Ülkelere göre idam cezası

Ölüm cezası olarak da adlandırılan idam cezası, bir suçun cezası olarak kişinin devlet onayıyla öldürülmesidir. Tarih boyunca dünyanın hemen hemen her yerinde uygulanmıştır. 2010'lu yıllar itibarıyla birçok ülke idam cezasını ya kaldırmış ya da uygulanmasını durdurmuştur. 2022 yılında en çok idam cezasının uygulandığı beş ülke, çoktan aza doğru şunlardır: Çin, İran, Suudi Arabistan, Mısır ve Amerika Birleşik Devletleri.

Kırmızı: İdam cezası hem kanunen hem de uygulamada yürürlüktedir.Kahverengi: İdam cezası kanunen yürürlükte olmakla birlikte uygulamada kalkmıştır. (10 yıldan daha uzun süredir idam cezası uygulanmadı) Yeşil: Savaş gibi istisnai haller dışında yürürlükte değil.Mavi: Tamamen yürürlükten kalkmıştır.

Birleşmiş Milletlere üye 193 ülke ve iki gözlemci devlet, idam cezasının uygulanmasına bağlı olarak genellikle dört kategoriye ayrılır. 2024 itibarıyla:

• 53 ülkede (%27) hem kanunen hem de uygulamada idam cezasını yürürlüktedir.
• 22 ülkede (%11) adi suçlar için kanunen yürürlüktedir ancak de facto olarak (uygulamada) kaldırılmıştır. Yani Uluslararası Af Örgütü standartlarına göre, idam cezası en az 10 yıldır uygulanmamıştır ve infazların gerçekleştirilmemesi yönünde bir politikaya veya yerleşik bir içtihada sahiptir.
• 10 ülkede (%5) bazı istisnai haller dışında (savaş gibi) tamamen kaldırılmıştır. En son olarak Gana (2023), Zambiya (2022), Ekvator Ginesi (2022) ve Burkina Faso (2018).
• 110 ülkede (%56) idam cezası hem tamamen kaldırmıştır; en son olarak Zimbabve (2024), Papua Yeni Gine (2022), Orta Afrika Cumhuriyeti (2022), Sierra Leone (2021) ve Kazakistan (2021).

İdam cezasının yürürlükten kaldırılma kronolojisi

Aşağıdaki tabloda, ölüm cezasını tamamen kaldıran BM üyesi veya BM gözlemci statüsüne sahip 109 bağımsız devlet kronolojik sırayla listelenmektedir. 1863'te Venezüella'nın idam cezasını kaldırmasını takip eden yüz yıl içinde, geçici olanları saymazsak, yalnızca 11 ülke daha cezayı kaldırdı. 1960'lardan itibaren cezanın kaldırılması çok daha popüler hale geldi. Soğuk Savaş'ın sona ermesinin ardından birçok ülke onu cezayı kaldırdı. 1990'larda 36, 2000'lerde 23, 2010'larda 11 ve 2020'lerde şu ana kadar 7 ülke idam cezasını kaldırdı.

Kaldırıldığı yıl	Ülke	Aynı yıl kaç ülkede kaldırıldı	O yıl toplamda kaç ülkede kaldılmıştı
1863	Venezuela	1	1
1865	San Marino	1	2
1877	Kosta Rika	1	3
1903	Panama	1	4
1906	Ekvador	1	5
1907	Uruguay	1	6
1910	Kolombiya	1	7
1928	İzlanda	1	8
1949	Almanya	1	9
1956	Honduras	1	10
1962	Monako	1	11
1966	Dominik Cumhuriyeti	1	12
1968	Avusturya	1	13
1969	Vatikan	1	14
1972	Finlandiya	1	15
1973	İsveç	1	16
1976	Portekiz	1	17
1978	Danimarka  Solomon Adaları  Tuvalu	3	20
1979	Kiribati  Lüksemburg  Nikaragua  Norveç	4	24
1980	Vanuatu	1	25
1981	Yeşil Burun Adaları  Fransa	2	27
1982	Hollanda	1	28
1985	Avustralya	1	29
1986	Marshall Adaları  Mikronezya Federal Devletleri	2	31
1988	Haiti	1	32
1989	Kamboçya  Lihtenştayn  Yeni Zelanda	3	35
1990	Andorra ( Çekya  Slovakya as Czechoslovakia)  Macaristan  İrlanda  Mozambik  Namibya  Romanya  São Tomé ve Príncipe	9	44
1991	Hırvatistan  Kuzey Makedonya  Slovenya	3	47
1992	Angola  Paraguay   İsviçre	3	50
1993	Gine-Bissau  Seyşeller	2	52
1994	İtalya  Palau	2	54
1995	Cibuti  Mauritius ( Karadağ  Sırbistan as Yugoslavia)  Güney Afrika  İspanya	6	60
1996	Belçika	1	61
1997	Nepal	1	62
1998	Ermenistan  Azerbaycan  Bulgaristan  Estonya  Litvanya  Polonya	6	68
1999	Kanada  Türkmenistan	2	70
2000	Fildişi Sahili  Malta  Ukrayna	3	73
2002	Kıbrıs Cumhuriyeti  Doğu Timor  Birleşik Krallık	3	76
2004	Bhutan  Yunanistan  Samoa  Senegal  Türkiye	5	81
2005	Meksika  Moldova	2	83
2006	Gürcistan  Filipinler	2	85
2007	Arnavutluk  Kırgızistan  Ruanda	3	88
2008	Özbekistan	1	89
2009	Arjantin  Bolivya  Burundi  Togo	4	93
2010	Gabon	1	94
2012	Letonya  Moğolistan	2	96
2014	Madagaskar	1	97
2015	Kongo Cumhuriyeti  Fiji  Surinam	3	100
2016	Benin  Nauru	2	102
2017	Gine	1	103
2019	Bosna-Hersek	1	104
2020	Çad	1	105
2021	Kazakistan  Sierra Leone	2	107
2022	Papua Yeni Gine	2	109
2024	Zimbabve	1	110

Kaynakça

1. ^ "Death sentences and executions in 2012". Amnesty International. 10 Nisan 2013. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2024. 
2. ^ Leigh B. Bienen (2011). Murder and Its Consequences: Essays on Capital Punishment in America. 2. Northwestern University Press. s. 143. ISBN . 
3. ^ Michael H. Tonry (2000). The Handbook of Crime & Punishment. Oxford University Press. s. 3. ISBN . 
4. ^ Reichert, Elisabeth (2011). Social Work and Human Rights: A Foundation for Policy and Practice. Columbia University Press. s. 89. ISBN . 
5. ^ Durrant, Russil (2013). An Introduction to Criminal Psychology. Routledge. s. 268. ISBN . 
6. ^ Clifton D. Bryant; Dennis L. Peck (2009). Encyclopedia of Death & Human Experience. Sage Publications. s. 144. ISBN . 
7. ^ Roberson, Cliff (2015). Constitutional Law and Criminal Justice, Second Edition. CRC Press. s. 188. ISBN . 
8. ^ "Death Sentences and Executions 2022". Amnesty International. 2022. 30 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2023. 
9. ^ "Abolitionist and Retentionist Countries as of December 2022". Amnesty International. May 2023. 5 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2024. 
10. ^ "DEATH SENTENCES AND EXECUTIONS REPORT 2015". Amnesty International. April 2016. 14 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016.