Merkez, Çanakkale

Çanakkale, Türkiye'nin Çanakkale ilinin merkezi olan şehirdir. Anadolu'nun kuzeybatısında, Çanakkale Boğazı'nın güneydoğusunda yer alır. Nüfusu 2021 yılına göre 195.439 kişidir.

Çanakkale
Şehir
Ülke	Türkiye
Bölge	Marmara Bölgesi
İl	Çanakkale
İdare
• Belediye başkanı	Muharrem Erkek (CHP)
Yüzölçümü
• Toplam	949 km²
Rakım	2 m
Zaman dilimi	(TSİ)
Posta kodu	17xxx
Alan kodu	286
Plaka kodu	17
Resmî site http://www.canakkale.gov.tr/ http://www.canakkale.bel.tr/

Etimoloji

Çanakkale'nin şu anki bulunduğu yerin adı 19. yüzyılda Kale-i Sultaniye olarak geçmektedir ve bu isim 1890 yılında şehrin resmî adı olarak kayıtlara geçmiştir. Çanakkale Osmanlı zamanında önemli bir kale işlevi görmüş olup, Kale-i Sultaniye (Osmanlı Türkçesi: قلعة سلطانيه) ya da günümüz Türkçesi ile Sultaniye Kalesi ismi bu işlevin bir kanıtıdır. 17. yüzyılın sonlarından itibaren gelişen çömlek yapımı, şehrin bu konuda ün yapmasını sağlamıştır. Hatta yine bu zamanlarda bir seyyahın yapılan seramiğin kalitesinden etkilenip, bunu Hollanda'nın Delft şehrinde yapılan seramiklerle karşılaştırması şehre Çanak kalesi ismini vermiştir. Çanakkale isminin Yunanca'sı Δαρδανέλλια veya Dardanellia, ki bu isim de sonradan Dardanelles olarak İngilizceye çevrilmiştir. 1920'lerden itibaren İngilizler Çanakkale'ye Chanak veya Kale Sultanie demeye başladılar.

Tarihçe

Truva film'inde görülen Truva Atı, şimdi Çanakkale'de deniz kenarındaki vapur iskelesine yakın alanda sergilenmektedir. Troya antik kenti ve Biga yarımadası'nın antik bölgesi Çanakkale il'indedir.

Antik çağdan kalan Troya kalıntıları il sınırları içerisindedir. Bölgede ilk yerleşim yaklaşık 6000 yıl öncesindeki Bakır Çağı'na dayanır. Fakat bu dönemde şehrin kimliği ve yaşayan insanların özellikleri hakkında pek bir şey bilinmemektedir. Yapılan kazı çalışmaları ve çeşitli araştırmalara göre, bölgedeki ilk kalıcı yerleşim izi Kumtepe civarında bulunmuştur. MÖ 4.800 - 4.000 arasına tarihlenen Kumtepe Höyüğü, bu tarihten sonra da çeşitli yerleşim izleri içeren tabakalara sahiptir. Bölgedeki kazılar ilk olarak 1934 yılında 'nden  J.L. Caskey ve J. Sperling tarafından yapılmıştır. MÖ 3000 yılında kurulan Troya geçirdiği depremden sonra MÖ 2500 yılında yıkılmıştır.

Hellespontin Phrygia'nın bilinen en eski tümülüsü olan Kızöldün Tümülüsü'nde bulunan Polyksena Lahdi, halen Troya Müzesi'nde sergilenmektedir.

Sonraki yüz yıllarda çeşitli göçlerle kavim dengesi değişen ale bölgesi, MÖ 7. yüzyılda Lidyalılar'ın hakimiyetine girmiştir. MÖ. 6. yüzyılın ortalarında bölgede Pers egemenliği başlamıştır. Perslerin önemli imparatorlarından Darius ve Xerxes bölgeyi stratejik bir nokta olarak görüp, burayı ellerinde tutmayı amaçlamışlardır. Yunan tarihçi Herodot'a göre Çanakkale Boğazı üzerinde Avrupa'ya geçmek için ilk köprüyü yapan Xerxes'tir. MÖ 386'da Spartalılar ile Persler arasında yapılan sonucu Persler bölgede hakimiyetini güçlendirdi. MÖ 334 yılında Makedonya Kralı Büyük İskender bu bölgeyi Perslerin elinden almak istiyordu. Bu amaçla Çanakkale Boğazı'nı geçerek bugünkü Karabiga yakınlarındaki Kocabaş Çayı (Granikos)'nda iki ordu birbiri ile karşılaştı ve aldıkları büyük bozgun karşısında Persler bölgeyi Büyük İskender'in hakimiyetine bırakarak bölgeden çekilmek zorunda kaldılar. Ancak İskender'in ani ölümü üzerine bölgeyi ünlü komutanlarından yönetmeye başlamıştır. O da uzun süre yönetemeden, Balkanlardan gelen Kelt kökenli Galatlar, bölgeye yerleşmişlerdir. MÖ 133'te Bergama Kralı III. Attalos'un vasiyeti üzerine Roma hakimiyetine giren Çanakkale, sonrasında Asia eyaletine bağlanmıştır. Roma İmparatorluğu'nun 395'te Doğu ve Batı diye ikiye ayrılmasından sonra, bölge daha sonradan Bizans adıyla anılacak olan Doğu Roma İmparatorluğu'nun hakimiyetine girmiştir. İmparator Justinian modern Eceabat yakınlarındaki Sestos bölgesinde boğazın kontrolünü sağlamak amacıyla kale inşa ettirmiştir. Bölgede ilk Türk hakimiyeti 11. yüzyıl sonlarında ünlü deniz komutanı Çaka Bey'in seferleri ile başlamıştır. Sonrasında Karesi Beyliği ile devam eden Türk hakimiyeti, 1361 yılında beyliğin savaşsız bir şekilde Osmanlı İmparatorluğu'na katılması ile bölgede yaklaşık 6 asır sürecek bir Osmanlı dönemi başlamış oldu.

Osmanlı dönemi

Saat kulesi - 1918

İlin eski merkezi Biga olup, Cumhuriyet döneminde, Çanakkale Savaşlarında kazanılmış olan zaferlerden dolayı ilin ismi ve merkezi Çanakkale olarak değiştirilmiştir. İlin isminin kökeni ise yörede çok gelişmiş olan çanak-çömlek zanaatinden gelir. Şehrin iki simgesi hâline gelen Kale-i Sultaniye ile çanakçılık özdeşleşince de şehir "Çanakkale" olarak adlandırılmaya başlanmıştır. 1452 yılında Fatih Sultan Mehmet, Papalık Devleti'nin Bizans'a yardımını engellemek ve Çanakkale Boğazı'nın kontrolünü sağlamlaştırmak amacıyla boğazın en dar yeri olan Kilitbahir köyünde Kilitbahir Kalesi'ni yaptırmıştır.

Çanakkale Savaşları

1915 senesinde Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında Çanakkale Savaşları'na sahne oldu. İtilaf Devletlerinin birleşmiş orduları deniz savaşında araç ve personel zayiatı vererek mağlup oldu ve boğazları geçemedi. Daha sonra İtilaf kuvvetleri karadan çıkartma yaptılar. Kara savaşlarında Yarbay Mustafa Kemal'in başarıları sayesinde İtilaf kuvvetlerinin ilerleyişi durdu, iki kuvvet birbirine üstünlük sağlayamadı ve karadan taarruz da başarısızlıkla sonuçlandı.

Yerel yönetim

Çanakkale Belediyesi tarafından yönetilmektedir.

Coğrafya

Çanakkale, Anadolu'nun kuzeybatısında, Çanakkale Boğazı'nın güneydoğusunda yer alır.

Nüfus

Çanakkale kenti, nüfus açısından Marmara Bölgesi'nde yer alan birçok ilden sonra gelir. Merkez ilçenin 1927'de 8.515 olan nüfusu 1990'da 53.995'e, 2000'de 75.180'e, 2007'de 86.544'e, 2008'de 90.563'e 2016 yılında 143.713'e 2017 yılında 175.032 kişiye ulaşmıştır.

Çanakkale limanı

Çanakkale çarşı

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1927	18.756	8.515	10.241
1935	25.241	11.495	13.746
1940	41.409	24.621	16.788
1945	37.568	22.869	14.699
1950	29.131	11.824	17.307
1955	34.841	16.041	18.800
1960	39.877	19.391	20.486
1965	44.520	22.789	21.731
1970	48.977	27.042	21.935
1975	52.524	30.788	21.736
1980	62.701	39.979	22.722
1985	73.412	48.059	25.353
1990	81.435	53.995	27.440
2000	104.205	75.810	28.395
2007	115.775	86.544	29.231
2008	119.207	90.653	28.554
2009	125.231	96.588	28.643
2010	136.484	106.116	30.368
2011	135.192	104.321	30.871
2012	143.041	111.137	31.904
2013	149.881	116.078	33.803
2014	155.657	119.806	35.851
2015	159.758	122.613	37.145
2016	165.517	126.062	39.455
2017	175.032	132.854	42.178
2018	180.823	136.002	44.821
2019	184.631	137.365	47.266
2020	184.184	134.478	49.706

Ekonomi

Çanakkale ekonomisinde ağırlıklı sektör tarımdır. Sanayinin ekonomideki payı da artış göstermektedir.

Kültür

Çanakkale, binyıllar boyunca farklı toplumların egemenliğinde kalmış, gerek mimarisinde gerek yaşamda onlardan izler taşımaktadır. 1970'li yıllardan itibaren yapılmaya başlayan ticari yatırımlarla ildeki geleneksel toplum yapısı yerini hızla modernize kente bırakmıştır. Ticari yatırımlarla ulaşım kolaylaşmış ve şehrin görünümünün değişmesi böylece başlamıştır. Bugün Çanakkale Türkiye'nin en modern çevrelerindendir. Geniş kaldırımları, temiz caddeleri, bakımlı binaları ile örnek bir şehirdir. Henüz altyapısı tam oturmamışsa da kültürel anlamda Çanakkale ili Türkiye'de önde gelen çevrelerdendir. Toplumda çekirdek aile yaygındır. Toplum, Manavlar, Türkmenler, Pomaklar, Yörükler, Bulgaristan göçmenleri ve az sayıda Kumuk Türkleri ve Çerkes ile Boşnak'tan oluşur. Boşnak ve Yörükler genelde tarım ile uğraşırlar. Fakat halk etnik yapıya göre ayrılmamış birlik içinde yaşamaktadır. Fakat her toplum kendi kültürel yapısını korur. İl ve ilçe merkezlerinde büyük ölçüde modern giyim örnekleri benimsenmiştir. Kırsal kesimden gelen bayanlar, beyaz yemeni adı verilen eşarp ve şalvar ile siyah naylonumsu kumaştan pardösü giyerler, kırsal kesim erkeklerinde ise baskın giyim türü, pantolon, ceket ve kaskettir. Yörede erkeklerin şalvar giydiği pek görülmez.

Çanakkale'de üretilen başlıca gıda ürünleri, domates, şarap, zeytin, zeytinyağı, sardalya, peynir helvası ve keşkektir.

Çanakkale aynı zamanda her yıl yapılan yüzme yarışmalarının bitiş noktasıdır. Bu organizasyonun kökeni İngiliz şair Lord Byron'un efsanevi yüzücü Leander'in hikâyesine özenerek 1810'da bu yüzüşü gerçekleştirmesinden gelir.Truva filmindeki "ahşap at" şehrin sahilinde hâlen sergilenmektedir.

Turizm

Truva filmi setinde kullanıldıktan sonra şehir merkezine hediye edilen Truva Atı

Çanakkale ve diğer ilçeler tarihî ve doğal güzellikler bakımından oldukça zengin olmasına rağmen, bölge olması gerekenden oldukça az turist çekmektedir, turizme fazla yatırım yapılmamaktadır.^[] Her yıl 25 Nisan'da düzenlenen Anzac Günü'nde Avustralya ve Yeni Zelanda'dan gelen binlerce turist bölgeye akın etmekte, turizm genellikle Çanakkale Savaşları'nın yaşandığı Gelibolu, Truva Savaşı'na ev sahipliği yapmış Truva Antik Kenti ve Assos Antik Kenti üzerine odaklıdır. Yine Çanakkale'de bulunan Gökçeada ve Bozcaada turist çekmektedir.

Çanakkale'de 1963 yılından beri her yılın ağustos ayında Uluslararası Troia Festivali gerçekleşmekte, çeşitli sanatsal faaliyetler yapılmaktadır. Her iki yılda bir düzenlenen Uluslararası de Çanakkale ilinin kültür, sanat ve turizmine katkı sağlamaya aday bir etkinliktir.

Müzeler

• Troya Müzesi
• Çanakkale Arkeoloji Müzesi
• Çanakkale Kent Müzesi ve Arşivi
• Çanakkale Seramik Müzesi
• ÇTSO Çanakkale Evi
• Çanakkale Deniz Müzesi
• Bozcaada Müzesi (Bozcaada)
• Adatepe Zeytinyağı Müzesi (Ayvacık)
• Antika Traktör Müzesi (Gelibolu)
• Mehmet Akif Ersoy Evi ve Müzesi (Bayramiç)
• Gelibolu Savaş Müzesi (Gelibolu)
• Gelibolu Tersanesi Piri Reis Müzesi (Gelibolu)
• Çanakkale Destanı Tanıtım Merkezi (Eceabat)
• Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihî Alanı
• Bigalı Atatürk Evi ve Müzesi (Eceabat)
• (Hadimoğlu Konağı) (Bayramiç)
• Yenice Belediyesi Türk Evi Etnoğrafya Müzesi (Yenice)
• Biga Halim Bey Konağı (Biga)
• Gökçeada Kent Müzesi (Gökçeada)

Spor

Şehrin tek futbol takımı olan Çanakkale Dardanelspor 1996-99 sezonlarında Süper Lig'de mücadele etmiştir. Daha sonra kademeli olarak 1, 2 ve 3. Lig'de de mücadele etmiştir. Takım 2014-2015 sezonundan 2018-2019 sezonuna kadar 3. Lig'de bulunup ve Çanakkale Süper Amatör Lig'e düşmüştür. Şehrin tek voleybol takımı olan Çanakkale Belediyespor (kadın voleybol takımı), 2021-22 sezonunda Sigorta Shop Kadınlar 1. Ligi'nde maçlarına çıkmaktadır.

Eğitim

Şehir merkezinde bulunan Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi'ne ait Sürekli Eğitim Merkezi'nden bir görünüm.

İlin tek üniversitesi olan Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi'nin (ÇOMÜ) Çanakkale için özel bir önemi vardır. Şehir merkezi nüfusu 100.000 civarında olan Çanakkale'de üniversite öğrenci sayısı 47,897'ü, personel sayısı ise 3.000'i geçmektedir. Personel ailesi ile hesaplandığında ise Üniversite'nin öğrenci ve aileler ile birlikte ilde 45.000 nüfusu oluşturduğu görülür. Ayrıca üniversite 12 fakülte ve 20'den fazla yüksekokul ve enstitü ile ilin en önemli kamu kurumu ve istihdam kapısıdır. Üniversite'nin her ilçede en az bir yüksekokulu bulunmaktadır. Çanakkale Fen Lisesi, Çanakkale Sosyal Bilimler Lisesi, Vahit Tuna Anadolu Lisesi başlıca liselerindendir.

Medya

Çanakkale şehir merkezinde yayın yapan 1 yerel TV kanalı, 8 yerel radyo ve çeşitli yerel gazeteler bulunmaktadır. Çanakkale Televizyon Kulesi 2021'de hizmete girmiştir.

Yerel TV kanalları

• Ton TV
• Boğaz TV (Karasal yayını kapalı. Sadece internet üzerinden yayın yapıyor.)

Yerel radyo kanalları

• 88.0 Radyo Pegai
• 90.8 Radyo Mega 17
• 92.7 Radyo Çanakkale
• 94.0 Radyo Ton
• 94.2 Biga FM
• 95.8 Boğaz FM
• 100.5 Çan FM
• 104.7 Kampüs FM

Yerel gazeteler ve basın kuruluşları

• Çanakkale Olay
• İşte Çanakkale
• Çanakkale Aynalı Pazar
• Çanakkale Demokrat
• Çanakkale Hedef Gazetesi
• Çanakkale'nin Sesi
• Kalenin Sesi Gazetesi
• Boğaz Medya
• Çanakkale İçinde
• Troy Haber
• Kalem Gazetesi

Altyapı

Ulaşım

Çanakkale Havalimanı'ndan 2016'dan bu yana günlük Ankara ve İstanbul uçuşları yapılmaktadır. İstanbul'a 07.10'da, İstanbul Atatürk Havalimanı'ndan saat 23.20'de olmak üzere iki uçuş bulunmaktaydı fakat artık yapılmıyor, sadece Ankara seferleri mevcuttur.

Çanakkale 15 Temmuz Demokrasi Otogarı, 31.694 m² arsa üzerinde inşa edilmiş olup 3.153 m²'lik kapalı alanı vardır. 12 tane şehirlerarası, 11 tane ilçe peronuyla hizmet vermektedir. Şu anda hizmet verdiği binaya Çanakkale Otogarı ismiyle 15 Haziran 2011'de taşınmıştır. 2016'da ismi Çanakkale 15 Temmuz Demokrasi Otogarı olarak değiştirilmiştir.

Şehir içerisinden ve kara yolları geçmektedir.

Çanakkale Feribot İskelesi'nden her gün Eceabat'a, Gelibolu'ya, Gökçeada'ya, Bozcaada'ya vapur seferi yapılmaktadır.

Çanakkale'nin bazı merkezlere uzaklık bilgileri

• Çanakkale-İstanbul: 315 Km
• Çanakkale-Ankara: 666 Km
• Çanakkale-İzmir: 315 Km
• Çanakkale-Bursa: 270 Km
• Çanakkale-Antalya: 700 Km
• Çanakkale-Balıkesir: 200 Km
• Çanakkale-Tekirdağ: 170 Km

Kardeş şehirler

Çanakkale'nin 10 tane kardeş şehri bulunmaktadır.

• Osnabrück, Almanya
• Pomezia, İtalya
• Pardubice, Çekya
• Wellington, Yeni Zelanda
• St. John's, Kanada
• , Macaristan
• Playa del Carmen, Meksika
• Gazimağusa, KKTC
• Giresun, Türkiye
• Sur, Türkiye

Kaynakça

1. ^ "Çanakkale Nüfusu". 17 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
2. ^ , The Troad:An Archaeological and Topological Survey, Clarendon Press Oxford 1973 p.53, and n.3.
3. ^ GALLIPOLI BEFORE GALLIPOLI. 18 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Samuel N.C. 2010.
4. ^ California Place Names: The Origin and Etymology of Current Geographical Names. 15 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erwin Gustav Gudde. 1969. p. 84.
5. ^ Prothero, G.W. (1920). Anatolia 16 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. London: H.M. Stationery Office.
6. ^ Antik Kentler Cenneti, 24 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Çanakkale. Öznur B. Doğangün. 10 Ağustos 2015.
7. ^ Kumtepe 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
8. ^ ^{a b c} "ÇANAKKALE'nin TARİHİ". 20 Haziran 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mayıs 2017. 
9. ^ ^{a b c d} Antik Tarihi ve Sonrası. 25 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Çanakkale 360.
10. ^ ÇANAKKALE'NİN TARİHİ. 1 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Çanakkale Mehmet Akif Ersoy İl Halk Kütüphanesi
11. ^ ^{a b c} TARİH ÖNCESİ DÖNEMLERDE ÇANAKKALE 24 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . . Çanakkale İl Özel İdaresi. 2015.
12. ^ Kilitbahir Kalesi. 10 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Kültür ve Turizm Bakanlığı.
13. ^  . "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
14. ^ (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
15. ^  . (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
16. ^  . (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
17. ^  . (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
18. ^  . (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
19. ^  . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
20. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
21. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
22. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
23. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
24. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
25. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
26. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
27. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
28. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
29. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
30. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
31. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
32. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
33. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
34. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
35. ^ ^{a b c d e f}
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Merkez Nüfusu - Çanakkale". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
    • "Çanakkale Merkez Nüfusu". nufusune.com. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
36. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ocak 2023. 
37. ^ Çanakkale'de yüzme yarışları 9 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. TRT Spor.
38. ^ Boğazın Serin Sularında Dostluk Ve Barış Kulaçları Atıldı... 9 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Çanakkale Belediyesi. 31 Ağustos 2015.
39. ^ Lord Byron swims the Hellespont 7 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. History.
40. ^ Troy Filminde Kullanılan At. 3 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Çanakkale İli Özel Web Sitesi. 3 Kasım 2009.
41. ^ "Çanakkale, 50'nci Troia Festivali'ne hazır". Hürriyet. 27 Temmuz 2013. 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2015. 
42. ^ "Müzeler". canakkale.com.tr. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
43. ^ (PDF). 2 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020. 
44. ^ . www.turkiye.gov.tr. 6 Mart 2024. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2024. 
45. ^ "Medya Merkezi - Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi". medyamerkezi.comu.edu.tr. 27 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2023. 
46. ^ Aksiyon, Project Manager and Developer Web. "Çanakkale'nin Yeni Haber Sitesi". www.troyhaber.com. 22 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mart 2024. 
47. ^ . Çanakkale İçinde. 15 Haziran 2011. 8 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2020. 
48. ^ . Boğaz Gazetesi. 29 Ağustos 2016. 8 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2020. 
49. ^ . www.canakkale.bel.tr. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2021. 
50. ^ Osnabrück Belediye Başkanı Kardeş Kente Selam Gönderdi 11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Çanakkale Belediyesi
51. ^ "Çanakkale'ye Gönüllü Giresun Alayı Karargahı Yapılacak". Milliyet. 2 Mart 2015. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Mart 2015. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Çanakkale ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Çanakkale Valiliği sitesi 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
• Çanakkale Belediyesi sitesi 23 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .