Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tanzimat edebiyatı, Tanzimat döneminin kültürel ve siyasi hareketlerinin sonucu olarak ortaya çıkmış edebiyat akımı. 3 Kasım 1839'daMustafa Reşid Paşa tarafından ilan edilen Gülhane Hattı Hümayunu da denilen yenileşme beratının yürürlüğe konmuş olmasından doğmuştur. Bu olay daha sonraları Tanzimat Fermanı olarak adlandırılacak, gerek siyasi alanda gerek edebî ve gerekse toplumsal hayatta batıya yönelmenin resmi bir belgesi sayılacaktır. Şinasi ile Agah Efendi'nin birlikte çıkarmış olduğu Tercüman-ı Ahval bu edebiyatın başlangıcı olarak kabul edilir.
Siyasi dönem özellikleri
18. yy Osmanlı İmparatorluğu'nda artık (gerileme) ve (çöküş devrinin) başladığı dönemdir. Ardı ardına alınan yenilgiler, geniş Osmanlı topraklarında birbiri ardına gelen isyanlar, yönetimi bir arayış içine çekmiş, III. Selim devrinde ilk kez orduda yapılan ıslahat hareketlerinin üstünlüğü karşısında imparatorluk yönünü batıya çevirmek zorunda kalmıştır. Gülhane Hattı Hümayunu'nun yürürlüğe konmuş olmasıyla her alanda bir yenileşme hareketi başlamıştır. Okullarda öğretimin Türkçeye dönmesi, gazeteciliğin başlaması ve gelişen milliyetçilik sonucunda edebî yenileşme de beraberinde gelmiş, bu değişmelere uyanan yeni fikir akımlarına paralel olarak ortaya çıkmış, yeni bir medeniyet değişiminin sonucu olarak gelişmiştir. Divan edebiyatı dönemiyle birlikte edebiyatımızda sosyal ve siyasal konuların yanında günlük olaylar tartışma alanına çekilmiştir.
Tanzimat edebiyatı genel özellikleri
Bu dönem sanatçıları, Divan edebiyatında hiç bulunmayan makale, tiyatro, roman, hikâye, anı, eleştiri gibi yeni edebiyat türleri getirmişler, Divan edebiyatında bulunan şiir, tarih, mektup gibi edebiyat türlerini Batı anlayışına göre yeniden düzenlemişlerdir. Tanzimat edebiyatının özellikle ilk devirlerinde yetişen sanatçıların çoğu Montesquieu, Rousseau, Voltaire gibi Fransız devrimci yazarların etkisi altında kalarak, makale ve şiirlerinde zulüm ve haksızlık gibi konulara değinmişlerdir."Vatan", "millet", "hürriyet", "hak", "adalet, "kanun" gibi kavramları yaymaya çalışmışlar, “toplum için sanat” anlayışını benimsemişlerdir. Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen sanatçılar ise (Recaizâde Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamit, Sami Paşazade Sezai) bireysel konulara ağırlık vermişlerdir. "Sanat için sanat" anlayışını benimser görünmüşlerdir. Tanzimat edebiyatı, Divan Edebiyatı'nın tersine olarak, seçkin kişiler için değil, halk için meydana getirilen bir edebiyat düşüncesiyle ortaya çıkmıştır. Bu görüşü benimseyen Şinasi, Ziya Paşa, Namık Kemal, Ahmet Mithat, Direktör Ali Bey özellikle makale, tiyatro, anı, kısmen de olsa roman türlerinde eserler vermişlerdir. Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen Recaizâde Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamit, başta olmak üzere bazı edebiyatçılar ise bu amaçtan uzaklaşmış görünmektedirler. Dilin sadeleşmesi, konuşma dilinin yazı dili haline gelmesi düşüncesi savunulmuştur.
Edebî özellikler
Tanzimat edebiyatında en önemli yenilik, nesirde, anlatım kuruluşunda görülür. Bu akımda söz hüneri göstermek değil, bazı düşünceleri halka yaymak amaçlandığından, “seci” ler atılmış, asıl düşünce ile ilgisi bulunmayan doldurma sözlere yer verilmemiş, düşünceler sayfalarca süren uzun cümleler yerine kısa cümlelerle anlatılmaya çalışılmıştır. İlk zamanlarda Ziya Paşa, Namık Kemal başta olmak üzere bu akımın öncülüğünü yapan edebiyatçılar Divan Edebiyatı nazım biçimlerinin dışına pek çıkmamış, yeni düşünceler eski biçimler içinde söylenmiş olsa da sonraları eski biçimler tamamen bırakılarak yeni biçimler kullanılmaya başlanmıştır. Recaizade Mahmut Ekrem, özellikle Abdülhak Hamit'in eserlerinde bu açıkça görülmektedir. Türk Edebiyatı'na yeni giren yazı türleri önceleri Fransızcadan yapılan manzum çevirilerde görülmüş, telif şiirlerde çok sonra kullanılmıştır. Beyitlerin başlı başına birer bütün olmasıyla yetinilmeyip, bütün mısralar aralarında bir anlam bağı bulunmasına, Divan şiirindeki “parça güzelliği” anlayışı yerine şiirin baştan sona kadar belli bir düşünce etrafında gelişmesine; yani konu birliğine ve bütün güzelliğine önem verilmiştir. Şiirin konusu genişletilmiş, günlük hayatla ilgili her türlü olay, duygu ve düşünce şiirlerde yer almıştır. Genel olarak aruz vezni kullanılmakla birlikte, Türk'lerin öz vezninin hece vezni olduğu kabul edilmiş, Ziya Paşa, Namık Kemal, Ahmet Cevdet Paşa başta olmak üzere bu vezinle yazmaya özen gösterilmiş fakat bu istek geniş bir akım halini alamamış, girişilen birkaç şiir denemesi ile yetinilmiştir.
Şiir
Tanzimat edebiyatı sanatçıları her şeyden önce şiirin konusunu ve anlatımını değiştirdiler. Namık Kemal Lisân-ı Osmanî'nin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülahazalar" isimli uzun makalesinde şiirin, fikrin gelişmesine ve halkın eğitilmesine olan büyük hizmetinden söz eder. Divan edebiyatının gerçekle ilgisizliğine, yapmacıklığına, boşluğuna şiddetle hücum eden Namık Kemal, edebiyatın yeniden düzenlenmesini ister. Bunun için de her şeyden önce yeni bir anlatım yolu, yeni bir dil bulunmasını gerekli görür. Dilin bir an önce konuşma diline yaklaştırılması gerekliliğini savunur. Buna rağmen Tanzimat şiirinin dilinin sade olduğunu söylemek zordur.
Tanzimat şiirinin Divan şiirine bağlı kaldığı unsurlar daha çok biçim alanındadır. Bu dönemde hece veznine olan ilgi biraz artmışsa da aruz eski hakimiyetini sürdürmüştür. Divan şiirinin nazım şekilleri aynen kullanılmıştır. Aruz vezninin yanı sıra hece ölçüsü çok az kullanılmıştır.
Bu dönemde şiirin konusu değişmiş, aşk, hasret, ayrılık gibi kişisel konular bir yana bırakılmış; eşitlik, özgürlük, adalet, hukuk, medeniyet gibi toplumsal konulara önem verilmiştir. Ancak bu daha çok birinci dönem tanzimatçılarından Şinasi, Ziya Paşa, Namık Kemal gibi sanatçılarda görülür. İkinci dönem tanzimatçılarından Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamit, Samipaşazade Sezai'de ise kişisel konular yeniden ele alınmıştır. Genel olarak Tanzimat şiirine bakıldığında romantizm akımının etkisi görülür.
Tiyatro
Tanzimat dönemine gelinceye kadar Türk edebiyatında Batılı anlamda sahne tiyatrosu görülmez. Ancak halk arasında Karagöz ile Hacivat, Orta oyunu ve Meddah gibi seyirlik oyunlar vardır. Halk arasındaki seyirlik oyunlardan Karagöz ve Hacivat; bir kukla oyunudur. Karagöz'de değişik söz oyunlarıyla ve yanlış anlaşılan sözlerle güldürü unsuru sağlanır. Eğlendirme amacı taşır. Karagöz adlı cahil biriyle Hacivat adlı bilgili geçinen biri arasındaki atışmalarla sürer gider. Orta oyunu: şehir meydanlarında ya da kendileri için hazırlanan yerlerde Pişekar, Kavuklu, Zenne gibi sabit tiplerle oynanan güldürü amaçlı seyirlik oyundur. Meddah ise tek kişilik bir oyundur. Yüksekçe bir yere çıkan meddah, değişik şivelerle konuşarak anlattığı bir olayla güldürü oluşturur. Tanzimat dönemine kadar olan bu oyunlar belli bir metne dayanmayan, oyuncuların oyun esnasında karşılıklı konuşmalarına dayanan oyunlar olup eğitici bir amaç taşımamışlardır.
Tanzimat döneminde ise tiyatro ile okul bir sayılmış, halkın eğitilmesinde bir araç sayılmıştır. Tanzimat tiyatrosu Batı tiyatrosu etkisinde kalmıştır. Sanatçılar özellikle William Shakespeare, Victor Hugo ve Molierre gibi sanatçılardan uyarlamalar yapmışlardır. Tanzimat tiyatrosunda sosyal eğitim ön plandadır. Toplumda görülen aksaklıklara doğrudan doğruya dokunmak veya tarihin ibret verici olaylarını ele alıp onlardan ahlaki sonuçlar çıkarmak amaçlanmıştır. Tanzimat tiyatrosunda dil ve üslup konuşma diline ve üslubuna çok yaklaşmıştır. Tanzimat döneminin yazılan ilk tiyatro eseri Şinasi'nin Şair Evlenmesi adlı tek perdeden oluşan töre komedyasıdır. Şinasi bu eserinde görücü usulüyle evlenmeyi yermiştir. Tanzimat döneminin sahnelenen ilk tiyatro eseri ise Namık Kemal'in Vatan Yahut Silistre adlı yapıtıdır. Namık Kemal bu eserinde yurtseverlik konusu işlemiştir ve ülke genelinde büyük yankı oluşturmuştur. Dönemin önemli sanatçılarından olan Namık Kemal tiyatroyu sosyal yarar sağlamak için faydalı bir uğraş ve eğlence aracı olarak görmüştür. Bu dönemin önemli tiyatro yazarları arasında Direktör Ali Bey'de gösterilebilir. Direktör Ali Bey'in ve adlı tek perdelik oyunları mevcuttur.
Roman ve Hikâye
Tanzimat Dönemi öncesi Türk edebiyatında hikâye ve roman türleri yoktu. Nesir alanında daha çok tarih ve siyasetname gibi eser verilmiş, olay kaynaklı eser ise daha çok mesnevi türünde yazılmıştır. Tanzimat nesir alanında bir çığır açmış, onu şiirden daha etkili bir hale getirmiştir. Süsten, özentiden uzak, halkın okuması, bilgilenmesi amacıyla eserler ortaya koyulmuştur. Türk Edebiyatı'nda roman çevirilerle başlamıştır. Bu alanda ilk eser Yusuf Kamil Paşa'nın Fenelon adlı Fransız yazardan çevirdiği Telemak adlı romandır. Birçok teknik kusurlarla dolu olan bu eserin kahramanlarının yabancı olmasına rağmen büyük ilgi gördü. Konusuyla ve kahramanlarıyla Türk edebiyatının ilk yerli romanı ise Şemseddin Sami'nin yazdığı Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı aşk romanı olmuştur. Bu da roman tekniği bakımından zayıf bir romandır. Edebi sayılabilecek ilk roman ise Namık Kemal'in İntibah adlı romanıdır. Tanzimat dönemi romanları içerik ve roman tekniği bakımından yetersizdir. Bu dönem romanlarında uzun uzun betimlemeler yapılmış ve sık sık tesadüflere yer verilmiştir. Romanda konu olarak seçilen şeyler dönemin siyasi ve gündelik sorunlarıdır. Tanzimat romanında yanlış batılılaşma, kölelik ve cariyelik gibi konular ön plana çıkmaktadır. Romanlarda kişiler tek taraflı ele alınmış, iyiler ödüllendirilirken kötüler ise cezalandırılmıştır. Dönem sanatçılarının siyasi nitelikli kişiler olması dönemin tüm edebi yapıtlarında olduğu gibi romana da yansımıştır. Tanzimat edebiyatının ilk sanatçıları romantizm akımının etkisinde kalırken sanat için sanat yapan ikinci dönem sanatçılarında ise realizm akımı baş gösterir Türk edebiyatında hikâye alanında ilk eserleri Tanzimat dönemi sanatçıları vermiştir.. Özellikle Ahmet Mithat Efendi halk hikâyeleri ile batı tekniğini birleştirmiş ve bu alandaki ilk batılı eserlerden olan Letaf-i Rivayat adlı hikâye serisi ile halk hikâyelerini modernleştirmeye çalışmıştır. Ancak Türk edebiyatında modern anlamda ilk hikâyecilik Sami Paşazade Sezai'nin Küçük Şeyler adlı eseriyle başlar.
Gazete
Türk edebiyatına gazete ilk olarak Tanzimat döneminde girmiştir. Tanzimat dönemi sanatçıları halka ulaşabilmek ve bir şeylere farkındalık yaratabilmek için gazeteyi bir araç olarak görmüşlerdir. Tanzimat ile birlikte gazetenin Türk edebiyatına girmesi birçok şeyin tetikleyicisi olmuştur. Gazete ile aydınlar ve sanatçılar makalelerini paylaşmışlardır, ayrıca roman, hikâye, tiyatro gibi türlerin gelişmesinde de gazetenin etkisi olmuştur. Tanzimat edebiyatının önemli sanatçılarından Ali Suavi gazete için: “Anlıyor musunuz, gazete ne güzel mekteptir ve orada okuyanlar nasıl da uyanıyorlar!” ifadelerini kullanmıştır.Osmanlı İmparatorluğu'nda çıkarılan ilk gazete 1831 tarihli Takvim-i Vekayi'dir Takvim-i Vekayi gazetesi haftalık olarak Türkçe basılmış olup bunun yanı sıra Arapça, Ermenice, Farsça, Fransızca ve Rumca gibi dillerde de baskıları yapılmıştır. Bunların dışında Takvim-i Vekayi gazetesi ilk resmi gazete sayılmaktadır ve genel olarak bu gazetenin içeriği resmi duyurular ve kabul edilen yasa metinleri olmuştur. Tanzimat döneminin ilk yarı resmi gazetesi ise William Churchill tarafından çıkarılan 1840 tarihli Ceride-i Havadis gazetesidir. Bu gazete daha çok haber içerikli yayınlar yapmıştır fakat halk tarafından ilgi görmemiştir, ilk üç sayısı ise ücretsiz olarak dağıtılmıştır. Tanzimat döneminin en önemli gazetelerinden birisi de İbrahim Şinasi ile Agah Efendi'nin birlikte çıkardıkları Tercüman-ı Ahvâl gazetesi olmuştur. Bu gazete Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk edebi ve özel gazete olup Tanzimat edebiyatının başlangıcı sayılmaktadır. İlk başlarda pazar günleri çıkan bu gazete daha sonra haftada üç kez çıkmıştır. İlerleyen dönemlerde gazete Ceride-i Havadis ile rekabet edebilmek için haftada beş kez çıkarılmıştır. Gazetede daha çok Şinasi, Ahmet Vefik Paşa ve Ziya Paşa gibi isimler görev yapmıştır. Türk edebiyatında ilk tiyatro yapıtı olan ve görücü usulü evlenmeyi yeren İbrahim Şinasi'ye ait Şair Evlenmesi adlı çalışma ilk olarak bu gazetede yayınlanmıştır. İbrahim Şinasi gazetenin 24'üncü sayısında ayrılmıştır. Tercüman-ı Ahval gazetesinde eğitim sistemini eleştiren bir makale yayınlanınca gazete iki haftalığına kapatılmıştır. Bu olay Türk basın tarihinde yayın durdurmanın ilk örneği olmuştur. Gazete 792 sayı yayınlanmış ardından da 11 Mart 1866 yılında kapatılmıştır. Bu dönemde çıkarılan diğer gazetelerden birisi de Tasvir-i Efkâr gazetesi olmuştur. Tasvir-i Efkâr gazetesi İbrahim Şinasi tarafından çıkarılmış ardında gazetenin başına Namık Kemal getirilmiştir. Bu dönemde çıkarılmış kayda değer gazetelere örnek olarak: Ali Suavi'nin çıkardığı Muhbir, Ahmed Midhat Efendi'nin çıkardığı İbret ve Tercüman-ı Hakikat gazeteleri verilebilir.
Tanzimat edebiyatı dönemleri
Tanzimat edebiyatı birinci ve ikinci dönem olmak üzere iki başlıkta incelenir. Tanzimat edebiyatının bu şekilde dönemlere ayrılmasında temel etken sanatçılar arasındaki edebi görüş ayrılıklarıdır. Genel olarak bakıldığında birinci dönemde sanatçıları halktan yana eserler verirken ikinci dönem sanatçıları daha çok sanatsal kaygı güdüp sanat için sanat eğilimine yönelmişlerdir.
Birinci dönem Tanzimat edebiyatı
Bu dönem sanatçılarına göre edebiyat, halk eğitiminde bir araçtır. Edebiyatta hak, adalet, özgürlük, eşitlik gibi kavramlar ilk kez birinci dönem sanatçılarında görülmüştür. Roman, öykü, makale, fıkra, eleştiri ve tiyatro gibi türleri ilk olarak birinci dönem sanatçıları vermiştir. Bu dönem sanatçıları toplum için sanat anlayışını benimsemiş ve romantizm akımının etkisinde kalmışlardır. Bu dönemde Divan edebiyatı eleştirilmiş hece ölçüsüne sahip çıkılmak istenmişse de bunlar sadece teoride kalmıştır. Dönem sanatçıları içeriğe önem vermişlerdir. Bu dönem sanatçılarından İbrahim Şinasi Türk edebiyatında noktalama işaretlerini ilk kullanan kişidir. Sanatçılar aruz ağırlıklı eserler vermiş az da olsa hece ölçüsü denenmiştir. Genel olarak yeni konular eski biçimlerle verilmiştir. Tanzimat edebiyatının genelinde de görülen Fransız edebiyatı etkisi bu dönemde de görülmüştür. Bu dönemin sanatçıları yeni türlerde ilk eserleri verdikleri için teknik bakımdan mükemmel değillerdir. Ortaya koyulan yapıtlar genellikle çeviri ve taklittir. Bu dönem sanatçıları İbrahim Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Ahmet Mithat Efendi, Ahmet Vefik Paşa, Şemsettin Sami, Ahmet Cevdet Paşa, Ali Suavi ve Sadullah Paşa'dır. Bu sanatçılardan İbrahim Şinasi Türk edebiyatında yeniliğin öncüsü olarak bilinir. Türk edebiyatında ilk makaleyi ve ilk tiyatroyu o yazmıştır. İbrahim Şinasi aynı zamanda gazetecilik de yapmıştır. Namık Kemal ise Türk edebiyatında vatan ve hürriyet şairi olarak bilinir. Namık Kemal yapıtları ve düşünceleriyle modern Türkiye'nin kurucusu olan Mustafa Kemal Atatürk'ü de etkilemiştir. Atatürk Namık Kemal için "Vatanın kurtuluşu ve istiklâli için ölmeyi bugünkü nesle Namık Kemal öğretti. Harbiye senelerinde siyaset fikirleri baş gösterdi… Namık Kemal’den gelen sesin büyüsüne kapılmıştık. Bu ses ruhumuzu şimşek gibi sarsıyor, bu ses şimdiye dek okuduğum şiirlerdeki hiçbir sese benzemiyordu. Namık Kemal’in yiğit sesi, önümde bambaşka bir ufkun açılmasına yol açıyordu.” ifadelerini kullanmıştır. Dönemin en önemli sanatçılarından diğeri ise Türk edebiyatında 300'den fazla eser vermiş olan ve bu sebepten "yazı makinesi" diye anılan Ahmet Mithat Efendi'dir. Ahmet Mithat Efendi daha çok öykü alanında eserler vermiştir. Dönem sanatçılarından Ahmet Vefik Paşa ise Bursa valiliği yapmış ve Bursa'da bir tiyatro binası yaptırmıştır.
İkinci dönem Tanzimat edebiyatı
Bu dönem sanatçıları birinci dönemin aksine sanat için sanat anlayışına dönmüştür. Dönem sanatçıları daha çok bireysel konulara yönelmiştir. Dilde tekrar bir ağırlaşma olmuş, sadeleşme fikri başarılı olamamıştır. Güzel olan her şey sanatın konusu olabilir anlayışı ikinci dönem sanatçılarınca kabul görmüştür. Bu dönemde aruz vezni tekrar ağır basmıştır. Şiirin konusu bu dönemde daha da genişlemiştir. Bu dönem sanatçıları daha çok realizm, romantizm ve natüralizm, akımlarını benimsemişlerdir. Dönemin roman ve öykü tekniği ilk döneme göre daha da gelişmiştir. Yazılan tiyatro eserleri sanat için sanat anlayışı doğrultusunda oynanmak için değil okumak için yazılmıştır. İkinci dönem sanatçıları: Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamit Tarhan, Samipaşazade Sezai, Nabızade Nazım, Muallim Naci, Ahmet Cevdet Paşa ve Direktör Ali Bey'dir
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Mehmet Aktel. . 6 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2016.
- ^ Tanzimat Dönemi Edebiyatı, 20 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim tarihi:17 Nisan 2016
- ^ a b Tanzimat Edebiyatında İlk Gazeteler 25 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Erişim tarihi: 17 Nisan 2016
- ^ Takvim-i Vekayi Gazetesi (1831) 25 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Erişim tarihi: 17 Nisan 2016
- ^ Ceride-i Havadis Gazetesi (1840) 25 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Erişim tarihi: 17 Nisan 2016
- ^ a b c Tercüman-ı Ahval Gazetesi (1860) 29 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Erişim tarihi: 17 Nisan 2016
- ^ Namık Kemal Hayatı Ve Şiirleri 25 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Radikal, Erişim tarihi: 17 Nisan 2016
- ^ E-arşiv 19 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Erişim tarihi: 17 Nisan 2016
- ^ a b Türk Edebiyatı Ders Notları 17 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., MEB, Erişim tarihi: 17 Nisan 2016
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tanzimat edebiyati Tanzimat doneminin kulturel ve siyasi hareketlerinin sonucu olarak ortaya cikmis edebiyat akimi 3 Kasim 1839 daMustafa Resid Pasa tarafindan ilan edilen Gulhane Hatti Humayunu da denilen yenilesme beratinin yururluge konmus olmasindan dogmustur Bu olay daha sonralari Tanzimat Fermani olarak adlandirilacak gerek siyasi alanda gerek edebi ve gerekse toplumsal hayatta batiya yonelmenin resmi bir belgesi sayilacaktir Sinasi ile Agah Efendi nin birlikte cikarmis oldugu Tercuman i Ahval bu edebiyatin baslangici olarak kabul edilir Siyasi donem ozellikleri18 yy Osmanli Imparatorlugu nda artik gerileme ve cokus devrinin basladigi donemdir Ardi ardina alinan yenilgiler genis Osmanli topraklarinda birbiri ardina gelen isyanlar yonetimi bir arayis icine cekmis III Selim devrinde ilk kez orduda yapilan islahat hareketlerinin ustunlugu karsisinda imparatorluk yonunu batiya cevirmek zorunda kalmistir Gulhane Hatti Humayunu nun yururluge konmus olmasiyla her alanda bir yenilesme hareketi baslamistir Okullarda ogretimin Turkceye donmesi gazeteciligin baslamasi ve gelisen milliyetcilik sonucunda edebi yenilesme de beraberinde gelmis bu degismelere uyanan yeni fikir akimlarina paralel olarak ortaya cikmis yeni bir medeniyet degisiminin sonucu olarak gelismistir Divan edebiyati donemiyle birlikte edebiyatimizda sosyal ve siyasal konularin yaninda gunluk olaylar tartisma alanina cekilmistir Tanzimat edebiyati genel ozellikleriBu donem sanatcilari Divan edebiyatinda hic bulunmayan makale tiyatro roman hikaye ani elestiri gibi yeni edebiyat turleri getirmisler Divan edebiyatinda bulunan siir tarih mektup gibi edebiyat turlerini Bati anlayisina gore yeniden duzenlemislerdir Tanzimat edebiyatinin ozellikle ilk devirlerinde yetisen sanatcilarin cogu Montesquieu Rousseau Voltaire gibi Fransiz devrimci yazarlarin etkisi altinda kalarak makale ve siirlerinde zulum ve haksizlik gibi konulara deginmislerdir Vatan millet hurriyet hak adalet kanun gibi kavramlari yaymaya calismislar toplum icin sanat anlayisini benimsemislerdir Tanzimat edebiyatinin ikinci devrinde yetisen sanatcilar ise Recaizade Mahmut Ekrem Abdulhak Hamit Sami Pasazade Sezai bireysel konulara agirlik vermislerdir Sanat icin sanat anlayisini benimser gorunmuslerdir Tanzimat edebiyati Divan Edebiyati nin tersine olarak seckin kisiler icin degil halk icin meydana getirilen bir edebiyat dusuncesiyle ortaya cikmistir Bu gorusu benimseyen Sinasi Ziya Pasa Namik Kemal Ahmet Mithat Direktor Ali Bey ozellikle makale tiyatro ani kismen de olsa roman turlerinde eserler vermislerdir Tanzimat edebiyatinin ikinci devrinde yetisen Recaizade Mahmut Ekrem Abdulhak Hamit basta olmak uzere bazi edebiyatcilar ise bu amactan uzaklasmis gorunmektedirler Dilin sadelesmesi konusma dilinin yazi dili haline gelmesi dusuncesi savunulmustur Edebi ozelliklerIbrahim Sinasi Tanzimat edebiyatinda en onemli yenilik nesirde anlatim kurulusunda gorulur Bu akimda soz huneri gostermek degil bazi dusunceleri halka yaymak amaclandigindan seci ler atilmis asil dusunce ile ilgisi bulunmayan doldurma sozlere yer verilmemis dusunceler sayfalarca suren uzun cumleler yerine kisa cumlelerle anlatilmaya calisilmistir Ilk zamanlarda Ziya Pasa Namik Kemal basta olmak uzere bu akimin onculugunu yapan edebiyatcilar Divan Edebiyati nazim bicimlerinin disina pek cikmamis yeni dusunceler eski bicimler icinde soylenmis olsa da sonralari eski bicimler tamamen birakilarak yeni bicimler kullanilmaya baslanmistir Recaizade Mahmut Ekrem ozellikle Abdulhak Hamit in eserlerinde bu acikca gorulmektedir Turk Edebiyati na yeni giren yazi turleri onceleri Fransizcadan yapilan manzum cevirilerde gorulmus telif siirlerde cok sonra kullanilmistir Beyitlerin basli basina birer butun olmasiyla yetinilmeyip butun misralar aralarinda bir anlam bagi bulunmasina Divan siirindeki parca guzelligi anlayisi yerine siirin bastan sona kadar belli bir dusunce etrafinda gelismesine yani konu birligine ve butun guzelligine onem verilmistir Siirin konusu genisletilmis gunluk hayatla ilgili her turlu olay duygu ve dusunce siirlerde yer almistir Genel olarak aruz vezni kullanilmakla birlikte Turk lerin oz vezninin hece vezni oldugu kabul edilmis Ziya Pasa Namik Kemal Ahmet Cevdet Pasa basta olmak uzere bu vezinle yazmaya ozen gosterilmis fakat bu istek genis bir akim halini alamamis girisilen birkac siir denemesi ile yetinilmistir Siir Namik Kemal Tanzimat edebiyati sanatcilari her seyden once siirin konusunu ve anlatimini degistirdiler Namik Kemal Lisan i Osmani nin Edebiyati Hakkinda Bazi Mulahazalar isimli uzun makalesinde siirin fikrin gelismesine ve halkin egitilmesine olan buyuk hizmetinden soz eder Divan edebiyatinin gercekle ilgisizligine yapmacikligina bosluguna siddetle hucum eden Namik Kemal edebiyatin yeniden duzenlenmesini ister Bunun icin de her seyden once yeni bir anlatim yolu yeni bir dil bulunmasini gerekli gorur Dilin bir an once konusma diline yaklastirilmasi gerekliligini savunur Buna ragmen Tanzimat siirinin dilinin sade oldugunu soylemek zordur Tanzimat siirinin Divan siirine bagli kaldigi unsurlar daha cok bicim alanindadir Bu donemde hece veznine olan ilgi biraz artmissa da aruz eski hakimiyetini surdurmustur Divan siirinin nazim sekilleri aynen kullanilmistir Aruz vezninin yani sira hece olcusu cok az kullanilmistir Bu donemde siirin konusu degismis ask hasret ayrilik gibi kisisel konular bir yana birakilmis esitlik ozgurluk adalet hukuk medeniyet gibi toplumsal konulara onem verilmistir Ancak bu daha cok birinci donem tanzimatcilarindan Sinasi Ziya Pasa Namik Kemal gibi sanatcilarda gorulur Ikinci donem tanzimatcilarindan Recaizade Mahmut Ekrem Abdulhak Hamit Samipasazade Sezai de ise kisisel konular yeniden ele alinmistir Genel olarak Tanzimat siirine bakildiginda romantizm akiminin etkisi gorulur Tiyatro Ahmed Vefik Pasa Tanzimat donemine gelinceye kadar Turk edebiyatinda Batili anlamda sahne tiyatrosu gorulmez Ancak halk arasinda Karagoz ile Hacivat Orta oyunu ve Meddah gibi seyirlik oyunlar vardir Halk arasindaki seyirlik oyunlardan Karagoz ve Hacivat bir kukla oyunudur Karagoz de degisik soz oyunlariyla ve yanlis anlasilan sozlerle gulduru unsuru saglanir Eglendirme amaci tasir Karagoz adli cahil biriyle Hacivat adli bilgili gecinen biri arasindaki atismalarla surer gider Orta oyunu sehir meydanlarinda ya da kendileri icin hazirlanan yerlerde Pisekar Kavuklu Zenne gibi sabit tiplerle oynanan gulduru amacli seyirlik oyundur Meddah ise tek kisilik bir oyundur Yuksekce bir yere cikan meddah degisik sivelerle konusarak anlattigi bir olayla gulduru olusturur Tanzimat donemine kadar olan bu oyunlar belli bir metne dayanmayan oyuncularin oyun esnasinda karsilikli konusmalarina dayanan oyunlar olup egitici bir amac tasimamislardir Tanzimat doneminde ise tiyatro ile okul bir sayilmis halkin egitilmesinde bir arac sayilmistir Tanzimat tiyatrosu Bati tiyatrosu etkisinde kalmistir Sanatcilar ozellikle William Shakespeare Victor Hugo ve Molierre gibi sanatcilardan uyarlamalar yapmislardir Tanzimat tiyatrosunda sosyal egitim on plandadir Toplumda gorulen aksakliklara dogrudan dogruya dokunmak veya tarihin ibret verici olaylarini ele alip onlardan ahlaki sonuclar cikarmak amaclanmistir Tanzimat tiyatrosunda dil ve uslup konusma diline ve uslubuna cok yaklasmistir Tanzimat doneminin yazilan ilk tiyatro eseri Sinasi nin Sair Evlenmesi adli tek perdeden olusan tore komedyasidir Sinasi bu eserinde gorucu usuluyle evlenmeyi yermistir Tanzimat doneminin sahnelenen ilk tiyatro eseri ise Namik Kemal in Vatan Yahut Silistre adli yapitidir Namik Kemal bu eserinde yurtseverlik konusu islemistir ve ulke genelinde buyuk yanki olusturmustur Donemin onemli sanatcilarindan olan Namik Kemal tiyatroyu sosyal yarar saglamak icin faydali bir ugras ve eglence araci olarak gormustur Bu donemin onemli tiyatro yazarlari arasinda Direktor Ali Bey de gosterilebilir Direktor Ali Bey in ve adli tek perdelik oyunlari mevcuttur Roman ve Hikaye Recaizade Mahmut Ekrem Tanzimat Donemi oncesi Turk edebiyatinda hikaye ve roman turleri yoktu Nesir alaninda daha cok tarih ve siyasetname gibi eser verilmis olay kaynakli eser ise daha cok mesnevi turunde yazilmistir Tanzimat nesir alaninda bir cigir acmis onu siirden daha etkili bir hale getirmistir Susten ozentiden uzak halkin okumasi bilgilenmesi amaciyla eserler ortaya koyulmustur Turk Edebiyati nda roman cevirilerle baslamistir Bu alanda ilk eser Yusuf Kamil Pasa nin Fenelon adli Fransiz yazardan cevirdigi Telemak adli romandir Bircok teknik kusurlarla dolu olan bu eserin kahramanlarinin yabanci olmasina ragmen buyuk ilgi gordu Konusuyla ve kahramanlariyla Turk edebiyatinin ilk yerli romani ise Semseddin Sami nin yazdigi Taassuk i Talat ve Fitnat adli ask romani olmustur Bu da roman teknigi bakimindan zayif bir romandir Edebi sayilabilecek ilk roman ise Namik Kemal in Intibah adli romanidir Tanzimat donemi romanlari icerik ve roman teknigi bakimindan yetersizdir Bu donem romanlarinda uzun uzun betimlemeler yapilmis ve sik sik tesaduflere yer verilmistir Romanda konu olarak secilen seyler donemin siyasi ve gundelik sorunlaridir Tanzimat romaninda yanlis batililasma kolelik ve cariyelik gibi konular on plana cikmaktadir Romanlarda kisiler tek tarafli ele alinmis iyiler odullendirilirken kotuler ise cezalandirilmistir Donem sanatcilarinin siyasi nitelikli kisiler olmasi donemin tum edebi yapitlarinda oldugu gibi romana da yansimistir Tanzimat edebiyatinin ilk sanatcilari romantizm akiminin etkisinde kalirken sanat icin sanat yapan ikinci donem sanatcilarinda ise realizm akimi bas gosterir Turk edebiyatinda hikaye alaninda ilk eserleri Tanzimat donemi sanatcilari vermistir Ozellikle Ahmet Mithat Efendi halk hikayeleri ile bati teknigini birlestirmis ve bu alandaki ilk batili eserlerden olan Letaf i Rivayat adli hikaye serisi ile halk hikayelerini modernlestirmeye calismistir Ancak Turk edebiyatinda modern anlamda ilk hikayecilik Sami Pasazade Sezai nin Kucuk Seyler adli eseriyle baslar Gazete Tercuman i Ahval gazetesinden bir gorunum Turk edebiyatina gazete ilk olarak Tanzimat doneminde girmistir Tanzimat donemi sanatcilari halka ulasabilmek ve bir seylere farkindalik yaratabilmek icin gazeteyi bir arac olarak gormuslerdir Tanzimat ile birlikte gazetenin Turk edebiyatina girmesi bircok seyin tetikleyicisi olmustur Gazete ile aydinlar ve sanatcilar makalelerini paylasmislardir ayrica roman hikaye tiyatro gibi turlerin gelismesinde de gazetenin etkisi olmustur Tanzimat edebiyatinin onemli sanatcilarindan Ali Suavi gazete icin Anliyor musunuz gazete ne guzel mekteptir ve orada okuyanlar nasil da uyaniyorlar ifadelerini kullanmistir Osmanli Imparatorlugu nda cikarilan ilk gazete 1831 tarihli Takvim i Vekayi dir Takvim i Vekayi gazetesi haftalik olarak Turkce basilmis olup bunun yani sira Arapca Ermenice Farsca Fransizca ve Rumca gibi dillerde de baskilari yapilmistir Bunlarin disinda Takvim i Vekayi gazetesi ilk resmi gazete sayilmaktadir ve genel olarak bu gazetenin icerigi resmi duyurular ve kabul edilen yasa metinleri olmustur Tanzimat doneminin ilk yari resmi gazetesi ise William Churchill tarafindan cikarilan 1840 tarihli Ceride i Havadis gazetesidir Bu gazete daha cok haber icerikli yayinlar yapmistir fakat halk tarafindan ilgi gormemistir ilk uc sayisi ise ucretsiz olarak dagitilmistir Tanzimat doneminin en onemli gazetelerinden birisi de Ibrahim Sinasi ile Agah Efendi nin birlikte cikardiklari Tercuman i Ahval gazetesi olmustur Bu gazete Osmanli Imparatorlugu nda ilk edebi ve ozel gazete olup Tanzimat edebiyatinin baslangici sayilmaktadir Ilk baslarda pazar gunleri cikan bu gazete daha sonra haftada uc kez cikmistir Ilerleyen donemlerde gazete Ceride i Havadis ile rekabet edebilmek icin haftada bes kez cikarilmistir Gazetede daha cok Sinasi Ahmet Vefik Pasa ve Ziya Pasa gibi isimler gorev yapmistir Turk edebiyatinda ilk tiyatro yapiti olan ve gorucu usulu evlenmeyi yeren Ibrahim Sinasi ye ait Sair Evlenmesi adli calisma ilk olarak bu gazetede yayinlanmistir Ibrahim Sinasi gazetenin 24 uncu sayisinda ayrilmistir Tercuman i Ahval gazetesinde egitim sistemini elestiren bir makale yayinlaninca gazete iki haftaligina kapatilmistir Bu olay Turk basin tarihinde yayin durdurmanin ilk ornegi olmustur Gazete 792 sayi yayinlanmis ardindan da 11 Mart 1866 yilinda kapatilmistir Bu donemde cikarilan diger gazetelerden birisi de Tasvir i Efkar gazetesi olmustur Tasvir i Efkar gazetesi Ibrahim Sinasi tarafindan cikarilmis ardinda gazetenin basina Namik Kemal getirilmistir Bu donemde cikarilmis kayda deger gazetelere ornek olarak Ali Suavi nin cikardigi Muhbir Ahmed Midhat Efendi nin cikardigi Ibret ve Tercuman i Hakikat gazeteleri verilebilir Tanzimat edebiyati donemleriTanzimat edebiyati birinci ve ikinci donem olmak uzere iki baslikta incelenir Tanzimat edebiyatinin bu sekilde donemlere ayrilmasinda temel etken sanatcilar arasindaki edebi gorus ayriliklaridir Genel olarak bakildiginda birinci donemde sanatcilari halktan yana eserler verirken ikinci donem sanatcilari daha cok sanatsal kaygi gudup sanat icin sanat egilimine yonelmislerdir Birinci donem Tanzimat edebiyati Ziya Pasa Bu donem sanatcilarina gore edebiyat halk egitiminde bir aractir Edebiyatta hak adalet ozgurluk esitlik gibi kavramlar ilk kez birinci donem sanatcilarinda gorulmustur Roman oyku makale fikra elestiri ve tiyatro gibi turleri ilk olarak birinci donem sanatcilari vermistir Bu donem sanatcilari toplum icin sanat anlayisini benimsemis ve romantizm akiminin etkisinde kalmislardir Bu donemde Divan edebiyati elestirilmis hece olcusune sahip cikilmak istenmisse de bunlar sadece teoride kalmistir Donem sanatcilari icerige onem vermislerdir Bu donem sanatcilarindan Ibrahim Sinasi Turk edebiyatinda noktalama isaretlerini ilk kullanan kisidir Sanatcilar aruz agirlikli eserler vermis az da olsa hece olcusu denenmistir Genel olarak yeni konular eski bicimlerle verilmistir Tanzimat edebiyatinin genelinde de gorulen Fransiz edebiyati etkisi bu donemde de gorulmustur Bu donemin sanatcilari yeni turlerde ilk eserleri verdikleri icin teknik bakimdan mukemmel degillerdir Ortaya koyulan yapitlar genellikle ceviri ve taklittir Bu donem sanatcilari Ibrahim Sinasi Namik Kemal Ziya Pasa Ahmet Mithat Efendi Ahmet Vefik Pasa Semsettin Sami Ahmet Cevdet Pasa Ali Suavi ve Sadullah Pasa dir Bu sanatcilardan Ibrahim Sinasi Turk edebiyatinda yeniligin oncusu olarak bilinir Turk edebiyatinda ilk makaleyi ve ilk tiyatroyu o yazmistir Ibrahim Sinasi ayni zamanda gazetecilik de yapmistir Namik Kemal ise Turk edebiyatinda vatan ve hurriyet sairi olarak bilinir Namik Kemal yapitlari ve dusunceleriyle modern Turkiye nin kurucusu olan Mustafa Kemal Ataturk u de etkilemistir Ataturk Namik Kemal icin Vatanin kurtulusu ve istiklali icin olmeyi bugunku nesle Namik Kemal ogretti Harbiye senelerinde siyaset fikirleri bas gosterdi Namik Kemal den gelen sesin buyusune kapilmistik Bu ses ruhumuzu simsek gibi sarsiyor bu ses simdiye dek okudugum siirlerdeki hicbir sese benzemiyordu Namik Kemal in yigit sesi onumde bambaska bir ufkun acilmasina yol aciyordu ifadelerini kullanmistir Donemin en onemli sanatcilarindan digeri ise Turk edebiyatinda 300 den fazla eser vermis olan ve bu sebepten yazi makinesi diye anilan Ahmet Mithat Efendi dir Ahmet Mithat Efendi daha cok oyku alaninda eserler vermistir Donem sanatcilarindan Ahmet Vefik Pasa ise Bursa valiligi yapmis ve Bursa da bir tiyatro binasi yaptirmistir Ikinci donem Tanzimat edebiyati Samipasazade Sezai Bu donem sanatcilari birinci donemin aksine sanat icin sanat anlayisina donmustur Donem sanatcilari daha cok bireysel konulara yonelmistir Dilde tekrar bir agirlasma olmus sadelesme fikri basarili olamamistir Guzel olan her sey sanatin konusu olabilir anlayisi ikinci donem sanatcilarinca kabul gormustur Bu donemde aruz vezni tekrar agir basmistir Siirin konusu bu donemde daha da genislemistir Bu donem sanatcilari daha cok realizm romantizm ve naturalizm akimlarini benimsemislerdir Donemin roman ve oyku teknigi ilk doneme gore daha da gelismistir Yazilan tiyatro eserleri sanat icin sanat anlayisi dogrultusunda oynanmak icin degil okumak icin yazilmistir Ikinci donem sanatcilari Recaizade Mahmut Ekrem Abdulhak Hamit Tarhan Samipasazade Sezai Nabizade Nazim Muallim Naci Ahmet Cevdet Pasa ve Direktor Ali Bey dirAyrica bakinizTanzimat Fermani Islamiyet oncesi Turk edebiyati Edebiyat i Cedide Milli edebiyat Cumhuriyet donemi Turk edebiyatiKaynakca Mehmet Aktel 6 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Eylul 2016 Tanzimat Donemi Edebiyati 20 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 17 Nisan 2016 a b Tanzimat Edebiyatinda Ilk Gazeteler 25 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 17 Nisan 2016 Takvim i Vekayi Gazetesi 1831 25 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 17 Nisan 2016 Ceride i Havadis Gazetesi 1840 25 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 17 Nisan 2016 a b c Tercuman i Ahval Gazetesi 1860 29 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 17 Nisan 2016 Namik Kemal Hayati Ve Siirleri 25 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Radikal Erisim tarihi 17 Nisan 2016 E arsiv 19 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 17 Nisan 2016 a b Turk Edebiyati Ders Notlari 17 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde MEB Erisim tarihi 17 Nisan 2016