl ilçesinde yalnızca mobilya üzerine satış yapan İnegöl Mobiliyum AVM bulunmaktadır.

Tekstil sanayi

Türkiye'deki birçok yerli tekstil markasının fabrikaları ve Bursa Uluslararası Tekstil Ve Ticaret Merkezi Bursa'da bulunmaktadır. Ayrıca tekstil sanayi olarak da Türkiye'nin en gelişmiş kentlerinden biri konumundadır.

Kültür

Osmangazi ilçesinden Bursa'nın manzarası.

Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu

UNESCO Dünya Mirası
Konum	Türkiye
(Kriter)	Kültür: i, ii, iv, vi
Referans	1452
Tescil	2014 (38. oturum)
Bölge	Avrupa ve Kuzey Amerika

2000'de UNESCO tarafından (Dünya Mirası Geçici Listesi)'ne alınan Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu, 2014'te ise Dünya Mirası olarak tescil edildi.

Türkiye'nin ilk tekstil müzesi Bursa'dadır.

Uluslararası Bursa Festivali 1962 yılından beri, Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı'nın (BKSTV) koordinasyonunda düzenleniyor. Bursa Bölge Senfoni Orkestrası, temeli 1997 yılında atıldı.Bursa Botanik Parkı, 1998 yılında hizmete açılmıştır. Bursa Hayvanat Bahçesi, 1998 yılında hizmete açılan Avrupa standartlarındaki hayvanat bahçesidir.

Sanat

Bursa'nın eski şehir logosu

Karagöz Gölge oyunu, tarihte Bursa'nın Türk kültür yaşamına kazandırdığı en önemli etkinliklerden birisidir. Cumhuriyet tarihinin ilk modern sinema-tiyatro-konser salonları arasında yer alan Tayyare Kültür Merkezi, mimar Arif Hikmet Koyunoğlu'nun projesi doğrultusunda Tayyare Cemiyeti (Türk Hava Kurumu) tarafından yaptırılmış ve 1932 yılında Bursa'da hizmete açılmıştır. Bursa Devlet Tiyatrosu 1957 yılında kuruldu. Bursa Devlet Türk Sanat Müziği Korosu 1991 yılında kurulmuştur. Kültür Bakanlığı’na bağlıdır.

Halk oyunları

Kılıçkalkan, yörenin ünlü halkoyunudur. Bunun yanı sıra Uludağ yöresi Türkmen oyunları olan Güvende, Sekme, Çiftetelli, Düz Oyun, Büyük Oyun ilgi çekicidir.

Mutfak

• Bursa Kebabı (İskender Kebap)
• Kestane Şekeri
• Gemlik Sofralık Zeytini
• Kemal Paşa Tatlısı
• Sütlü Bursa Helvası
• İnegöl Köfte
• Ciğer Sarma
• Mihaliç (mağlıç) peyniri
• Pideli Köfte
• Kaymaklı Ekmek Kadayıfı
• Cantık
• Tahinli pide

Bursa Manzarası

Turizm

Uludağ Kayak Merkezi

• Uludağ
• Gölyazı
• Mudanya
• İznik
• Cumalıkızık
• Karacabey Longoz Ormanları
• Tümbüldek Kaplıcaları

Cumalıkızık

• Tirilye
• Çarşılı Köprü Irgandı
• Uluabat Gölü
• Ulu Cami
• Emir Sultan Camii
• Yeşil Türbe
• Bursa Kalesi
• Oylat
• Suuçtu Şelalesi

Alışveriş merkezleri ve hipermarketler

Korupark Alışveriş Merkezi

Zafer Plaza

• (Yalova Yolu Caddesi)
• (Yalova Yolu Caddesi, Bursa Şehirlerarası Otobüs Terminali yanı)
• (Mudanya Caddesi, Emek Kavşağı)
• Zafer Plaza (Cemal Nadir Caddesi)
• (Kıbrıs Şehitleri Caddesi)
• Carrefoursa AVM (İzmir Bulvarı, Orhaneli Kavşağı)
• Carrefoursa Hipermarket (x2) (Anatolium AVM - CarrefourSA AVM)
• Carrefoursa (x3) (Kent Meydanı AVM - Nalbantoğlu - Bademli)
• (İzmir Bulvarı, Orhaneli Kavşağı)
• Özdilek AVM (x3) (Geçit - Yalova Yolu Caddesi - İzmir Yolu Caddesi)
• Özdilek Hipermarket (x7) (Gürsu-Kaplıkaya - Ataevler - İnegöl - Gemlik - Özlüce - Mudanya)
• Koçtaş (x3) (Korupark AVM (Korupark'taki Fix denilen bir küçük mağazaları) - Yalova Yolu Caddesi - CarrefourSA AVM)
• Metro (x2) (Yalova Yolu Caddesi - İzmir Bulvarı)
• (Unlu Cadde - Heykel)
• (İnegöl Şehirlerarası Otobüs Terminali yanı)
• 5M Migros (İnegöl - Korupark AVM).
• Migros (x14) (Küçükkumla - Mudanya - Mudanya Sahili - Ertuğrul - Nilüfer - Beşevler - Bursa Modern - Bademli - Altıparmak - As Merkez - Zafer Plaza - Kükürtlü - İnegöl AVM - Mustafakemalpaşa)
• IKEA (Yalova Yolu Caddesi, Bursa Şehirlerarası Otobüs Terminali yanı)
• Sur Yapı Marka AVM (Carrefoursa AVM arkası)
• Downtown Yaşam ve Eğlence Merkezi (Fuat Kuşçuoğlu Caddesi, Yunuseli Havalimanı yanı)

Büyük parklar

• Azerbaycan - Türkiye Kardeşlik ve Soydaşlık Parkı
• Reşat Oyal Kültür Parkı
• Bursa Botanik Parkı
• Bursa Botanik Parkı

• Bursa'daki büyük parklardan bazıları;
• Reşat Oyal Kültür Parkı 1955'te açılan bünyesinde çay bahçeleri, lokantalar, açık hava tiyatrosu bulunur.
• Uludağ Milli Parkı Dünyaca ünlü Türkiye'nin en önemli kayak merkezidir.
• Merinos Parkı İçerisinde nikâh salonu, konservatuvar, kültür merkezide barındıran büyük bir parktır.
• Hamitler Mahallesi'nde yer alan, içinde Hamitler Sosyal Yaşam Merkezi bulunan büyük bir parktır.
• Azerbaycan- Türkiye Kardeşlik Parkı Azerbaycan ile olan bağları güçlendirmek amacıyla yapılmış güzel bir parktır.
• Bursa Atatürk Kent Ormanı Bursa halkının hafta sonlarında soluk aldığı Bursa'nın inci tanesi kent ormanıdır.
• 500 bin metrekare alana sahip olan Hüdavendigar Kent Parkı Bursa'nın en büyük parkıdır. İçerisinde spor etkinlik alanları, büfe, kafe, lokanta, restoran, yönetim birimleri ve çevre birimlerini barındırmaktadır.
• Bursa Hayvanat Bahçesi Avrupa Standartlarında bir hayvanat bahçesidir.
• Bursa Botanik Parkı Binlerce çeşit bitki ve ağacın bulunduğu Avrupa standartlarında büyük bir park.
• İçerisinde Şehitlik bulunan büyük bir parktır.
• Yıldırım ilçesindeki tarihi yerlerin küçültülmüş maketlerinin bulunduğu parktır.
• İçerisinde akvaryumların, balık tutma göletlerinin, yürüyüş yollarının, tenis kortlarının, kaykay pistinin bulunduğu dev parktır.
• İçinde Büyük Suni Göl, Yeşillik alanlar, koşu ve yürüyüş parkurları, Nikâh Dairesi, Büyük Meydan, Açık Hava Konser ve Gösteri Alanı, Çocuk Trafik Eğitim Merkezi, Spor Merkezi, Amfitiyatro, Kafeler ve Restoranlar, LunaPark ve Mobilya Fuar Alanınında olduğu Bursa ilindeki önemli parklardan biridir, İnegöl ilçesinde bulunmaktadır.
• (Sanayi Parkı) İnegöl Sanayi Semtinde bulunan yürüyüş, koşu ve gezi parkurlarının da bulunduğu Süs Havuzu ve Kameriyeleriyle İnegöl'de bulunan önemli parklardandır.
• İnegöl semtinde bulunan tarihi havuzu ve kuğularıyla ünlü park.
• Bursa-Ankara Yolu üzerinde bulunan yürüyüş, gezi ve ailece oturulabilecek Bursa'da bulunan yeşil parklardan biridir.

Doğal mekânlar

Uludağ Milli Parkı

Bursa turizmine büyük katkı sağlayan Uludağ'dan görünüm.

Suuçtu Şelalesi Ayvaini Mağarası Kocayayla

Sansarak Kanyonu Cumalıkızık Gölyazı Uludağ Milli Parkı İznik Gölü Ilıca Karacabey Longoz

Kale ve surlar

Bursa Kalesi

Bursa Kalesi İznik Kalesi

İstanbul Kapısı Lefke Kapısı

Tekkeler

Karabaş-i Veli Tekkesi Kültür Merkezi Hacı İbrahim Tekkesi

Camiler

Bursa Ulu Camii

II. Murat Cami Abdal Murat Cami Abdal Cami Ahmet Dai Cami Ahmet Paşa Fenari Cami Alaaddin Cami Ali Paşa Cami Altıparmak Cami Araplar Cami Armutlu Cami Ayaz Köyü Cami Aynalı Cami Akşemsettin Camii Baba Sultan Cami Baruthane Cami Başçı İbrahim Cami Beyazıt Paşa Cami Bedrettin (Hafsa Sultan) Cami Beşikçiler Cami Bilal-i Habeşi Cami Cuma Cami Cumalıkızık Cami Çardak Cami Çamaşırlık Cami

Taya Kadın Cami Demirtaşpaşa (Timurtaşpaşa) Cami Duhtter-i Şerif (Fışkırık) Cami Duran Cami Ebu İshak Cami Edebali Cami Emir Sultan Cami Ertuğrul Cami Eski Cami Ehli-Beyt Cami Gazi Orhan Cami Hacılar Cami Hamzabey Cami Hüdavendigar Cami Hürriyet Merkez Cami Hacı Ömer Raca Cami İbni Bezzaz Cami İbrahim Paşa Cami İmam-ı Azam Cami İshakpaşa Cami İvaz Paşa Cami Karaçelebi Kasım Efendi Cami Kavaklı Cami

Kiremitçi Cami Kurşunlu Cami Lazlar Cami Maksem Cami Malhatun Cami Merkez Cami Meşeli Cami Mevlana Cami Mollaarap Cami Molla Fenari Cami Musababa Cami Malhatun Cami Namazgah Cami Orhangazi Vakfı Cami Örnekköy Cami Piremir Camii Sani Konukoğlu Cami Selimiye Cami Selimzade Cami Sıracevizler Cami

Sinanbey Cami Sinandede Cami Soğukkuyu Cami Somuncu Baba Cami Şahadet Cami Şekerhoca Cami Şerefüddin Paşa Cami Şeyh Müftü Cami Şible Cami Tuzpazarı Cami Ulu Cami Ulu Kubbeli Cami Üç Kuzular Cami Üftade Cami Zeynel Abidin Cami Veled-i Yaniç Cami Yerkapı (Bab-i Zemin) Cami Yeşil Cami Yeşilyayla Cami Yıldırım Cami Yiğit Cedid Cami Yiğit Köhne Cami Zeyniler Cami Yunus Emre Cami

Mescitler

Acem Reis (Arap Dede) Mescidi Akbıyık (Veled-i Harir) Mescidi Alacahırka Mescidi Alanyeri (İsmail Hakki) Mescidi Azeb Bey Mescidi Çakırağa (Mecnun Dede) MescidiÇukur Mahalle Mescidi Davut Paşa Mescidi Mina Mescidi Ebu İshak Mescidi Güngörmez Mescidi Hacı Sevinç Mescidi

Hacı Seyfettin Mescidi İmaret-i İsabey Mescidi Reyhan Mescidi Selçuk Hatun Mescidi Tahtalı Mescid Yeni Kaplıca Mescidi

Türbeler

Abdal Mehmet Türbesi Abdüllatif Kutsi (Zeyniler) Türbesi Ahmed Paşa Türbesi Akbıyık Türbesi Azeb Bey Türbesi Cem Sultan Türbesi Çobanbey Türbesi Devlet Hatun Türbesi Ebu İshak Kazeruni Türbesi Emir Sultan Türbesi

Eskici Mehmet Dede Türbesi Gazi Timurtaş Türbesi Hamzabey Türbesi Hatuni İhsa Sultan Türbesi Hatice Sultan Türbesi Hatuniye Türbesi Havlucu Ahmet Efendi Türbesi İsmail Hakkı Bursevi Türbesi Kara Mustafa Paşa Türbesi Mükrime Hatun Türbesi

Okçu Baba Türbesi Umur Bey Türbesi Orhan Gazi Türbesi Osmangazi Türbesi Süleyman Çelebi Türbesi Şahin Baba Türbesi Şehzade Mahmut Türbesi Şehzade Mustafa Türbesi

Şehzade Mustafa Türbesi Şirin Hatun Türbesi Üç Kuzular Türbesi Yeşil Türbe Yıldırım Bayezid Türbesi Somuncu Baba Türbesi Tezveren Türbesi Üftade Hazretleri Türbesi Babasultan Türbesi

Medreseler

Lala Şahin Paşa Medresesi Muradiye Medresesi

Gökdere Medresesi Molla Yegan Medresesi

Vaiziye (Mahkeme) Medresesi Yeşil (Sultan) Medresesi

Şair Ahmet Paşa Medresesi Eynebey Medresesi

Kiliseler

Çamlıca Köyü Kilisesi Çatalağıl Kilisesi Eski Karaağaç Köyü Kilisesi Fransız Kilisesi Ermeni Kilisesi Georgios Gürcü Kilisesi

Harmanlı Köyü Kilisesi Dereköy Kilisesi Hagios Taxiarchoi Kilisesi Theotokos manastır Kilisesi Karakoca Köyü Kilisesi

Koimesis Tes Theotokos Kilisesi H.Konstantinos Kilisesi Michael Taxiarches Kilisesi Theodoros Kilisesi

Ayasofya Kilisesi Derecik Bazilikası H.Apostoloi Kilisesi Gürle Köyü Kilisesi

Müzeler

Bursa Kent Müzesi Bursa Tofaş Anadolu Arabaları Müzesi Hünkar Köşkü Müzesi Uluumay Osmanlı Halk Kıyafetleri ve Takıları Müzesi Bursa Arkeoloji Müzesi Bursa Ormancılık Müzesi Osmanlı Evi Müzesi

Atatürk Evi Müzesi Bursa Göç Tarihi Müzesi Panorama 1326 Bursa Fetih Müzesi

Spor

Futbol

Bursaspor 2009-10 sezonunda Süper Lig şampiyonu olmuştur. Süper Lig tarihinde şampiyon olan 5. takımdır. Anadolu kulüpleri içinde Trabzonspor'dan sonra şampiyon olmuş tek futbol kulübüdür. Bursaspor'un müzesinde çeşitli kupaların yanı sıra bir adet Türkiye Kupası da vardır. Ayrıca UEFA Şampiyonlar Liginde gruplara kalan ilk Anadolu kulübüdür. Kulübün Teksas adıyla Türkiye çapında tanınan taraftar grubu vardır.

2018-19 sezonu sonunda, Bursaspor Süper Lig'den 1. Lig'e düşmüştür. İnegölspor 2. Lig'de, Karacabey Birlikspor 3. Lig'de yer almıştır. BAL'daki 5 takımından ikisi küme düşmüştür.

Türkiye Kupası'nda 3 lig takımı katıldıkları turlarda elenmişlerdir.

Basketbol

Tofaş 1998-99 ve 1999-2000 sezonlarında Türkiye Basketbol Ligi şampiyonu olmuştur.

2017-2018 sezonunda Avrupa kupalarına basketbol erkekler EuroCup'da Tofaş grup beşincisi olarak elenmiştir.

Bursaspor Erkek basketbol takımı 2022 yılında EuroCup'da Finale çıkma başarısı göstermiş ve sezonu 2.olarak tamamlamıştır

2018-19 sezonu sonunda Tofaş, play-off maçları yarı finalinde elenerek lig üçüncüsü olmuştur. Bursaspor Erkek basketbol takımı ligi şampiyon bitirerek süper lige çıkmıştır. Bursa BŞB (1. lig K.) ve Final Gençlik (1. lig E.) liglerinde kalmıştır. 2. ligde 1, EBBL'de 2 takımı yer almıştır.

Federasyon kupasında Bursaspor, kupa ikincisi olmuştur. Tofaş, EuroCup'da başarılı olamamıştır.

Voleybol

Bayanlar Voleybol 1. Liginde Nilüfer Belediyesi mücadele vermektedir. Bu alanda Bursa Büyükşehir Belediyespor (kadın voleybol takımı) Cev Challenge Kupasını alarak Avrupa Şampiyonu olmuştur.

2017-2018 sezonunda Challenge Cup'da Bursa Büyükşehir Belediyespor, geçen yıl şampiyon olduğu kupada bu yıl 2. olmuştur.

2018-2019 sezonu sonunda Nilüfer Belediye ve İnegöl Belediyespor süper liglerde yer almışlardır. Erkekler 1. liginde yer alan Bursa BŞB, süper lige yükselmiştir. 2. liglerdeki 5 takımından İnegöl Belediyespor (E) 2. takımı 1. lige, Bölgesel ligden Nilüfer Belediye (K) 2. takımı 2. lige çıkmıştır.

Kupa Voley Kadınlar'da Nilüfer Belediye çeyrek finalde elenmiştir.   

Hentbol

2018-2019 sezonunda hentbol süper liglerinde erkeklerde Nilüfer Belediyespor, kadınlarda yer almıştır. 2. lig kadınlarda Mudanya Belediye SK ligi tamamlamıştır.

Önemli spor tesisleri:

Bursa Büyükşehir Belediye Stadı (43.331), Tofaş Spor Salonu (7.500), (5.000), -olimpik (2.500), Bursa Osmangazi Hipodromu (2.690) ve Uludağ Kayak Merkezi'dir.

Eğitim

Eğitim ve öğretim açısından Türkiye'nin önemli merkezlerinden biri olan Bursa'da 749 tanesi devlet, 601 tanesi özel olmak üzere toplamda 1350 tane okul bulunmaktadır.

Kardeş kentler

• Kırcaali, Bulgaristan
• Ankara, Türkiye
• Erzurum, Türkiye
• Denizli, Türkiye
• Fergana,Özbekistan
• Lefkoşa, KKTC
• Üsküp, Makedonya
• Tiran, Arnavutluk
• Sofya, Bulgaristan
• Kulmbach, Almanya
• Darmstadt, Almanya
• Anshan, Çin
• İstanbul, Türkiye
• Oulu, Finlandiya
• Van, Türkiye
• Plevne, Bulgaristan
• Vinnitsa, Ukrayna
• Gence, Azerbaycan
• Multan, Pakistan
• Kosice, Slovakya
• Çadır Lunga, Moldova
• Kars, Türkiye

Galeri

• Zafer Plaza Alışveriş Merkezi
• Kent Meydanı Alışveriş Merkezi
• Saltanat Kapısı, Tophane
• Saltanat Kapısı, Tophane
• Korupark Alışveriş Merkezi
• Zafer Plaza Alışveriş Merkezi
• Botanik Park Bursa
• Botanik Park Bursa
• Nilüfer İlçesinin Uzaktan Görüntüsü
• Saat Kulesi, Tophane
• Saltanat Kapısı, Tophane

Kaynakça

1. ^ Roodenberg, J. J. (1995). The Ilıpınar Excavations I. the University of Michigan: Nederlands Historisch-Archaeologisch Institut in het Nabije Oosten te Istanbul. ISBN . 
2. ^ "British Museum - Collection search: You searched for Bursa, tomb". British Museum. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mayıs 2015. 
3. ^ . 15 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2016. 
4. ^ "Bursa Tarihi". Araştırma yazı,Tekin Gün. Mootol Kültür Sanat-26 Mayıs 2020. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . 
5. ^ ^{a b} Dumper, Michael; Stanley, Bruce E. (2007). Cities of the Middle East and North Africa (İngilizce). ABC-CLIO. s. 101. ISBN . 16 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Haziran 2024. 
6. ^ "In 1363 the Ottoman capital moved from Bursa to Edirne, although Bursa retained its spiritual and economic importance." Ottoman Capital Bursa 27 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Official website of the Ministry of Culture and Tourism of the Republic of Turkey. Retrieved 19 December 2014.
7. ^ . ArchNet. 19 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2009. 
8. ^ "YILDIRIM BAYEZİD CAMİ". Kültür Portalı. 22 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Haziran 2024. 
9. ^ Mohammad Habib, Khaliq Ahmad Nizami, A Comprehensive History Of India Vol.-V: The Delhi Sultanat (1970), p. 128
10. ^ The city in the Islamic world, Volume 1, ed. Salma Khadra Jayyusi, Renata Holod, Attilio Petruccioli, André Raymond, page 362.
11. ^ "Düşman Vatanın Bağrında: Bursa'nın İşgali". Alegori. 16 Şubat 2022. 1 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ocak 2024. 
12. ^ "Kanun No. 3391" (PDF). 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014. 
13. ^ ^{a b} "Kanun No. 5216". 1 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014. 
14. ^ "Kanun No. 6360". 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014. 
15. ^ "HaberlerYaşam Haberleri İşte Bursa'nın yeni logosu İşte Bursa'nın yeni logosu". Sabah. 22 Ekim 2014. 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Kasım 2014. 
16. ^ "Resmî İstatistikler - Bursa". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 17 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Nisan 2016. 
17. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
18. ^ (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
19. ^  . (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
20. ^  . (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
21. ^  . (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
22. ^  . (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
23. ^  . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
24. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
25. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
26. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
27. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
28. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
29. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 1 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
30. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
31. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 1 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
32. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
33. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 1 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
34. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
35. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
36. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
37. ^ "4 Türk şehri dünya zirvesinde!". Milliyet. 23 Ocak 2015. 30 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2015. 
38. ^ [1]^[]
39. ^ "Bursa and Cumalikizik Early Ottoman urban and rural settlements" (İngilizce). UNESCO. 4 Nisan 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015. 
40. ^ "Bursa and Cumalıkızık: the Birth of the Ottoman Empire". UNESCO. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015. 
41. ^ . 12 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2011. 
42. ^ . 12 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2011. 
43. ^ "Uluslararası Bursa Festivali 56. kez sanatseverlerle buluştu". NTV. 29 Haziran 2017. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Haziran 2017. 
44. ^ "Köprüler ve Diğer Yapılar". 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2021. 
45. ^ "Bursa Devlet Okulları Listesi". Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
46. ^ "Bursa Özel Okullar Listesi". Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
47. ^ "Kars Belediyesi bu güne kadar yaptığı çalışmaları web sitesinde açıklandı". Kars Belediyesi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. ^[]

Dış bağlantılar

• Bursa Büyükşehir Belediyesi
• Eski Fotoğraflar - SALT Araştırma Merkezi 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Yüksek Çözünürlük, Açık Erişim, İndirilebilir - ↓)