Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Limon (Citrus × limon), yıl boyunca büyümeyi sürdüren, küçük bir ağaç türü ve bu ağacın meyvesidir. Halk dilinde suluzırtlak, cıcık ve zıvrak da denilmektedir.
| Limon | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Citrus × limon (L.) Osbeck, Reise Ostindien: 250 (1765).
| |||||||||||||||||
Limon Turunçgil limon öncelikle , Güney Asya' ya özgü çiçekli bitki Rutaceae ailesinden küçük yaprak dökmeyen bir ağaç türüdür. Ağacın sarı dünya çapında mutfak ve mutfak dışı amaçlarla, özellikle hem mutfak hem de temizlik kullanımları olan meyve suyu için kullanılır. Hamuru ve ayrıca pişirme ve fırınlamada kullanılır. Limonun suyu yaklaşık %5 ila %6 sitrik asit olup pH'ı ise 2.2 dir ve bu nedenle ekşi bir tadı vardır. Limon suyunun kendine özgü ekşi tadı onu içecek ve limonata ve gibi yiyeceklerde önemli bir içerik haline getirir.
Ilıman iklime sahip bölgelerde yetiştirilen ve uçucu yağ taşıyan limon meyveleri Hindistan, Güney Amerika, Güneydoğu Asya, Kaliforniya, Ege ve Akdeniz gibi bölgelerde çok üretilir. Meyve öncelikle suyu için kullanılır, eti ve kabuğu ise aşçılık ve fırıncılık alanlarnda kullanılabilir.
Etimoloji
Türkçedeki limon kelimesi, Arapça ve Farsça'da aynı anlama gelen līmūn veya līmōn (ليمون) sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük ise Sanskritçe'de aynı anlama gelen nimbū (निम्बू) sözcüğünden alınmıştır. Antik çağdan beri bilinen acı limonun (citron) değişik türü olarak Avrupa ülkelerine 12. yy'da Arap ülkelerinden getirildiği için Avrupa dillerinde de limon kelimesi Arapçadan alınmıştır.
Limon sözcüğünün bir Türki dilde geçtiği ilk kaynak 1303 tarihli Codex Cumanicus iken, Osmanlıca ve Türkçede ilk atıf 1876 yılında Lehce-i Osmanlı kitabına dayanır.
Tarihçe
Limon bitkisi "ekşi portakal" ya da turunç olarak da bilinen Citrus aurantium, ile ağaç kavunu olarak bilinen Citrus medica'nın çaprazlanması ile elde edilen bir doğal hibritdir. İlk olarak limonun nerede ortaya çıktığı bilinmese de, ilk yetiştirilmeye başlanan yerlerin Güney Hindistan, Myanmar ve Çin olduğu tahmin edilmektedir.
MS 1. yüzyılda Roma İmparatorluğu döneminde Güney İtalya'ya öncü limon meyveleri getirilmiş, ancak tarımı pek yaygınlaşmamıştır. MS 7. yüzyılda limonun İran'da, daha sonra ise Irak ve Mısır'da tarımı yapılır hale gelmiştir. 11. ve 16. yüzyıl arasındaki dönemde ise Avrupa'ya gelen limon, neredeyse bütün Akdeniz havzasında yetiştirilir hale gelmiştir.
1493'te Kristof Kolomb Amerika'yı fethedince pek çok narenciye türü gibi limon da bu kıtaya getirilmiş ve ABD'de başta Kaliforniya ve Florida eyaletleri olmak üzere Amerika kıtasının büyük bir kısmında yetiştirilir hale gelmiştir. 1797'de , denizcilerin iskorbüt hastalığına karşı korunması ve tedavisi için C vitamini de içeren limon suyunun yemeklere katılmasının yararlı olacağı sonucuna ulaşmıştır.
Kullanım
Limon esas olarak yiyecek olarak kullanılır, ancak aynı zamanda bir süs bitkisi olarak da kullanılır. Zaman zaman limon suyu olarak kullanılmıştır.
Besin olarak
Özellikle çorbalarda, yemeklerde, salatalarda, lezzeti artırmak kullanılan limon suyu önemli bir C vitamini kaynağıdır. Limon ve misket limonu limonata yapımında kullanılabileceği gibi içeceklerde garnitür olarak, buzlu çay veya alkolsüz içeceklerde bir dilim şeklinde bardağın içinde veya kenarında kullanılabilir. Limon suya tat vermesi için de kullanılır.
Limon suyu balık yemeği üzerine sembolik olarak sıkılır. İlave olarak limon suyu salamuraya yatırılmış et pişirilmeden önce bir parça şeklinde de kullanılır. Bazı insanlar limonu bir meyve gibi yemeyi sever. Fakat daha sonra sitrik asit ve şekeri dişlerden temizlemek için su kullanmak gereklidir. Limon kendisi veya misket limonu ile birlikte reçel yapımında kullanılır.
Pek çok diğer bitki limon ile aynı tada sahiptir. Yakın zamanda Avustralya'da bitkisi, limonun popüler bir alternatifi hâline gelmiştir. Bitkinin sıkılan ve kurutulan yaprakları yenilebilir ve limon tadındadır, fakat sitrik asit içermez.
Meyve suyuna ek olarak rendelenmiş limon kabuğu genellikle mutfakta ve 'de bir aroma bileşeni olarak kullanılır, bkz. . Sadece işlenmemiş limonun kabuğu tüketime uygundur; Turunçgil meyveleri genellikle mum benzeri bir koruyucu tabaka ile kaplanır ve nakledilmeden önce üzerine (E231) veya (E233) gibi koruyucular püskürtülür. (E230) da daha önce kullanıldı. Bu tür kapsülleri yemek sağlıksız kabul edilir. İşlenmemiş limon kabuğu, haline getirilir.
Bazen "limon yaprakları" olarak da anılan yaprakları esas olarak nda kullanılır.
Alternatif tıp
Tonik olarak kullanıldığında sindirim sistemi, bağışıklık sistemi ve deri için yararlı olduğuna dair halk inanışı vardır. Hint geleneksel tıbbı olan Ayurveda da ise bir fincan sıcak limon suyunun ciğerleri temizleyeceğine inanılır. Aromaterapi içinde limonun içerdiği kimyasal maddelerin özellikle de uçucu yağların buharının kişiye verilirse stresi azaltacağı yönünde inanışlar da vardır.
Limon ayrıca içeriğinde bulunan bol C vitamini sayesinde detoks tariflerinde sıklıkla kullanılmaktadır. Asidik yapısı birçok sağlıklı karışımda etkin olarak temel ürün olmasının başlıca nedenidir.
Süs bitkisi
Limon ağaçları da Orta Avrupa'da gelişir; daha önce limonlukların ayrılmaz bir parçasıydılar. Limon ağacının özelliği tüm yıl boyunca hem çiçek hem de meyve taşımasıdır. Mayıs ortasından ilk dona kadar limon açık havada korunaklı bir yerde olmalıdır. Kışın sıcaklık ışık koşullarına göre ayarlanmalıdır. Limon ağaçları hafif ama soğuk bir yere yerleştirilirse yapraklarda fotosentez için yeterli ışık vardır ancak kökler 12.5 °C'de faaliyetlerini neredeyse tamamen durdurur. Sonuçta ağaç artık yaprakları yeterince besleyemez ve sonuç olarak onları döker.
Kimyasal yapı
Limon ve diğer turunçgiller pek çok farklı kimyasal maddeyi içerirler. Bir terpen olan D-limonen, limona kokusunu ve tadını veren bir maddedir. Limonlar ayrıca önemli miktarda sitrik asit içerirler. Bu nedenle düşük değerde pH'a ve ekşi tada sahiptirler. İnsan sağlığı için gerekli olan C vitamini (asorbik asit) bakımından zengin olan limon, 100 ml suyunda yaklaşık olarak 50 miligram C vitamini (tavsiye edilen günlük değerin % 55'i) ve 5 gram sitrik asit içerir. Limonlar yağ ve esans özünü çıkartmak için işleme tabi tutulabilirler.
Üretim
FAO'ya göre Hindistan yaklaşık olarak dünya limon üretiminin % 16,3’ünü tek başına sağlar. Hindistan'ı, Meksika, Çin ve Arjantin takip eder.
| Sıra | Ülke | Miktar () |
|---|---|---|
| 1 |  Hindistan | 3.148.000 |
| 2 |  Meksika | 2.547.834 |
| 3 |  Çin | 2.482.884 |
| 4 |  Arjantin | 1.989.400 |
| 5 |  Brezilya | 1.481.322 |
| 6 |  Türkiye | 1.100.000 |
| 7 |  İspanya | 1.087.232 |
| 8 |  ABD | 812.840 |
| 9 |  Güney Afrika | 474.149 |
| 10 |  İran | 445.460 |
| Dünya | 19.368.841 |
Türkiye'de çeşitleri
- Erdemli lamas limonu 21.10.2019 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Mersin için coğrafi işaret almıştır.
Benzer meyve
Pek çok bitkinin limon gibi tat veya kokusu vardır.
- Misket limonu, limonlara benzer şekilde kullanılan ekşi bir turunçgil meyvesi
- yaprakları: Doğu Asya mutfağında yaygındır
- Bazı fesleğen çeşitleri
- Sumak meyveleri, limon Avrupalılar tarafından bilinmeden çok önce kullanıldı
- Cymbopogon (limon otu)
- Limon otu, Lamiaceae ailesinde nane-benzeri çok yıllık otsu bir bitkidir
- İki çeşit (kokulu sardunya): Pelargonium crispum (limon sardunya) ve Pelargonium x melissinum (limon otu)
- Bazı nane çeşitleri
- ağacının çiçekleri
Galeri
-
![image]()
Limon meyvesi ve çiçeği -
![image]()
Limon, yakın çekim -
![image]()
Tüm ve dilimlenmiş limonlar -
![image]()
Limon çiftleri -
![image]()
Limon ağacı -
![image]()
Ağaçta limonlar -
![image]()
Limon ağacı çiçekleri -
![image]()
Olgunlaşmamış bir limon -
![image]()
Limon fidesi -
![image]()
Taze Limon
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ TDK Türkiye Ağızları Sözlüğü
- ^ a b c d e Julia F. Morton (1987). "Lemon in Fruits of Warm Climates". Purdue University. ss. 160-168. 26 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2019.
- ^ a b . Nişanyan Sözlük. 19 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2019.
- ^ James Lind (1757). A treatise on the scurvy. Second edition. Londra: A. Millar.
- ^ Keith Hopkins: Contraception in the Roman Empire. In: Comparative Studies in Society and History. 8/1, 1965, S. 135.
- ^ "Limon - Sağlıklı Ve Doğru Detoks Tarifleri". detokslar.com. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Mart 2021.
- ^ . Produktionsstatistik der FAO 2018 (İngilizce). 12 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2020.
- ^ "Erdemli Lamas Limonu". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Aralık 2023.
- ^ Lisa Baker Morgan; Ann McCormick (15 Ocak 2015). Homegrown Herb Garden: A Guide to Growing and Culinary Uses. Quarry Books. ss. 148-. ISBN .
Dış bağlantılar
- Purdue University[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Limon Citrus limon yil boyunca buyumeyi surduren kucuk bir agac turu ve bu agacin meyvesidir Halk dilinde suluzirtlak cicik ve zivrak da denilmektedir LimonBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeSube TracheophytaSinif MagnoliopsidaTakim SapindalesFamilya RutaceaeAlt oymak Cins CitrusMelez tur C limonIkili adlandirmaCitrus limon L Osbeck Reise Ostindien 250 1765 Vikitur de Citrus limon ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Wikimedia Commons ta Citrus limon ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Limon Turuncgil limon oncelikle Guney Asya ya ozgu cicekli bitki Rutaceae ailesinden kucuk yaprak dokmeyen bir agac turudur Agacin sari dunya capinda mutfak ve mutfak disi amaclarla ozellikle hem mutfak hem de temizlik kullanimlari olan meyve suyu icin kullanilir Hamuru ve ayrica pisirme ve firinlamada kullanilir Limonun suyu yaklasik 5 ila 6 sitrik asit olup pH i ise 2 2 dir ve bu nedenle eksi bir tadi vardir Limon suyunun kendine ozgu eksi tadi onu icecek ve limonata ve gibi yiyeceklerde onemli bir icerik haline getirir Iliman iklime sahip bolgelerde yetistirilen ve ucucu yag tasiyan limon meyveleri Hindistan Guney Amerika Guneydogu Asya Kaliforniya Ege ve Akdeniz gibi bolgelerde cok uretilir Meyve oncelikle suyu icin kullanilir eti ve kabugu ise ascilik ve firincilik alanlarnda kullanilabilir EtimolojiTurkcedeki limon kelimesi Arapca ve Farsca da ayni anlama gelen limun veya limōn ليمون sozcugunden alintidir Arapca sozcuk ise Sanskritce de ayni anlama gelen nimbu न म ब sozcugunden alinmistir Antik cagdan beri bilinen aci limonun citron degisik turu olarak Avrupa ulkelerine 12 yy da Arap ulkelerinden getirildigi icin Avrupa dillerinde de limon kelimesi Arapcadan alinmistir Limon sozcugunun bir Turki dilde gectigi ilk kaynak 1303 tarihli Codex Cumanicus iken Osmanlica ve Turkcede ilk atif 1876 yilinda Lehce i Osmanli kitabina dayanir TarihceLimon bitkisi eksi portakal ya da turunc olarak da bilinen Citrus aurantium ile agac kavunu olarak bilinen Citrus medica nin caprazlanmasi ile elde edilen bir dogal hibritdir Ilk olarak limonun nerede ortaya ciktigi bilinmese de ilk yetistirilmeye baslanan yerlerin Guney Hindistan Myanmar ve Cin oldugu tahmin edilmektedir MS 1 yuzyilda Roma Imparatorlugu doneminde Guney Italya ya oncu limon meyveleri getirilmis ancak tarimi pek yayginlasmamistir MS 7 yuzyilda limonun Iran da daha sonra ise Irak ve Misir da tarimi yapilir hale gelmistir 11 ve 16 yuzyil arasindaki donemde ise Avrupa ya gelen limon neredeyse butun Akdeniz havzasinda yetistirilir hale gelmistir 1493 te Kristof Kolomb Amerika yi fethedince pek cok narenciye turu gibi limon da bu kitaya getirilmis ve ABD de basta Kaliforniya ve Florida eyaletleri olmak uzere Amerika kitasinin buyuk bir kisminda yetistirilir hale gelmistir 1797 de denizcilerin iskorbut hastaligina karsi korunmasi ve tedavisi icin C vitamini de iceren limon suyunun yemeklere katilmasinin yararli olacagi sonucuna ulasmistir KullanimLimon ve misket limonu suyu limonata yapiminda kullanilir Limon esas olarak yiyecek olarak kullanilir ancak ayni zamanda bir sus bitkisi olarak da kullanilir Zaman zaman limon suyu olarak kullanilmistir Besin olarak Ozellikle corbalarda yemeklerde salatalarda lezzeti artirmak kullanilan limon suyu onemli bir C vitamini kaynagidir Limon ve misket limonu limonata yapiminda kullanilabilecegi gibi iceceklerde garnitur olarak buzlu cay veya alkolsuz iceceklerde bir dilim seklinde bardagin icinde veya kenarinda kullanilabilir Limon suya tat vermesi icin de kullanilir Limon suyu balik yemegi uzerine sembolik olarak sikilir Ilave olarak limon suyu salamuraya yatirilmis et pisirilmeden once bir parca seklinde de kullanilir Bazi insanlar limonu bir meyve gibi yemeyi sever Fakat daha sonra sitrik asit ve sekeri dislerden temizlemek icin su kullanmak gereklidir Limon kendisi veya misket limonu ile birlikte recel yapiminda kullanilir Pek cok diger bitki limon ile ayni tada sahiptir Yakin zamanda Avustralya da bitkisi limonun populer bir alternatifi haline gelmistir Bitkinin sikilan ve kurutulan yapraklari yenilebilir ve limon tadindadir fakat sitrik asit icermez Meyve suyuna ek olarak rendelenmis limon kabugu genellikle mutfakta ve de bir aroma bileseni olarak kullanilir bkz Sadece islenmemis limonun kabugu tuketime uygundur Turuncgil meyveleri genellikle mum benzeri bir koruyucu tabaka ile kaplanir ve nakledilmeden once uzerine E231 veya E233 gibi koruyucular puskurtulur E230 da daha once kullanildi Bu tur kapsulleri yemek sagliksiz kabul edilir Islenmemis limon kabugu haline getirilir Bazen limon yapraklari olarak da anilan yapraklari esas olarak nda kullanilir Alternatif tip Bir limon agaci filizi Tonik olarak kullanildiginda sindirim sistemi bagisiklik sistemi ve deri icin yararli olduguna dair halk inanisi vardir Hint geleneksel tibbi olan Ayurveda da ise bir fincan sicak limon suyunun cigerleri temizleyecegine inanilir Aromaterapi icinde limonun icerdigi kimyasal maddelerin ozellikle de ucucu yaglarin buharinin kisiye verilirse stresi azaltacagi yonunde inanislar da vardir Limon ayrica iceriginde bulunan bol C vitamini sayesinde detoks tariflerinde siklikla kullanilmaktadir Asidik yapisi bircok saglikli karisimda etkin olarak temel urun olmasinin baslica nedenidir Sus bitkisi Limon agaclari da Orta Avrupa da gelisir daha once limonluklarin ayrilmaz bir parcasiydilar Limon agacinin ozelligi tum yil boyunca hem cicek hem de meyve tasimasidir Mayis ortasindan ilk dona kadar limon acik havada korunakli bir yerde olmalidir Kisin sicaklik isik kosullarina gore ayarlanmalidir Limon agaclari hafif ama soguk bir yere yerlestirilirse yapraklarda fotosentez icin yeterli isik vardir ancak kokler 12 5 C de faaliyetlerini neredeyse tamamen durdurur Sonucta agac artik yapraklari yeterince besleyemez ve sonuc olarak onlari doker Kimyasal yapiLimon ve diger turuncgiller pek cok farkli kimyasal maddeyi icerirler Bir terpen olan D limonen limona kokusunu ve tadini veren bir maddedir Limonlar ayrica onemli miktarda sitrik asit icerirler Bu nedenle dusuk degerde pH a ve eksi tada sahiptirler Insan sagligi icin gerekli olan C vitamini asorbik asit bakimindan zengin olan limon 100 ml suyunda yaklasik olarak 50 miligram C vitamini tavsiye edilen gunluk degerin 55 i ve 5 gram sitrik asit icerir Limonlar yag ve esans ozunu cikartmak icin isleme tabi tutulabilirler UretimFAO ya gore Hindistan yaklasik olarak dunya limon uretiminin 16 3 unu tek basina saglar Hindistan i Meksika Cin ve Arjantin takip eder Dunya limon uretimi 2018 Sira Ulke Miktar 1 Hindistan 3 148 0002 Meksika 2 547 8343 Cin 2 482 8844 Arjantin 1 989 4005 Brezilya 1 481 3226 Turkiye 1 100 0007 Ispanya 1 087 2328 ABD 812 8409 Guney Afrika 474 14910 Iran 445 460Dunya 19 368 841Turkiye de cesitleriErdemli lamas limonu 21 10 2019 tarihinde Turk Patent ve Marka Kurumu tarafindan tescillenmis ve Mersin icin cografi isaret almistir Benzer meyvePek cok bitkinin limon gibi tat veya kokusu vardir Misket limonu limonlara benzer sekilde kullanilan eksi bir turuncgil meyvesi yapraklari Dogu Asya mutfaginda yaygindir Bazi feslegen cesitleri Sumak meyveleri limon Avrupalilar tarafindan bilinmeden cok once kullanildi Cymbopogon limon otu Limon otu Lamiaceae ailesinde nane benzeri cok yillik otsu bir bitkidir Iki cesit kokulu sardunya Pelargonium crispum limon sardunya ve Pelargonium x melissinum limon otu Bazi nane cesitleri agacinin cicekleriGaleriLimon meyvesi ve cicegi Limon yakin cekim Tum ve dilimlenmis limonlar Limon ciftleri Limon agaci Agacta limonlar Limon agaci cicekleri Olgunlasmamis bir limon Limon fidesi Taze LimonAyrica bakinizMisket limonuKaynakca TDK Turkiye Agizlari Sozlugu a b c d e Julia F Morton 1987 Lemon in Fruits of Warm Climates Purdue University ss 160 168 26 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ekim 2019 a b Nisanyan Sozluk 19 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ekim 2019 James Lind 1757 A treatise on the scurvy Second edition Londra A Millar Keith Hopkins Contraception in the Roman Empire In Comparative Studies in Society and History 8 1 1965 S 135 Limon Saglikli Ve Dogru Detoks Tarifleri detokslar com 28 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Mart 2021 Produktionsstatistik der FAO 2018 Ingilizce 12 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Mart 2020 Erdemli Lamas Limonu Turk Patent ve Marka Kurumu 24 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Aralik 2023 Lisa Baker Morgan Ann McCormick 15 Ocak 2015 Homegrown Herb Garden A Guide to Growing and Culinary Uses Quarry Books ss 148 ISBN 978 1 59253 982 6 Dis baglantilarPurdue University olu kirik baglanti