Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yaygın kullanımda ve tıpta sağlık, Dünya Sağlık Örgütüne göre, "yalnızca hastalık ve sakatlığın olmaması değil, fiziksel, zihinsel ve sosyal açıdan tam bir iyilik halidir". Zaman içinde farklı amaçlar için çeşitli tanımlar kullanılmıştır. Sağlık, düzenli fiziksel egzersiz ve yeterli uyku gibi sağlıklı faaliyetlerin teşvik edilmesi ve sigara veya aşırı stres gibi sağlıksız faaliyetlerin veya durumların azaltılması veya bunlardan kaçınılması yoluyla teşvik edilebilir. Sağlığı etkileyen bazı faktörler, yüksek riskli bir davranışta bulunup bulunmama gibi bireysel seçimlerden kaynaklanırken, diğerleri toplumun insanların gerekli sağlık hizmetlerini almasını kolaylaştıracak veya zorlaştıracak şekilde düzenlenmiş olması gibi yapısal nedenlerden kaynaklanmaktadır. Genetik bozukluklar gibi diğer faktörler ise hem bireysel hem de grup seçimlerinin ötesindedir.
Genel sağlık türlerine halk sağlığı, nüfus sağlığı, kadın sağlığı, erkek sağlığı, iş sağlığı, , çevre sağlığı, cinsel sağlık, üreme sağlığı, ruh sağlığı ve başkaları dahildir.
Tarih
Sağlığın anlamı tarih boyunca evrim sürecinden geçmiştir. Biyomedikal perspektiften bakacak olursak, sağlıkla ilgili ilk tanımlar vücudun işlevlerini yerine getirebilme kabiliyetine odaklanmıştır. Sağlık, zaman zaman hastalık tarafından bozulabilecek normal bir işlevsel durum olarak görülürdü. Böyle bir sağlık tanımının bir örneği: "anatomik, fizyolojik ve psikolojik bütünlük ile karakterize bir durum; kişisel olarak değerli aile, iş ve toplum rollerini yerine getirme becerisi; fiziksel, biyolojik, psikolojik ve başedebilme yeteneği. Daha sonra, 1948'de, önceki tanımlardan radikal bir ayrımla, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) daha yüksek hedefli bir tanım önerdi: Sağlığı genel iyilik hali ile bağlayarak "yalnızca hastalık ve rahatsızlıkların yokluğu değil, fiziksel, zihinsel ve sosyal açıdan genel iylik hali." Bu tanım, bazıları tarafından yenilikçi olarak memnuniyetle karşılansa da, aynı zamanda belirsiz, aşırı geniş ve ölçülemez şeklinde yorumlar da gelmiştir. Uzun zaman boyunca pratik olmayan bir ideal olarak rafa kaldırıdlı ve sağlıkla ilgili çoğu tartışma biyomedikal modelin uygulanabilirliğine geri döndü.
Hastalığı bir durumdan çok bir süreç olarak değerlendirmeye doğru bir kayma yaşanırken, aynı kayma sağlığın tanımlamalarında da yaşandı. Aynı şekilde, WHO 1980'lerdeki sağlık promosyon hareketinin geliştirilmesini desteklediği zaman da lider rolü oynadı. Bu, bir durum değil, dinamik olarak esneklik anlamında, başka bir deyişle "yaşam için bir kaynak" olarak yeni bir sağlık anlayışı getirdi. 1984’te WHO, sağlık tanımını “bir bireyin veya grubun özlemlerini gerçekleştirme, ihtiyaçları karşılama ve çevreyi değiştirme veya başa çıkma derecesi” olarak değiştirmiştir. Sağlık günlük yaşam için bir kaynaktır; sosyal ve kişisel kaynakların yanı sıra fiziksel kapasiteleri vurgulayan pozitif bir kavramdır, yaşamın amacı değildir. Böylece sağlık, homeostazı sürdürme ve sorunlardan kurtulma yeteneği anlamına gelir. Zihinsel, entelektüel, duygusal ve sosyal sağlık esneklik ve bağımsız yaşam için kaynak oluşturan yeteneklerden olan bireyin stresle başa çıkabilmesi, öğrenme kabiliyeti ve ilişkileri sürdürebilme yeteneklerine atıfta bulunur. Bu, sağlığın öğretilmesi, güçlendirilmesi ve öğrenilmesi için birçok olanak sunar.
1970'lerin sonlarından beri, federal Sağlıklı İnsanlar İnisiyatifi Birleşik Devletlerin popülasyonun sağlığını iyileştirme yaklaşımının görülür bir parçası olmuştur.
Her onyılda bir, Sağlıklı İnsanlar'ın yeni bir sürümü yayınlanır. Sağlığın iyileştirilmesine yönelik güncellenmiş hedefleri içerir ve sonraki on yıl boyunca, bu ilerleme noktasındaki değerlendirme veya eksiklikler ile konu alanlarını ve ölçülebilir amaçları belirler. İlerleme birçok hedefle sınırlandırılmıştır ve Sağlıklı İnsanlar'ın, merkezi olmayan ve koordine edilmemiş bir ABD sağlık sistemi bağlamında sonuçları şekillendirmedeki etkinliği konusunda endişelere yol açmıştır. Sağlıklı İnsanlar 2020 sağlığın teşviki ve geliştirilmesine ve önleyici yaklaşımlara daha fazla önem verir ve sağlığın sosyal belirleyicilerinin ele alınmasının önemine odaklanır. Yeni genişletilmiş dijital arayüz, geçmişte üretilen hacimli basılı kitaplara kıyasla kullanımı ve yayılmasını kolaylaştırıyor. Bu değişikliklerin Sağlıklı İnsanlara etkisi önümüzdeki yıllarda belirlenecek. Sağlık sorunlarını önlemek veya iyileştirmek ve insanlarda sağlığı korumak için sistematik faaliyetler tarafından üstlenilir.
Hayvan sağlığı ile ilgili uygulamalar veterinerlik bilimleri tarafından sağlanır. "Sağlıklı" terimi aynı zamanda canlı olmayan birçok çeşit organizma ve , veya sağlıklı çevre ve bunların insan faydasına etkileri gibi kavramlar çerçevesinde de kullanılır. Sağlık hizmeti müdahalelerine ve bir kişinin çevresine ek olarak, bireylerin sağlık durumunu etkileyen, geçmişleri, yaşam tarzları ve ekonomik, sosyal koşulları ve maneviyatları dahil birçok başka faktörün olduğu bilinmektedir. Bunlar “sağlığın belirleyicileri” olarak adlandırılırlar. Çalışmaların gösterdiğine göre yüksek düzeyde stres insan sağlığını etkileyebiliyor.
21. yüzyılın ilk onyılında, insan sağlığını iyileştirmeye yönelik çabaların performansını değerlendirmek için ana göstergeler olacak şekilde, sağlığın bir yetenek olarak kavramsallaştırılması, öz değerlendirmeler için kapıyı açtı. Birden fazla kronik hastalığın varlığında veya bir ölümcül durumda bile, her insana sağlıklı hissetme fırsatı yarattı ve aynı zamanda hastalıkların görülme sıklığının azaltılmasına odaklanan geleneksel yaklaşımdan uzakta, sağlık belirleyicilerinin yeniden incelenmesi için fırsat yarattı.
Belirleyiciler
Genel olarak, bir bireyin yaşadığı genel şartlar, hem sağlık durumu hem de yaşam kalitesinin belirlenmesinde büyük öneme sahiptir. Sağlığın, yalnızca geliştirilmesi ve uygulanmasıyla değil, aynı zamanda bireyin ve toplumun çabaları ve akıllıca yapılmış yaşam tarzı seçenekleri ile sürdürüldüğü ve iyileştirildiği giderek artan bir şekilde kabul edilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, sağlığın ana belirleyicileri, sosyal ve ekonomik çevre, fiziksel çevre ve kişinin bireysel özelliklerini ve davranışlarını içerir.
Daha spesifik olarak, insanların sağlıklı veya sağlıksız olup olmadığını etkilediği tespit edilen temel faktörler aşağıdakileri içerir:
|
|
Farklı kurum ve alanlardan artan sayıda çalışma ve rapor sağlık ve farklı faktörler arasındaki bağlantıları incelemektedir. Bu faktörlerden bazıları yaşam tarzları, ortam, ve sağlık politikasıdır. Son yıllarda birçok ülkede uygulanmaya başlanılan spesifik bir sağlık politikası, şeker vergisinin getirilmesiydi. Özellikle gençler arasında obezite ile ilgili endişelerin artmasıyla, içecek vergileri ortaya çıktı. Şekerli tatlandırılmış içecekler, obezite ile olan bağlantılarının artan kanıtlarıyla, obezite karşıtı girişimlerin hedefi haline gelmiştir. Kaliforniya'da , 1974’teki Kanada’dan ve sağlık hizmetlerine erişim ve halk sağlığı sonuçlarının iyileştirilmesi de dahil olmak üzere küresel sağlık konularına odaklanan Dünya Sağlık Örgütü'nün dizileri bunlardan bazılarıdır.
"Sağlık alanı" kavramı, tıbbi bakım'dan farklı olarak, Kanada’dan gelen Lalonde raporundan çıktı. Rapor, bireyin sağlığının kilit belirleyicileri olarak birbirine bağımlı üç alan belirledi. Bunlar:
- Yaşamtarzı: hastalık veya ölüme katkıda bulunduğu veya sebep olduğu söylenebilecek kişisel kararların (bireyin kontrolünde olan) toplam etkisi;
- Çevresel: insan vücudu dışındaki sağlıkla ilgili ve üzerinde bireyin çok az kontrol sahibi olduğu veya hiç olmadığı tüm konular;
- Biyomedikal: genetik yapının insan vücudunda gelişen, fiziksel ve zihinsel sağlığın tüm yönleri.
Sağlığın korunması ve teşviki, bazen "sağlık üçgeni" olarak da adlandırılan fiziksel, zihinsel ve sosyal iyiliğin farklı birleşimleriyle sağlanır. Dünya Sağlık Örgütü'nün 1986 yılında yayınlanan , sağlığın bir durum veya hayatın amacı değil, günlük yaşam için bir kaynak olduğunu belirtti. Sağlık, sosyal kapasitelerin yanı sıra sosyal ve kişisel kaynakları da vurgulayan olumlu bir kavramdır.
Yaşam tarzı konularında ve işlevsel sağlıkla ilişkiler üzerinde daha fazla duran, Alameda BÖlge Çalışması'ndan elde edilen veriler, insanların sağlıklarını düzenli egzersiz, yeterince uyku, doğada zaman geçirrmek, sağlıklı korumak ve alkol kullanımını sınırlamak ve sigara kullanımından kaçınmak suretiyle geliştirmelerini önerir. Birden fazla kronik hastalığı veya ölümcül hastalığı olan insanların bile kendilerini sağlıklı görebildiği üzere sağlık ve hastalık bir arada bulunabilir.
Çevre, bireylerin sağlık durumunu etkileyen önemli bir faktör olarak belirtilmektedir. Bu, doğal çevre, inşa edilmiş çevre ve sosyal çevre özelliklerini içerir. Temiz su ve hava, yeterli özelliklerde barınak ve güvenli toplumlar ve gibi faktörlerin hepsinin özellikle de bebeklerin ve çocukların sağlığı olmak üzere genel olarak sağlığa katkıda bulunduğu bulunmuştur. Bazı çalışmalar, yerleşim yerlerinde doğal alanlar ve rekreasyon alanları gibi faktörlerin bulunmamasının, genel sağlık ve iyilik durumu ile bağlantılı olan kişisel memnuniyetin düşmesine ve obezite seviyelerinin yükselmesine yol açtığını göstermiştir. Doğal ortamlarda harcanan zamandaki artışın, bireylerin kendi yaptıkları sağlık durumu değerlendirmelerinde olumlu sonuçlar ile ilişkili olduğu gösterilmiştir. Bu durum kentsel mahallelerde, doğal alanların sağlık üzerindeki olumlu etkilerinin, kamu politikası ve arazi kullanımında dikkate alınması gerektiğini ileri sürmektedir.
Genetik veya ebeveynlerden kalıtsal özellikler de, bireylerin ve toplumların sağlık durumlarının belirlenmesinde rol oynar. Bu, bireylerin iile beraber oldukları süredeki yaşam tarzlarıyla geliştirdikleri alışkanlıklar ve davranışlar kadar bazı hastalıklara olan ve sağlık koşullarını kapsayabilir. Örneğin, genetik, insanların zihinsel, duygusal veya fiziksel olarak ile baş etme biçiminde rol oynayabilir. Obezite Amerika Birleşik Devletleri'nde kötü ruh sağlığına katkıda bulunan ve çok sayıda insanın hayatında strese neden olan önemli bir sorundur.
Potansiyel konular
Dünyada bir dizi sağlık sorunu yaygındır. Hastalık bunların en yaygın olanlarından biridir. Globalissues.org'a göre, her yıl yaklaşık 36 milyon kişi, kardiyovasküler hastalık, kanser, diyabet ve kronik akciğer hastalığı dahil olmak üzere bulaşıcı olmayan hastalıklardan ölmektedir (Shah, 2014).
Hem viral hem de bakteriyel bulaşıcı hastalıklar arasında, (AIDS)/HIV, tüberküloz ve sıtma her yıl milyonlarca ölüme neden olan en yaygın olanlardır. (Shah, 2014).
Özellikle çocuklar arasında, ölüme neden olan veya diğer sağlık sorunlarına katkıda bulunan bir diğer sağlık sorunu, yetersiz beslenmedir. Yetersiz beslenmenin en çok etkilediği gruplardan biri küçük çocuklardır. 5 yaşın altındaki yaklaşık 7,5 milyon çocuk, genellikle yiyecek bulmak veya yemek yapmak için para bulunamamasından dolayı yetersiz beslenmeden ölmektedir.
Bedensel yaralanmalar da dünya çapında yaygın bir sağlık sorunudur. Kırık kemikler, çatlaklar ve yanıklar dahil olmak üzere bu yaralanmalar, genel olarak yaralanma veya yaralanmanın şiddetinden kaynaklanan enfeksiyonlar gibi nedenlerden dolayı bireylerin yaşam kalitesini düşürebilir veya ölümlere neden olabilir. (Moffett, 2013).
Çoğu zaman yaşam tarzı seçimleri, kötü sağlık durumuna katkı koyan faktörlerdendir. Bunlar, sigara içmek, aşırı yemek yemek, aşırı kısıtlayıcı bir diyet uygulamak ve buna bağlı olarak zayıf bir diyet olabilir. Hareketsizlik, genel sağlık sorunlarına ve uyku eksikliği, aşırı alkol tüketimi ve ağız hijyeni ihmaline katkıda bulunabilir. (Moffett, 2013). Ayrıca, kişi tarafından miras alınan ve kişiyi ne kadar etkilediklerine ve ne zaman ortaya çıktıklarına göre değişebilen genetik bozukluklar da vardır.
Bu sağlık sorunlarının çoğunluğu önlenebilir olmasına rağmen, global kötü sağlık durumuna en büyük katkı, yaklaşık 1 milyar insanın sağlık hizmeti sistemlerine erişememesidir. (Shah, 2014). Muhtemelen, en yaygın ve zararlı sağlık sorunu, pek çok insanın kaliteli çözümlere erişiminin olmamasıdır.
Ruh sağlığı
Dünya Sağlık Örgütü zihinsel sağlığı, “bireyin kendi yeteneklerini gerçekleştirdiği, yaşamın normal stresleriyle baş edebildiği, üretken ve verimli bir şekilde çalışabileceği ve toplumuna katkıda bulunabildiği bir iyilik hali" olarak tanımlar. Ruh Sağlığı sadece akıl hastalığının yokluğu değildir.
Akıl hastalığı, “sosyal ve duygusal refahı ve insanların yaşamlarını ve üretkenliklerini etkileyen bilişsel, duygusal ve davranışsal koşullar yelpazesi” olarak tanımlanmaktadır. Zihinsel bir hastalığa sahip olmak, bir kişinin zihinsel işleyişini geçici veya kalıcı olarak ciddi şekilde bozabilir. Diğer terimler şunlardır: 'zihinsel sağlık sorunu', 'hastalık', 'bozukluk', 'işlev bozukluğu'
ABD'de 18 yaş ve üstü tüm yetişkinlerin yaklaşık beşte biri akıl hastalığı tanısı konulabilecek vaziyettedir. Zihinsel hastalıklar ABD ve Kanada’da en büyük engellilik nedenidir. Örnekler arasında şizofreni, ADHD, majör depresif bozukluk, bipolar bozukluk, anksiyete bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu ve otizm vardır.
Birçok genç, toplumun baskılarına ve karşılaştıkları sosyal sorunlara yanıt olarak zihinsel sağlık sorunlarından muzdariptir. Gençlerde görülen temel zihinsel sağlık sorunlarından bazıları şunlardır: depresyon, yeme bozuklukları ve uyuşturucu bağımlılığı. Bu sağlık sorunlarının olmasını engellemenin, zihinsel sağlık sorunlarından muzdarip bir gençle iyi kurmak gibi birçok yolu vardır. Ruh sağlığı bozuklukları tedavi edilebilir ve gençlerin davranışlarına özen göstermek yardımcı olabilir.
Aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok faktör ruh sağlığı sorunlarına katkıda bulunur:
- Genler veya beyin kimyası gibi biyolojik faktörler
- Travma veya istismar gibi yaşam deneyimleri
- Akıl sağlığı sorunlarının ailedeki tarihi
Sağlığı Koruma
Sağlıklı kalmak için kişisel stratejiler ve düzenli müdahaleler kadar sağlık hizmetleri bilgi birikiminin ve uygulamalarının evrimleşmesi ile de şekilllenen devamlı bir süreçtir.
Diyet
Kişisel sağlığı korumanın önemli bir yolu sağlıklı beslenmedir. Sağlıklı beslenme vücuda besinleri sağlayan birçok çeşit bitkisel ve hayvansal besinleri içerir. Bu besinler vücuda enerji verir ve işlevlerini sürdürmesini sağlar. Besinler kemiklerin, kasların ve tendonların yapılanmasına ve güçlenmesine ve aynı zamanda vücut proseslerinin ayarlanmasına yardımcı olur (ör.kan basıncı). bölümlere ayrılmış sağlıklı yiyeceklerin piramit şeklindeki bir rehberidir. Her bölüm, her bir gıda grubu için önerilen alım miktarını göstermektedir (yani, Protein, Yağ, Karbonhidratlar ve Şekerler). Sağlıklı yiyecek seçimleri yapmak önemlidir, çünkü kalp hastalığı riskini ve bazı kanser türlerinin gelişme ihtimalini azaltabilir ve sağlıklı bir kilonun korunmasına katkıda bulunacaktır.
Akdeniz diyeti, fenoller, ve alkaloidler gibi bazı biyoaktif bileşikleri içerdiğinden dolayı, sağlığı teşvik edici etkilerle sıkça ilişkilendirilir.
Egzersiz
Fiziksel egzersiz fiziksel zindeliği ve genel sağlık ve iyilik halini arttırır veya korumaya yardımcı olur; kasları güçlendirir ve kardiyovasküler sistemi geliştirir. 'ne göre 4 tip egzersiz vardır: dayanıklılık, , esneklik ve
Uyku
Uyku sağlığı korumak için temel bir bileşendir. Çocuklarda uyku, büyüme ve gelişme için de hayati önem taşır. Devam eden uykusuzluk, bazı kronik sağlık sorunları için artmış bir risk ile ilişkilendirilmiştir. Ek olarak, uykusuzluğun hem hastalıklara duyarlılığı arttırdığı hem de iyileşme sürelerinin uzaması ile korele olduğu gösterilmiştir. Bir çalışmada, gece de altı saat veya daha az uyuyan, kronik uyku yetersizliği olan kişilerin, gece yedi saat veya daha fazla uyuduğunu bildirenlere göre soğuk algınlığı olasılığının dört kat daha fazla olduğu bulundu. Uykunun insan metabolizmasının ayarlanmasında önemli bir rolü vardır ve uykusuzluk kilo kaybına yol açabilir ya da kilo vermeyi zorlaştırabilir. Buna ek olarak Dünya Sağlık Örgütü'ne bağlı kanser araştırma kurumu olan Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı 2007 yılında yayınladığı bir deklerasyonda, özellikle uyku düzenini bozan uzun süreli gece işlerine vurgu yaparak, sarkadyen ritimlerini bozan çalışma saatlerinin insanlar üzerinde muhtemelen kanserojen etki yarattığını bildirdi. 2015 yılında, Ulusal Uyku Merkezi yaşa göre uyku ihtiyaçları ile ilgili güncellenmiş tavsiyeler dizisi yayınladı ve normal uyku aralığının dışında uyumayı alışkanlık haline getirmiş bireylerin, ciddi sağlık sorunlarının belirtilerini ve semptomlarını gösterebileceğini ve eğer bu bilerek yapılıyorsa sağlığın ve genel iyilik halinin tehlikeye atılıyor olabileceğini bildirdi.
| Yaş ve Durum | Uyku İhtiyaçları |
|---|---|
| Yenidoğanlar (0–3 ay) | 14 - 17 saat |
| Bebekler (4–11 ay) | 12 - 15 saat |
| Bebekler (1–2 yaş) | 11 - 14 saat |
| Okul Öncesi (3–5 yaş) | 10 - 13 saat |
| Çocuklar (6–13 yaş) | 9 - 11 saat |
| Gençler (14–17 yaş) | 8 - 10 saat |
| Yetişkinler (18–64 yaş) | 7 - 9 saat |
| Yaşlılar (65 yaş ve üzeri) | 7 - 8 saat |
Bilimin rolü
Sağlık bilimleri, bilimin sağlık üzerine odaklanan bir dalıdır. Sağlık bilimine iki ana yaklaşım vardır: insan vücudunun (ve hayvanların) nasıl işlediğini anlamak için insan vücudunun ve sağlıkla ilgili konuların çalışılması ve araştırılması; ve bu bilginin sağlığı geliştirmek ve hastalıkları ve diğer fiziksel ve ruhsal bozuklukları önleme ve tedavi etme amacıyla uygulanması. Bilim, biyoloji, biyokimya, fizik, epidemiyoloji, farmakoloji, dahil olmak üzere birçok alt alan üzerine kuruludur. Uygulamalı sağlık bilimleri, , biyomedikal mühendislik, biyoteknoloji ve gibi alanlardaki uygulamalarla insan sağlığını daha iyi anlayıp, geliştirmeye çalışmaktadır.
Sağlığı geliştirmek için, sağlık bilimleri ile geliştirilmiş prensipler ve uygulamalar temelindeki organize müdahaleler, tıp, hemşirelik, beslenme, eczacılık, sosyal hizmet, psikoloji, , fizik tedavi ve diğer aracılığı ile yürütülmektedir. Klinik uzmanlar bireysel sağlık üzerine odaklanırken, toplumsal sağlık uzmanları ise toplumların ve popülasyonların genel sağlığı ile ilgilenir. İşyeri sağlığı programları çalışanların sağlığını ve genel iyilik halini geliştirmek için, okul sağlık hizmetleri ise çocukların sağlığı ve genel iyilik halini geliştirmek için benimsenmiştir.
Toplumsal sağlığın rolü
Toplumsal sağlık, "toplumların, özel ve resmi kurumların, toplulukların ve bireylerin organize çabaları ve bilinçli seçimleri vasıtası ile hastalıkları önleme, yaşam sürelerini uzatma ve sağlığı geliştirmenin bilimi ve sanatı" olarak açıklanır.Nüfus sağlığı analizine dayanarak bir topluluğun genel sağlığına yönelik tehditlerle ilgilenir. Söz konusu popülasyon bir avuç insan kadar az olabileceği gibi, birden fazla kıtada yaşayan insanlar kadar fazla da olabilir (örneğin, pandemik). Toplumsal sağlık birçok alt alana sahiptir, ancak tipik olarak epidemiyoloji, biyoistatistik ve sağlık hizmetleri disiplinlerarası kategorilerini içerir. Çevresel Sağlık, , ve alanları da önemli toplumsal sağlık alt kategorileridir.
Toplumsal sağlık ile ilgili müdahalelerin odak noktası, , topluluklar, çevrenin izlenmesi suretiyle hastalıkları, sakatlanmaları ve diğer sağlık durumlarını önlemek ve yönetmektir. Amacı, yürütülmesi, sağlık politikalarının geliştirilmesi, hizmet uygulamaları ve yürütülen araştırmalar ile sağlık sorunlarının önüne geçmek veya tekrarını önlemektir. Bir salgın durumunda olduğu gibi, çoğu zaman bir hastalığı tedavi edebilmek ya da bir patojeni kontrol altına alabilmek hayati önem taşır. Aşılamayı ve prezervatif kullanımını teşvik eden eğitim kampanyaları (buna karşı direncin üstesinden gelmek de dahil) dahil olacak şekilde Aşılama programları ve 'nın yayılmasını önlemek için prezervatif dağıtılması, ortak önleyici halk sağlığı önlemlerine örnek olarak verilebilir.
aynı zamanda ülkelerin, kıtaların veya dünyanın değişik bölgelerindeki sağlık ile ilgili eşitsizlikleri sınırlandırmak için çeşitli eylemlerde bulunur. Bir durum, bireylerin veya toplumların sağlık hizmetlerine erişiminin finansal, coğrafi ve sosyo-kültürel engelleri ile ilgilidir. Toplumsal uygulamaları ve çocuk sağlığı, sağlık hizmetleri yönetimi, acil müdahale ve bulaşıcı ve kronik hastalıkların önlenmesi ve kontrolü alanlarını içerir.
Toplumsal sağlık programlarının muazzam etkisi büyük oranda kanıksanmıştır. Toplumsal sağlık vasıtası ile geliştirilen politikalar ve uygulamaların da katkısı ile, 20. yüzyıl, dünyanın çoğunluğunda, bebek ve çocuk ölüm oranlarında düşüş ve yaşam sürelerinin uzamasındaki devam eden artış ile kayıtlara geçmiştir. Örneğin, Amerikalılar için yaşam beklentisinin 1900'den bu yana otuz yıl, dünya genelinde ise 1990'dan bu yana 6 yıl arttığı tahmin edilmektedir.
Kişisel bakım stratejileri
Kişisel sağlık kısmi olarak insanların kendi sağlıkları hakkında gözlemlediği ve benimsediği aktif, pasif ve desteklenmiş ipuçlarına bağlıdır. Bunlar yolu ile, genellikle kronik bir durum olan bir hastalığın etkilerini önlemek veya minimize etmek için kişisel uygulamaları içerir. Ek olarak yıkanma ve elleri sabun ile yıkama, ; besinleri güvenli olarak depolama, hazırlama ve muamele etme ve birçok diğerleri gibi enfeksiyon ve hastalıkları önlemek için gerekli kişisel hijyen uygulamalarını da içerir. Günlük yaşamın kişisel gözlemlerinden (örneğin, uyku düzenleri, egzersiz davranışı, beslenme ve çevresel özellikler hakkında) toplanan bilgiler, kişisel kararları ve eylemleri (ör. "Sabahları yorgun hissediyorum, bu yüzden farklı bir yastıkta uyumayı deneyeceğim"), ayrıca klinik kararları ve tedavi planları (ör., ayakkabılarının normalden daha sıkı olduğunu fark eden bir hastanın, kalbinin sol tarafında bir yetmezlik şiddetlenmesi olabilir ve sıvı aşırı yüklemesini önlemek için diüretik ilaç alması gerekebilir.) için kullanılabilir.
Kişisel sağlık aynı zamanda kısmi olarak yaşamın sosyal yapısıyla ilgili olabilir. Güçlü sosyal ilişkilerin korunması, gönüllülük ve diğer sosyal aktivitelerin korunması, iyi bir ruh sağlığı ve uzun yaşam süresi ile ilişkilendirilmiştir. Amerika'da yapılan bir araştırma, 70 yaş üzeri yaşlıların, fiziksel sağlık durumuna bakmaksızın sıklıkla gönüllülük aktivitelerinde bulunan yaşlıların, bulunmayanlara göre daha düşük ölüm riski taşıdığını ortaya koymuştur. Singapur'dan başka bir araştırma gönüllülük aktivitelerinde bulunan emeklilerin, bulunmayan emeklilere göre, önemli oranda daha yüksek bilişsel performans puanlarına, daha az depresif belirtilere ve genel olarak daha iyi bir ruhsal sağlığa ve yaşam tatminine sahip olduklarını bildirdi.
Uzun süreli psikolojik stres sağlığı olumsuz yönde etkileyebilir ve yaşlanma, depresif bozukluk ve hastalık belirtileriyle beraber bilişsel bozulmada bir faktör olarak gösterilir. Stres yönetimi, stresi azaltmak veya strese olan direnci yükseltmeye yönelik yöntemlerin uygulanmasıdır. Rahatlama teknikleri stresi rahatlatmaya yönelik fiziksel yöntemlerdir. Bilişsel terapi, meditasyon ve olumlu düşünce, strese olan tepkinin şiddetini düşürerek fayda sağlayan psikolojik yöntemlerdir. Problem çözme ve zaman yönetimi gibi ilgili kabiliyetleri geliştirmek belirsizliği azaltır ve güven duygusunu pekiştirir ve bu da ilgili kabiliyetlerin uygulanabileceği stres yaratan durumlara olan tepkiyi azaltır.
Mesleki
ek olarak, birçok meslek hastalık, rahatsızlık ve diğer uzun-dönem sağlık problemi riskide taşır. En yaygın meslek hastalıkları arasında silikozis ve kömür işçilerinin pnömokonyozu (siyah akciğer hastalığı) dahil olmak üzere çeşitli pnömokonyoz türleri vardır. Astım, birçok çalışanın hassas olduğu başka bir işyeri solunum yolu hastalığıdır. Çalışanlar ayrıca, egzama, dermatit, ürtiker, güneş yanığı ve cilt kanseri gibi deri hastalıklarına karşı hassas olabilirler. Endişe konusu diğer meslek hastalıkları karpal tünel sendromu ve kurşun zehirlenmesini içerir.
Gelişmiş ülkelerde Hizmet sektörü işlerinin sayısı arttıkça, gittikçe daha fazla iş hareketsiz hale geldi ve imalat ve birincil sektör ile ilişkili olanlardan farklı bir sağlık problemleri dizisi ortaya çıkmaya başladı. Obezite oranının artması ve birçok ülkede ve ile ilgili konular gibi çağımıza ait problemler, iş ve sağlık arasındaki etkileşimi daha da karmaşıklaştırmış oldu.
Birçok hükûmet iş sağlığını sosyal bir mesele olarak görmektedir ve çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamak için kamu kuruluşları oluşturmuştur. İngiliz Sağlık ve Güvenlik Yönetimi ve Amerika Birleşik Devletleri'nde, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili araştırmalar yapan Ulusal Mesleki Güvenlik ve Sağlık Enstitüsü ve işçi sağlığı ve güvenliği ile ilgili düzenleme ve politikaları yürüten Mesleki Güvenlik ve Sağlık İdaresi bunlara örnek olarak gösterilebilir.
Ayrıca bakınız
- Ülkelere göre sağlık endeksi
- Dünya Sağlık Günü
- Türkiye'de sağlık
- Sağlık haftası
- Evde sağlık hizmeti
- Genel sağlık sigortası
- Küresel Sağlık Hareketi
- Sağlık yöneticisi
- Irk ve sağlık
- Sağlık coğrafyası
- Evrensel sağlık hizmeti
- Sağlık bilişimi
- Sağlık hukuku
- Sağlık turizmi
- Tek sağlık
- Sağlık memuru
- Sağlık sigortası
- Sağlık teknolojisi
- Sağlık psikolojisi
- Sağlık sosyolojisi
- Sağlıkevi
- Sağlık ocağı
- Sağlık yönetimi
- Sağlık profesyoneli
Kaynakça
- ^ World Health Organization. (2006). Constitution of the World Health Organization 19 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – Basic Documents, Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.
- ^ CDC (5 Nisan 2021). "Benefits of Physical Activity". Centers for Disease Control and Prevention (İngilizce). 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından .
- ^ Stokes, J.; Noren, J.; Shindell, S. (1 Ocak 1982). "Definition of terms and concepts applicable to clinical preventive medicine". Journal of Community Health. 8 (1). ss. 33-41. doi:10.1007/bf01324395. ISSN 0094-5145. (PMID) 6764783.
- ^ World Health Organization (1958). The first ten years of the World Health Organization. Cenevre: WHO. 2 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019.
- ^ a b . phprimer.afmc.ca. 1 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2016.
- ^ World Health Organization. Regional Office for Europe (1984). Health promotion : a discussion document on the concept and principles : summary report of the Working Group on Concept and Principles of Health Promotion, Copenhagen, 9–13 July 1984 (ICP/HSR 602(m01)5 p). Kopenhag: WHO Regional Office for Europe. 2 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019.
- ^ Federal Prevention Initiatives 15 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. U.S. Department of Health and Human Services
- ^ Benz, J; Blakey, C; Oppenheimer, C.C; Scherer, H; Robinson, W.T (2013). "The healthy people initiative: Understanding the user's perspective". Journal of Public Health Management and Practice. 19 (2). ss. 103-09. doi:10.1097/PHH.0b013e318254cc31. (PMID) 23358287.
- ^ History & Development of Healthy People 27 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. U.S. Department of Health and Human Services
- ^ Jonathan, E. Fielding; Shiriki, Kumanyika; Ronald, W. Manderscheid (2013). (PDF). Public Health Reviews. Cilt 35. 2 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019.
- ^ "How stressed are you?". Bbc.co.uk. 6 Kasım 2013. 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2014.
- ^ Jadad, Alejandro R. (1 Kasım 2016). "Creating a pandemic of health: What is the role of digital technologies?". Journal of Public Health Policy (İngilizce). 37 (2). ss. 260-68. doi:10.1057/s41271-016-0016-1. ISSN 0197-5897. (PMID) 27899800.
- ^ . harvardpublichealthreview.org (İngilizce). 7 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2018.
- ^ a b c World Health Organization. The determinants of health. 14 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Geneva. Accessed 12 May 2011.
- ^ Public Health Agency of Canada. What Determines Health? 19 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Ottawa. Accessed 12 May 2011.
- ^ a b c Lalonde, Marc (1974). "A New Perspective on the Health of Canadians." Ottawa: Minister of Supply and Services. 28 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Andreyeva, Tatiana; Chaloupka, Frank J.; Brownell, Kelly D. (2011). "Estimating the potential of taxes on sugar-sweetened beverages to reduce consumption and generate revenue". Preventive Medicine. 52 (6). ss. 413-16. doi:10.1016/j.ypmed.2011.03.013. (PMID) 21443899.
- ^ Housman, Jeff; Dorman, Steve (Eylül–Ekim 2005). "The Alameda County Study: A Systematic, Chronological Review" (PDF). American Journal of Health Education. 36 (5). ss. 302-08. doi:10.1080/19325037.2005.10608200. ISSN 1055-6699. ERIC document number EJ792845. Erişim tarihi: 27 Aralık 2011.
- ^ World Health Organization. The world health report 25 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Geneva.
- ^ Georgia State University. 1998. Health Triangle Slides 11 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Nutter S. (2003) The Health Triangle. Anchor Points, Inc., .
- ^ World Health Organization. The Ottawa Charter for Health Promotion. 20 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Adopted at the First International Conference on Health Promotion, Ottawa, 21 November 1986 – WHO/HPR/HEP/95.1.
- ^ Housman & Dorman 2005, ss. 303–04. "The linear model supported previous findings, including regular exercise, limited alcohol consumption, abstinence from smoking, sleeping 7–8 hours a night, and maintenance of a healthy weight play an important role in promoting longevity and delaying illness and death." Citing Wingard DL, Berkman LF, Brand RJ (1982). "A multivariate analysis of health-related practices: a nine-year mortality follow-up of the Alameda County Study". Am J Epidemiol. 116 (5). ss. 765-75. doi:10.1093/oxfordjournals.aje.a113466. (PMID) 7148802.
- ^ Jadad, A.R. (2013). "On Living a Long, Healthy, and Happy Life, Full of Love, and with no Regrets, until Our Last Breath". Verhaltenstherapie. 23 (4). ss. 287-89. doi:10.1159/000357490. 4 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019.
- ^ UNESCO. The UN World Water Development Report: Facts and Figures – Meeting basic needs. 5 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Accessed 12 May 2011.
- ^ Björk J, Albin M, Grahn P, Jacobsson H, Ardö J, Wadbro J, Ostergren PO (2008). (PDF). Journal of Epidemiology & Community Health. 62 (4). ss. e2. doi:10.1136/jech.2007.062414. (PMID) 18365329. 4 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019.
- ^ Kantola, Jussi Ilari; Barath, Tibor; Nazir, Salman; Andre, Terence (2017). Advances in Human Factors, Business Management, Training and Education | SpringerLink. Advances in Intelligent Systems and Computing (İngilizce). 498. doi:10.1007/978-3-319-42070-7. ISBN .
- ^ Shah, Anup (5 January 2014). "Health Issues." 7 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Global Issues.
- ^ "United Nations Global Issues". Un.org. 8 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019.
- ^ . Intrahealth.org. 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2014.
- ^ World Health Organization (2005). Promoting Mental Health: Concepts, Emerging evidence, Practice: A report of the World Health Organization, Department of Mental Health and Substance Abuse in collaboration with the Victorian Health Promotion Foundation and the University of Melbourne. World Health Organization. Geneva.
- ^ Bos, E.H.; Snippe, E.; de Jonge, P.; Jeronimus, B.F. (2016). "Preserving Subjective Wellbeing in the Face of Psychopathology: Buffering Effects of Personal Strengths and Resources". PLoS ONE. 11 (3). ss. e0150867. doi:10.1371/journal.pone.0150867. (PMC) 4786317 $2. (PMID) 26963923.
- ^ Long, Steven W. . niu.edu.tw
- ^ The numbers count: Mental disorders in America 28 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. nih.gov
- ^ . HealthyChildren.org. 27 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2014.
- ^ . 1 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019.
- ^ a b "OECD Statistics". stats.oecd.org. 14 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019.
- ^ "OECD.StatExtracts, Health, Non-Medical Determinants of Health, Body weight, Overweight or obese population, self-reported and measured, Total population" (Online Statistics). OECD's iLibrary. 2013. 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2013.
- ^ "OECD.StatExtracts, Health, Non-Medical Determinants of Health, Body weight, Obese population, self-reported and measured, Total population" (Online Statistics). OECD's iLibrary. 2013. 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Aralık 2013.
- ^ . Livelifewell.nsw.gov.au. 27 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2014.
- ^ Garrido M; González-Flores D; Marchena AM; Propr E; García-Parra J; Barriga C; Rodríguez A.B. (2013). "A lycopene-enriched virgin olive oil enhances antioxidant status in humans". Journal of the Science of Food and Agriculture. 93 (8). ss. 1820-26. doi:10.1002/jsfa.5972. (PMID) 23225211.
- ^ (İngilizce). Go4Life, National Institute on Aging, US National Institutes of Health. 15 Mayıs 2014. 1 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019.
- ^ Pilkington, Stephanie (7 Ağustos 2013). "Causes and consequences of sleep deprivation in hospitalized patients". Nursing Standard. 27 (49). ss. 35-42. doi:10.7748/ns2013.08.27.49.35.e7649. (PMID) 23924135.
- ^ Shilo Rea (31 Ağustos 2015). . cmu.edu. 11 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2015.
- ^ Patel, Sanjay R.; Hu, Frank B. (17 Ocak 2008). "Short sleep duration and weight gain: a systematic review". Obesity (Silver Spring). 16 (3). ss. 643-53. doi:10.1038/oby.2007.118. (PMC) 2723045 $2. (PMID) 18239586.
- ^ . International Agency for Research on Cancer. 5 Aralık 2007. 20 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2015.
- ^ Hirshkowitz, Max; Whiton, Kaitlyn (14 Ocak 2015). . Sleep Health: Journal of the National Sleep Foundation. 1 (1). ss. 40-43. doi:10.1016/j.sleh.2014.12.010. (PMID) 29073412. 14 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2015.
- ^ Winslow CE (1920). "The Untilled Fields of Public Health". Science. 51 (1306). ss. 23-33. doi:10.1126/science.51.1306.23. (PMID) 17838891.
- ^ Association of Schools of Public Health. Retrieved 2010-06-24
- ^ Hispanics and the Future of America. Access to and Quality of Health Care 16 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Association of Schools of Public Health. Retrieved 2010-6-24.
- ^ World Health Organization. Life expectancy at birth 6 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., accessed 20 April 2011.
- ^ Robert Wood Johnson Foundation. (2008). Health in Everyday Living.
- ^ Harris AH, Thoresen CE (2005). (PDF). Journal of Health Psychology. 10 (6). ss. 739-52. doi:10.1177/1359105305057310. (PMID) 16176953. 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019.
- ^ Schwingel A, Niti MM, Tang C, Ng TP (2009). "Continued work employment and volunteerism and mental well-being of older adults: Singapore longitudinal ageing studies". Age and Ageing. 38 (5). ss. 531-37. doi:10.1093/ageing/afp089. (PMID) 19474036.
- ^ McEwen BS (2006). "Protective and damaging effects of stress mediators: central role of the brain". Dialogues Clin Neurosci. 8 (4). ss. 367-81. (PMC) 3181832 $2. (PMID) 17290796.
![image]()
- ^ HSE (Health and Safety Executive of Great Britain) Skin at work 29 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on June 20, 2009
- ^ "Skin Exposure & Effects". NIOSH Topics. National Institute for Occupational Safety and Health. 30 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ağustos 2012.
- ^ "The National Institute for Occupational Safety and Health". Centers for Disease Control and Prevention. 15 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ağustos 2012.
- ^ "Occupational Safety and Health Administration". U.S. Department of Labor. 14 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ağustos 2012.
- ^ . U.K. Health and Safety Executive. 29 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2012.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yaygin kullanimda ve tipta saglik Dunya Saglik Orgutune gore yalnizca hastalik ve sakatligin olmamasi degil fiziksel zihinsel ve sosyal acidan tam bir iyilik halidir Zaman icinde farkli amaclar icin cesitli tanimlar kullanilmistir Saglik duzenli fiziksel egzersiz ve yeterli uyku gibi saglikli faaliyetlerin tesvik edilmesi ve sigara veya asiri stres gibi sagliksiz faaliyetlerin veya durumlarin azaltilmasi veya bunlardan kacinilmasi yoluyla tesvik edilebilir Sagligi etkileyen bazi faktorler yuksek riskli bir davranista bulunup bulunmama gibi bireysel secimlerden kaynaklanirken digerleri toplumun insanlarin gerekli saglik hizmetlerini almasini kolaylastiracak veya zorlastiracak sekilde duzenlenmis olmasi gibi yapisal nedenlerden kaynaklanmaktadir Genetik bozukluklar gibi diger faktorler ise hem bireysel hem de grup secimlerinin otesindedir Genel saglik turlerine halk sagligi nufus sagligi kadin sagligi erkek sagligi is sagligi cevre sagligi cinsel saglik ureme sagligi ruh sagligi ve baskalari dahildir TarihSagligin anlami tarih boyunca evrim surecinden gecmistir Biyomedikal perspektiften bakacak olursak saglikla ilgili ilk tanimlar vucudun islevlerini yerine getirebilme kabiliyetine odaklanmistir Saglik zaman zaman hastalik tarafindan bozulabilecek normal bir islevsel durum olarak gorulurdu Boyle bir saglik taniminin bir ornegi anatomik fizyolojik ve psikolojik butunluk ile karakterize bir durum kisisel olarak degerli aile is ve toplum rollerini yerine getirme becerisi fiziksel biyolojik psikolojik ve basedebilme yetenegi Daha sonra 1948 de onceki tanimlardan radikal bir ayrimla Dunya Saglik Orgutu WHO daha yuksek hedefli bir tanim onerdi Sagligi genel iyilik hali ile baglayarak yalnizca hastalik ve rahatsizliklarin yoklugu degil fiziksel zihinsel ve sosyal acidan genel iylik hali Bu tanim bazilari tarafindan yenilikci olarak memnuniyetle karsilansa da ayni zamanda belirsiz asiri genis ve olculemez seklinde yorumlar da gelmistir Uzun zaman boyunca pratik olmayan bir ideal olarak rafa kaldiridli ve saglikla ilgili cogu tartisma biyomedikal modelin uygulanabilirligine geri dondu Hastaligi bir durumdan cok bir surec olarak degerlendirmeye dogru bir kayma yasanirken ayni kayma sagligin tanimlamalarinda da yasandi Ayni sekilde WHO 1980 lerdeki saglik promosyon hareketinin gelistirilmesini destekledigi zaman da lider rolu oynadi Bu bir durum degil dinamik olarak esneklik anlaminda baska bir deyisle yasam icin bir kaynak olarak yeni bir saglik anlayisi getirdi 1984 te WHO saglik tanimini bir bireyin veya grubun ozlemlerini gerceklestirme ihtiyaclari karsilama ve cevreyi degistirme veya basa cikma derecesi olarak degistirmistir Saglik gunluk yasam icin bir kaynaktir sosyal ve kisisel kaynaklarin yani sira fiziksel kapasiteleri vurgulayan pozitif bir kavramdir yasamin amaci degildir Boylece saglik homeostazi surdurme ve sorunlardan kurtulma yetenegi anlamina gelir Zihinsel entelektuel duygusal ve sosyal saglik esneklik ve bagimsiz yasam icin kaynak olusturan yeteneklerden olan bireyin stresle basa cikabilmesi ogrenme kabiliyeti ve iliskileri surdurebilme yeteneklerine atifta bulunur Bu sagligin ogretilmesi guclendirilmesi ve ogrenilmesi icin bircok olanak sunar 1970 lerin sonlarindan beri federal Saglikli Insanlar Inisiyatifi Birlesik Devletlerin populasyonun sagligini iyilestirme yaklasiminin gorulur bir parcasi olmustur Her onyilda bir Saglikli Insanlar in yeni bir surumu yayinlanir Sagligin iyilestirilmesine yonelik guncellenmis hedefleri icerir ve sonraki on yil boyunca bu ilerleme noktasindaki degerlendirme veya eksiklikler ile konu alanlarini ve olculebilir amaclari belirler Ilerleme bircok hedefle sinirlandirilmistir ve Saglikli Insanlar in merkezi olmayan ve koordine edilmemis bir ABD saglik sistemi baglaminda sonuclari sekillendirmedeki etkinligi konusunda endiselere yol acmistir Saglikli Insanlar 2020 sagligin tesviki ve gelistirilmesine ve onleyici yaklasimlara daha fazla onem verir ve sagligin sosyal belirleyicilerinin ele alinmasinin onemine odaklanir Yeni genisletilmis dijital arayuz gecmiste uretilen hacimli basili kitaplara kiyasla kullanimi ve yayilmasini kolaylastiriyor Bu degisikliklerin Saglikli Insanlara etkisi onumuzdeki yillarda belirlenecek Saglik sorunlarini onlemek veya iyilestirmek ve insanlarda sagligi korumak icin sistematik faaliyetler tarafindan ustlenilir Hayvan sagligi ile ilgili uygulamalar veterinerlik bilimleri tarafindan saglanir Saglikli terimi ayni zamanda canli olmayan bircok cesit organizma ve veya saglikli cevre ve bunlarin insan faydasina etkileri gibi kavramlar cercevesinde de kullanilir Saglik hizmeti mudahalelerine ve bir kisinin cevresine ek olarak bireylerin saglik durumunu etkileyen gecmisleri yasam tarzlari ve ekonomik sosyal kosullari ve maneviyatlari dahil bircok baska faktorun oldugu bilinmektedir Bunlar sagligin belirleyicileri olarak adlandirilirlar Calismalarin gosterdigine gore yuksek duzeyde stres insan sagligini etkileyebiliyor 21 yuzyilin ilk onyilinda insan sagligini iyilestirmeye yonelik cabalarin performansini degerlendirmek icin ana gostergeler olacak sekilde sagligin bir yetenek olarak kavramsallastirilmasi oz degerlendirmeler icin kapiyi acti Birden fazla kronik hastaligin varliginda veya bir olumcul durumda bile her insana saglikli hissetme firsati yaratti ve ayni zamanda hastaliklarin gorulme sikliginin azaltilmasina odaklanan geleneksel yaklasimdan uzakta saglik belirleyicilerinin yeniden incelenmesi icin firsat yaratti BelirleyicilerGenel olarak bir bireyin yasadigi genel sartlar hem saglik durumu hem de yasam kalitesinin belirlenmesinde buyuk oneme sahiptir Sagligin yalnizca gelistirilmesi ve uygulanmasiyla degil ayni zamanda bireyin ve toplumun cabalari ve akillica yapilmis yasam tarzi secenekleri ile surduruldugu ve iyilestirildigi giderek artan bir sekilde kabul edilmektedir Dunya Saglik Orgutu ne WHO gore sagligin ana belirleyicileri sosyal ve ekonomik cevre fiziksel cevre ve kisinin bireysel ozelliklerini ve davranislarini icerir Daha spesifik olarak insanlarin saglikli veya sagliksiz olup olmadigini etkiledigi tespit edilen temel faktorler asagidakileri icerir Gelir ve sosyal sinif aglari Egitim ve okuryazarlik Is calisma kosullari Sosyal cevre Fiziksel cevre Kisisel saglik uygulamalari ve basedebilme kabiliyeti Saglikli cocuk gelisimi Biyoloji ve genetik Saglik hizmetleri Cinsiyet Kultur 1966 yilinda CDC nin cicek hastaligi mucadele ekibinde Farkli kurum ve alanlardan artan sayida calisma ve rapor saglik ve farkli faktorler arasindaki baglantilari incelemektedir Bu faktorlerden bazilari yasam tarzlari ortam ve saglik politikasidir Son yillarda bircok ulkede uygulanmaya baslanilan spesifik bir saglik politikasi seker vergisinin getirilmesiydi Ozellikle gencler arasinda obezite ile ilgili endiselerin artmasiyla icecek vergileri ortaya cikti Sekerli tatlandirilmis icecekler obezite ile olan baglantilarinin artan kanitlariyla obezite karsiti girisimlerin hedefi haline gelmistir Kaliforniya da 1974 teki Kanada dan ve saglik hizmetlerine erisim ve halk sagligi sonuclarinin iyilestirilmesi de dahil olmak uzere kuresel saglik konularina odaklanan Dunya Saglik Orgutu nun dizileri bunlardan bazilaridir Saglik alani kavrami tibbi bakim dan farkli olarak Kanada dan gelen Lalonde raporundan cikti Rapor bireyin sagliginin kilit belirleyicileri olarak birbirine bagimli uc alan belirledi Bunlar Yasamtarzi hastalik veya olume katkida bulundugu veya sebep oldugu soylenebilecek kisisel kararlarin bireyin kontrolunde olan toplam etkisi Cevresel insan vucudu disindaki saglikla ilgili ve uzerinde bireyin cok az kontrol sahibi oldugu veya hic olmadigi tum konular Biyomedikal genetik yapinin insan vucudunda gelisen fiziksel ve zihinsel sagligin tum yonleri Sagligin korunmasi ve tesviki bazen saglik ucgeni olarak da adlandirilan fiziksel zihinsel ve sosyal iyiligin farkli birlesimleriyle saglanir Dunya Saglik Orgutu nun 1986 yilinda yayinlanan sagligin bir durum veya hayatin amaci degil gunluk yasam icin bir kaynak oldugunu belirtti Saglik sosyal kapasitelerin yani sira sosyal ve kisisel kaynaklari da vurgulayan olumlu bir kavramdir Yasam tarzi konularinda ve islevsel saglikla iliskiler uzerinde daha fazla duran Alameda BOlge Calismasi ndan elde edilen veriler insanlarin sagliklarini duzenli egzersiz yeterince uyku dogada zaman gecirrmek saglikli korumak ve alkol kullanimini sinirlamak ve sigara kullanimindan kacinmak suretiyle gelistirmelerini onerir Birden fazla kronik hastaligi veya olumcul hastaligi olan insanlarin bile kendilerini saglikli gorebildigi uzere saglik ve hastalik bir arada bulunabilir Cevre bireylerin saglik durumunu etkileyen onemli bir faktor olarak belirtilmektedir Bu dogal cevre insa edilmis cevre ve sosyal cevre ozelliklerini icerir Temiz su ve hava yeterli ozelliklerde barinak ve guvenli toplumlar ve gibi faktorlerin hepsinin ozellikle de bebeklerin ve cocuklarin sagligi olmak uzere genel olarak sagliga katkida bulundugu bulunmustur Bazi calismalar yerlesim yerlerinde dogal alanlar ve rekreasyon alanlari gibi faktorlerin bulunmamasinin genel saglik ve iyilik durumu ile baglantili olan kisisel memnuniyetin dusmesine ve obezite seviyelerinin yukselmesine yol actigini gostermistir Dogal ortamlarda harcanan zamandaki artisin bireylerin kendi yaptiklari saglik durumu degerlendirmelerinde olumlu sonuclar ile iliskili oldugu gosterilmistir Bu durum kentsel mahallelerde dogal alanlarin saglik uzerindeki olumlu etkilerinin kamu politikasi ve arazi kullaniminda dikkate alinmasi gerektigini ileri surmektedir Genetik veya ebeveynlerden kalitsal ozellikler de bireylerin ve toplumlarin saglik durumlarinin belirlenmesinde rol oynar Bu bireylerin iile beraber olduklari suredeki yasam tarzlariyla gelistirdikleri aliskanliklar ve davranislar kadar bazi hastaliklara olan ve saglik kosullarini kapsayabilir Ornegin genetik insanlarin zihinsel duygusal veya fiziksel olarak ile bas etme biciminde rol oynayabilir Obezite Amerika Birlesik Devletleri nde kotu ruh sagligina katkida bulunan ve cok sayida insanin hayatinda strese neden olan onemli bir sorundur Potansiyel konular Dunyada bir dizi saglik sorunu yaygindir Hastalik bunlarin en yaygin olanlarindan biridir Globalissues org a gore her yil yaklasik 36 milyon kisi kardiyovaskuler hastalik kanser diyabet ve kronik akciger hastaligi dahil olmak uzere bulasici olmayan hastaliklardan olmektedir Shah 2014 Hem viral hem de bakteriyel bulasici hastaliklar arasinda AIDS HIV tuberkuloz ve sitma her yil milyonlarca olume neden olan en yaygin olanlardir Shah 2014 Ozellikle cocuklar arasinda olume neden olan veya diger saglik sorunlarina katkida bulunan bir diger saglik sorunu yetersiz beslenmedir Yetersiz beslenmenin en cok etkiledigi gruplardan biri kucuk cocuklardir 5 yasin altindaki yaklasik 7 5 milyon cocuk genellikle yiyecek bulmak veya yemek yapmak icin para bulunamamasindan dolayi yetersiz beslenmeden olmektedir Bedensel yaralanmalar da dunya capinda yaygin bir saglik sorunudur Kirik kemikler catlaklar ve yaniklar dahil olmak uzere bu yaralanmalar genel olarak yaralanma veya yaralanmanin siddetinden kaynaklanan enfeksiyonlar gibi nedenlerden dolayi bireylerin yasam kalitesini dusurebilir veya olumlere neden olabilir Moffett 2013 Cogu zaman yasam tarzi secimleri kotu saglik durumuna katki koyan faktorlerdendir Bunlar sigara icmek asiri yemek yemek asiri kisitlayici bir diyet uygulamak ve buna bagli olarak zayif bir diyet olabilir Hareketsizlik genel saglik sorunlarina ve uyku eksikligi asiri alkol tuketimi ve agiz hijyeni ihmaline katkida bulunabilir Moffett 2013 Ayrica kisi tarafindan miras alinan ve kisiyi ne kadar etkilediklerine ve ne zaman ortaya ciktiklarina gore degisebilen genetik bozukluklar da vardir Bu saglik sorunlarinin cogunlugu onlenebilir olmasina ragmen global kotu saglik durumuna en buyuk katki yaklasik 1 milyar insanin saglik hizmeti sistemlerine erisememesidir Shah 2014 Muhtemelen en yaygin ve zararli saglik sorunu pek cok insanin kaliteli cozumlere erisiminin olmamasidir Ruh sagligiDunya Saglik Orgutu zihinsel sagligi bireyin kendi yeteneklerini gerceklestirdigi yasamin normal stresleriyle bas edebildigi uretken ve verimli bir sekilde calisabilecegi ve toplumuna katkida bulunabildigi bir iyilik hali olarak tanimlar Ruh Sagligi sadece akil hastaliginin yoklugu degildir Akil hastaligi sosyal ve duygusal refahi ve insanlarin yasamlarini ve uretkenliklerini etkileyen bilissel duygusal ve davranissal kosullar yelpazesi olarak tanimlanmaktadir Zihinsel bir hastaliga sahip olmak bir kisinin zihinsel isleyisini gecici veya kalici olarak ciddi sekilde bozabilir Diger terimler sunlardir zihinsel saglik sorunu hastalik bozukluk islev bozuklugu ABD de 18 yas ve ustu tum yetiskinlerin yaklasik beste biri akil hastaligi tanisi konulabilecek vaziyettedir Zihinsel hastaliklar ABD ve Kanada da en buyuk engellilik nedenidir Ornekler arasinda sizofreni ADHD major depresif bozukluk bipolar bozukluk anksiyete bozuklugu travma sonrasi stres bozuklugu ve otizm vardir Bircok genc toplumun baskilarina ve karsilastiklari sosyal sorunlara yanit olarak zihinsel saglik sorunlarindan muzdariptir Genclerde gorulen temel zihinsel saglik sorunlarindan bazilari sunlardir depresyon yeme bozukluklari ve uyusturucu bagimliligi Bu saglik sorunlarinin olmasini engellemenin zihinsel saglik sorunlarindan muzdarip bir gencle iyi kurmak gibi bircok yolu vardir Ruh sagligi bozukluklari tedavi edilebilir ve genclerin davranislarina ozen gostermek yardimci olabilir Asagidakiler de dahil olmak uzere bircok faktor ruh sagligi sorunlarina katkida bulunur Genler veya beyin kimyasi gibi biyolojik faktorler Travma veya istismar gibi yasam deneyimleri Akil sagligi sorunlarinin ailedeki tarihiSagligi KorumaSaglikli kalmak icin kisisel stratejiler ve duzenli mudahaleler kadar saglik hizmetleri bilgi birikiminin ve uygulamalarinin evrimlesmesi ile de sekilllenen devamli bir surectir Diyet 2010 yilinda kilolu veya obez nufus orani Bilgi kaynagi OECD s iLibrary 2010 yilinda obez nufus orani Bilgi Kaynagi OECD s iLibrary Kisisel sagligi korumanin onemli bir yolu saglikli beslenmedir Saglikli beslenme vucuda besinleri saglayan bircok cesit bitkisel ve hayvansal besinleri icerir Bu besinler vucuda enerji verir ve islevlerini surdurmesini saglar Besinler kemiklerin kaslarin ve tendonlarin yapilanmasina ve guclenmesine ve ayni zamanda vucut proseslerinin ayarlanmasina yardimci olur or kan basinci bolumlere ayrilmis saglikli yiyeceklerin piramit seklindeki bir rehberidir Her bolum her bir gida grubu icin onerilen alim miktarini gostermektedir yani Protein Yag Karbonhidratlar ve Sekerler Saglikli yiyecek secimleri yapmak onemlidir cunku kalp hastaligi riskini ve bazi kanser turlerinin gelisme ihtimalini azaltabilir ve saglikli bir kilonun korunmasina katkida bulunacaktir Akdeniz diyeti fenoller ve alkaloidler gibi bazi biyoaktif bilesikleri icerdiginden dolayi sagligi tesvik edici etkilerle sikca iliskilendirilir Egzersiz Fiziksel egzersiz fiziksel zindeligi ve genel saglik ve iyilik halini arttirir veya korumaya yardimci olur kaslari guclendirir ve kardiyovaskuler sistemi gelistirir ne gore 4 tip egzersiz vardir dayaniklilik esneklik ve Uyku Uyku sagligi korumak icin temel bir bilesendir Cocuklarda uyku buyume ve gelisme icin de hayati onem tasir Devam eden uykusuzluk bazi kronik saglik sorunlari icin artmis bir risk ile iliskilendirilmistir Ek olarak uykusuzlugun hem hastaliklara duyarliligi arttirdigi hem de iyilesme surelerinin uzamasi ile korele oldugu gosterilmistir Bir calismada gece de alti saat veya daha az uyuyan kronik uyku yetersizligi olan kisilerin gece yedi saat veya daha fazla uyudugunu bildirenlere gore soguk alginligi olasiliginin dort kat daha fazla oldugu bulundu Uykunun insan metabolizmasinin ayarlanmasinda onemli bir rolu vardir ve uykusuzluk kilo kaybina yol acabilir ya da kilo vermeyi zorlastirabilir Buna ek olarak Dunya Saglik Orgutu ne bagli kanser arastirma kurumu olan Uluslararasi Kanser Arastirma Ajansi 2007 yilinda yayinladigi bir deklerasyonda ozellikle uyku duzenini bozan uzun sureli gece islerine vurgu yaparak sarkadyen ritimlerini bozan calisma saatlerinin insanlar uzerinde muhtemelen kanserojen etki yarattigini bildirdi 2015 yilinda Ulusal Uyku Merkezi yasa gore uyku ihtiyaclari ile ilgili guncellenmis tavsiyeler dizisi yayinladi ve normal uyku araliginin disinda uyumayi aliskanlik haline getirmis bireylerin ciddi saglik sorunlarinin belirtilerini ve semptomlarini gosterebilecegini ve eger bu bilerek yapiliyorsa sagligin ve genel iyilik halinin tehlikeye atiliyor olabilecegini bildirdi Yas ve Durum Uyku IhtiyaclariYenidoganlar 0 3 ay 14 17 saatBebekler 4 11 ay 12 15 saatBebekler 1 2 yas 11 14 saatOkul Oncesi 3 5 yas 10 13 saatCocuklar 6 13 yas 9 11 saatGencler 14 17 yas 8 10 saatYetiskinler 18 64 yas 7 9 saatYaslilar 65 yas ve uzeri 7 8 saatBilimin rolu source source source source Hollanda Halk Sagligi Servisi Mayis 1946 da yerlileri icin tibbi bakim hizmeti verirken Saglik bilimleri bilimin saglik uzerine odaklanan bir dalidir Saglik bilimine iki ana yaklasim vardir insan vucudunun ve hayvanlarin nasil isledigini anlamak icin insan vucudunun ve saglikla ilgili konularin calisilmasi ve arastirilmasi ve bu bilginin sagligi gelistirmek ve hastaliklari ve diger fiziksel ve ruhsal bozukluklari onleme ve tedavi etme amaciyla uygulanmasi Bilim biyoloji biyokimya fizik epidemiyoloji farmakoloji dahil olmak uzere bircok alt alan uzerine kuruludur Uygulamali saglik bilimleri biyomedikal muhendislik biyoteknoloji ve gibi alanlardaki uygulamalarla insan sagligini daha iyi anlayip gelistirmeye calismaktadir Sagligi gelistirmek icin saglik bilimleri ile gelistirilmis prensipler ve uygulamalar temelindeki organize mudahaleler tip hemsirelik beslenme eczacilik sosyal hizmet psikoloji fizik tedavi ve diger araciligi ile yurutulmektedir Klinik uzmanlar bireysel saglik uzerine odaklanirken toplumsal saglik uzmanlari ise toplumlarin ve populasyonlarin genel sagligi ile ilgilenir Isyeri sagligi programlari calisanlarin sagligini ve genel iyilik halini gelistirmek icin okul saglik hizmetleri ise cocuklarin sagligi ve genel iyilik halini gelistirmek icin benimsenmistir Toplumsal sagligin rolu Posta pulu Yeni Zelanda 1933 Toplumsal saglik degisik sekillerde tanitilir ve tasvir edilir Toplumsal saglik toplumlarin ozel ve resmi kurumlarin topluluklarin ve bireylerin organize cabalari ve bilincli secimleri vasitasi ile hastaliklari onleme yasam surelerini uzatma ve sagligi gelistirmenin bilimi ve sanati olarak aciklanir Nufus sagligi analizine dayanarak bir toplulugun genel sagligina yonelik tehditlerle ilgilenir Soz konusu populasyon bir avuc insan kadar az olabilecegi gibi birden fazla kitada yasayan insanlar kadar fazla da olabilir ornegin pandemik Toplumsal saglik bircok alt alana sahiptir ancak tipik olarak epidemiyoloji biyoistatistik ve saglik hizmetleri disiplinlerarasi kategorilerini icerir Cevresel Saglik ve alanlari da onemli toplumsal saglik alt kategorileridir Toplumsal saglik ile ilgili mudahalelerin odak noktasi topluluklar cevrenin izlenmesi suretiyle hastaliklari sakatlanmalari ve diger saglik durumlarini onlemek ve yonetmektir Amaci yurutulmesi saglik politikalarinin gelistirilmesi hizmet uygulamalari ve yurutulen arastirmalar ile saglik sorunlarinin onune gecmek veya tekrarini onlemektir Bir salgin durumunda oldugu gibi cogu zaman bir hastaligi tedavi edebilmek ya da bir patojeni kontrol altina alabilmek hayati onem tasir Asilamayi ve prezervatif kullanimini tesvik eden egitim kampanyalari buna karsi direncin ustesinden gelmek de dahil dahil olacak sekilde Asilama programlari ve nin yayilmasini onlemek icin prezervatif dagitilmasi ortak onleyici halk sagligi onlemlerine ornek olarak verilebilir ayni zamanda ulkelerin kitalarin veya dunyanin degisik bolgelerindeki saglik ile ilgili esitsizlikleri sinirlandirmak icin cesitli eylemlerde bulunur Bir durum bireylerin veya toplumlarin saglik hizmetlerine erisiminin finansal cografi ve sosyo kulturel engelleri ile ilgilidir Toplumsal uygulamalari ve cocuk sagligi saglik hizmetleri yonetimi acil mudahale ve bulasici ve kronik hastaliklarin onlenmesi ve kontrolu alanlarini icerir Toplumsal saglik programlarinin muazzam etkisi buyuk oranda kaniksanmistir Toplumsal saglik vasitasi ile gelistirilen politikalar ve uygulamalarin da katkisi ile 20 yuzyil dunyanin cogunlugunda bebek ve cocuk olum oranlarinda dusus ve yasam surelerinin uzamasindaki devam eden artis ile kayitlara gecmistir Ornegin Amerikalilar icin yasam beklentisinin 1900 den bu yana otuz yil dunya genelinde ise 1990 dan bu yana 6 yil arttigi tahmin edilmektedir Kisisel bakim stratejileri Ellerini yikayan bir bayan 1655 Kisisel saglik kismi olarak insanlarin kendi sagliklari hakkinda gozlemledigi ve benimsedigi aktif pasif ve desteklenmis ipuclarina baglidir Bunlar yolu ile genellikle kronik bir durum olan bir hastaligin etkilerini onlemek veya minimize etmek icin kisisel uygulamalari icerir Ek olarak yikanma ve elleri sabun ile yikama besinleri guvenli olarak depolama hazirlama ve muamele etme ve bircok digerleri gibi enfeksiyon ve hastaliklari onlemek icin gerekli kisisel hijyen uygulamalarini da icerir Gunluk yasamin kisisel gozlemlerinden ornegin uyku duzenleri egzersiz davranisi beslenme ve cevresel ozellikler hakkinda toplanan bilgiler kisisel kararlari ve eylemleri or Sabahlari yorgun hissediyorum bu yuzden farkli bir yastikta uyumayi deneyecegim ayrica klinik kararlari ve tedavi planlari or ayakkabilarinin normalden daha siki oldugunu fark eden bir hastanin kalbinin sol tarafinda bir yetmezlik siddetlenmesi olabilir ve sivi asiri yuklemesini onlemek icin diuretik ilac almasi gerekebilir icin kullanilabilir Kisisel saglik ayni zamanda kismi olarak yasamin sosyal yapisiyla ilgili olabilir Guclu sosyal iliskilerin korunmasi gonulluluk ve diger sosyal aktivitelerin korunmasi iyi bir ruh sagligi ve uzun yasam suresi ile iliskilendirilmistir Amerika da yapilan bir arastirma 70 yas uzeri yaslilarin fiziksel saglik durumuna bakmaksizin siklikla gonulluluk aktivitelerinde bulunan yaslilarin bulunmayanlara gore daha dusuk olum riski tasidigini ortaya koymustur Singapur dan baska bir arastirma gonulluluk aktivitelerinde bulunan emeklilerin bulunmayan emeklilere gore onemli oranda daha yuksek bilissel performans puanlarina daha az depresif belirtilere ve genel olarak daha iyi bir ruhsal sagliga ve yasam tatminine sahip olduklarini bildirdi Uzun sureli psikolojik stres sagligi olumsuz yonde etkileyebilir ve yaslanma depresif bozukluk ve hastalik belirtileriyle beraber bilissel bozulmada bir faktor olarak gosterilir Stres yonetimi stresi azaltmak veya strese olan direnci yukseltmeye yonelik yontemlerin uygulanmasidir Rahatlama teknikleri stresi rahatlatmaya yonelik fiziksel yontemlerdir Bilissel terapi meditasyon ve olumlu dusunce strese olan tepkinin siddetini dusurerek fayda saglayan psikolojik yontemlerdir Problem cozme ve zaman yonetimi gibi ilgili kabiliyetleri gelistirmek belirsizligi azaltir ve guven duygusunu pekistirir ve bu da ilgili kabiliyetlerin uygulanabilecegi stres yaratan durumlara olan tepkiyi azaltir Meslekiek olarak bircok meslek hastalik rahatsizlik ve diger uzun donem saglik problemi riskide tasir En yaygin meslek hastaliklari arasinda silikozis ve komur iscilerinin pnomokonyozu siyah akciger hastaligi dahil olmak uzere cesitli pnomokonyoz turleri vardir Astim bircok calisanin hassas oldugu baska bir isyeri solunum yolu hastaligidir Calisanlar ayrica egzama dermatit urtiker gunes yanigi ve cilt kanseri gibi deri hastaliklarina karsi hassas olabilirler Endise konusu diger meslek hastaliklari karpal tunel sendromu ve kursun zehirlenmesini icerir Gelismis ulkelerde Hizmet sektoru islerinin sayisi arttikca gittikce daha fazla is hareketsiz hale geldi ve imalat ve birincil sektor ile iliskili olanlardan farkli bir saglik problemleri dizisi ortaya cikmaya basladi Obezite oraninin artmasi ve bircok ulkede ve ile ilgili konular gibi cagimiza ait problemler is ve saglik arasindaki etkilesimi daha da karmasiklastirmis oldu Bircok hukumet is sagligini sosyal bir mesele olarak gormektedir ve calisanlarin saglik ve guvenligini saglamak icin kamu kuruluslari olusturmustur Ingiliz Saglik ve Guvenlik Yonetimi ve Amerika Birlesik Devletleri nde is sagligi ve guvenligi ile ilgili arastirmalar yapan Ulusal Mesleki Guvenlik ve Saglik Enstitusu ve isci sagligi ve guvenligi ile ilgili duzenleme ve politikalari yuruten Mesleki Guvenlik ve Saglik Idaresi bunlara ornek olarak gosterilebilir Ayrica bakinizUlkelere gore saglik endeksi Dunya Saglik Gunu Turkiye de saglik Saglik haftasi Evde saglik hizmeti Genel saglik sigortasi Kuresel Saglik Hareketi Saglik yoneticisi Irk ve saglik Saglik cografyasi Evrensel saglik hizmeti Saglik bilisimi Saglik hukuku Saglik turizmi Tek saglik Saglik memuru Saglik sigortasi Saglik teknolojisi Saglik psikolojisi Saglik sosyolojisi Saglikevi Saglik ocagi Saglik yonetimi Saglik profesyoneliKaynakca World Health Organization 2006 Constitution of the World Health Organization 19 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Basic Documents Forty fifth edition Supplement October 2006 CDC 5 Nisan 2021 Benefits of Physical Activity Centers for Disease Control and Prevention Ingilizce 14 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Stokes J Noren J Shindell S 1 Ocak 1982 Definition of terms and concepts applicable to clinical preventive medicine Journal of Community Health 8 1 ss 33 41 doi 10 1007 bf01324395 ISSN 0094 5145 PMID 6764783 World Health Organization 1958 The first ten years of the World Health Organization Cenevre WHO 2 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2019 a b phprimer afmc ca 1 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Haziran 2016 World Health Organization Regional Office for Europe 1984 Health promotion a discussion document on the concept and principles summary report of the Working Group on Concept and Principles of Health Promotion Copenhagen 9 13 July 1984 ICP HSR 602 m01 5 p Kopenhag WHO Regional Office for Europe 2 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2019 Federal Prevention Initiatives 15 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde U S Department of Health and Human Services Benz J Blakey C Oppenheimer C C Scherer H Robinson W T 2013 The healthy people initiative Understanding the user s perspective Journal of Public Health Management and Practice 19 2 ss 103 09 doi 10 1097 PHH 0b013e318254cc31 PMID 23358287 History amp Development of Healthy People 27 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde U S Department of Health and Human Services Jonathan E Fielding Shiriki Kumanyika Ronald W Manderscheid 2013 PDF Public Health Reviews Cilt 35 2 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2019 How stressed are you Bbc co uk 6 Kasim 2013 2 Mart 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mart 2014 Jadad Alejandro R 1 Kasim 2016 Creating a pandemic of health What is the role of digital technologies Journal of Public Health Policy Ingilizce 37 2 ss 260 68 doi 10 1057 s41271 016 0016 1 ISSN 0197 5897 PMID 27899800 harvardpublichealthreview org Ingilizce 7 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2018 a b c World Health Organization The determinants of health 14 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Geneva Accessed 12 May 2011 Public Health Agency of Canada What Determines Health 19 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ottawa Accessed 12 May 2011 a b c Lalonde Marc 1974 A New Perspective on the Health of Canadians Ottawa Minister of Supply and Services 28 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Andreyeva Tatiana Chaloupka Frank J Brownell Kelly D 2011 Estimating the potential of taxes on sugar sweetened beverages to reduce consumption and generate revenue Preventive Medicine 52 6 ss 413 16 doi 10 1016 j ypmed 2011 03 013 PMID 21443899 Housman Jeff Dorman Steve Eylul Ekim 2005 The Alameda County Study A Systematic Chronological Review PDF American Journal of Health Education 36 5 ss 302 08 doi 10 1080 19325037 2005 10608200 ISSN 1055 6699 ERIC document number EJ792845 Erisim tarihi 27 Aralik 2011 World Health Organization The world health report 25 Agustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Geneva Georgia State University 1998 Health Triangle Slides 11 Agustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nutter S 2003 The Health Triangle Anchor Points Inc 0 9748760 0 3 World Health Organization The Ottawa Charter for Health Promotion 20 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Adopted at the First International Conference on Health Promotion Ottawa 21 November 1986 WHO HPR HEP 95 1 Housman amp Dorman 2005 ss 303 04 The linear model supported previous findings including regular exercise limited alcohol consumption abstinence from smoking sleeping 7 8 hours a night and maintenance of a healthy weight play an important role in promoting longevity and delaying illness and death Citing Wingard DL Berkman LF Brand RJ 1982 A multivariate analysis of health related practices a nine year mortality follow up of the Alameda County Study Am J Epidemiol 116 5 ss 765 75 doi 10 1093 oxfordjournals aje a113466 PMID 7148802 Jadad A R 2013 On Living a Long Healthy and Happy Life Full of Love and with no Regrets until Our Last Breath Verhaltenstherapie 23 4 ss 287 89 doi 10 1159 000357490 4 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2019 UNESCO The UN World Water Development Report Facts and Figures Meeting basic needs 5 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Accessed 12 May 2011 Bjork J Albin M Grahn P Jacobsson H Ardo J Wadbro J Ostergren PO 2008 PDF Journal of Epidemiology amp Community Health 62 4 ss e2 doi 10 1136 jech 2007 062414 PMID 18365329 4 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2019 Kantola Jussi Ilari Barath Tibor Nazir Salman Andre Terence 2017 Advances in Human Factors Business Management Training and Education SpringerLink Advances in Intelligent Systems and Computing Ingilizce 498 doi 10 1007 978 3 319 42070 7 ISBN 978 3 319 42069 1 Shah Anup 5 January 2014 Health Issues 7 Agustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Global Issues United Nations Global Issues Un org 8 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2019 Intrahealth org 17 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mart 2014 World Health Organization 2005 Promoting Mental Health Concepts Emerging evidence Practice A report of the World Health Organization Department of Mental Health and Substance Abuse in collaboration with the Victorian Health Promotion Foundation and the University of Melbourne World Health Organization Geneva Bos E H Snippe E de Jonge P Jeronimus B F 2016 Preserving Subjective Wellbeing in the Face of Psychopathology Buffering Effects of Personal Strengths and Resources PLoS ONE 11 3 ss e0150867 doi 10 1371 journal pone 0150867 PMC 4786317 2 PMID 26963923 Long Steven W niu edu tw The numbers count Mental disorders in America 28 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde nih gov HealthyChildren org 27 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mart 2014 1 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2019 a b OECD Statistics stats oecd org 14 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2019 OECD StatExtracts Health Non Medical Determinants of Health Body weight Overweight or obese population self reported and measured Total population Online Statistics OECD s iLibrary 2013 2 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2013 OECD StatExtracts Health Non Medical Determinants of Health Body weight Obese population self reported and measured Total population Online Statistics OECD s iLibrary 2013 2 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Aralik 2013 Livelifewell nsw gov au 27 Subat 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mart 2014 Garrido M Gonzalez Flores D Marchena AM Propr E Garcia Parra J Barriga C Rodriguez A B 2013 A lycopene enriched virgin olive oil enhances antioxidant status in humans Journal of the Science of Food and Agriculture 93 8 ss 1820 26 doi 10 1002 jsfa 5972 PMID 23225211 Ingilizce Go4Life National Institute on Aging US National Institutes of Health 15 Mayis 2014 1 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2019 Pilkington Stephanie 7 Agustos 2013 Causes and consequences of sleep deprivation in hospitalized patients Nursing Standard 27 49 ss 35 42 doi 10 7748 ns2013 08 27 49 35 e7649 PMID 23924135 Shilo Rea 31 Agustos 2015 cmu edu 11 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Kasim 2015 Patel Sanjay R Hu Frank B 17 Ocak 2008 Short sleep duration and weight gain a systematic review Obesity Silver Spring 16 3 ss 643 53 doi 10 1038 oby 2007 118 PMC 2723045 2 PMID 18239586 International Agency for Research on Cancer 5 Aralik 2007 20 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Kasim 2015 Hirshkowitz Max Whiton Kaitlyn 14 Ocak 2015 Sleep Health Journal of the National Sleep Foundation 1 1 ss 40 43 doi 10 1016 j sleh 2014 12 010 PMID 29073412 14 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Kasim 2015 Winslow CE 1920 The Untilled Fields of Public Health Science 51 1306 ss 23 33 doi 10 1126 science 51 1306 23 PMID 17838891 Association of Schools of Public Health Retrieved 2010 06 24 Hispanics and the Future of America Access to and Quality of Health Care 16 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Association of Schools of Public Health Retrieved 2010 6 24 World Health Organization Life expectancy at birth 6 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde accessed 20 April 2011 Robert Wood Johnson Foundation 2008 Health in Everyday Living Harris AH Thoresen CE 2005 PDF Journal of Health Psychology 10 6 ss 739 52 doi 10 1177 1359105305057310 PMID 16176953 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2019 Schwingel A Niti MM Tang C Ng TP 2009 Continued work employment and volunteerism and mental well being of older adults Singapore longitudinal ageing studies Age and Ageing 38 5 ss 531 37 doi 10 1093 ageing afp089 PMID 19474036 McEwen BS 2006 Protective and damaging effects of stress mediators central role of the brain Dialogues Clin Neurosci 8 4 ss 367 81 PMC 3181832 2 PMID 17290796 HSE Health and Safety Executive of Great Britain Skin at work 29 Agustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on June 20 2009 Skin Exposure amp Effects NIOSH Topics National Institute for Occupational Safety and Health 30 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Agustos 2012 The National Institute for Occupational Safety and Health Centers for Disease Control and Prevention 15 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Agustos 2012 Occupational Safety and Health Administration U S Department of Labor 14 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Agustos 2012 U K Health and Safety Executive 29 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2012