Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Avcı uçağı veya av uçağı, öncelikli görevi diğer savaş uçaklarını avlamak olan savaş uçağı. Avcı uçakları genellikle küçük, hafif, hızlı ve manevra kabiliyeti yüksek uçaklardır. Pek çoğu aerobasi kabiliyetine sahiptir. Avcı uçakları, öncelikli görevi yer hedeflerini bombalamak olan bombardıman uçaklarına nazaran daha kısıtlı bombardıman kabiliyetine sahiptir.
I. Dünya Savaşı sırasında uçakların ve diğer hava araçlarının kullanılmaya başlaması üzerine keşif ve havadan yere taarruzlar başlamıştır. İlk avcı uçakları çoğunlukla hafif makineli tüfek taşıyan çift kanatlı ahşap modellerdi. Hava savaşının gelişmesiyle gökyüzünün kontrol altına alınması da gelişmeye başladı. II. Dünya Savaşı sırasında avcı uçakları baskın bir şekilde metal tek kanatlı ve kanatlara monte edilmiş toplar bulunacak şekilde gelişimine devam etti. Savaşın sonrasında ise pistonlu motorları tepkili jet motoru aldı ve toplara ek olarak füzeler eklendi. Tarihsel gelişimi içinde jet uçakları nesillere ayrılarak sınıflandırıldı. Nesil terminolojisi Rus savunma deyimi sonucu ortaya çıktı ve "beşinci" nesil F-35 Lightning II'e ulaştı. Modern avcı jet uçakları genellikle bir veya iki turbofan motoruna sahiptir, ağırlıklı olarak füzeler ile (en az iki- Su-27 Flanker veya F-15 Eagle gibi bazı görüldüğü gibi 8-10 da olabilir), destek olarak bir top (tipik 20 mm veya 30 mm kalibrede) ve hedef taraması için radar ile donatılmıştır.
Avcı uçakları öncelikle hava üstünlüğü kazanmak için silahlanmışlardır. Neredeyse II. Dünya Savaşından beri hava üstünlüğü modern bir savaş için, özellikle düzenli ordular arasında gerçekleşen "konvansiyonel" savaşlar için önemli-kritik bir parça haline gelmiştir ve hedefleri ile önemlerinden dolayı, orduların askeri bütçelerinde çok güçlü oranlarda kaynak öncelikli olarak modern avcı uçağı kuvvetlerindedir.
Pervaneli avcılar
I. Dünya Savaşı
Uçaklar arasında çatışma I. Dünya Savaşının başlangıcına, keşif uçaklarının karşılaşmasına kadar dayanır. Başlangıçta keşif uçakları silahsız olduğu için, barışçıl pilotların birbirlerinin yanından geçerken mendil salladıkları, savaşçı pilotların ise kanca, tabanca, el bombası gibi silahlar kullandığı söylenir. Askeri otoritelerin balon ve uçak kullanarak keşif yapmanın önemini anladıkları zaman, silahlandırılmış uçakların karşı tarafın keşif araçlarına zarar vermenin de mümkün olduğunu fark ettiler. İlk çözümler arka koltuk için döner bir makineli tüfek veya üst kanatın orta arkasına pervaneyi kurtaracak şekilde yerleştirilmiş bir makineli tüfek şeklindeydi. Vickers F.B.5 Gunbus gibi 1915'lerin pervanenin kokpitin arka tarafında olduğu durumlarda makineli tüfek engellenmemiş bir açıya sahipti. Ama tek koltuklu uçaklarda daha kolay bir çözüm yoktu; üst kanattaki makineli tüfeği tekrar doldurmak ve nişan almak zor oluyordu. Engelin merkezi, makineli tüfeği pervane kanatlarını vurmadan pervane içinden ateşlemekti. Fransız havacı Roland Garros'un çözümü, pervanesine makineli tüfeğin vuracağı yerlere saptırıcı plakaları koymak oldu. Bu mükemmel olmayan bir çözümdü çünkü plakalar sürekli ateşte dayanıklı olamıyordu. Sonunda Alman hatlarına düşen prototiplerden bir uçak sayesinde bir kopyası Almanların eline geçti. Bundan ilham alan 'in ekibi daha uygun olan ve tek koltuklu avcılar için yaygınlaşan icat etti.
Dönemin tanınmış uçakları: (Üretim yıllarına göre)
- Vickers F.B.5 (1915) - İlk avcı uçaklarından biri.
- Fokker: (1915) Fokker Dr.I (1917)
- SPAD S.XIII veya "" (1917)
- Sopwith Camel (1917)
- Royal Aircraft Factory S.E.5 (1917)
- Albatros D.III (1916)
1919-1938
İki dünya savaşı arasında avcıların gelişimi yavaşladı, en kayda değer değişiklik ahşap, kumaş örtülü çift kanatlıdan metal monokok veya yarı monokok tek kanatlı hale geçiştir. Birçok devlet amatörce ağır avcı olarak çift motorlu avcılar üzerinde çalıştı fakat düşünce ağır yükleme üzerine birkaç özel uygulamadan öteye gitmedi. Avcıların gelişiminde en büyük etken askeri çalışmalardan çok, sivil yarışlardı. Bu yarışlarda gerçekleşen gelişim hava direnci, sıvı soğutmalı motorlar gibi konularda çok büyük faydalar sağladı ama asıl kullanımını II. Dünya Savaşı avcılarında göreceklerdi.
Önemli uçaklar:
- Çift kanatlı
- Avia B-534
- Bristol Bulldog
- - en iyi çift kanatlı avcı olarak kabul edilir ve genellikle Kuzey Afrika'da kullanıldı.
- Gloster Gladiator - II. Dünya Savaşında Akdenizde kullanıldı.
- Hawker Fury - İspanyol İç Savaşında kullanıldı
- Tek kanatlılar
- Boeing
- F2A
II. Dünya Savaşı
II. Dünya Savaşı askeri doktrininde hava savaşları büyük önem taşıdı. Kara birimlerini konuşlandırmak, rahatsız etmek ve engellemek Alman birleşik-ordu doktrininin en önemli kısmıydı ve Büyük Britanya üzerindeki hava üstünlüğünün elde edilmesindeki yetersizlik bir işgali imkânsız kıldı. Erwin Rommel hava kuvvetlerinin etkisi hakkında şöyle konuşmuştu:"Savaşmak zorunda kalan kim olursa, en modern silahlara sahip olsa bile, tamamen hava kumandası içindeki bir düşmana karşı, modern Avrupa askerlerine karşı dövüşen bir vahşinin handikaplarına sahip olduğu kadar başarı oranına sahip olarak savaşır."
II. Dünya Savaşının avcıları tamamen 1930'ların yenilikleriyle şekillenmişti. Piston motorlu avcılar,Messerschmitt Me 262 ve Gloster Meteor gibi jet motorlu uçaklar çıkana kadar, yetenek ve performanslarının gelişimine devam ederek arıtılmaya devam ettiler. Kademeli uçuşlarda avcıların birçoğu 600 Km/s (400mil/s) hızdan daha fazla yapacaktı ve dalma sırasında öyle hızlara ulaşacaktı ki, ses hızına yakın hızlarda ses altı gövde titreşimi ile engellenme deneyimleri yaşadılar. Bazen uçuş sırasında frenleme uçak üzerinde ağır yüklere neden oldu ve "ses bariyeri" olarak adlandırıldı. Pilotun kontrolünü geliştirme ve bu problemlerin ortadan kaldırılması için dalma frenleri ancak II. Dünya Savaşının sonlarında geliştirildi.
Radar öncelikle II. Dünya Savaşında avcılara uyumlu hale getirildi ve gece uçuşlarında hedeflerin tespitine mümkün kılacak şekilde Messerschmitt Bf 110 ve Northrop gibi avcılara takıldı. Bu dönemin diğer bir yeniliği vurucu avcılardı. Pasifikteki uçaktan yoksun deniz piyadeleri F4U Corsair'lerine bomba rafları taktılar. Bu çok yönlü konsept, bombalarını bıraktıktan sonra düşman avcılarıyla savaşma olanağı sağlıyordu.
Önemli uçaklar:
- Sovyetler Birliği
- Birleşik Krallık
- Amerika Birleşik Devletleri
![image]()
P-51 Mustang - Grumman
- Vought F4U Corsair
- Grumman
- Curtiss
- Lockheed P-38 Lightning
- Bell
- Republic P-47 Thunderbolt
- North American P-51 Mustang
- Bell
Jet motorlu avcı uçakları
Birinci nesil jet motorlu avcı uçakları (1944-1953)
Birinci nesil, çok yüksek hız sağlayan(pistonlu motorları olan modeller transsonik hızda dayanıklılığı düşürüyordu) turbojet motoru uygulamalarının ilk örneklerini sunar. ilk jetlerin birçoğu değişik yollarla, piston yataklı motorların parçalarının benzeriydi. Birçoğu toplarla silahlandırılmış "düz-kanatlıydı" ve radar özel hariç henüz genel kullanımda değildi.
İlk jet uçakları II. Dünya Savaşı sırasında geliştirildi ve son yılında savaşta kullanıldı. Messerschmitt ilk kullanılan jet motorlu avcı uçağını Me 262'yi geliştirdi. piston motorlu uçaklarda fazlasıyla hızlıydı ve yetenekli bir pilotun elinde hemen hemen dokunulmazdı. Alman yakıt eksikliği nedeniyle çok az kullanıldı. Bununla birlikte piston motorlu uçakların demode olduğunu belirtti. Alman jetlerinin raporlarıyla uzantılı olarak, İngiltere'nin Gloster Meteor uçağı hemen ardından üretime geçti ve iki tanesi 1944 yılının hemen hemen aynı zamanlarında hizmete girdi. Savaşın sonunda neredeyse tüm piston motorlu avcı uçaklarının çalışması sona ermişti. gibi karışık kullanımlı tasarımlar kısa kullanımlar gördü, fakat 1940'ların sonunda bütün yeni savaş uçakları jet motorluydu.
Avantajlarının yanı sıra ilk jet avcıları mükemmelden uzaktı. Kullanılabilir yaşam süreleri saatlerle sınırlıydı, motorların kendileri kırılgan ve hantaldı ve güç sadece yavaşça ayarlanabiliyordu. Ok açılı kanat, fırlatma koltuğu gibi yenilikler ve "tailplane" gibi aerodinamik yenilikler bu periyotta görüldü.
Önemli uçaklar:
- Almanya
- – Dünyanın ilk jet avcı uçağı (sadece prototipi yapıldı)
- Messerschmitt Me 262 – Kullanılan ilk jet motorlu avcı uçağı.
- Heinkel He 162 – ikinci jet motorlu avcı uçağı to be fielded by the Luftwaffe
- Arado Ar 234 – İlk jet motorlu bombardıman uçağı.
- Horten Ho 229 – Horten Ho IX veya Gotha Go 229 da bilinir. Turbojet motorlu ilk uçan kanat.
- Fransa
- Sovyetler Birliği
![image]()
Polonya işaretli bir MiG-15 - İsveç
- Birleşik Krallık
- Birleşik Devletler
- Grumman
- Lockheed
- North American F-86 Sabre
- Northrop
- Vought
İkinci nesil (1953-1960)
İkinci nesil, jet avcısının savaşma kapasitesini çok büyük ölçüde geliştiren birçok yeni teknolojinin entegrasyonunu tanımlar. AIM-9 Sidewinder ve AIM-7 Sparrow gibi güdümlü füzelerin uygulanması savaşı görsel menzilden öteye taşıdı (buna rağmen sıkça görüş menzilinde it dalaşına devretti) ve hedefleri görmek için radarın standartlaşmasına neden oldu. Tasarımcılar ,delta kanat, gibi ve gövdede yüzey kuralı gibi çeşitli havacılık icatlarıyla deneyimler elde ettiler. Ok kanadının yardımıyla ses bariyerini aşan ilk uçakları ürettiler.
Bu sürecin en önemli özellikleri (F-105 ve Suhoy Su-7 gibi) ve av-önleme uçağıdır (English Electric Lightning ve F-104 Starfighter gibi). Av-önleme uçağı topların yerini alan güdümlü füzeler ile vizyonun değişimiydi ve çatışma görsel menzilin ötesinde bir yer alacaktı. Sonuç olarak, av-önleme uçakları hızda ve tırmanma gücünde çeviklikten fedakarlık ederek geniş füze yükleme kapasitesi ve güçlü radarlarla tasarlandılar
Önemli uçaklar:
- Kanada
- Fransa
- Hindistan
- İsveç
- Sovyetler Birliği
- Birleşik Krallık
- Birleşik Devletler
- Chance-Vought
- Grumman F-11 Tiger
- Republic
- Lockheed F-104 Starfighter
- Convair
- Convair
- North American F-100 Super Sabre
Üçüncü nesil(1960-1970)
Üçüncü nesil, ilk nesilde bulunan yeniliklerin olgunlaşması ile işaret edilir. Bu süreçte misillerin radarın ve diğer havacılık elektroniğinin gelişmesi ile savaş yeteneği gelişti ve havacılık gelişimi olgunlaştı. En belirgini, güdümlü füzelerle savaş deneyiminin sonucu, tasarımcılar çatışmanın yakın it dalaşına dönüşebileceğini kabul ettiler. Toplar tekrar standartlaştı ve manevra kabiliyeti tekrar öncelik kazandı.
Bu gelişmeler avcıların yeteneklerini geliştirirken (bir F-4 II. Dünya Savaşı bombardıman uçağı B-24 Liberatordan daha fazla yük taşıyabiliyordu), masraflarda da hatırı sayılır bir artış getirdi. Askeri yetkililer avcıları, gece avcısı, ağır avcı, vurucu avcı gibi değişik rollere ayırmışken, artan avcı masraflarını engellemek amacıyla görevleri birleştirmeye başladı. F-4 Phantom II Birleşik Devletler Donanması için av önleme göreviyle üretilmişti fakat sonradan diğer ülkelerindeki gibi, Donanma ve Deniz piyadeleri de beraber olmak üzere Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri için çok başarılı bir "çok amaçlı" uçak haline geldi. Bütün Amerikan askeri dalları tarafından kullanılan tek uçaktır.
Önemli uçaklar:
- Çin
- Fransa
- Sovyetler Birliği
- Birleşik Krallık
- Birleşik Devletler
- General Dynamics F-111
- McDonnell Douglas F-4 Phantom II
- Northrop F-5
Dördüncü nesil (1970-1990)
Sürekli artan masraflara tepki olarak ve F-4 Phantom II'un çok amaçlı olarak göstermiş olduğu başarılar ile, çok amaçlı avcılar bu süre içerisinde çok popüler oldu ve uçak özel bir görev için tasarlanmış olsa bile (F-4 gibi) çok amaçlı görev yeteneği elde etti.(F/A-18 Hornet) ve Dassault Mirage 2000 gibi çok amaçlı üretilen savaş uçakları varken MiG-23 ve Panavia Tornado gibi uçakların özellikle çok amaçlı görevlere uyan modelleri vardır. Hava ve kara modları arasında muntazam değişim sağlayabilen aviyonikler bunu çok kolaylaştırdı. Geliştirme masrafları arttığı gibi, ekonomi, durumu çok amaçlı avcıların geliştirilmesine itti.
Bir önceki neslin av-önleme uçaklarının aksine, birçok modern avcı it dalaşında çevik olacak şekilde tasarlanmıştır. Kablo kontrollü uçuş kontrol sistemleri ve "rahatlamış stabilite" modern avcılarda yaygındır. Uçak "dördüncü nesilde" makyajlanmıştır.
Önemli uçaklar:
- Çin Halk Cumhuriyeti,
- Fransa
- İsrail
- Japonya
- Tayvan
- (IDF)
- Sovyetler Birliği/Rusya Federasyonu
- İsveç
- Birleşik Krallık/Almanya/İtalya
- Birleşik Krallık/Birleşik Devletler
- McDonnell Douglas/BAE Harrier II
- Birleşik Devletler
- Grumman F-14 Tomcat
- McDonnell Douglas F-15 Eagle
- General Dynamics F-16 Fighting Falcon
- McDonnell Douglas (F/A-18 Hornet)
- Northrop
Nesil 4,5 (1990-Günümüze)
Bu yarım jenerasyon, aerodinamik teknolojilerdeki durgunluğa işaret ederek (üçüncü nesildeki gelişmeyle kıyaslanmış olarak), aviyonik ve diğer havacılık elektroniğindeki çok büyük gelişmelerle donanan, sonuç olarak süper bilgisayarlarla sınırlı gizlenebilir şekillendirme gibi 1980 ve 1990'ların mikroçip ve yarı iletkenlerin kullanılmasıyla gelen avantajların uygulandığı halihazırda kullanılan nesilden bahseder. Bu neslin en güzel örneği 1970'lerin Hornet tasarımının geliştirilmişi (F/A-18E/F Super Hornetdır). Basit aerodinamik unsurlar aynı kalırken, aviyonikleri tamamen cam kokpit olarak değiştirildi, katı tabanlı AESA sabit düzenli radar, yeni motorlar kompozit malzemeden yapı ile hafiflemiş gövde ve hafifçe modifiye edilmiş şekil ile radara yakalanmasını azaltan değişikliklerle geliştirildi. Bu neslin uçaklarından sadece Süper Hornet ve Strike Eagle (F-15 Eagle'in geliştirilmiş modeli) çatışma fırsatı bulabildi.
Önemli modeller:
- Çin Halk Cumhuriyeti
- Fransa
- Uluslararası ortak yapım
- Eurofighter Typhoon (Birleşik Krallık,Almanya, İtalya ve İspanya)
- JF-17 Thunder veya (Çin Halk Cumhuriyeti,Pakistan-geliştirme sürecinde)
- Rusya
- Hindistan
- HAL Tejas (geliştirme sürecinde)
- (Rusya ile Suhoy Su-30 üzerinde bir takım modifikasyon ve sistemler yapılması.)
- İsveç
- Birleşik Devletler
- (F/A-18E/F Super Hornet)
- F-15E Strike Eagle
- F-16 Block 50/52 ve sonraki türevleri (F-16F Desert Falcon, F-16I Sufa gibi)
Beşinci nesil
Ana madde: Beşinci nesil jet avcı uçağı
Şu andaki avcı tasarımının kesici kenarlarını önceki nesillerde vurgulanan çok yönlülüğün önemi ile taşıyıcı-iticiler, kompozit malzemeler, süperseyrüsefer sistemleri, gizlenme teknolojisi, ilerleyen radar ve sensör sistemleri ve tasarımla kaynaşmış, pilotun yükünü hafifleten ve haberdar eden aviyonikler oluşturmaktadır.
Bu neslin uçaklarından sadece F-22 Raptor 2004 yılında üretime alındı ve yeni nesil avcılardan, beşinci nesilden ilk uçak olarak kabul edildi. Geliştirme sürecindeki F-35 Lightning II (eskiden "Müşterek Vurucu Avcı") de gizlenebilirlik için tasarlanmıştı ve F-22 dördüncü jenerasyon tasarımlarının gelişimine devam etmiş gibi kabul edilmişti, tasarımın şekli diğer ülkelerin uzun dönemli avcı geliştirme projeleri şeklinde çalıştı(örneğin söylenti haline gelen Çin Shenyang J-XX projesi, Hindistanın "Orta Seviye Savaş Uçağı" ve Rus PAK FA). Daha sonra ertelenen teknoloji tanıtımları da mevcuttur. Bunların içinde Birleşik Devletler'in YF-23 Black Widow II, Boeing X-32 ve McDonnell Douglas X-36 ek olarak Sovyetler Birliğinin Project 1.42 projesi ve sonradan Rusya tarafından geliştirilmiş 1.44 versiyonu bulunmaktadır.
Bugüne kadar bu nesilden sadece F-22 Raptor, F-35 ve 25 Aralık 2020'de Rusya'nın envanterine girmesiyle PAK FA aktif olarak kullanılmaktadır.
Altıncı nesil
Altıncı nesil savaş uçağı gelecekte beşinci nesil savaş uçaklarının yerini alacak olan daha gelişmiş olacak konsept sınıftır. Amerikan hava kuvvetleri ve Amerikan donanması ilk altıncı nesil savaş uçağını 2025-2030 yılları arasında uçurmayı planlamaktadır.
Kaynakça
- ^ "The Sixth Generation Fighter", Airforce Magazine, Ekim 2009, 10 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
Dış bağlantılar
- Avcılık yeteneklerinin ölçüleri 26 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Fighter-planes.com: bilgiler ve resimler 24 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Detaylarıyla askeri avcı uçakları 22 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- lca-tejas.org LCA-TEJAS Sitesi 9 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- JF-17.com JF-17 Sitesi 23 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- F-16.net F-16 Sitesi 11 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Avci ucagi veya av ucagi oncelikli gorevi diger savas ucaklarini avlamak olan savas ucagi Avci ucaklari genellikle kucuk hafif hizli ve manevra kabiliyeti yuksek ucaklardir Pek cogu aerobasi kabiliyetine sahiptir Avci ucaklari oncelikli gorevi yer hedeflerini bombalamak olan bombardiman ucaklarina nazaran daha kisitli bombardiman kabiliyetine sahiptir Bir A 10 Thunderbolt II F 86 Sabre P 38 Lightning ve P 51 Mustang ucagi Virginia Langley Hava Kuvvetleri ussundeki gosteride kol ucusunda Kolda uc farkli nesil sergilenmektedir ve ondeki uc ucak avci ucagidir I Dunya Savasi sirasinda ucaklarin ve diger hava araclarinin kullanilmaya baslamasi uzerine kesif ve havadan yere taarruzlar baslamistir Ilk avci ucaklari cogunlukla hafif makineli tufek tasiyan cift kanatli ahsap modellerdi Hava savasinin gelismesiyle gokyuzunun kontrol altina alinmasi da gelismeye basladi II Dunya Savasi sirasinda avci ucaklari baskin bir sekilde metal tek kanatli ve kanatlara monte edilmis toplar bulunacak sekilde gelisimine devam etti Savasin sonrasinda ise pistonlu motorlari tepkili jet motoru aldi ve toplara ek olarak fuzeler eklendi Tarihsel gelisimi icinde jet ucaklari nesillere ayrilarak siniflandirildi Nesil terminolojisi Rus savunma deyimi sonucu ortaya cikti ve besinci nesil F 35 Lightning II e ulasti Modern avci jet ucaklari genellikle bir veya iki turbofan motoruna sahiptir agirlikli olarak fuzeler ile en az iki Su 27 Flanker veya F 15 Eagle gibi bazi goruldugu gibi 8 10 da olabilir destek olarak bir top tipik 20 mm veya 30 mm kalibrede ve hedef taramasi icin radar ile donatilmistir Avci ucaklari oncelikle hava ustunlugu kazanmak icin silahlanmislardir Neredeyse II Dunya Savasindan beri hava ustunlugu modern bir savas icin ozellikle duzenli ordular arasinda gerceklesen konvansiyonel savaslar icin onemli kritik bir parca haline gelmistir ve hedefleri ile onemlerinden dolayi ordularin askeri butcelerinde cok guclu oranlarda kaynak oncelikli olarak modern avci ucagi kuvvetlerindedir Pervaneli avcilarI Dunya Savasi Londrada bulunan sergilenen bir cift kanatli Sopwith Camel 2F1 Ucaklar arasinda catisma I Dunya Savasinin baslangicina kesif ucaklarinin karsilasmasina kadar dayanir Baslangicta kesif ucaklari silahsiz oldugu icin bariscil pilotlarin birbirlerinin yanindan gecerken mendil salladiklari savasci pilotlarin ise kanca tabanca el bombasi gibi silahlar kullandigi soylenir Askeri otoritelerin balon ve ucak kullanarak kesif yapmanin onemini anladiklari zaman silahlandirilmis ucaklarin karsi tarafin kesif araclarina zarar vermenin de mumkun oldugunu fark ettiler Ilk cozumler arka koltuk icin doner bir makineli tufek veya ust kanatin orta arkasina pervaneyi kurtaracak sekilde yerlestirilmis bir makineli tufek seklindeydi Vickers F B 5 Gunbus gibi 1915 lerin pervanenin kokpitin arka tarafinda oldugu durumlarda makineli tufek engellenmemis bir aciya sahipti Ama tek koltuklu ucaklarda daha kolay bir cozum yoktu ust kanattaki makineli tufegi tekrar doldurmak ve nisan almak zor oluyordu Engelin merkezi makineli tufegi pervane kanatlarini vurmadan pervane icinden ateslemekti Fransiz havaci Roland Garros un cozumu pervanesine makineli tufegin vuracagi yerlere saptirici plakalari koymak oldu Bu mukemmel olmayan bir cozumdu cunku plakalar surekli ateste dayanikli olamiyordu Sonunda Alman hatlarina dusen prototiplerden bir ucak sayesinde bir kopyasi Almanlarin eline gecti Bundan ilham alan in ekibi daha uygun olan ve tek koltuklu avcilar icin yayginlasan icat etti Donemin taninmis ucaklari Uretim yillarina gore daki Fokker Dr I replikasi Kizil Baron un uckanatli ucagiVickers F B 5 1915 Ilk avci ucaklarindan biri Fokker 1915 Fokker Dr I 1917 SPAD S XIII veya 1917 Sopwith Camel 1917 Royal Aircraft Factory S E 5 1917 Albatros D III 1916 1919 1938 Iki dunya savasi arasinda avcilarin gelisimi yavasladi en kayda deger degisiklik ahsap kumas ortulu cift kanatlidan metal monokok veya yari monokok tek kanatli hale gecistir Bircok devlet amatorce agir avci olarak cift motorlu avcilar uzerinde calisti fakat dusunce agir yukleme uzerine birkac ozel uygulamadan oteye gitmedi Avcilarin gelisiminde en buyuk etken askeri calismalardan cok sivil yarislardi Bu yarislarda gerceklesen gelisim hava direnci sivi sogutmali motorlar gibi konularda cok buyuk faydalar sagladi ama asil kullanimini II Dunya Savasi avcilarinda goreceklerdi Ilk tek kanatli avcilardan birisi ilk ucusunu 1932 de yapan Boeing Onemli ucaklar Cift kanatli Avia B 534 Bristol Bulldog en iyi cift kanatli avci olarak kabul edilir ve genellikle Kuzey Afrika da kullanildi Gloster Gladiator II Dunya Savasinda Akdenizde kullanildi Hawker Fury Ispanyol Ic Savasinda kullanildi Tek kanatlilar Boeing F2AII Dunya Savasi Kol ucusunda Supermarine Spitfire F Mk XIIler II Dunya Savasi askeri doktrininde hava savaslari buyuk onem tasidi Kara birimlerini konuslandirmak rahatsiz etmek ve engellemek Alman birlesik ordu doktrininin en onemli kismiydi ve Buyuk Britanya uzerindeki hava ustunlugunun elde edilmesindeki yetersizlik bir isgali imkansiz kildi Erwin Rommel hava kuvvetlerinin etkisi hakkinda soyle konusmustu Savasmak zorunda kalan kim olursa en modern silahlara sahip olsa bile tamamen hava kumandasi icindeki bir dusmana karsi modern Avrupa askerlerine karsi dovusen bir vahsinin handikaplarina sahip oldugu kadar basari oranina sahip olarak savasir II Dunya Savasinin avcilari tamamen 1930 larin yenilikleriyle sekillenmisti Piston motorlu avcilar Messerschmitt Me 262 ve Gloster Meteor gibi jet motorlu ucaklar cikana kadar yetenek ve performanslarinin gelisimine devam ederek aritilmaya devam ettiler Kademeli ucuslarda avcilarin bircogu 600 Km s 400mil s hizdan daha fazla yapacakti ve dalma sirasinda oyle hizlara ulasacakti ki ses hizina yakin hizlarda ses alti govde titresimi ile engellenme deneyimleri yasadilar Bazen ucus sirasinda frenleme ucak uzerinde agir yuklere neden oldu ve ses bariyeri olarak adlandirildi Pilotun kontrolunu gelistirme ve bu problemlerin ortadan kaldirilmasi icin dalma frenleri ancak II Dunya Savasinin sonlarinda gelistirildi Radar oncelikle II Dunya Savasinda avcilara uyumlu hale getirildi ve gece ucuslarinda hedeflerin tespitine mumkun kilacak sekilde Messerschmitt Bf 110 ve Northrop gibi avcilara takildi Bu donemin diger bir yeniligi vurucu avcilardi Pasifikteki ucaktan yoksun deniz piyadeleri F4U Corsair lerine bomba raflari taktilar Bu cok yonlu konsept bombalarini biraktiktan sonra dusman avcilariyla savasma olanagi sagliyordu Onemli ucaklar Focke Wulf Fw 190Fransa Almanya Messerschmitt Bf 109 Messerschmitt Bf 110 Focke Wulf Fw 190 Messerschmitt Me 163 Messerschmitt Me 262 Heinkel He 111 Heinkel He 162Avustralya Savas Anitinda sergilenen bir Messerschmitt Me 109G 6 U4 R3 Wk n 163824 Italya Macchi C 202 Fiat G 55 Japonya Nakajima Ki 43 Nakajima Ki 44 Nakajima Ki 84 Kawasaki Ki 61 Kawasaki Ki 100 Mitsubishi Zero Mitsubishi J2M RomanyaYakovlev Yak 9Sovyetler Birligi Yakovlev Yak 9 Yakovlev Yak 3 Yakovlev Yak 1 Lavochkin La 5 Mikoyan Gurevich MiG 3 Birlesik Krallik Supermarine Spitfire Hawker Hurricane Hawker Typhoon Hawker Tempest De Havilland Mosquito Gloster Meteor Amerika Birlesik DevletleriP 51 MustangGrumman Vought F4U Corsair Grumman Curtiss Lockheed P 38 Lightning Bell Republic P 47 Thunderbolt North American P 51 Mustang BellJet motorlu avci ucaklariBirinci nesil jet motorlu avci ucaklari 1944 1953 Birinci nesil cok yuksek hiz saglayan pistonlu motorlari olan modeller transsonik hizda dayanikliligi dusuruyordu turbojet motoru uygulamalarinin ilk orneklerini sunar ilk jetlerin bircogu degisik yollarla piston yatakli motorlarin parcalarinin benzeriydi Bircogu toplarla silahlandirilmis duz kanatliydi ve radar ozel haric henuz genel kullanimda degildi Ilk jet ucaklari II Dunya Savasi sirasinda gelistirildi ve son yilinda savasta kullanildi Messerschmitt ilk kullanilan jet motorlu avci ucagini Me 262 yi gelistirdi piston motorlu ucaklarda fazlasiyla hizliydi ve yetenekli bir pilotun elinde hemen hemen dokunulmazdi Alman yakit eksikligi nedeniyle cok az kullanildi Bununla birlikte piston motorlu ucaklarin demode oldugunu belirtti Alman jetlerinin raporlariyla uzantili olarak Ingiltere nin Gloster Meteor ucagi hemen ardindan uretime gecti ve iki tanesi 1944 yilinin hemen hemen ayni zamanlarinda hizmete girdi Savasin sonunda neredeyse tum piston motorlu avci ucaklarinin calismasi sona ermisti gibi karisik kullanimli tasarimlar kisa kullanimlar gordu fakat 1940 larin sonunda butun yeni savas ucaklari jet motorluydu Avantajlarinin yani sira ilk jet avcilari mukemmelden uzakti Kullanilabilir yasam sureleri saatlerle sinirliydi motorlarin kendileri kirilgan ve hantaldi ve guc sadece yavasca ayarlanabiliyordu Ok acili kanat firlatma koltugu gibi yenilikler ve tailplane gibi aerodinamik yenilikler bu periyotta goruldu Onemli ucaklar Almanya Dunyanin ilk jet avci ucagi sadece prototipi yapildi Messerschmitt Me 262 Kullanilan ilk jet motorlu avci ucagi Heinkel He 162 ikinci jet motorlu avci ucagi to be fielded by the Luftwaffe Arado Ar 234 Ilk jet motorlu bombardiman ucagi Horten Ho 229 Horten Ho IX veya Gotha Go 229 da bilinir Turbojet motorlu ilk ucan kanat Fransa Sovyetler BirligiPolonya isaretli bir MiG 15Mikoyan Gurevich MiG 15 Mikoyan Gurevich MiG 17 Yakovlev Yak 15 Yakovlev Yak 25 Isvec Birlesik Krallik de Havilland Vampire Hawker Hunter Gloster Javelin Gloster Meteor Birlesik Devletler Grumman Lockheed North American F 86 Sabre Northrop VoughtIkinci nesil 1953 1960 Bir ikinci nesil North American F 100 Super Sabre F 100 ses bariyerini asan ilk Amerikan jet ucagidir avci ucagi Ikinci nesil jet avcisinin savasma kapasitesini cok buyuk olcude gelistiren bircok yeni teknolojinin entegrasyonunu tanimlar AIM 9 Sidewinder ve AIM 7 Sparrow gibi gudumlu fuzelerin uygulanmasi savasi gorsel menzilden oteye tasidi buna ragmen sikca gorus menzilinde it dalasina devretti ve hedefleri gormek icin radarin standartlasmasina neden oldu Tasarimcilar delta kanat gibi ve govdede yuzey kurali gibi cesitli havacilik icatlariyla deneyimler elde ettiler Ok kanadinin yardimiyla ses bariyerini asan ilk ucaklari urettiler Bu surecin en onemli ozellikleri F 105 ve Suhoy Su 7 gibi ve av onleme ucagidir English Electric Lightning ve F 104 Starfighter gibi Av onleme ucagi toplarin yerini alan gudumlu fuzeler ile vizyonun degisimiydi ve catisma gorsel menzilin otesinde bir yer alacakti Sonuc olarak av onleme ucaklari hizda ve tirmanma gucunde ceviklikten fedakarlik ederek genis fuze yukleme kapasitesi ve guclu radarlarla tasarlandilar Onemli ucaklar Kanada Fransa Hindistan HAL HF 24 Marut Isvec Sovyetler Birligi Mikoyan Gurevich MiG 21 Mikoyan Gurevich MiG 19 Suhoy Su 7 Suhoy Su 9 Birlesik Krallik English Electric Lightning Gloster Javelin Birlesik Devletler Chance Vought Grumman F 11 Tiger Republic Lockheed F 104 Starfighter Convair Convair North American F 100 Super SabreUcuncu nesil 1960 1970 Ucuncu nesilden bir Sovyet MiG 25 i Ucuncu nesil ilk nesilde bulunan yeniliklerin olgunlasmasi ile isaret edilir Bu surecte misillerin radarin ve diger havacilik elektroniginin gelismesi ile savas yetenegi gelisti ve havacilik gelisimi olgunlasti En belirgini gudumlu fuzelerle savas deneyiminin sonucu tasarimcilar catismanin yakin it dalasina donusebilecegini kabul ettiler Toplar tekrar standartlasti ve manevra kabiliyeti tekrar oncelik kazandi Bu gelismeler avcilarin yeteneklerini gelistirirken bir F 4 II Dunya Savasi bombardiman ucagi B 24 Liberatordan daha fazla yuk tasiyabiliyordu masraflarda da hatiri sayilir bir artis getirdi Askeri yetkililer avcilari gece avcisi agir avci vurucu avci gibi degisik rollere ayirmisken artan avci masraflarini engellemek amaciyla gorevleri birlestirmeye basladi F 4 Phantom II Birlesik Devletler Donanmasi icin av onleme goreviyle uretilmisti fakat sonradan diger ulkelerindeki gibi Donanma ve Deniz piyadeleri de beraber olmak uzere Birlesik Devletler Hava Kuvvetleri icin cok basarili bir cok amacli ucak haline geldi Butun Amerikan askeri dallari tarafindan kullanilan tek ucaktir Onemli ucaklar Cin Shenyang J 8 Fransa Dassault Mirage III Sovyetler Birligi Mikoyan Gurevich MiG 23 Mikoyan Gurevich MiG 25 Suhoy Su 15 Suhoy Su 17 Birlesik Krallik Birlesik Devletler General Dynamics F 111 McDonnell Douglas F 4 Phantom II Northrop F 5Dorduncu nesil 1970 1990 Dorduncu nesilden bir F 14 Tomcat Surekli artan masraflara tepki olarak ve F 4 Phantom II un cok amacli olarak gostermis oldugu basarilar ile cok amacli avcilar bu sure icerisinde cok populer oldu ve ucak ozel bir gorev icin tasarlanmis olsa bile F 4 gibi cok amacli gorev yetenegi elde etti F A 18 Hornet ve Dassault Mirage 2000 gibi cok amacli uretilen savas ucaklari varken MiG 23 ve Panavia Tornado gibi ucaklarin ozellikle cok amacli gorevlere uyan modelleri vardir Hava ve kara modlari arasinda muntazam degisim saglayabilen aviyonikler bunu cok kolaylastirdi Gelistirme masraflari arttigi gibi ekonomi durumu cok amacli avcilarin gelistirilmesine itti Bir onceki neslin av onleme ucaklarinin aksine bircok modern avci it dalasinda cevik olacak sekilde tasarlanmistir Kablo kontrollu ucus kontrol sistemleri ve rahatlamis stabilite modern avcilarda yaygindir Ucak dorduncu nesilde makyajlanmistir Onemli ucaklar Cin Halk Cumhuriyeti Shenyang J 8 Fransa Dassault Mirage 2000 Israil IAI Kfir Japonya Mitsubishi F 2 Tayvan IDF Sovyetler Birligi Rusya Federasyonu Mikoyan MiG 29 Mikoyan MiG 31 Suhoy Su 27 Yakovlev Yak 38 Isvec Birlesik Krallik Almanya Italya Panavia Tornado Birlesik Krallik Birlesik Devletler McDonnell Douglas BAE Harrier II Birlesik Devletler Grumman F 14 Tomcat McDonnell Douglas F 15 Eagle General Dynamics F 16 Fighting Falcon McDonnell Douglas F A 18 Hornet NorthropNesil 4 5 1990 Gunumuze Eurofighter Typhoon Bu yarim jenerasyon aerodinamik teknolojilerdeki durgunluga isaret ederek ucuncu nesildeki gelismeyle kiyaslanmis olarak aviyonik ve diger havacilik elektronigindeki cok buyuk gelismelerle donanan sonuc olarak super bilgisayarlarla sinirli gizlenebilir sekillendirme gibi 1980 ve 1990 larin mikrocip ve yari iletkenlerin kullanilmasiyla gelen avantajlarin uygulandigi halihazirda kullanilan nesilden bahseder Bu neslin en guzel ornegi 1970 lerin Hornet tasariminin gelistirilmisi F A 18E F Super Hornetdir Basit aerodinamik unsurlar ayni kalirken aviyonikleri tamamen cam kokpit olarak degistirildi kati tabanli AESA sabit duzenli radar yeni motorlar kompozit malzemeden yapi ile hafiflemis govde ve hafifce modifiye edilmis sekil ile radara yakalanmasini azaltan degisikliklerle gelistirildi Bu neslin ucaklarindan sadece Super Hornet ve Strike Eagle F 15 Eagle in gelistirilmis modeli catisma firsati bulabildi Onemli modeller Cin Halk Cumhuriyeti Chengdu J 10 Shenyang J 11 Fransa Dassault Rafale Uluslararasi ortak yapim Eurofighter Typhoon Birlesik Krallik Almanya Italya ve Ispanya JF 17 Thunder veya Cin Halk Cumhuriyeti Pakistan gelistirme surecinde Rusya Mikoyan MiG 35 gelistirme surecinde Suhoy Su 30 33 34 35 37 Hindistan HAL Tejas gelistirme surecinde Rusya ile Suhoy Su 30 uzerinde bir takim modifikasyon ve sistemler yapilmasi Isvec Saab JAS 39 Gripen Birlesik Devletler F A 18E F Super Hornet F 15E Strike Eagle F 16 Block 50 52 ve sonraki turevleri F 16F Desert Falcon F 16I Sufa gibi Besinci nesil Ana madde Besinci nesil jet avci ucagi X 35 JSF besinci jenerasyondan bir prototip avci jeti Su andaki avci tasariminin kesici kenarlarini onceki nesillerde vurgulanan cok yonlulugun onemi ile tasiyici iticiler kompozit malzemeler superseyrusefer sistemleri gizlenme teknolojisi ilerleyen radar ve sensor sistemleri ve tasarimla kaynasmis pilotun yukunu hafifleten ve haberdar eden aviyonikler olusturmaktadir Bu neslin ucaklarindan sadece F 22 Raptor 2004 yilinda uretime alindi ve yeni nesil avcilardan besinci nesilden ilk ucak olarak kabul edildi Gelistirme surecindeki F 35 Lightning II eskiden Musterek Vurucu Avci de gizlenebilirlik icin tasarlanmisti ve F 22 dorduncu jenerasyon tasarimlarinin gelisimine devam etmis gibi kabul edilmisti tasarimin sekli diger ulkelerin uzun donemli avci gelistirme projeleri seklinde calisti ornegin soylenti haline gelen Cin Shenyang J XX projesi Hindistanin Orta Seviye Savas Ucagi ve Rus PAK FA Daha sonra ertelenen teknoloji tanitimlari da mevcuttur Bunlarin icinde Birlesik Devletler in YF 23 Black Widow II Boeing X 32 ve McDonnell Douglas X 36 ek olarak Sovyetler Birliginin Project 1 42 projesi ve sonradan Rusya tarafindan gelistirilmis 1 44 versiyonu bulunmaktadir Bugune kadar bu nesilden sadece F 22 Raptor F 35 ve 25 Aralik 2020 de Rusya nin envanterine girmesiyle PAK FA aktif olarak kullanilmaktadir Altinci nesil Altinci nesil savas ucagi gelecekte besinci nesil savas ucaklarinin yerini alacak olan daha gelismis olacak konsept siniftir Amerikan hava kuvvetleri ve Amerikan donanmasi ilk altinci nesil savas ucagini 2025 2030 yillari arasinda ucurmayi planlamaktadir Kaynakca The Sixth Generation Fighter Airforce Magazine Ekim 2009 10 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 26 Ocak 2016 Dis baglantilarAvcilik yeteneklerinin olculeri 26 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fighter planes com bilgiler ve resimler 24 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Detaylariyla askeri avci ucaklari 22 Agustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde lca tejas org LCA TEJAS Sitesi 9 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde JF 17 com JF 17 Sitesi 23 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde F 16 net F 16 Sitesi 11 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde