MiG 21 Rusça Микоян и Гуревич МиГ 21 NATO rapor ismi Fishbed Sovyetler Birliği nde Mikoyan Gurevich T

MiG-21 (Rusça: Микоян и Гуревич МиГ-21) (NATO rapor ismi: "Fishbed"), Sovyetler Birliği'nde Mikoyan Gurevich Tasarım Bürosu tarafından tasarlanan ve üretilen süpersonik (sesten hızlı) jet avcı/önleyici uçağıdır.
Uçağın görünüşünün bu ünlü Rus telli müzik aletine benzerliği sebebiyle "balalayka" takma ismini almıştır. Polonyalı (Leh) pilotlar tarafından da gövde şeklinden dolayı ołówek (kalem) olarak isimlendirilmiştir. İlk versiyonları ikinci nesil jet avcı uçağı olarak nitelense de sonraki versiyonları üçüncü nesil jet avcı uçağı olarak kabul edilir. MiG-21, dört kıtada ellinin üzerinde ülke tarafından uçurulmuştur ve ilk uçuşunun üzerinden yarım yüzyıldan fazla süre geçmesine rağmen hala bazı ülkelerde hizmet vermektedir. Bu savaş uçağı, havacılık tarihinin en çok üretilen süpersonik jet uçağı, Kore Savaşı'ndan bu yana en çok üretilen savaş uçağı ve bütün versiyonlarda 1959'dan 1985'e kadar en uzun üretim süresine sahip savaş uçağı olmak üzere bir dizi modern havacılık rekorunu elinde bulundurmaktadır. Her tipten 11,496 adet MiG-21 üretilmiştir.

MiG-21
Hırvatistan Hava Kuvvetleri'ne ait, MİG-21BIS-D uçuşta
Türü	Avcı
Ulusal köken	Sovyetler Birliği
Üretici	Mikoyan-Gurevich OKB
Tasarımcı	Artem Mikoyan
İlk uçuş	14 Şubat 1955 (Ye-2)
Hizmete giriş	1959 (MiG-21F)
Hizmetten çıkış	1990'lar (Rusya)
Durumu	Faal (listeye bakınız)
Ana kullanıcı	Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB)
Diğer kullanıcılar	Hindistan Romanya Vietnam
Üretim aralığı	1959 (MiG-21F) - 1985 (MiG-21bis)
Üretim sayısı	11,496 (10,645 adet SSCB, 194 adet Çekoslovakya, 657 adet Hindistan)
Değişimleri	Chengdu J-7

Gelişme

MiG 21 jet avcı uçağı, ses altı (subsonic) MiG-15, MiG-17 ve ses üstü (supersonic) MiG-19 ile başlayan Sovyet jet avcı uçaklarının bir devamıdır. Suhoy Su-7 gibi arkaya eğimli ya da delta kanatlı önden hava alıklı deneysel bir dizi Mach 2 Sovyet tasarımlarının en başarılı olanı MiG-21'dir.

MiG-21'in 1950'lerin başında tarafından başlatılan tasarım çalışmaları, 1954 yılında Ye-1 olarak adlandırılan bir prototipin hayata geçirilmesiyle sonuçlandı. Bu proje, çok kısa bir süre içinde planlanan motorun yetersiz olduğunun tespit edilmesi ile ikinci bir prototipin (Ye-2) yapımına yol açtı. Gerek bu iki ve benzeri erken prototiplerin kanatları arkaya doğru eğimliydi (swept-wing). Üretim modeli olacak delta kanatlı ilk prototip Ye-4 oldu. Ye-4, ilk uçuşunu 16 Haziran 1955 tarihinde yaptı ve Temmuz 1956'da Moskova'nın Havaalanı'nda Sovyet Havacılık Günü'nde kamuoyuna tanıtıldı. MiG-21, tek bir uçakta avcı ve önleme uçağı özelliklerini birleştiren ilk başarılı Sovyet uçağı oldu. Bu hafif avcı uçağı, nispeten düşük güçteki turbo jet artyakıcıları ile Mach 2 hızına ulaşma kabiliyetindeydi ve böylece Amerikan F-104 Starfighter, Northrop F-5 Freedom Fighter ve Fransız Dassault Mirage III ile karşılaştırılabilir olduğunu göstermişti.

Üretim

Aleksotas Havaalanı'nda MiG-21 PF (S. Dariaus / S. Gireno), Kaunas (EYKS)

Sovyetler Birliği'nde (SSCB) üç fabrikada toplam 10,645 adet MiG-21 üretilmiştir. Bu fabrikalar Moskova'daki (ayrıca olarak bilinir), Gorky'deki ve Tiflis'teki tesisleridir. Bu fabrikalardaki "MiG" üretimi farklılıklar gösterir. , Sovyet kuvvetleri için tek kişilik; Moskova tek kişilik ihraç modelleri ve Tiflis hem SSCB hem de ihracat için çift kişilik modellerin üretimini yapmıştır. Ancak, bazı istisnalar da vardır. MiG-21R ve MiG-21bis uçaklarının SSCB ve ihraç modelleri Gorky'de üretilmiştir. 17 adet tek kişilik (muhtemelen MiG-21F) Tiflis'te, MiG-21MF ilk olarak Moskova'da daha sonra Gorky'de ve MiG -21U Moskova'nın yanı sıra Tiflis'te de üretilmiştir. Fabrikaların üretim sayıları ise aşağıdaki gibidir:

Gorky : 5,765 adet
- 83 MiG-21F; 513 MiG-21F-13; 525 MiG-21PF; 233 MiG-21PFL; 944 MiG-21PFS/PFM; 448 MiG-21R; 145 MiG-21S/SN; 349 MiG-21SM; 281 MiG-21SMT; 2013 MiG-21bis; 231 MiG-21MF.
Moskova : 3,203 adet
- MiG-21U (bütün ihraç modelleri); MiG-21PF (bütün ihraç modelleri); MiG-21FL (HAL tarafından üretilenler hariç bütün ihraç modelleri); MiG-21M (tamamı); 15 MiG-21MT (tamamı).
Tiflis : 1,677 adet
- 17 MiG-21 ve MiG-21F; 181 MiG-21U izdeliye (изделие= ürün) 66-400 ve 66-600 (1962-1966); 347 MiG-21US (1966-1970); 1133 MiG-21UM (1971'ten üretim sona erene dek).

Çekoslovakya'da lisans altında toplam 194 adet MiG-21F-13 ve Hindustan Aeronautics Ltd. (HAL) tarafından Hindistan'da 657 adet MiG-21FL, MiG-21M ve MiG-21bis (225 kadar bis) üretilmiştir.

Teknik Tanım

Çek Hava Kuvvetleri'ne ait bir Mikoyan-Gurevich MiG-21'in kokpiti (AFB Čáslav (LKCV), Chotusice, Czech Republic).

MiG-21; süpersonik uçuş yeteneğine sahip, tek motorlu jet avcı uçağıdır.

Kanat

MiG-21 delta kanatlı bir uçaktır.

Gövde

MiG-21 maksimum 1.24 m genişliğinde eliptik profilli yarı-monokok (soba borusu gibi tek parçalı) bir gövdeye sahiptir. Motoru besleyen hava akımı, hava alığındaki bir koni ile düzenlenir. MiG-21PF modeline kadar üç aşamalı olan bu koni, M=1.5 hızına kadar tamamen geriye çekili, M=1.5 ve M=1.9 arası hızlarda orta konumda ve M=1.9'dan daha yüksek hızlarda en ileri konumda bulunuyordu.

Kuyruk

MiG-21'in kuyruk bölümü, dikey sabitleyici (dikey stabilize), bir çift kanat (yatay stabilize) ve yalpa kontrolünü/rotadan çıkmamayı (yaw) sağlayan kuyruğun altındaki küçük bir kanatçıktan oluşur. Bir dümeni olan dikey sabitleyici arkaya doğru 60° açılı ve 5.32 m² (önceki versiyonlarda 3.8 m²) alanındadır. Yatay stabilize geriye doğru (tarama açısı) 57° açılı, 3.94 m² alanında ve 2.6 m genişliğindedir.

İniş takımı

Bir burun iniş takımı ile birlikte üç tekerlekli iniş takımına sahiptir. Ana iniş takımının lastikleri 800 mm jant çapında ve 600 mm genişliğindedir (MiG-21P ile birlikte 660x200). Ana iniş takımının tekerlekleri 87° döndükten sonra gövde içine alınır, süspansiyon donanımı kanat içine çekilir. Burun tekerleği radarın altındaki gövde içindeki yuvasına ileriye doğru katlanır. Tekerlekleri arasındaki uzunluk 4.71 m, açıklık ise 2.69 m'dir.

Motorlar

MiG-21 motoru çeşitli türlerde üretilmiştir.

**MiG-21 versiyonlarında kullanılan motorlar**:
Model	Motor	İtiş - kN (normal/artyakıcılı)	İtiş - lbf (normal/artyakıcılı)
Ye-2		25.5/31.9	5730/7165
Ye-2A/MiG-23 (izd. 63)		37.3/50.0	8380/11240
Ye-50	+	25.5/32.4 + 37.3	5730/7275 + 8380
Ye-50A/MiG-23U (izd. 64)	Tumanskiy R-11E-300 + Dushkin S-155	37.3/50.0 + 37.3	8380/11240 + 8380
Ye-4	Tumanskiy RD-9E	25.5/32.4	5730/7275
MiG-21 (izd. 65)	Tumanskiy R-11-300	?/49.0	?/11020
Ye-6	Tumanskiy R-11F-300	38.3/56.4	8600/12680
MiG-21F (izd. 72)	Tumanskiy R-11F-300	38.3/56.4	8600/12680
MiG-21F-13 (izd. 74)	Tumanskiy R-11F-300	38.3/56.4	8600/12680
Ye-6T ("Ye-66")	Tumanskiy R-11F2-300	36.8/60.7	8258/13633
Ye-6T ("Ye-66A")	Tumanskiy R-11F2-300 +	36.8/60.7 + ?	8258/13633 + ?
Ye-6V	Tumanskiy R-11F2S-300	38.8/60.6	8710/13610
Ye-7 1-2/MiG-21P	Tumanskiy R-11F-300	38.3/56.4	8600/12680
Ye-7 3-4	Tumanskiy R-11F2-300	38.8/60.0	8710/13490
MiG-21PF (izd. 76, 76A)	Tumanskiy R-11F2-300	38.8/60.0	8710/13490
MiG-21FL (izd. 77)	Tumanskiy R-11F-300	38.3/56.4	8600/12680
Ye-7SPS, MiG-21PFS (izd. 94)	Tumanskiy R-11F2S-300	38.8/60.6	8710/13610
MiG-21PFM (izd. 94, 94A)	Tumanskiy R-11F2S-300	38.8/60.6	8710/13610
Ye-7R	Tumanskiy R-11F2S-300	38.8/60.6	8710/13610
MiG-21R (izd. 03, 94R, 94RA)	Tumanskiy R-11F2S-300	38.8/60.6	8710/13610
MiG-21R (94R late)		39.9/63.7	8970/14320
Ye-7S	Tumanskiy R-11F2-300	38.8/60.0	8710/13490
MiG-21S/SN (izd. 95/95N)	Tumanskiy R-11F2S-300	38.8/60.6	8710/13610
MiG-21M (izd. 96)	Tumanskiy R-11F2SK-300	38.8/60.6	8710/13610
MiG-21SM (izd. 95M/15)	Tumanskiy R-13-300	39.9/63.7	8970/14310
MiG-21MF (izd. 96F)	Tumanskiy R-13-300	39.9/63.7	8970/14310
MiG-21MT/SMT/ST (izd. 96T/50/50)	Tumanskiy R-13F-300	39.9/63.7	8970/14320
MiG-21bis (izd. 75/75A/75B)		40.2/69.6 (97.1*)	9040/15650 (21825*)

* = sınırlı (3-dakika) "ekstra-güç" art yakıcı 4000 m'nin (13,120 ft) altında veya daha az irtifada kullanılır.

Silah donanımı

Aşağıdaki tabloda MiG-21'in çeşitli modellerinin olası mühimmat yükleri gösterilmektedir. Pilon sütunundaki numaralar pilon başına yükü gösterir.

**Çeşitli MiG-21 versiyonlarının silah donanımları**:
Model	Dahili Top	Merkez Pilon	İç Pilonlar (bağlama noktası başına)	Dış Pilonlar (bağlama noktası başına)
Ye-2	3x w 60 rpg	1x 16-tube rocket pod	n/a	-
Ye-2A/MiG-23	3x NR-30 w 60 rpg	1x PTB-490 490L drop tank 1x UB-16-57 1x FAB-250	n/a	-
Ye-50A/MiG-23U	2x NR-30 w 60 rpg	n/a	1x 8-tube rocket pod	-
Ye-4	3x NR-30 w 60 rpg	1x FAB-250/500 GP bomb 1x UB-16-57 1x PTB-400 400L drop tank	-	-
MiG-21	3x w 60 rpg	1x FAB-250 GP bomb 2x ORO-57K on special adapter 2x on twin launcher 1x unguided rocket 1x PTB-400	-	-
MiG-21F	1st 30: 1x NR-30 + 2x NR-23 Rest: 2x NR-30 w 60 rpg	1x PTB-400	1x HVAR 1x S-24 HVAR 1x OFAB-100-120 HE-Frag bomb 1x FAB-100/250/500 1x ZB-360 napalm tank	-
MiG-21F-13	1x NR-30 w 30 rds	1x PTB-490	1x AAM 1x UB-16-57U 1x S-24 HVAR 1x FAB-100/250/500 1x ZB-360	-
MiG-21PF/PFS	n/a	1x PTB-490	1x K-13/R-3S 1x AAM 1x UB-16-57U 1x FAB-100/250	-
MiG-21FL	n/a	1x PTB-490	1x K-13/R-3S 1x UB-16-57U 1x FAB-100/250	-
MiG-21PFM	n/a	1x PTB-490 1x GP-9 cannon pod w GSh-23-2 w 200 rds	1x K-13/R-3S 1x RS-2-US 1x UB-16-57U 1x FAB-100/250 1x ASM	-
MiG-21R	n/a	1x PTB-490/PTB-800 800L drop tank Type D daylight pod Type N nighttime PHOTINT pod Type R pod Type T TV pod booster	1x R-3S 1x RS-2-US 1x UB-16-57UM 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100 1x ZB-500 napalm tank 1x Kh-66	1x PTB-490 1x UB-16-57UM 1x FAB-100/250/OFAB-100 1x S-24
MiG-21S	n/a	1x PTB-490/PTB-800 1x GP-9 cannon pod 1x SPRD-99	1x R-3R/R-3S 1x RS-2-US 1x Kh-66 1x UB-16-57UM 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100 1x ZB-500	1x PTB-490 1x R-3R/R-3S 1x UB-16-57UM 1x OFAB-100/FAB-100/250 1x S-24
MiG-21SN	n/a	1x PTB-490/PTB-800 1x GP-9 cannon pod 1x SPRD-99 1x RN-25 tactical nuclear bomb	1x R-3R/R-3S 1x RS-2-US 1x Kh-66 1x UB-16-57UM 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100 1x ZB-500	1x PTB-490 1x R-3R/R-3S 1x UB-16-57UM 1x OFAB-100/FAB-100/250 1x S-24
MiG-21M	1x GSh-23-2L w 200 rds	1x PTB-490/PTB-800 1x SPRD-99	1x R-3S 1x RS-2-US 1x Kh-66 1x UB-16-57U 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100	1x R-3S 1x RS-2-US 1x Kh-66 1x UB-16-57U 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100 1x PTB-490
MiG-21SM	1x GSh-23-2L w 200 rds	1x PTB-490/PTB-800 1x SPRD-99	1x R-3S/R-3R 1x UB-16-57/UB-32 1x FAB-100/250/500/OFAB-100 1x ZB-360 1x Kh-66 1x S-24	1x R-3S/R-3R 1x UB-16-57/UB-32 1x FAB-100/250/500/OFAB-100 1x ZB-360 1x Kh-66 1x S-24 1x PTB-490
MiG-21MF/MT	1x GSh-23-2L w 200 rds	1x PTB-490/PTB-800 1x SPRD-99	1x R-3S 1x Kh-66 1x UB-16-57U 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100	1x R-3S 2x R-60 AAM on twin rail 1x Kh-66 1x UB-16-57U 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100 1x PTB-490
MiG-21SMT/ST	1x GSh-23-2L w 200 rds	1x PTB-490/PTB-800 1x SPRD-99	1x R-3S/R-3R 1x Kh-66 1x UB-16-57U 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100	1x R-3S/R-3R 2x R-60 AAM on twin rail 1x Kh-66 1x UB-16-57U 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100 1x PTB-490
MiG-21bis	1x GSh-23-2L w 200 rds	1x PTB-490/PTB-800 1x SPRD-99	1x R-3S/R-3R/R-13M 1x R-55 AAM 1x Kh-66 1x UB-16-57U 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100	1x R-3S/R-3R/R-13M 1x R-55 2x R-60/R-60M on twin rail 1x Kh-66 1x UB-16-57U 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100 1x PTB-490
MiG-21bis-D/Lancer	1x GSh-23-2L w 200 rds	1x PTB-490/PTB-800 1x SPRD-99 1x laser designator 1x recce pod	1x R-3S 1x AAM 1x AIM-9 AAM 1x Kh-66 1x UB-16-57U 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100 1x Mk82/Mk84	1x R-3S 1x AAM 1x AIM-9 AAM 2x R-60 AAM on twin rail 1x Kh-66 1x UB-16-57U 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100 1x PTB-490
MiG-21-93	1x GSh-23-2L w 200 rds	1x PTB-490/PTB-800 1x SPRD-99	1x R-3S/R-3R/R-13M 1x R-27R1 AAM 1x R-55 AAM 1x R-73 AAM 1x AAM 1x ASM 1x /Kh-31P ASM 1x Kh-66 1x UB-16-57U 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100 1x KAB-500Kr LGB	1x R-3S/R-3R/R-13M 1x R-27R1 1x R-55 1x R-73 1x R-77 2x R-60/R-60M on twin rail 1x Kh-25MP 1x Kh-31A/Kh-31P 1x Kh-66 1x UB-16-57U 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100 1x KAB-500Kr LGB 1x PTB-490
MiG-21 Bison	1x GSh-23-2L w 200 rds	1x PTB-490/PTB-800 1x SPRD-99	1x R-3S/R-3R/R-13M 1x R-27R1/R-27T1 AAM 1x R-55 AAM 1x R-73E AAM 1x R-77 AAM 1x Kh-25MP 1x Kh-66 1x UB-16-57U 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100 1x KAB-500Kr LGB	1x R-3S/R-3R/R-13M 1x R-27R1 1x R-55 1x R-73E 1x R-77 2x R-60/R-60M on twin rail 1x Kh-25MP 1x Kh-66 1x UB-16-57U 1x S-24 1x FAB-100/250/500/OFAB-100 1x KAB-500Kr LGB 1x PTB-490

Operasyonel tarihi

Vietnam

Yugoslavya Federal Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri'ne ait Mikoyan-Gurevich MiG-21UM.

MiG-21 ilk ününü çok sık harekâta katıldığı Vietnam Savaşı'nda elde etmiştir. Zamanının en gelişmiş uçağı olmasına rağmen birçok Kuzey Vietnam as pilotu, MiG-21'in yüksek kanat yükü dolayısıyla MiG-17'den daha az manevra kabiliyetine sahip olmasından MiG-17 ile uçmayı tercih etmiştir. Her ne kadar MiG-21, karşısındaki çağdaş çok maksatlı Birleşik Devletler avcı uçaklarının uzun menzilli radar, füze ve ağır mühimmat yükünden yoksun olsa da deneyimli pilotların elinde özellikle yerden idare edilen (GCI:Ground-controlled interception) yüksek hızlı vur-kaç saldırılarında kullanıldığında zor bir düşman olduğunu kanıtladı. MiG-21 önlediği F-105 darbe gruplarını yere inmeye zorlamış veya bomba yüklerini atmak zorunda bırakmıştır.

Orta Doğu

MiG-21 kapsamlı olarak İsrail'e karşı Mısır, Suriye ve Irak hava kuvvetleri tarafından 1960, 1970 ve 1980'lerde Orta Doğu'daki çatışmalarda kullanılmıştır. MiG-21 ilk kez İsrail uçakları ile 7 Nisan 1967 tarihinde altı Suriye MiG-21'nin İsrail Mirage'ları tarafından düşürüldüğünde karşı karşıya kaldı. MiG-21, F-4 Phantom II ve ile daha sonra 1970'li yıllarda karşı karşıya kalacak ve sonrasında İsrail tarafından 1980'lerde hizmete sokulan daha modern F-15 Eagle ve F-16 Fighting Falcon tarafından yenilecekti. MiG-21 Afganistan'ın Sovyet işgalinin ilk aşamalarında 1979 yılının Aralık ayında da kullanılmıştır

Hindistan

Hindistan Hava Kuvvetleri, 1971 yılındaki 'ndan bu yana savaşın asıl yükünü taşıyan MiG-21'in en büyük kullanıcısı olmuştur. Bu savaş kıta üzerinde ilk süpersonik hava muharebesine tanık olmuştur. Bir Hint MiG-21 uçağı Pakistan Hava Kuvvetleri'ne ait bir F-104 Starfighter uçağını düşürmüş, sonrasında üç adet daha F-104 Starfigher ve bir MiG-19 savaş sona ermeden Hint uçaklarınca vurulmuştur. Ayrıca MiG-21 1999'da Kargil Savaşı'nda da kullanılmıştır. Bu kısa savaşta bir MiG-21 Pakistan tarafından fırlatılan yerden havaya füze ile vurulmuştur. MiG-21'in bilinen son kurbanı, 1999 yılında (Atlantique Incident) olarak isimlendirilen olay sırasında Hindistan Hava Kuvvetleri'ne ait iki MiG-21 uçağının Hindistan Hava Sahası'na doğru uçan Pakistan Deniz Kuvvetleri'ne ait bir keşif uçağını düşürmesidir.

Eski Yugoslavya

60'lı yıllar sırasında Sovyetler Birliği ile ilişkilerini büyük ölçüde geliştiren Yugoslavya, Eylül 1962'de ilk MiG-21F-13 avcı uçaklarını Yugoslav Hava Kuvvetleri bünyesine kattı (Yugoslav askeri tanımlaması L-12). Yugoslavya, 1962'den 80'lerin başına kadar olan dönemde dokuz değişik versiyonda yaklaşık 216 adet MiG-21 uçağı almıştır. Bunlar MiG-21F-13 Fishbed C (L-12), MiG-21U-400 ve U-600 Mongol-A (L-12 ve NL-12M), MiG-21PFM Fishbed-K (L-14), MiG21US Mongol-B (NL-14), MiG-21R Fishbed-H (L-14i), MiG-21M Fishbed-J (L -15), MiG-21MF Fishbed-J (L-15M), MiG-21UM Mongol-B (NL-16), MIG-21bis Fishbed-N ve Fishbed-L (L-17 ve L-17K) modelleridir. 1964'ten 1992'ye kadar yaklaşık 80 uçak kazalarda kaybedilmiştir. MiG-21 kullanan Yugoslav Hava Kuvvetleri birimleri şunlardır:

204. Av Havacılık Alayı (Batajnica Hava Üssü)
- 126. Av Filosu
- 127. Av Filosu
- 128. Av Filosu
117. Av Havacılık Alayı (Željava Hava Üssü)
- 124. Av Filosu
- 125. Av Filosu
- 352. Keşif Filosu
83. Av Havacılık Alayı (Slatina Hava Üssü)
- 123. Av Filosu
- 130. Av Filosu
185. Av-Bombardıman Filosu (Pula)
- 129. Av Filosu
129. Eğitim Merkezi (Batajnica Hava Üssü)

Afrika

Sovyetler tarafından Soğuk Savaş esnasında MiG-21'ler birçok Afrika Sahra ülkesine verildi. Bu uçakların en önemli kullanımı Angola İç Savaşı sırasında olmuştur. pilotları da bu savaş sırasında Angola üzerinde MiG-21'ler ile uçmuştur. Hem Angola hem de Küba MiG-21'leri sıklıkla Güney Afrika Hava Kuvvetleri (SAAF) Mirage'ları ile karşılaşmıştır. 6 Kasım 1981 günü, Binbaşı Johann Rankin bir ile Teğmen Danacio Valdez kumandasındaki MiG-21MF uçağını düşürerek Kore Savaşı'ndan sonraki ilk SAAF hava zaferini kaydetmiştir. 5 Ekim 1982 tarihinde de bir SAAF Mirage 5CZ uçağı bir MiG-21MF uçağını top ateşi ile yaralamış, fakat MiG üssüne güvenle dönüş yapmayı başarmıştır.

Romanya

1993 yılından itibaren Rusya, Romanya Hava Kuvvetleri'ne (RoAF) MiG-23 ve MiG-29 için yedek parça vermeyi durdurdu. Bu olay, Rumen MiG-21'lerinin Elbit sistemleri ile modernizasyonu bağlamında bir başlangıç oldu, çünkü bu savaş uçağını idame ettirmek Rumenler için daha kolaydı. 110 adet MiG-21 LanceR adı altında modernize edilmiştir. Bugün, sadece 48 adet LanceR RoAF envanterinde aktif durumdadır. Bu uçaklar, R-60M, R-73, Magic 2 veya Python III füzeleri gibi hem Batı ve hem de Doğu silahlarının her ikisini de kullanabilir. MiG-21'ler 2012 yılında F-16, (F/A-18), Eurofighter Typhoon veya Gripen gibi yeni bir savaş uçağı ile değiştirilecektir.

Bilinen MiG-21 asları

**Bilinen MiG-21 hava asları**
Pilotun Adı	Milliyeti	Zafer Sayısı	Dönemi
Nguyễn Văn Cốc	Vietnam	9	Vietnam Savaşı
Phạm Thanh Ngân	Vietnam	8	Vietnam Savaşı
Nguyễn Hồng Nhị	Vietnam	8	Vietnam Savaşı
Mai Văn Cường	Vietnam	8	Vietnam Savaşı
Đặng Ngọc Ngự	Vietnam	7	Vietnam Savaşı
Vũ Ngọc Đỉnh	Vietnam	6	Vietnam Savaşı
Nguyễn Ngọc Độ	Vietnam	6	Vietnam Savaşı
Nguyễn Nhật Chiêu	Vietnam	6	Vietnam Savaşı
Lê Thanh Đạo	Vietnam	6	Vietnam Savaşı
Nguyễn Đăng Kỉnh	Vietnam	6	Vietnam Savaşı
Nguyễn Đức Soát	Vietnam	6	Vietnam Savaşı
Nguyễn Tiến Sâm	Vietnam	6	Vietnam Savaşı
Albay Vadim Petrovich Shchbakov	SSCB	6	Vietnam Savaşı
M. Mansur	Suriye	5 (6?)	Arap- İsrail Savaşı (1973-1974)
B. Hamshu	Suriye	5	Arap- İsrail Savaşı (1973-1974)
Nguyễn Văn Nghĩa	Vietnam	5	Vietnam Savaşı
A. el-Gar	Suriye	4 (+1 paylaşım)	Arap- İsrail Savaşı (1973-1974)
A. Wafai	Mısır	4	Arap- İsrail Savaşları
S. A. Razak	Irak	4	İran-Irak Savaşı

Versiyonlar

Mikoyan-Gurevich MiG-21 (Deutsches Museum, Münih)

[Bu bölümdeki tüm bilgiler Yefim Gordon&Keith Dexter tarafından yazılmış "MiG-21" kitabından uyarlanmıştır (çevirenin notu).]

(1954-1956): Özgün geliştirme tasarıları ve prototip, ilk seri üretim öncesi uçak. (Temel versiyonlar: Ye-1, Ye-2, Ye-2A/MiG-23, Ye-4, Ye-50, Ye-50A/MiG-23U, Ye-5, MiG-21).

(1957-1961): İlk kitlesel üretim sürümleri, diğer iyileştirmeler ve deneyler. (Temel versiyonlar: Ye-6, Ye-50P, MiG-21F, Ye-6T, MiG-21P-13, MiG-21F-13, Ye-6V).

(1961-1966): Birbirine yakın sabit iyileştirmeler uygulanan önleme uçağı ve önleme kabiliyetli keşif uçağı olarak görevlendirilen daha gelişmiş versiyonlara öncülük eden diğer gelişmeler. Nükleer kabiliyetli darbe versiyonu da geliştirilmiştir. (Temel versiyonlar: MiG-21PF/FL, Ye-7SPS, MiG-21PFS, Ye-7M, MiG-21PFM, Ye-7R, MiG-21R, Ye-7S, MiG-21S, MiG-21N, MiG-21PD).

(1968-1972): Bu dönem içinde MiG-21M versiyonundan nihai versiyon olan ve 1980'lere kadar üretilen MiG-21bis modeli ile MiG-21'in geliştirilmesi sürekliliğini korumuştur. (Temel versiyonlar: MiG-21M, MiG-21I, MiG-21K, MiG-21Sh, MiG-21SM, MiG-21MF, MiG-21DF, MiG-21SMF, MiG-21MT, MiG-21SMT, MiG-21ST, MiG-21bis).

(1960-1968+): MiG-21'in eğitim versiyonlarının geliştirilmesi 1960 yılında başladı ve 1968 yılındaki nihai tasarımdan sonra da uzun yıllar üretim devam etti. (Temel versiyonlar: Ye-6U, MiG-21U, MiG-21US, MiG-21UM).

**MiG-21 versiyonlarının elektronik sistemleri (avionik)**
Model	Telsiz					Radar	Transponder	Komuta Bağlantısı
MiG-21 (izd. 65)	RSIU-4V Klyon	SRO-2 Khrom	ARK-5 Amur	SPO-2 Sirena-2	ASP-5N-V3	SRD-1M Konus**	SOD-57 Globus	Gorizont-1V	-
MiG-21F (izd. 72)	R-800	SRO-2 Khrom	ARK-54N	SPO-2 Sirena-2	ASP-5NV-UI	SRD-5MN Baza-6**	SOD-57 Globus	Gorizont-1V?	-
MiG-21F-13 (izd. 74)	R-802	SRO-2 Khrom	ARK-10	SPO-2 Sirena-2	ASP-5ND	SRD-5ND Kvant**	SOD-57M Globus-2	Gorizont-1V?	-
MiG-21PF (izd. 76)	RSIU-5V	SRZO-2 Khrom-Nikel'	ARK-54I	SPO-2 Sirena-2	PKI	RP-9-21 (batch 1-6); (7 on)	SOD-57M Globus-2	ARL-S Lazur'	-
MiG-21PF (izd. 76A)	RSIU-5	SRO-2 Khrom	ARK-10*	SPO-2 Sirena-2	PKI	RP-9-21	SOD-57M Globus-2	ARL-S Lazur'	-
MiG-21FL (izd. 77)	RSIU-5G	SRO-1	ARK-10*	SPO-2 Sirena-2	PKI	R1L	SOD-57M Globus-2	?	-
MiG-21PFM (izd. 94)	RSIU-5V	SRZO-2M Khrom-Nikel'	ARK-10	SPO-2 Sirena-2	PKI	RP-21M	SOD-57M Globus-2	ARL-S Lazur'	Iskra
MiG-21PFM (izd. 94A)	RSIU-5	SRZO-2 Khrom-Nikel'	ARK-10*	SPO-2 Sirena-2	PKI	RP-21MA	SOD-57M Globus-2	ARL-S Lazur'	Iskra
MiG-21R (izd. 03/94R)	RSIU-5V	SRZO-2M Khrom-Nikel'	ARK-10	SPO-3 Sirena-3	PKI	RP-21M	SOD-57M Globus-2	ARL-S Lazur'	Iskra
MiG-21R (izd. 94RA)	RSIU-5	SRZO-2 Khrom-Nikel'	ARK-10	SPO-3 Sirena-3	PKI	RP-21MA	SOD-57M Globus-2	ARL-S Lazur'	Iskra
MiG-21S/SN (izd. 95/95N)	RSIU-5V	SRZO-2M Khrom-Nikel'	ARK-10	SPO-10	ASP-PF-21	RP-22 (Sapfir-22)	SOD-57M Globus-2	ARL-S Lazur'-M	?
MiG-21M (izd. 96)	RSIU-5	SRZO-2 Khrom-Nikel'	ARK-10	SPO-3 Sirena-3M	ASP-PFD	RP-21MA	SOD-57M Globus-2	ARL-S Lazur'	?
MiG-21SM (izd. 95M/15)	RSIU-5V	SRZO-2M Khrom-Nikel'	ARK-10	SPO-10	ASP-PFD	RP-22	SOD-57M Globus-2	ARL-S Lazur'-M	?
MiG-21bis (; izd. 75)	RSIU-5V	SRZO-2M Khrom-Nikel'	ARK-10	SPO-10	ASP-PFD-M	RP-22M	SOD-57M Globus-2	ARL-S Lazur'-M	none?
MiG-21bis (; izd. 75)	RSIU-5V	SRZO-2M Khrom-Nikel'	ARK-10	SPO-10	ASP-PFD-M	RP-22M	SOD-57M Globus-2	none	RSBN-4N
MiG-21bis (izd. 75A)	RSIU-5	SRZO-2 Khrom-Nikel'	ARK-10	SPO-3 Sirena-3M	ASP-PFD	RP-21M	SOD-57M Globus-2	ARL-S Lazur'-M	none?
MiG-21bis (izd. 75B)	RSIU-5	SRZO-2 Khrom-Nikel'	ARK-10	SPO-3 Sirena-3M"	ASP-PFD	RP-21M	SOD-57M Globus-2	none	RSBN-2N

Tablo açıklaması:

IFF = Identification Friend or Foe (dost düşman tanıma)
ADF = Automatic direction finder (otomatik istikamet bulucu)
= Radar warning receiver (radar ikaz alıcısı)
ATC = Air traffic control (hava trafik kontrolü)
= Ground-Controlled Interception (yer kontrollü önleme)
DME = Distance measuring equipment (mesafe tahmin cihazı)
* = DME modülü yoktur.
** = Sadece menzil belirleyici birim (telemetre) vardır.

Geliştirme programları

Romanya Hava Kuvvetleri'ne ait Rus tasarımı MiG-21UM LanceR-B avcı uçağı, Bulgaristan'da yapılan *Partnership for Peace Exercise Cooperative Key 2003* tatbikatına katılmak üzere Graf Ignatievo Hava Üssü'ne iniş yaparken.

Hindistan Hava Kuvvetleri'ne ait MiG-21 Bison (Aeroindia 2005, Bangalore, India)

MiG-21-93

Rusya günümüzde eski model MiG-21'leri MiG-21-93 standardına getirmek için bir güncelleme paketi sunmaktadır. Bu paket, görüş ötesi menzilli havadan havaya füze gibi modern silahların kullanımı ile uçağa daha büyük bir atış menzili sağlayan ve MiG-29'larda da kullanılan Kopyo doppler radarının yerleştirildiği aviyonik sisteminin bir yükseltmesidir. Yükseltilen aviyonikler, düşman avcı uçakları ile savaşabilme kabiliyetini arttırmasının yanı sıra uçağın hayatta kalabilme kabiliyetini de geliştirmektedir. Diğer yükseltme özellikleri içerisinde çift ekranlı (Head-up display = baş üstü ekran), kaska monteli hedef tespit cihazı ve gelişmiş uçuş kontrol sistemleri bulunmaktadır.

MiG-21-2000

İhraç alıcıları için tek kişilik 21. yüzyıl versiyonudur. tarafından yapılmıştır.

MiG-21 LanceR

Romanya Hava Kuvvetleri için İsrail ve Rumen firmaları tarafından yapılan gelişmiş versiyondur. The LanceR-A versiyonu, R-60, R-73 ve Python III havadan havaya füze benzeri doğu ve batı kökenli mühimmat kullanarak hassas yer saldırı görevi için optimize edilmiştir. The LanceR-B versiyonu eğitim ve LanceR-C ise iki adet LCD MFD (Multi-function display = çok maksatlı ekran), kaska monteli hedef tespit cihazı ve Elta EL/M-2032 hava muharebe radarı monteli hava üstünlüğü versiyonudur.

MiG-21 Bison

İlk müşterisi olan Hint Hava Kuvvetleri ve ihracat için üretilmiş geliştirilmiş versiyondur. Aynı anda sekiz hedefi izleme ve Vympel R-27 benzeri havadan havaya yarı aktif radar güdümlü füze ile iki hedefe kilitlenme kabiliyetindeki Kopyo (mızrak) hava radarı ile donatılmıştır. Bu radar aynı zamanda ek kanal tahsis edildiğinde havadan havaya aktif radar güdümlü füzenin kullanımına da uygundur. Ruslar bu versiyonun ilk F-16 modellerine eşdeğer olduğunu iddia etmektedirler. Hint-ABD ortak hava tatbikatlarında Amerikan F-15 ve F-16'larına karşı da iyi bir performans sergilemiştir. Simüle edilen hava muharebelerinde 'Bison' versiyonları neredeyse tüm sahte kapışmaları kazanmayı başarmıştır.

MiG-21-97

MiG-21-93 modelinin geliştirilmişidir. MiG-21-93, motoru ile donatılmıştır. Ruslar Ramenskoye Havaalanı'ndaki değerlendirmede bu versiyonun yapılan simüle it dalaşında F-16'yı 4:1 bir skor ile yendiğini iddia etmektedirler.

Yabancı üretim versiyonları

Çin Halk Cumhuriyeti (PRC)

MiG-21'in Çin yapımı türevleri Chengdu J-7 ve (ihraç modeli) olarak tanımlanır. J-7'nin yalnızca ilk sürümü MiG-21F-13 versiyonu MiG-21'in bir kopyasıdır. Çin ve SSCB arasında MiG-21'in Çin'de lisans altında üretiminin yapılmasına dair bir anlaşmaya varılmasına rağmen, iki ülke arasındaki siyasi ilişkilerin bozulması Sovyet desteğinin durmasına neden oldu. Bu durum Çinlileri, siyasi sürtüşme zamanında SSCB'den henüz sevk edilmemiş çizim ve belgeleri yapmak yerine, SSCB'den verilen bir avuç MiG-21F-13 parçası üzerinde tersine mühendislik yapmaya mecbur etti. J-7'nin sonraki tüm gelişimi Çin'e aittir ve Sovyet yapımı modellerden farklıdır. Çekoslovakya:

1962 ve 1972 yılları arasında ve MiG-21F-13 versiyonu lisans altında Aero Vodochody tarafından Çekoslovakya'da üretildi. Aero Vodochody (sonradan Středočeské strojírny, n.p. adını aldı), bu dönemde, Z-159 tanımlaması kapsamında toplam 194 adet uçak üretti. Vodochody fabrikasında ellilerden altmışlı yıllara kadar MiG-15 ve MiG-19 uçakları da üretilmişti. MiG-21F-13'ün tek yerel üretim versiyonu Sovyet üretimi örneklerinden kokpit gerisindeki sert dural levha kaplamasıyla orijinal Sovyet MiG'lerindeki şeffaf tasarıma karşın dış yapımı itibarıyla farklıydı. Bu uçaklar Çekoslovak Hava Kuvvetleri ve ihraç için yapılmışlardır. R13-300 motorları, Sovyetler Birliği'nden ithal edildi.

Hindistan

MiG-21'in Hindistan'da lisans altında üretimi Nasik'teki tarafından 1966 yılında MiG-21FL modelinin, dört aşamalı bir program çerçevesinde CKD (Complete knock down = tamamen sökülmüş) kitlerinin montajı ile başlayarak, birleştirme, parça üretimi ve son olarak da ilerleyerek sıfırdan üretimi şeklinde başladı. Type 77 olarak tanımlanan ve takma ismi Trishul (zıpkın) olan 205 adet MiG-21FL 1966 ve 1972 yılları arasında Hindistan'da inşa edilmiş; tamamen Hint yapımı bileşenler ile üretilen ilk uçak 19 Ekim 1970 tarihinde Hindistan Hava Kuvvetleri'ne teslim edilmiştir. Öncesinde ilk Hint üretimi R11F2S-300 motoru 2 Ocak 1969'da üretim bandını terk etmişti. 1971 yılında HAL, Type 88 olarak adlandırılan MiG-21M (izdeliye 96) modelinin geliştirilmiş sürümünü üretti. Tamamı Hindistan'da üretilen bu modele izdeliye (изделие = ürün) tanımlaması uygulanmadı. İlki 14 Şubat 1973'te ve en sonuncusu da 12 Kasım 1981 tarihinde olmak üzere toplam 158 adet Type 88 MiG-21M Hindistan Hava Kuvvetleri'ne teslim edildi. HAL tarafından üretilen son versiyon MiG-21bis oldu. Bu modelden 1977 yılında CKD kitlerinden 75 adet ve daha sonrasında da 1984'e kadar sıfırdan 220 adet daha üretildi. 1990'larda meydana gelen bir dizi kaza sebebiyle uçağa "uçan tabut" adı takıldı. Hindistan Hava Kuvvetleri envanterde bulunan yaklaşık 125 adet MiG-21bis modelini MiG-21 "Bison" standardına yükselmeye karar vermiştir. Bu uçaklar 2025 yılına kadar Hindistan Hava Kuvvetleri'nde hizmet verecektir.

Mikoyan-Gurevich MiG-21 kullanıcıları

Güncel kullanıcılar

Bu listeye, Chengdu J-7 olarak bilinen Çin kopyalar / lisanslı imal versiyonlarını kullanan ülkeler dahil değildir.

Mikoyan-Gurevich MiG-21'i kullanıma devam eden ülkeler mavi, eski kullanıcılar ise kırmızı ile gösterilmiştir. Chengdu J-7 kullanıcıları gösterilmemiştir.

Bir Bulgar MiG-21'i Graf Ignatievo Hava Üssü'nde pist başı yaparken.

MiG-21 UMD (Hırvatistan Hava Kuvvetleri).

Çift kişilik MiG-21UM '9292' (3. Taktik Filo; Polonya Hava Kuvvetleri).

MiG-21bis avcı uçağı 'Kuyruk N.17161' (101. Avcı Filosu; 204. Hava Üssü; Sırp Hava Kuvvetleri ).

Önceki kullanıcılar

Afganistan
Almanya
ABD
Angola
Bangladeş
Belarus
Burkina Faso
Cezayir
Çekya
Çekoslovakya (Çek Cumhuriyeti ve Slovak Cumhuriyeti'ne devredildiler.)
Çin
Doğu Almanya (Birleşme üzerine Almanya'ya devredildiler.)
Endonezya
Eritre
Finlandiya
Gine-Bissau
Güney Yemen
Irak
İsrail
Kırgızistan
Kongo Cumhuriyeti
Kuzey Yemen
Laos
Macaristan
Madagaskar
Moğolistan
Mozambik
Nijerya
Polonya
Rusya
Slovakya
Somali
Sovyetler Birliği (Ardıl devletlere devredildiler.)
Tanzanya
Ukrayna
Yugoslavya (Ardıl devletlere devredildiler.)

Sivil kullanıcılar

Bazı uçaklar günümüzde özel koleksiyoncular tarafından alınarak savaş kuşu () olarak uçurulmaktadır. Hatta ABD'de bazı ithalatçılar Rusya ve diğer devletlerden MiG-21, MiG-15 ve MiG-17 satın alarak bunları sivillere yaklaşık 45,000 dolara satmaktadır.

Teknik Özellikler

Mikoyan-Gurevich MiG-21F-13

Genel özellikler

Mürettebat: 1
Uzunluk: 15.76 (pitot tüple beraber) m (51 ft 8.47 in)
Kanat açıklığı: 7.154 m (23 ft 5.66 in)
Yükseklik: 4.1 m (13 ft 5.41 in)
Kanat alanı: 23.0 m² (247.3 ft²)
Boş ağırlık: 4,871 kg (10,738 lb)
Yüklü ağırlık: 7,100 kg (15,650 lb)
Motor: 1 × Tumanskiy R11F-300, normal itiş gücü 37.27 kN (8,380 lbf), art yakıcılı (afterburner) itiş gücü 56.27 kN (12,650 lbf)

Performans

Azami hız: 2,175 km/h (1,350 mph) Mach 2.05
Menzil: 1,580 km (981 mil)
Servis tavanı: 19,000 m (62,335 ft)

Silah donanımı

1x dahili NR-30 30 mm top, ek olarak
2x K-13 veya K-13A (R-3S) AAM (havadan havaya füze) ya da
2x 500 kg (1,102 lb) bomba

Mikoyan-Gurevich MiG-21PFM

Genel özellikler

Mürettebat: 1
Uzunluk: 14.5 (pitot tüple beraber) m (47 ft 6.86 in)
Kanat açıklığı: 7.154 m (23 ft 5.66 in)
Yükseklik: 4.125 m (13 ft 6.41 in)
Kanat alanı: 23.0 m² (247.3 ft²)
Yüklü ağırlık: 7,800 kg (17,195 lb)
Motor: 1 × Tumanskiy R11F2S-300, normal itiş gücü 38.74 kN (8,710 lbf), art yakıcılı (afterburner) itiş gücü 60.54 kN (13,610 lbf)

Performans

Azami hız: 2,230 km/h (1,385 mph) Mach 2.05
Menzil: 1,670 km (1,037 mil)
Servis tavanı: 19,000 m (62,335 ft)

Silah donanımı

1x GP-9 silah podu GSh-23 23 mm top monteli, ek olarak
2x K-13A (R-3S) AAM (havadan havaya füze) ya da
2x 500 kg (1,102 lb) bomba

Mikoyan-Gurevich MiG-21bis

Genel özellikler

Mürettebat: 1
Uzunluk: 15.0 (pitot tüple beraber) m (49 ft 2.5 in)
Kanat açıklığı: 7.154 m (23 ft 5.66 in)
Yükseklik: 4.125 m (13 ft 6.41 in)
Kanat alanı: 23.0 m² (247.3 ft²)
Boş ağırlık: 5,339 kg (11,770 lb)
Yüklü ağırlık: 8,725 kg (19,235 lb)
Motor: 1 × Tumanskiy R25-300, normal itiş gücü 40.21 kN (9,040 lbf), art yakıcılı (afterburner) itiş gücü 69.62 kN (15,650 lbf)

Performans

Azami hız: 2,175 km/h (1,350 mph) Mach 2.05
Menzil: (dahili tanklardaki yakıt ile) 1,210 km (751 mil)
Servis tavanı: 17,800 m (58,400 ft)

Silah donanımı

1x dahili GSh-23 23 mm top, ek olarak
2x K-13A (R-3R) veya 4x Molniya R-60 AAM (havadan havaya füze) ya da
2x 500 kg (1,102 lb) bomba

Mikoyan-Gurevich MiG-21-93

Genel özellikler

Mürettebat: 1
Uzunluk: 14.5 (pitot tüple beraber) m (47 ft 6.86 in)
Kanat açıklığı: 7.154 m (23 ft 5.66 in)
Yükseklik: 4.125 m (13 ft 6.41 in)
Kanat alanı: 23.0 m² (247.3 ft²)
Yüklü ağırlık: 8,825 kg (19,425 lb)
Motor: 1 × Tumanskiy R25-300, normal itiş gücü 40.21 kN (9,040 lbf), art yakıcılı (afterburner) itiş gücü 69.62 kN (15,650 lbf)

Performans

Azami hız: 2,175 km/h (1,350 mph) Mach 2.05
Menzil: (dahili tanklardaki yakıt ile) 1,210 km (751 mil)
Servis tavanı: 17,800 m (58,400 ft)

Silah donanımı

1x dahili GSh-23 23 mm top, ek olarak
2x R-27R1 veya R-27T1 veya 4x R-60M veya R-73E AAM (havadan havaya füze) ya da
2x 500 kg (1,102 lb) bomba

Ayrıca bakınız

Chengdu J-7
Suhoy Su-9
English Electric Lightning
Dassault Mirage III
Lockheed F-104 Starfighter
McDonnell Douglas F-4 Phantom II
Northrop F-5 Freedom Fighter/Tiger II
Munir Redfa
, Romanian Air Force pilot and writer, in whose narrative MiG-21 is seen as an actual character.

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi ^bj ^bk ^bl ^bm ^bn ^bo ^bp ^bq ^br Gordon, Yefim "MiG-21"
^ "Engines of the MiG-21". 1 Nisan 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2009.
^ . 7 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2009.
^ "Indian pilot 'killed in cold blood'". 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2009.
^ "Airforce Technology.com article". 21 Mart 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2009.

Bibliyografya

Gordon, Yefim. Mikoyan-Gurevich MiG-15: The Soviet Union's Long-Lived Korean War Fighter. Hinckley: Midland, 2001. .
Gordon, Yefim. Mikoyan MiG-21 (Famous Russian aircraft). Hinckley: Midland, 2007. .
Toperczer, István. MiG-21 Units of the Vietnam War (Osprey combat aircraft, 29). Oxford: Osprey Pub, 2001. .

Dış bağlantılar

MiG-21.de15 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
MIG-21 Fishbed from Russian Military Analysis12 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
MiG-21 FISHBED from Global Security.org17 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
MiG-21 Fishbed from Global Aircraft10 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Cuban MiG-2127 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Cuban MiG-21 in Angola23 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Warbird Alley: MiG-21 page30 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Information about privately-owned MiG-21s
African flown MiGs, including the MiG-2127 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[Gordon_2008-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi ^bj ^bk ^bl ^bm ^bn ^bo ^bp ^bq ^br Gordon, Yefim "MiG-21"

[2] "Engines of the MiG-21". 1 Nisan 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2009.

[3] . 7 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2009.

[4] "Indian pilot 'killed in cold blood'". 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2009.

[5] "Airforce Technology.com article". 21 Mart 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2009.