Litvanya coğrafyası

Litvanya (Litvanca: Lietuva), resmî adıyla Litvanya Cumhuriyeti (Litvanca: Lietuvos Respublika) Kuzey Avrupa'daki Baltık bölgesinde yer alan bir ülkedir. Baltık Devletlerinden biri olup Baltık Denizi'nin doğu kıyısında yer alır. Kuzeyde Letonya, doğu ve güneyde Belarus, güneyde Polonya ve güneybatıda Rusya ile sınırı vardır. Batıda ise İsveç ile bulunur. Litvanya, 65.300 km²'lik bir alanı kaplar ve 2,86 milyon nüfusa sahiptir. Ülkenin başkenti, aynı zamanda en büyük şehri de olan Vilnius'tur. Diğer büyük şehirler sırasıyla Kaunas, Klaipėda, Šiauliai ve Panevėžys'dir. Litvanlar, etnolinguistik olarak Balt halklarının bir parçasıdır ve Hint-Avrupa dil ailesinin Baltik kolunda hayatta kalan birkaç dilden biri olan Litvanca dilini konuşurlar. Litvanca aynı zamanda bu kolun en yaygın konuşulan dilidir.

Litvanya Lietuvos Respublika Litvanya Cumhuriyeti
Bayrak Arma
Slogan Tautos jėga vienybėje! "Ulusumuzun gücü birliğinde yatar!"
Millî marş Tautiška giesmė
Başkent ve en büyük şehir	Vilnius 54°40′K 25°19′D / 54.667°K 25.317°D / 54.667; 25.317
Resmî dil(ler)	Litvanca
Etnik gruplar (2024)	82.6% Litvanlar 6.3% 5.0% Ruslar 2.1% 1.7% 2.3%
Hükûmet	Üniter yarı başkanlık sistemli cumhuriyet
• Cumhurbaşkanı Gitanas Nausėda • Başbakan Ingrida Šimonytė
Tarihçe
•  9 Mart 1009 • Büyük Dükalık 1236 • Mindaugas'ın taç giymesi 6 Temmuz 1253 •  2 Şubat 1386 • Polonya-Litvanya Birliği'nin kuruluşu 1 Temmuz 1569 • Parçalanma 24 Ekim 1795 • Litvanya Cumhuriyeti olarak bağımsızlık 16 Şubat 1918 • Sovyetler'den bağımsızlık 11 Mart 1990 • Avrupa Birliği'ne 1 Mayıs 2004
Yüzölçümü
• Toplam	65.300 km^2 (121.)
• Su (%)	1,98 (2015)
Nüfus
• 2024 tahminî	2.886.515 (135.)
• Yoğunluk	44/km^2
GSYİH (SAGP)	2024 tahminî
• Toplam	114,261 milyar $ (88th.)
• Kişi başına	$52.200 (39.)
GSYİH (nominal)	2024 tahminî
• Toplam	85,999 milyar $ (78.)
• Kişi başına	31.118 $ (40.)
Gini (2022)	▲ 36.2 orta
İGE (2022)	0.879 çok yüksek · 37.
Para birimi	Euro (€, EUR)
Zaman dilimi	UTC+02.00 (DAS)
• Yaz (YSU)	UTC+03.00 (DAYS)
Telefon kodu	370
İnternet alan adı	.lt^1

Baltık Denizi'nin güneydoğu kıyıları, binlerce yıl boyunca çeşitli Baltık toplulukları tarafından mesken tutuldu. 1230'larda Litvanya toprakları ilk kez Mindaugas tarafından birleştirildi ve 6 Temmuz 1253'te Litvanya Krallığı kuruldu. Ardından gelen genişleme ve konsolidasyon süreci, 14. yüzyılda Avrupa'nın en büyük ülkesi olan Litvanya Büyük Dükalığı'nın oluşumuna yol açtı. 1386 yılında Büyük Dükalık, Polonya Krallığı ile de facto bir şahsi birlik içine girdi. Bu iki krallık, 1569'da ikili konfederal Polonya-Litvanya Birliği olarak birleşerek Avrupa'nın en büyük devletlerinden birini oluşturdu. Birlik, komşu ülkeler tarafından 1772 ile 1795 yılları arasında kademeli olarak parçalanarak yok edilene kadar iki yüzyıldan fazla sürdü. Bu süreçte Rus İmparatorluğu, Litvanya topraklarının çoğunu ilhak etti. Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarına denk gelen 1018 yılında Litvanya'nın bağımsızlık ilan etmesiyle modern Litvanya Cumhuriyeti kurulmuş oldu. İkinci Dünya Savaşı sırasında önce Litvanya, ardından Nazi Almanyası tarafından ve 1944'te . Litvanya'nın Sovyet işgaline karşı 1950'lerin başına kadar sürdü. 11 Mart 1990'da, Sovyetler Birliği'nin resmî olarak dağılmasından bir yıl önce, Litvanya bağımsızlığını yeniden kazandığını ilan eden ilk Sovyet cumhuriyeti oldu.

Litvanya, yüksek gelirli ve ye sahip gelişmiş bir ülkedir. İnsani Gelişme Endeksi'nde 37. ve 'nda 19. sırada yer almaktadır. Litvanya; Avrupa Birliği, Avrupa Konseyi, Euro Bölgesi, , Schengen Anlaşması, NATO ve OECD'nin bir parçasıdır. Ayrıca, (NB8) bölgesel iş birliği formatında da yer almaktadır.

Etimoloji

Litvanya adının geçtiği 1009 yılına ait bir yazı (Litua, 7. satırda yer almaktadır)

Litvanya (Litvanca: Lietuva) adının bilinen ilk kaydı, Kuedlinburg Yıllıkları'nda yer alan 9 Mart 1009 tarihli hikâyesinde geçmektedir. Yıllıkta ad, Latinleştirilmiş bir biçimi olan Litua şeklinde kaydedilmiştir. Güvenilir kanıtların eksikliği nedeniyle adın gerçek anlamı bilinmemektedir ve bilim insanları hâlâ bu konuda tartışmaktadır. Bununla birlikte, birkaç makul versiyon mevcuttur.

Lietuva adının bir son ek (-uva) içerdiği düşünüldüğünde, ek içermeyen orijinal bir kelimenin de olması gerekliliğinden söz edilebilir. Bu isim için olası bir aday "Lietā"dır. Birçok Baltık etnoniminin hidronimlerden türediği göz önüne alındığında, dilbilimciler adın kökenini yerel hidronimler arasında aramışlardır. Genellikle bu tür isimler şu süreçten geçerek evrilmiştir: hidronim → toponimi → etnonim.Litvanya Dükalığı'nın kuruluş bölgesi ve sonradan oluşacak olan Litvanya Büyük Dükalığı'nın muhtemel ilk başkenti olan Kernavė yakınlarındaki , genellikle adın kaynağı olarak kabul edilir. Ancak bahsi geçen nehir çok küçüktür ve bazıları bu kadar küçük ve yerel bir nesnenin tüm ulusa adını vermesini olası bulmaz. Öte yandan bu tür isimlendirmeler dünya tarihinde benzersiz olmadığından bu ihtimalin varlığı yine de söz konusudur.

Artūras Dubonis'in öne sürdüğü başka bir hipoteze göre ise Lietuva, "" (leitis'in çoğulu) kelimesiyle ilişkilidir. 13. yüzyılın ortalarından itibaren leičiai, Litvanya toplumunda Litvanya hükümdarına veya devlete tabi olan ayrıcalıklı bir savaşçı sosyal grubuydu. Leičiai kelimesi, 14-16. yüzyıl tarihî kaynaklarında Litvanlar ( hariç) için bir etnonim olarak kullanılmıştır ve Litvancaya yakından bağlı olan Letonca dilinde, genellikle şairane veya tarihsel bağlamlarda hâlâ kullanılmaktadır.

Tarih

13. yüzyıldan günümüze kadar Litvanya topraklarında oluşan değişiklikleri gösteren bir harita

İlk insanların Litvanya'ya yerleşmesi, yaklaşık 10.000 yıl önce, Buzul Çağı'nın sonlarında gerçekleşti. MÖ 2. ve 3. binyıllar arasında Hint-Avrupa halklarının göçü, bölgenin etnik yapısını dönüştürmeye başladı. Bu halklar, yerli topluluklarla karışarak Baltık uluslarının temelini oluşturdu. Litvanya adı ise ilk kez 14 Şubat 1009 tarihli bir Alman el yazması olan Kuedlinburg Yıllıkları'nda geçmektedir. Başlangıçta parçalanmış Baltık toplulukları tarafından yerleşilen ülke, Mindaugas tarafından 1230'da birleştirildi ve Mindaugas 6 Temmuz 1253'te Litvanya'nın ilk kralı olarak taç giydi. 1263'te Mindaukas'a karşı yapılan suikastla birlikte bölge Litvanya Paganları, Haçlı Seferleri ve Töton Şövalyeleri'nin hedefi haline geldi. Uzun süren mücadelelere rağmen, Litvanya Büyük Dükalığı hızla Rus Knezlikleri'nin topraklarına doğru genişledi. Uzun süre bağımsız kalan devlet 14. yüzyılın başlarında . 15. yüzyılda Rutenya'da ikamet eden Doğu Slav gruplarının yaşadığı bölgelerin de fethi sonrası Baltık Denizi'nden Karadeniz'e yayılan devlet, Avrupa'nın en büyüğü hâline geldi.

Hükümdarlığı sırasında Litvanya'yı gücünün en yüksek seviyesine ulaştıran Görkemli Vytautas'ın 17. yüzyılda çizilen bir resmi

1385'te, Polonya Kralı Jagiełło ile yapılan bir antlaşmayla Litvanya ve Polonya birleşti. Bu birleşme ile Litvanya, Hristiyanlığı kabul etti. 1392'de Görkemli Vytautas'ın yönetiminde Litvanya birçok iç savaş geçirdi. Buna rağmen Vytautas'ın dönemi, toprakların genişlemesi ve devletin kurumsallaşması açısından zirve noktasıydı. 1410'daki Grunwald Muharebesi'nde Polonya ve Litvanya birlikleri, Töton Şövalyeleri'ne karşı büyük bir zafer kazandı. Jagiełło ve Vytautas'ın ölümünden sonra Litvanya soyluları Polonya ile kurulan birliği bozma girişimlerinde bulundu. Litvanya, 15. yüzyılın sonlarına doğru Rus knezliklerinin artan gücü karşısında zayıflamaya başladı ve bu durum Livonya Savaşı'na yol açtı.

Daha sonra Lublin Birliği (1569) ile Polonya-Litvanya Birliği yeniden kuruldu. Bu birleşme ile Litvanya, İkinci Kuzey Savaşı sırasında büyük yıkım yaşayan Büyük Dükalık, İsveç İmparatorluğu'nun himayesi altına girdi. Bu savaşın yaraları sarılmadan Dükalık 1700-1721 Büyük Kuzey Savaşı'nda bir darbe daha aldı. Bu dönemde, veba ve yoksulluk nedeniyle nüfusun yaklaşık %40'ı hayatını kaybetti. İsveç himayesinden sonra Dükalık tekrar Polonya-Litvanya devletinin bir parçası oldu ve bu durum 1795'e kadar sürdü. Soyluların hakimiyetindeki devlette sunulan özgürlükler dağılmayı engelleyemedi ve Litvanya-Polonya Birliği, 1772, 1792 ve 1795'te Rus İmparatorluğu, Prusya ve Habsburg Monarşisi arasında bölündü. Bu tarihte Polonya'nın parçalanması hem bağımsız Litvanya'yı hem de Polonya'yı siyasi haritadan sildi. Dağılmanın ardından Litvanyalılar 20. yüzyıla kadar Rus İmparatorluğu'nun yönetimi altında yaşasalar da 1830-1831 ve 1863'te tarihsel açıdan önem arz eden birkaç büyük ayaklanma yaşandı.

I. Dünya Savaşı yıllarında, 16 Şubat 1918'de Litvanya Konseyi (Lietuvos Taryba), Litvanya'nın bağımsızlığını ilan etti. Bu, Litvanya devletinin yeniden kurulması anlamına geliyordu. Ancak bu dönemde Almanya ve Polonya ile sınır sorunları yaşandı. Vilnius, Litvanya'nın geleneksel başkenti olsa da 1920'de Polonya tarafından işgal edilmiş ve iki yıl sonra da Polonya topraklarına katılmıştı. Bu nedenle, Kaunas 19 yıl boyunca ülkenin geçici başkenti oldu. Polonya'nın Vilnius'u işgali, iki ülke arasındaki ilişkilerin bozulmasına yol açtı ve II. Dünya Savaşı'na kadar bu ilişkiler düzelmedi.

1923'te Versay Barış Antlaşması ile Alman İmparatorluğu'ndan ayrılan 'da bir Milletler Cemiyeti mandası kuruldu. Daha kalıcı bir çözüm bulununcaya kadar bölge, geçici olarak Fransız yönetimi altına alındı. Ocak 1923'teki Klaipėda Ayaklanması sonucunda ise bölge Litvanya'ya bağlandı. 1926'da askerî bir darbe sonucunda Antanas Smetona ve Litvanya Milliyetçi Birliği iktidara geldi. Eylül 1939'da Sovyetler Birliği'nin Doğu Polonya'yı işgaliyle de Vilnius Litvanya'ya geri verildi.

İkinci Dünya Savaşı'nın başlamasına kadar bağımsız kalan Litvanya, savaşın başlamasıyla birlikte Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı uyarınca Sovyetler Birliği tarafından işgal edildi. Bir yıl sonra, Almanya'nın Barbarossa Harekâtı'yla Litvanya, Nazi işgaline uğradı ve bu süreçte Litvanyalı Yahudilerin %91'i, yani yaklaşık 190 bin kişi öldürüldü.

1944'te Alman ordusunun geri çekilmesiyle Sovyetler, Litvanya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ni yeniden kurdu. 1944'ten 1952'ye kadar yaklaşık 100 bin Litvanyalı bağımsızlık yanlısı verdi. Sovyet güçleri, yaklaşık 30 bin Litvanyalıyı öldürdü veya Sibirya'ya sürdü. İkinci Dünya Savaşı'nda da Litvanya, nüfusunun yaklaşık %20'sine tekabül eden 780 bin vatandaşını kaybetti.

1980'lerde Sovyetler Birliği'nin perestroyka ve glasnost politikaları, Litvanya'da adlı reform hareketlerinin doğmasına zemin hazırladı. Bu hareketler, anti-komünist bir hareket olarak güçlendi ve Litvanya'nın bağımsızlığının temelini oluşturdu.

1990-günümüz

11 Mart 1990'da Yüksek Konsey, Litvanya'nın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını ilan etti. Bu yasa ile Litvanya, SSCB'den bağımsızlığını ilan eden ilk ülke oldu ve diğer Sovyetler Birliği cumhuriyetlerine ilham vererek Sovyetler Birliği'nin dağılması üzerinde güçlü bir etki oluşturdu.

11 Mart 1990'da Yüksek Konsey, Litvanya'nın bağımsızlığının yeniden tesis edildiğini duyurdu. Böylece Litvanya, Sovyetlerden ayrılan ilk cumhuriyet oldu. 20 Nisan 1990'da Sovyetler, Litvanya'ya hammadde tedarikini durdurarak . Sadece yerli sanayi değil halk da yakıt, temel ihtiyaç maddeleri ve hatta sıcak su eksikliğini hissetmeye başladı. 74 gün süren ablukaya rağmen Litvanya bağımsızlık ilanından vazgeçmedi.

Yavaş yavaş ekonomik ilişkiler yeniden sağlansa da Ocak 1991'de gerilim yeniden zirveye ulaştı. Sovyetler Birliği Silahlı Kuvvetleri, İçişleri Bakanlığı İç Ordusu ve SSCB Devlet Güvenlik Komitesi (KGB) kullanılarak bir darbe girişiminde bulunuldu. 13 Ocak 1991'de Sovyet güçleri, Vilnius TV Kulesi'ne saldırarak 14 Litvanyalı sivili öldürdü. Litvanya'daki kötü ekonomik durum nedeniyle Moskova'daki güçler, darbenin halk tarafından güçlü bir şekilde destek göreceğini düşünüyorlardı. Ancak düşünülenin aksine insanlar, Litvanya Cumhuriyeti Yüksek Konseyini ve ülkenin bağımsızlığı savunmak için Vilnius'a akın etmeye başladı. Darbe girişimi, birkaç can kaybı ve maddi hasarla sona erdi. Sovyet Ordusu 14 kişiyi öldürmüş ve yüzlerce kişiyi de yaralamıştı. Litvanya nüfusunun büyük bir kısmı Ocak Olaylarına katılmıştı. 4 Şubat 1991'de İzlanda, Litvanya'nın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke oldu. 31 Temmuz 1991'de Sovyet paramiliter güçleri Belarus sınırında 7 Litvanyalı sınır muhafızını öldürdü. 17 Eylül 1991'de Litvanya, Birleşmiş Milletler'e kabul edildi.

25 Ekim 1992'de vatandaşlar, şu anki mevcut anayasayı kabul etmek için yapılan referandumda oy kullandı. 14 Şubat 1993'te yapılan doğrudan genel seçimlerde, Algirdas Brazauskas bağımsızlığın yeniden kazanılmasından sonra ilk cumhurbaşkanı oldu. 31 Ağustos 1993'te Sovyet Ordusu'nun son birlikleri de Litvanya'dan ayrıldı.

31 Mayıs 2001'de Litvanya, Dünya Ticaret Örgütü'ne (WTO) katıldı. Mart 2004'ten beri ise ülke NATO'nun bir parçasıdır. 1 Mayıs 2004'te Litvanya, Avrupa Birliği'ne tam üye oldu ve Aralık 2007'de de Schengen Anlaşması'na dahil oldu. 1 Ocak 2015'te Litvanya, euro bölgesine katılarak Avrupa Birliği'nin ortak para birimini benimsedi. 4 Temmuz 2018'de Litvanya resmi olarak OECD'ye katıldı.Dalia Grybauskaitė, Litvanya'nın ilk kadın cumhurbaşkanıydı (2009-2019) ve art arda iki dönem için yeniden seçilen ilk kişiydi. 24 Şubat 2022'de Litvanya, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali karşısında olağanüstü hal ilan etti. Diğer sekiz NATO üyesi devletle birlikte, güvenlik konularında danışmak üzere NATO'nun 4. maddesini yürürlüğe koydu. 11-12 Temmuz 2023 tarihlerinde, 2023 NATO zirvesi Vilnius'ta gerçekleştirildi.

Coğrafya

Litvanya topoğrafik haritası

Litvanya, Avrupa kıtasının Baltık bölgesinde yer alır ve 65.300 km² (25.200 sq mi) kadarlık bir alanı kaplar.53° ve 57° kuzey enlemleri ile 21° ve 27° doğu boylamları arasında yer alır (Kuron Dili'nin bir kısmı 21°'nin batısında kalır). Yaklaşık 99 kilometrelik kumlu bir kıyı şeridine sahiptir ve bunun sadece 38 kilometresi açık Baltık Denizi'ne bakar. Bu diğer iki Baltık devletine kıyasla en kısadır. Kıyının geri kalanı Kuron kum yarımadası tarafından korunmaktadır. Litvanya'nın başlıca sıcak su limanı olan Klaipėda, Kuron Lagünü'nün (Litvanca: Kuršių marios) dar ağzında yer alır. Bu sığ lagün güneye doğru, Rusya'ya bağlı Kaliningrad'a kadar uzanır. Ülkenin ana ve en büyük nehri olan Neman Nehri ve bu nehrin kollarından bazıları uluslararası taşımacılıkta kullanılır.

Litvanya, Kuzey Avrupa Ovası'nın kenarında bulunur. Arazisi geçmişte Son Buzul Çağı'nın buzulları tarafından aşındırılmış olup ılımlı ovalar ve yaylaların bir kombinasyonudur. Ülkenin batısındaki yaylalarda ve doğusundaki dağlık arazilerde morenler geniş yer kaplar. En yüksek noktası, ülkenin doğu kesiminde yer alan 294 metre yüksekliğindeki 'dir. Ülke çok sayıda göle (örneğin Vištytis Gölü) ve sulak alana sahiptir ve karışık orman bölgesi ülkenin %33'ünden fazlasını kaplar. Litvanya'nın en büyük gölü Drūkšiai, en derin gölü Tauragnas ve en uzun gölü 'dır.

1989 yılında Avrupa kıtasının sınırları yeniden değerlendirildikten sonra Ulusal Coğrafi ve Ormancılık Bilgi Enstitüsünden () bilim insanı Jean-George Affholder, Avrupa'nın coğrafi merkezinin Litvanya'da, 54°54′K 25°19′D / 54.900°K 25.317°D / 54.900; 25.317 (Purnuškės (centre of gravity)) koordinatlarında olduğunu belirledi. Bu nokta, Litvanya'nın başkenti Vilnius'un 26 kilometre kuzeyindedir. Affholder, Avrupa'nın geometrik şeklinin ağırlık merkezini hesaplayarak bu sonuca ulaşmıştır.

İklim

Litvanya, hem deniz hem de karasal etkilerin görüldüğü ılıman bir iklime sahiptir. Köppen iklim sınıflandırmasına göre (Dfb) olarak tanımlansa da dar kıyı şeridinde okyanusal iklime yakındır

Kıyıda ortalama sıcaklıklar Ocak ayında -25 °C ve Temmuz ayında 16 °C civarındadır. Vilnius'ta ise ortalama sıcaklıklar Ocak ayında -6 °C ve Temmuz ayında 17 °C civarındadır. Yaz aylarında gündüz 20 °C yaygındır, gece ise 14 °C yaygındır. Geçmişte sıcaklıklar 30 veya 35 °C'ye kadar çıkmıştır. Bazı kışlar oldukça soğuk geçebilir. -20 °C hemen her kış görülür. Kışın ekstrem sıcaklıklar kıyı bölgelerinde -34 °C ve Litvanya'nın doğusunda -43 °C olarak kaydedilmiştir.

Yıllık ortalama yağış miktarı kıyıda 800 mm, Samogitia yaylalarında 900 mm ve ülkenin doğu kesiminde 600 mm civarındadır. Her yıl kar yağışı olur ve ekimden nisana kadarki dönemde kar yağabilir. Bazı yıllarda Eylül veya Mayıs aylarında sulu kar da görülebilir. Batı kesiminde büyüme mevsimi 202 gün, doğu kesiminde ise 169 gün sürer. Şiddetli fırtınalar Litvanya'nın doğu kesiminde nadirdir ancak kıyı bölgelerinde yaygındır.

Baltık bölgesindeki en uzun süreli sıcaklık kayıtları yaklaşık 250 yıl öncesine kadar uzanır. Veriler, 18. yüzyılın ikinci yarısında sıcak dönemler, 19. yüzyılın ise nispeten serin bir dönem olduğunu göstermektedir. 20. yüzyılın başlarındaki ısınma eğilimi 1930'larda zirveye ulaşmış, ardından 1960'lara kadar süren daha küçük bir soğuma dönemi gelmiştir. O zamandan beri bir ısınma eğilimi devam etmektedir.

Litvanya, 2002 yılında orman ve turba bataklığı yangınlarına neden olan bir kuraklık yaşamıştır.

Çevre

Litvanya'nın tipik düz arazileri, göller, bataklıklar ve ormanlarla doludur. Litvanya'da binlerce farklı göl bulunur ve kuş bakışı bakıldığında görseldeki gibi manzaralarla karşılaşılabilir.

Avrupa'nın en yüksek hareketli kumulları olan Kuron Dili'nin yakınlarındaki kumulları UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almaktadır.

1990 yılında Litvanya'nın bağımsızlığını yeniden kazanmasının ardından, 1992 yılında Aplinkos apsaugos įstatymas (Çevre Koruma Yasası) kabul edildi. Bu yasa, çevre koruma alanındaki sosyal ilişkileri düzenlemek için temel oluşturdu ve Litvanya'daki biyolojik çeşitliliği, ekolojik sistemleri ve peyzajı koruma konusunda tüzel ve gerçek kişilerin temel hak ve yükümlülüklerini belirledi. Litvanya, 2020 yılına kadar karbon emisyonlarını 1990 seviyesinin en az %20'si, 2030 yılına kadar ise en az %40'ı oranında azaltmayı ve tüm Avrupa Birliği üyeleriyle birlikte 2020 yılına kadar toplam enerji tüketiminin en az %20'sinin (2030 yılına kadar %27) yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanmasını kabul etti. 2016 yılında Litvanya, özellikle etkili bir şişe depozitosu yasası yürürlüğe koydu ve 2017 yılında tüm ambalajların %92'si toplandı.

Litvanya'nın yüksek dağları yoktur ve manzarası genel olarak çiçek açan çayırlar, sık ormanlar ve verimli tahıl tarlaları ile karakterize olmuştur. Ancak eski Litvanyalıların pagan tanrıları için sunaklar yaktığı kalelerin bulunduğu çok sayıda tepe, kaleleri ile birlikte öne çıkmaktadır. Litvanya, çoğu kuzeydoğuda bulunan 3.000'den fazla gölle su kaynakları açısından oldukça zengin bir bölgedir. Ülke uzun olan Neman Nehri başta olmak üzere birçok nehirle de sulanmaktadır. Litvanya, iki tür kara ekolojik bölgesine ev sahipliği yapar: Orta Avrupa karma ormanları ve .

Orman, uzun zamandır Litvanya'nın en önemli doğal kaynaklarından biri olmuştur. Ormanlar, ülkenin topraklarının üçte birini kaplar ve kereste ile ilgili endüstriyel üretim, ülkenin endüstriyel üretiminin neredeyse %11'ini oluşturur. Litvanya'da beş millî park, 30 bölgesel park, 402 doğa rezervi ve 668 devlet koruması altındaki doğal miras alanı bulunmaktadır.

2018 yılında Litvanya, İklim Değişikliği Performans Endeksi'nde (CCPI) İsveç'in ardında, beşinci sırada yer almıştır.

Biyoçeşitlilik

Leylek, Avrupa'nın en yoğun popülasyonuna sahip olan Litvanya'nın ulusal kuşudur.

Litvanya ekosistemleri doğal ve yarı-doğal (ormanlar, bataklıklar, sulak alanlar ve çayırlar) ve antropojenik (tarımsal ve kentsel) ekosistemleri içerir. Doğal ekosistemler arasında ülkenin %33'ünü kaplayan ormanlar, Litvanya için özellikle önem arz eder. Sulak alanlar (yükseltilmiş bataklıklar, sazlıklar, geçiş molozları vb.) ülkenin %7,9'unu kaplar. 1960-1980 yılları arasında drenaj ve turba çıkarımı nedeniyle sulak alanların %70'i kaybolmuştur. Sulak alan bitki topluluklarındaki değişiklikler, yosun ve ot topluluklarının ağaçlar ve çalılarla yer değiştirmesine neden olmuş, arazi ıslahından doğrudan etkilenmeyen sazlıklar ise su seviyesinin düşmesi sonucunda daha kuru hale gelmiştir. Litvanya'da toplam uzunluğu 64.000 km olan 29.000 nehir bulunmaktadır ve Neman Nehri havzası ülkenin %74'ünü kaplar. Barajların inşası nedeniyle potansiyel katadrom balık türlerinin üreme alanlarının yaklaşık %70'i yok olmuştur. Bazı durumlarda, nehir ve göl ekosistemleri antropojenik ötrofikasyondan etkilenmeye devam etmektedir.

Tarım arazileri Litvanya'nın %54'ünü oluşturur. Bu alanın yaklaşık %70'i ekilebilir arazi ve %30'u çayır ve meralardan oluşur. Yaklaşık 400.000 hektar tarım arazisi işlenmemektedir ve yabani otlar ve istilacı bitki türleri için ekolojik bir niş olarak işlev görür. Mahsul alanlarının genişletilmesiyle çok verimli ve pahalı arazilerin bulunduğu bölgelerde habitat bozulması meydana gelmektedir. Günümüzde tüm bitki türlerinin %18,9'u, bilinen mantar türlerinin %1,87'si ve bilinen liken türlerinin %31'i Litvanya Kırmızı Veri Kitabı'nda yer almaktadır. Liste ayrıca tüm balık türlerinin %8'ini de içermektedir.

Avcılığın daha kısıtlı hale gelmesi ve kentleşmenin ormanları yeniden dikmeye olanak tanımasıyla birlikte yaban hayatı popülasyonları toparlanmıştır (ormanlar en düşük seviyelerinden bu yana üç katına çıkmıştır). Şu anda Litvanya'da her bir kilometrekarede yaklaşık beş büyük yaban hayvanı veya toplamda yaklaşık 250.000 büyük yaban hayvanı bulunmaktadır. Her bölgede en yaygın büyük yaban hayvanı, 120.000 bireyle karaca olup, onu yaban domuzları (55.000) takip eder. Diğer toynaklılar arasında yaklaşık 22.000 geyik, 21.000 dama ve 7.000 adetle, en büyükleri olan sığın bulunmaktadır. Litvanya'nın yırtıcıları arasında ise en yaygın olanı yaklaşık 27.000 bireyle tilkilerdir. Ancak mitolojide daha çok yer edinmiş olan kurtlar Litvanya'da sadece 800 popülasyondan oluşur. Daha nadir olan vaşaklar ise yaklaşık 200 popülasyona sahiptir. Yukarıda belirtilen büyük hayvanlar, Litvanya ormanlarında yaşayabilecek yaklaşık 200.000 tavşanı kapsamamaktadır.

Hükûmet ve siyaset

Seimas - Litvanya Parlamentosu

Hükûmet

Litvanya, 11 Mart 1990'da bağımsızlığını yeniden ilan ettiğinden bu yana güçlü demokratik geleneklerini sürmektedir. İlk bağımsız genel seçim 25 Ekim 1992'de gerçekleştirildi ve seçmenlerin %56,75'i yeni anayasa lehine oy kullandı. Başta anayasanın kendisi olmak üzere özellikle de cumhurbaşkanının rolüne ilişkin yoğun tartışmalar yaşanmıştır. Konuyla ilgili kamuoyunun görüşünü almak amacıyla 23 Mayıs 1992'de yapıldı ve seçmenlerin sadece %41'i Litvanya cumhurbaşkanının görevlerinin yeniden düzenlenmesi yönünde oy kullanmıştır.Yarı başkanlık sistemi üzerinde ise uzlaşmaya varılmıştır.

Litvanya devlet başkanı, doğrudan beş yıllık bir dönem için seçilen ve en fazla iki dönem görev yapan cumhurbaşkanıdır. Başkan dış ilişkileri ve ulusal güvenliği denetler ve aynı zamanda ordunun başkomutanıdır. Cumhurbaşkanı aynı zamanda başbakanı ve başbakanın teklifi üzerine kabinenin geri kalanını, ayrıca bazı diğer üst düzey memurları ve Anayasa Mahkemesi dışındaki tüm mahkemelerin yargıçlarını da atamaktadır. Mevcut Litvanya devlet başkanı Gitanas Nausėda, 26 Mayıs 2019'da yapılan seçimin ikinci turunda oybirliğiyle kazanarak seçildi.

Gitanas Nausėda,
Cumhurbaşkanı, 2019'dan beri

Ingrida Šimonytė,
Başbakan, 2020'den beri

Viktorija Čmilytė-Nielsen,
, 2020'den beri

Cumhurbaşkanı tarafından ne (Konstitucinis Teismas) seçilen üç yargıç burada dokuz yıl süreyle hizmet verir. Bu mahkemeye Yargıtay ve meclis başkanlığı da üçer yargıç seçimi yapar. Ülkede tek meclisli demokratik sistem vardır. Seimas'a yapılan seçimle beraber dört yıl süreyle 141 milletvekili belirlenir. Seçimlerde milletvekillerinin 71'i kendi seçim bölgelerinden aldıkları oylarla; geri kalan 70 milletvekili ise partilerinin ülkedeki genel oy ortalamasına göre mazbata almaya hak kazanır. Partilerin Seimas'a girebilmeleri için ülke genelinde en az %5 oy almaları gereklidir.

Siyasi partiler ve seçimler

Litvanya dünyada kadınlara seçimlerde oy kullanma hakkı veren ilk ülkelerden biri olmuştur. Litvanyalı kadınlar, 1918 Litvanya Anayasası ile oy kullanma hakkına sahip oldular ve bu haklarını ilk kez 1919 yılında kullandılar. Böylece Litvanya; Amerika Birleşik Devletleri (1920), Fransa (1945), Yunanistan (1952) ve İsviçre (1971) gibi demokratik ülkelerden daha önce bu hakkı tanımış oldu.

Litvanya, koalisyon hükümetlerinin yaygın olduğu, küçük partilerin yer aldığı parçalı bir çok partili sistem sergilemektedir. Seimas için olağan seçimler her dört yılda bir Ekim ayının ikinci Pazar günü yapılır. Seçimlere katılabilmek için adayların seçim günü itibarıyla en az 25 yaşında, başka bir devlete bağlı olmaması ve Litvanya'da kalıcı olarak ikamet etmesi gerekmektedir. Mahkeme tarafından verilen bir cezayı seçimden 65 gün önce çekmekte olan veya çekecek olan kişiler, aday olamazlar. Ayrıca, yargıçlar, askeri hizmet yapan vatandaşlar, profesyonel askeri hizmetteki askerler ve yasal kurum ve kuruluşların görevlileri de aday olamazlar.Anavatan Birliği - Litvanyalı Hristiyan Demokratlar ni kazandı ve parlamentodaki 141 sandalyeden 50'sini elde etti. Ekim 2020'de, Anavatan Birliği - Litvanyalı Hristiyan Demokratları (TS-LKD) başbakan adayı Ingrida Šimonytė, iki liberal parti ile beraber merkez sağ bir koalisyon kurdu.

1990 yılında imzalanan Litvanya Devleti'nin Yeniden Kuruluşu Yasası'nın yıldönümünde Seimasta anma töreni düzenlenirken. Törende Litvanya cumhurbaşkanı, başbakan, Seimas başkanı ve diğer üst düzey yetkililer yer almıştır.

Litvanya cumhurbaşkanı, ülkenin devlet başkanı olup çoğunluk oyu ile beş yıllık bir süre için seçilir. Seçimler, mevcut cumhurbaşkanının görev süresinin bitiminden en fazla iki ay önceki son pazar günü yapılır. Seçim günü en az 40 yaşında olan ve Litvanya'da en az üç yıl ikamet eden adaylar, parlamento üyesi olma kriterlerini de sağladıkları takdirde seçimlere katılma hakkına sahiptir. Aynı cumhurbaşkanı en fazla iki dönem görev yapabilir.Gitanas Nausėda, 2019'da bağımsız bir aday olarak seçimi kazanmıştır.

Litvanya'daki her belediye, bir belediye meclisi ve belediye meclisinin bir üyesi olan bir belediye başkanı tarafından yönetilir. Her belediye meclisindeki üye sayısı, belediyenin büyüklüğüne bağlı olarak 15 (5.000'den az nüfusu olan belediyelerde) ile 51 (500.000'den fazla nüfusu olan belediyelerde) arasında değişir. 2015 yılında, 1.524 belediye meclis üyesi seçildi. Belediye başkanı hariç meclis üyeleri, nispi temsil sistemi kullanılarak seçilir. 2015'ten itibaren belediye başkanı, belediye sakinlerinin çoğunluğu tarafından doğrudan seçilir.Litvanya Sosyal Demokrat Partisi, 2015 seçimlerinde 372 belediye meclisi koltuğu ve 16 belediye başkanlığı ile en çok pozisyonu kazanmıştır.

2019 itibarıyla Litvanya'nın Avrupa Parlamentosundaki sandalye sayısı 11'dir. Genel seçimler, diğer AB ülkeleriyle aynı gün ve pazar günü yapılır. Oy kullanma hakkı, Litvanya vatandaşlarına ve seçim günü en az 18 yaşında olan, Litvanya'da kalıcı olarak ikamet eden diğer AB ülkelerinin vatandaşlarına açıktır. Seçimlerde aday olabilmek için, adayların seçim günü en az 21 yaşında, Litvanya vatandaşı veya Litvanya'da kalıcı olarak ikamet eden diğer AB ülkelerinin vatandaşı olmaları gerekmektedir. Adaylar birden fazla ülkede seçimlere katılamazlar. Mahkeme tarafından verilen bir cezayı seçimden 65 gün önce çekmekte olan veya çekecek olan kişiler aday olamazlar. Ayrıca hâkimler, askerlik yapan vatandaşlar, profesyonel askerî hizmetteki askerler ile yasal kurum ve kuruluşların görevlileri seçimlerde aday olamazlar. altı siyasi parti ve bir komite temsilcisi sandalye kazanmıştır. ise sekiz adet parti parlamentoda sandalye kazanmıştır.

Hukuk ve kolluk kuvvetleri

1529-1795 arası Litvanya hukukunun çekirdeği olarak kabul edilen .

Litvanya yasalarının ilk kez yazılı hale getirilmesi girişimi, 1468 yılında Büyük Dük IV. Kazimierz Jagiellon tarafından kabul edilen ile gerçekleşti. 16. yüzyılda 'nin üç farklı baskısı oluşturuldu: Birinci Statü 1529'da, İkinci Statü 1566'da ve Üçüncü Statü 1588'de kabul edildi. 3 Mayıs 1791'de , Avrupa'nın ilk, dünyanın ise ikinci nı kabul etti. Üçüncü Statü, Polonya-Litvanya Birliği'nin 1795'te üçüncü kez bölünmesine rağmen Litvanya topraklarında 1840'a kadar kısmen yürürlükte kaldı.

1934-1935 yıllarında Litvanya, yı gerçekleştirdi. Mahkumlar ilgili davada na ve idama mahkum edildiler.

1990 yılında ülke bağımsızlığını kazandıktan sonra, Sovyet döneminden kalma kanunlar yaklaşık on yıl boyunca büyük ölçüde değiştirilerek yürürlükte kaldı. Mevcut Litvanya Anayasası, 25 Ekim 1992'de kabul edildi. 2001 yılında Seimas tarafından onaylandı. Bu kanunu 2003 yılında Ceza Kanunu ve Ceza Muhakemesi Kanunu izledi. Ceza hukukuna yaklaşım, düşman taraflar arasındaki rekabeti değil, soruşturmacı bir süreci esas alır; genellikle, pratiklik ve gayriresmîlik yerine, şekilciliğe ve rasyonalizme vurgu yapılır. Normatif yasal düzenleme, aksi belirtilmedikçe Teisės aktų registras'ta yayımlandığı günün ertesi günü yürürlüğe girer.

1 Mayıs 2004'ten itibaren Avrupa Birliği hukuku Litvanya hukuk sisteminin ayrılmaz bir parçası olmuştur.

Litvanya, Sovyetler Birliği'nden ayrıldıktan sonra zorlu bir suç durumu ile karşı karşıya kalmış olsa da yıllar içinde Litvanya kolluk kuvvetleri suçlarla mücadele ederek ülkeyi geçmişe kıyasla oldukça güvenli bir hale getirmiştir. Litvanya'da suç oranları hızla düşüş göstermektedir. Litvanya'daki temel kolluk kuvvetleri yerel Lietuvos policija (Litvanya Polisi) komiserlikleridir. Bu birimler, Lietuvos policijos antiteroristinių operacijų rinktinė Aras (Aras Litvanya Polis Teşkilatı Anti-Terör Operasyonları Ekibi), Lietuvos kriminalinės policijos biuras (Litvanya Kriminal Polis Bürosu), Lietuvos policijos kriminalistinių tyrimų centras (Litvanya Polis Kriminal Araştırma Merkezi) ve Lietuvos kelių policijos tarnyba (Litvanya Yol Polisi Servisi) tarafından desteklenmektedir.

'nda bir polis aracı, Vilnius

2017 yılında Litvanya'da toplam 63.846 suç kaydedildi. Bunların büyük bir kısmını 19.630 vaka ile hırsızlıklar oluşturdu (2016'ya göre %13,2 azalma). Ciddi ve çok ciddi suçlar ise 2.835 vaka ile kaydedildi, bu tür suçlar altı yıldan fazla hapis cezasına yol açabilecek suçları kapsar ve bu sayılar, 2016 yılına göre %14.5 azalma göstermiştir. Toplamda, 129 cinayet veya cinayete teşebbüs vakası meydana geldi, bu da 2016'ya kıyasla %19,9'luk bir düşüş anlamına geliyor. Ağır bedensel zarar vakaları ise 178 kez kaydedildi, bu da 2016'ya göre %17,6 azalma demektir. Kaçakçılık gibi suçlar da 2016'ya kıyasla %27,2 azaldı. Ancak elektronik veri ve bilgi teknolojisi güvenliği alanındaki suçlar ise %26,6 oranında belirgin bir artış göstermiştir.

2013 yılına ait Eurobarometre araştırmasına göre, Litvanyalıların %29'u yolsuzluğun günlük yaşamlarını etkilediğini belirtti (AB ortalaması %26). Ayrıca Litvanyalıların %95'i ülkelerinde yolsuzluğun yaygın olduğunu düşünüyordu (AB ortalaması %76) ve %88'i rüşvet ve bağlantı kullanmanın belirli kamu hizmetlerini elde etmenin en kolay yolu olduğuna inanıyordu (AB ortalaması %73). Ancak Transparency International'ın yerel şubesine göre, yolsuzluk seviyeleri son on yılda azalma göstermektedir.

1996 yılında askıya alınmış ve 1998 yılında tamamen kaldırılmıştır. Litvanya, AB'de en yüksek mahkum sayısına sahip ülkedir. Bilim insanı Gintautas Sakalauskas'a göre bu durum, ülkedeki yüksek suç oranından değil, Litvanya'nın yüksek baskı düzeyinden ve hükümlülere duyulan güvensizlikten kaynaklanmaktadır. Bu nedenle hükümlüler sıklıkla hapis cezasına çarptırılmaktadır.

Silâhlı kuvvetler

Bir Litvanya askeri

Litvanya Silâhlı Kuvvetleri 2,400 sivil personel dahil, 15 bin etkin çalışandan oluşmaktadır. Ordunun 100 bin civarında ise rezerve gücü bulunmaktadır. Litvanya'da Eylül 2008 tarihinde kaldırılan zorunlu askerlik Şubat 2015 tarihinde Doğu Avrupa'daki iç karışıklıklar ve Rusya tehdidine karşı zorunlu hale gelmiştir.

Litvanya'nın ulusal güvenlik sistemleri "toplam ve koşulsuz savunma" üzerine kurulmuştur. Litvanya savunma teşkilatının temel amacı, muhtemel tehditlere karşı toplumu hazırlamak ve Batılı savunma birlikleriyle olan entegrasyonun gerçekleşmesidir. Ülkenin güvenlik güçleri Litvanya Savunma Bakanlığı'nın sorumluluğundadır. Litvanya'da ordu istihbarat ve arama-kurtarma etkinliklerine de katılmakla mükelleftir.

Ülkede; 5,400 kişilik bir sınır koruma ekibi, Litvanya İçişleri Bakanlığına bağlı olmak şartıyla, sınır güvenliğini sağlamaktadır. Bunun yanında bu güvenlik görevlileri sınırdaki pasaport denetimini de yapmaktadır. Ayrıca Litvanya donanması, kaçakçılık ve uyuşturucu ticaretiyle mücadelede için sınır güvenlik görevlilerine destek olmaktadır. Özel güvenlik görevlileri ise VIP alanları ve iletişim güvenliğini kontrol altında tutmaktadır.

Yönetim birimleri

Ülkedeki güncel yönetim birimleri 1994'te oluşturuldu ve ülkenin 2000'de Avrupa Birliği'ne girmesiyle birlikte bu birimler yeniden gözden geçirildi. Litvanya üç ana yönetim birimine sahiptir. Bunlar: İller, belediyeler ve bucaklardır. Ülkede 10 il (Litvanca: apskritis), 60 belediye (Litvanca: savivaldybė) ve 500 kadar bucak (Litvanca: seniūnija) bulunur.

İller merkezi hükûmet tarafından atanan valiler (Litvanca: apskrities viršininkas) aracılığıyla yönetilir. Valiler ildeki hukuk kurumları ve belediyeler gibi kamu kuruluşlarının Litvanya anayasasının kurallarıyla yönetilmesiyle sorumludur. İllerde yerel hükûmetler vardır ve bu yönetimler ulusal yasaların, programların ve politikaların uygulanmasını sağlar. Litvanya parlamentosuna, illerin sayısının azaltılıp, etnografik yapıya göre yeni kentlerin kurulmasını ön gören sayısız teklif sunulmuştur. Kentlerin azaltılıp nüfusu 100 binin üzerinde beş büyük şehir kurulması, bu tekliflerin en dikkat çekenidir.

Belediyeler çok önemli yönetim birimleridir. Bazı belediyelere tarihsel olarak "ilçe belediyeleri" denir, bunun için sık sık ilçe adıyla anılırlar. Bu yönetim birimleri için bazen "kent" sözcüğü de kullanılır. Her belediyenin kendi seçilmiş hükûmeti vardır. Eskiden belediye seçimleri her üç senede bir yapılsa da, günümüzde seçimler dört yılda bir yapılmaktadır. Bucaklarda belediye meclis üyelerini belediye başkanı atar. Günümüzde belediye başkanı ve meclis üyelerinin doğrudan seçimle göreve gelmesi konusunda öneriler vardır; ancak bunun yapılması için anayasal değişiklikler yapılması gerekmektedir.

Ülkede 500 kadar bucak vardır, bu birimler küçük yönetim bölgeleri olup ülke yönetiminde bir rolleri yoktur. Onların görevi sınırları içindeki kamu görevlerini yerine getirmektir; örneğin, kırsal alandaki ölüm ve doğum kayıtlarını yapmak gibi. Bucakların toplumsal sektördeki etkisi büyüktür: Yardıma muhtaç aileleri tespit edip onlara yardım dağıtmak ve yardım hareketlerini organize edip; toplumsal dengeyi korumak, bucakların bu konudaki en büyük görevidir. Bucaklar yerel sorunları çözmede inisiyatife sahiptir. Ancak bu yönetim birimleri nispeten çok önemli sorunlara çözüm aramaz, bir nevi arabuluculuk rolü üstlenir.

Uluslararası ilişkiler

Litvanya 18 Eylül 1991'de Birleşmiş Milletler'e üye olmuştur. Ülke, bazı uluslararası örgütlere katılmış ve uluslararası antlaşmalara imza atmıştır. Güvenlik alanında Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve NATO'ya üye olan Litvanya, siyasi olarak Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği'ne üye olmuştur. 31 Mayıs 2001'de ise Dünya Ticaret Örgütü'ne katılmaya hak kazanmıştır. Litvanya ayrıca, OECD ve batılı örgütlere üye olmak istemektedir.

Litvanya, altı kıtada 149 ülke ile diplomatik ilişkiler kurmuş ve konsolosluklar açmıştır. Ülkenin ulusal politikası "tek yol özgürlük" ilkesiyle bağdaşırken, ülke komşularıyla sorunlarını silme yoluna gitmiştir. 1991'de Polonya'da olan darbenin sonrasında, ülkede başlayan reform hareketleriyle birlikte Litvanya ile Polonya arasında yakınlaşma başlamış; ardından (1994'te) iki ülke arasında bir dostluk antlaşması imzalanmıştır. 1995'te ise Belarus ile bir dostluk antlaşması imzalanmıştır. Litvanya hükûmeti, Amerika Birleşik Devletleri ve diğer Avrupa devletlerinin de katılımıyla Beyaz Rusya'yı ekonomik ve demokratik reformlar yapmaya çağırmıştır.

Ekonomi

Bir finans merkezi olan Vilnius

2003'te Avrupa Birliği'ne katılan Litvanya, aday ve üye ülkelere kıyasla yüksek bir gelişim eğrisi çizmiştir. Bunun sonucu olarak 2003'ün üçüncü çeyreğinde %8,8 büyümüştür. 2004'te - %7,4, 2005 - %7,8; 2006 - %7,8; 2007 - %8,9, 2008 Q1 - %7,0 büyüme rakamlarını yakalayan ülke, başarılı bir ekonomi yöntemi sergilemektedir. Litvanya, Avrupa Birliği ülkeleriyle önemli bir ticaret endeksine sahiptir.

Birleşmiş Milletler sınıflandırmasına göre Litvanya, kişi başına düşen millî gelir bakımından geliri yüksek ülkeler arasında sayılmıştır. Ülke; dört şeritli otoyolları, hava alanları ve demir yolları altyapısı olarak gelişmiştir. Ekim 2008 verilerine göre, ülkedeki işsizlik oranı %4,7 kadardır. Nüfusun %2'si ise yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır. Kurumsal rakamlara göre ülke; AB'nin en canlı ekonomilerinden birine sahiptir, bundan dolayı ülkeye olan yabancı kaynaklı yatırımlar artmakta ve ülkede turizm sektörü de gelişmektedir. Ülkenin eski ulusal para birimi olan Litvanya litası, 1 Ocak 2015 tarihinden itibaren kullanımdan kalkmış ve Lita'nın yerine Euro kullanılmaya başlanmıştır. Litvanya, böylece Eurozone'ye geçen 19. ülke olmuştur.

Yapısal olarak, ülkede enformasyonel bilgi sistemine bağlı tutarlı bir ekonomik etkinlik sisteminin kurulması planlanmaktadır. Özellikle biyoteknoloji sektörü, ülkede önemli bir sanayi kalemi olarak öne çıkmaktadır. Bu özelliğiyle Litvanya, Baltık ülkeleri arasında sivrilmektedir. Ülkede, lazer sistemlerinin de üretimi yapılmaktadır. Ülkede, mekatronik ve bilgi teknolojileri sektörünün gelecekte önemli bir yer edineceği tahmin edilmektedir. Birleşik Krallık bankası "Barclays", 2009'da yatırımlarını Litvanya'ya genişletmeye karar vermiştir. IBM, Litvanya hükûmetiyle 2010'da yaptığı anlaşma ile ülkeye bir araştırma ajansı kurmuştur. Ayrıca, ülkeye ilk güneş pili tesisi kurulmuştur. Yine 2010'da uluslararası para transfer şirketi "Western Union" ülkeye bir merkez açmıştır. Litvanya; hükûmet stratejisini, katma değeri yüksek ürün ve hizmet üretmek üzerine kurmuştur.

Nüfus yapısı

Litvanya'da yerleşim Neolitik dönemde başlamıştır. Litvanya topraklarında etnik gruplar arasında büyük değişimler olmamıştır. Bundandır ki, günümüzde Litvanya'da yaşayan insanların atalarının genetik özellikleri büyük olasılıkla korunmuştur. Litvanya'da, alt gruplar arasında belirgin genetik farklılıklar olmaksızın nispeten homojen bir nüfus yapısı vardır.

Litvanya'da 2004'te yapılan MtDNA araştırmasına göre, Litvanların Fin-Ugor ile Hint-Avrupa dil ailelerine mensup Kuzey Avrupa halkları ile yakınlığı tespit edilmiştir. Y kromozomu SNP haplogrup analizinin ortaya çıkardığı bir sonuç olarak; Litvanlar, Estonlar ve Finler birbirine yakın üç ırktır.

2009 tahminlerine göre nüfusun yaş yapısı ortalamaları şöyledir: 0–14 yaş arasında, %14,2 (erkek 258.423/kadın 245.115); 15–64 yaş arasında: %69,6 (erkek 1.214.743/kadın 1.261.413); 65 yaş ve üstü: %16,2 (erkek 198.714/kadın 376.771). Ülkedeki ortanca yaş ortalaması 39.3 yıldır (erkeklerde: 36,8, kadınlarda: 41,9).

Etnik Kökenler

Ülkenin bugünkü nüfusu 3.349.900 kadardır; bu nüfusun %84'ü etnik olarak Litvan'dır ve ülkenin resmî dili Litvanca'dır. Ülkede oldukça büyük azınlıklar vardır: Lehler (%6,1), Ruslar (%4,9) ve Beyaz Ruslar (%1,1).

Litvanya nüfusunun bileşimi aşağıdaki gibidir (2010 İstatistik Dairesi verilerine göre):

• Litvanlar - %83,1 (2.765.600)
• Lehler (Polonyalılar) - %6 (201.500)
• Ruslar - %4,8 (161.700)
• Beyaz Ruslar - %1,1 (35.900)
• Ukraynalılar - %0,6 (19.700)
• Almanlar - %0,1 (3.200)
• Yahudiler - %0,1 (3.200)
• Tatarlar - %0,1 (2.800)
• Letonlar - %0,1 (2.300)
• Romanlar - %0,1 (2.400)
• Diğer etnik topluluklar - %0,2 (8.200)
• Belirsiz - %3,7 (122.500)

Ülkede en büyük azınlığı Lehler oluşturur ve ülkenin güneyinde yoğundurlar (Vilnius bölgesinde). Ruslar en büyük ikinci azınlıktır, ülkenin iki büyük kentinde yoğunlaşmışlardır (Vilnius'un %14'ü ve Klaipėda'nın 28%'i). Ayrıca %52 ile Visaginas kentinin çoğunluğunu oluştururlar. Yaklaşık 3.000 Roman, çoğunluğu Vilnius ve Kaunas'ta olmak üzere Litvanya'da yaşamaktadır; ayrıca Panevėžys'te de Romanlar vardır. Romanlar çeşitli fon ve azınlık örgütlerince desteklenmektedir.

Litvanya'da yaşayan Türk kökenli azınlıklar sayıları çok az olmakla beraber Karay Türkleri ve Tatarlardır. Tatarların önemli bir kısmı başkent Vilnius'a 40 km uzaktaki "Kırk Tatarlar" (Keturiasdesimt Totoriu) isimli köyde yaşamaktadır. Köy nüfusu yaklaşık 700 kişi kadardır. Karay Türkleri ise Museviliği benimsemiş bir topluluktur. Karay Türkleri'nin kökenleri Hazar Kağanlığı'na dayanmaktadır. Günümüzde Karaylar, daha çok ülkenin eski başkenti "Trakai" ve çevresinde yerleşmiştir.

Litvan-Tatar Türkleri, Litvanya Büyük Düklüğü’ne 14. yüzyıldan itibaren Altın Orda Devleti’nin dağılmasından sonra Kazan, Astrahan ve Kırım hanlıklarından gelip yerleşmişlerdir. Bu göç 17. yüzyıla kadar devam etmiştir. Önceleri Litvan-Tatar Türkleri, Tatar Türkçesini bilmekteyken 16. yüzyılın sonu 17. yüzyılın başlarından itibaren unutmaya başlamışlardır. Bunun sonucunda Kur’an mealleri, dua ve ilmihal gibi dinî kitapların çevrilmesine ihtiyaç duymuşlar, böylece Arap harfleriyle ilkin Beyaz Rus, sonradan da Leh diliyle Litvan-Tatar Türklerine ait el yazmaları geleneğini başlatmışlardır.

Ülkede 2011'de yapılan nüfus sayımına göre bazı azınlıklar dahil ülkede yaşayanların %84'ü ana dil olarak Litvanca'yı kullanmaktadır. Halkın %8,2'i Rusça, %5,8'i ise Lehçe konuşmaktadır. Ülke nüfusunun %60'tan fazlası akıcı düzeyde Rusça konuşabilirken nüfusun yalnızca %16'sı akıcı İngilizce konuşabilmektedir. Avrobarometre'nin 2005'te yaptığı bir ankete göre Litvanların %80'i Rusça konuşabilirken %32'si İngilizce konuşabilmektedir. Litvanya okullarında İngilizce birinci yabancı dildir; ama bunun yanında Almanca da öğretilmektedir. Bazı okullardaysa Fransızca ve Rusça eğitimi verilmektedir. Lehçe ve Rusça bazı azınlıkların çokça bulunduğu bölgelerde birincil eğitim dili olarak kullanılmaktadır.

Kentleşme

Litvanya kentleri ve bu kentlerin nüfusları

Sıra	Kent adı	Kişi sayısı	Sıra	Kent adı	Kişi sayısı	Vilnius Kaunas
1	Vilnius	542932	11	Kėdainiai	29824
2	Kaunas	336912	12	Telšiai	29107
3	Klaipėda	177812	13	Visaginas	26804
4	Šiauliai	120969	14	Tauragė	26429
5	Panevėžys	109028	15	Ukmergė	25866
6	Alytus	63642	16	Plungė	22287
7	Marijampolė	44885	17	Kretinga	20748
8	Mažeikiai	38819	18	Šilutė	19720
9	Jonava	33172	19	Radviliškis	18436
10	Utena	31139	20	Palanga	17234
Sıralama 2011 verilerine göre yapılmıştır.

Sağlık ve intihar eğilimi

, ülkenin en büyük sağlık enstitüsüdür.

Litvanya'da yaş ortalaması erkeklerde 66, kadınlarda ise 78 yaş civarındadır. Avrupa Birliği'nde erkek yaşam süresinin en az olduğu ülke olan Litvanya, erkek ve kadın yaşam süresinin farkı açısından da ekstrem bir durum teşkil etmektedir. 2008 itibarıyla ülkedeki bebek ölüm oranı 1,000 doğumda 5.9 olarak hesaplanmıştır. Yıllık doğum oranı olaraksa 2007'de ülkedeki doğum hızı %0,3'tür. Bu oran, 100,000 kişide 30.4 doğumdan daha azdır.

Litvanya'da intihar oranlarında eski-Sovyet döneminde büyük bir artış görüldü. Ülke, bugün de intihar oranının en yüksek olduğu üçüncü ülkedir. 1995'ten bu yana intihar oranlarında bir azalma görülmektedir; bu tarihten önce 100,000'de 45.6 intihar oranıyla Litvanya, dünya tarihinin en yüksek intihar oranına sahipti. Bu, Litvanya'nın bugünkü doğum hızından bile yüksektir. Ayrıca Litvanya, içerdiği bazı radikal (ahlaki-geleneksel) normların da etkisiyle AB'nin en yüksek cinayet oranına sahiptir.

İnanç

Šiauliai kentindeki bir Hristiyan hac yeri

2021 verilerine göre Litvanya'nın %74'ü Roma Katolik Kilisesi'ne bağlıdır. 14. yüzyılın sonlarına doğru kilisenin de yönlendirmesiyle Litvanya Hristiyanlığı; bir mezhep halini almıştır ve bu etki, 15. yüzyılda etkisini iyice göstermeye başlamıştır. Sovyet işgali sırasında ülkeye uygulanan baskı politikalarına rağmen bazı papazlar Komünist Diyalektik Sistemi'ne karşı çıkmıştır.

Geleneksel bir ahşap kilise

20. yüzyılın ilk yarısında toplam nüfusun %9'una denk gelecek biçimde Litvanya Protestan Kilisesi'nin 200 bin civarında üyesi oldu, bununla birlikte Lütercilik 1945'e kadar bir gerileme dönemine girdi. Bugün ülkenin güneyinde ve batısında küçük Protestan cemaatleri vardır. Ülkede inananlar ve rahipler; Sovyet dönemine katlanmak zorunda kalmış, bazıları öldürülmüş, kimileriyse Sibirya'ya sürgüne gönderilmiştir. 1990'da ülkede çeşitli Protestan Kiliseleri kurulmuştur. Ülkede %4,9 Ortodoks (Rus azınlığı arasında yaygındır), %1,9 Protestan, %9,5 deist (Tanrı'ya inanıp, dinlere inanmayan.) ve ateist vardır.

İslam, Litvanya'da ilk olarak 14. yüzyılda görüldü. Bu zaman diliminden sonra Lipka Tatarları, (diğer adıyla Litvanya Tatarları) ülkede İslami varlığı ortaya çıkardı. Bunların yanında Litvanya'da Lehistan-Litvanya Birliği'nden kalma geleneksel dinler de hâlâ varlığını devam ettirmektedir.

• Roma katolikleri - %79 (2.752,5 bin)
• Ortodokslar - %4,1 (141,8 bin)
• İlkel İnançlar - %0,8 (27,1 bin)
• Litvanya Evanjelizmi - %0,6 (19,6 bin)
• Reform Kiliseleri - %0,2 (7,1 bin)
• Yahudilik - %0,1 (3,5 bin)
• İslam sünni - %0,1 (2,9 bin)
• - %0,06 (2,2 bin)
• Pentekostalizm - %0,04 (1,3 bin)
• Musevilik - %0,04 (1,3 bin)
• Eski Baltık Dinleri - %0,04 (1,3 bin)
• Diğer dinler - %0,3 (11 bin)

Avrobarometre'nin 2005'teki son sonuçlarına göre, Litvanya'da halkın %12'si "Tanrı'nın varlığına, ruh ve ruhun gücüne" inanmamaktadır. Halkıın %36'si ise bu tür bir gücün bir türlü olabileceğini düşünmektedir. Halkın %49'u ise "Tanrı'nın ve ruh gücünün varlığına tamamen" inanmaktadır.

Eğitim

Vilnius Üniversitesi Kuzey Avrupa'nın en eski üniversitesidir.

Litvanya'da varlığı belgelenmiş ilk okul, 1387'de Vilnius'ta bir katedralde kurulmuştur. Bu okul, Hristiyanlık temelinde eğitim vermiştir. Orta Çağ'da Litvanya'da birkaç tür okul vardı. Bunlar: Katedral okulları (papaz yetiştirmek için), kilise okulları (temel eğitim vermek için) ve soyluların çocuklarına özgü ev okullarıydı. 1579'da Vilnius Üniversitesi kurulana dek, ülkede yükseköğretim yapmak isteyenler; Kraków, Prag ve Leipzig gibi önemli yabancı kentlere eğitim amaçlı gidiyordu. 20. yüzyılın ilk yarısında ise Vytautas Magnus Üniversitesi, Kaunas'ta kuruldu.

Litvanya'da eğitim politika ve hedeflerini, Bilim ve Eğitim Bakanlığı organize eder. Daha sonra önergeler, onay için parlamentoya (Seimas) gönderilir. Yasalarla belirlenmiş eğitim stratejisi; genel olarak eğitimin kalitesini yükseltmeye, mesleki eğitimi organize etmeye odaklıdır. Bunun yanında önergelerle: hukuk eğitimi, yetişkinlere dönük eğitim ve teknik eğitim gibi eğitim bölümlerinin standartları belirlenir. Belde yöneticileri, belediye meclisleri ve okul fonları (devletin etkin olmadığı, dinsel ve gönüllü organizasyonlar da dahil olmak üzere); ülkedeki eğitime destek olur. Anayasal görev olarak, ülke vatandaşları 10 yıl formal eğitim almak zorundadır; ülkede zorunlu formal eğitim 16 yaşında biter.

1999'da Litvanya devlet bütçesinin yüzde 26'sı eğitim giderleri için tahsis edilmiştir. İlköğretim ve orta öğretim okulları, belediye veya il yönetimleri aracılığıyla devletten mali yardım alırlar. Ülkede yükseköğretim kısmen devlet desteğiyle sağlanır, belirtilen ölçütlere göre iyi sayılan öğrencilerin masraflarını anayasa gereği devlet karşılar.

2002 verilerine göre, Litvanya'da yükseköğrenim öğrencilerinin %68'ine devlet desteği verilmiştir.

Raudonė Ana Okulu

Dünya Bankası'nın verilerine göre, Litvanya'da 15 yaş ve üstü ülke nüfusunun %100'ü okur yazardır. 2008'de yapılan bir araştırmada; 25-64 yaş arasındaki kişilerin %30.4'ünün üçüncü derecede eğitim aldığı verilerine ulaşılmıştır, nüfusun %60,1'i ise ikinci derece ve orta öğretim üstü kurumlarda eğitim görmüştür. Litvanya'da yükseköğrenim gören birey sayısı, AB ortalamalarından yaklaşık iki kat daha yüksektir. Ayrıca ülke, bu konuda Baltık ülkelerinden de daha iyi bir durumdadır.

Ülkede, istisna bölümler hariç normal lisans eğitimi üç yıldır. Ayrıca iki yıllık yüksek okullar da vardır.

2008 itibarıyla ülkede 15 üniversite, 6 özel enstitü, 16 yüksek okul ve 11 özel yüksek okul bulunmaktadır. Vilnius Üniversitesi, Kuzey Avrupa'nın en eski üniversitesidir. ise Baltık ülkelerinin ve Litvanya'nın en büyük teknik üniversitesidir. Ayrıca, başkentte bulunan Vilnius Üniversitesi ile Türkiye'deki bazı üniversiteler arasında Erasmus anlaşmaları mevcuttur.

Yabancı dil

Litvanya, yabancı dil bilme düzeyinin en yüksek olduğu ülkelerden biridir. Nüfusun %90'ı en az bir yabancı dil; %50'si ise iki yabancı dil konuşabilmektedir. Ülkede en popüler yabancı diller Rusça ve İngilizce'dir.

Kültür

Litvanya'da başlıca altı kültürel bölge vardır:

• Aukštaitija – harfi harfine, "Yüksekülke"
• Samogitya (Litvanca: Žemaitija, Samogitçe: Žemaitėjė) - harfi harfine, "Alçakülke"
• Cükiya (Litvanca: Dzūkija veya Dainava)
• Suvalkiye (Litvanca: Suvalkija or Sūduva)
• Küçük Litvanya bilinen adıyla "Prusya Litvanyası" - (Litvanca: Mažoji Lietuva veya Prūsų Lietuva). Ülke 1945'e kadar, Orta Çağ'dan itibaren, Prusya'nın bir parçasıydı. Bugün büyük bir kısmı Rusya'ya ait olan Kaliningrad'da kalmaktadır.

Sanat ve müzeler

1933'te kurulmuştur. Müze, ülkenin en büyük sanat konservatuvarına ve sergi alanına sahiptir., emsal müzeler arasında önemli bir yere sahiptir. Baltık Denizi'nde önemli yatakları bulunan kehribarın sergilendiği bu müzede, büyük bir kehribar koleksiyonu mevcuttur.

Uluslararası bir üne sahip olan besteci Mikalojus Konstantinas Čiurlionis, (1875-1911) Litvanya sanat camiasının içinde önemli bir yere sahiptir. 1975'te keşfedilen bir gök taşına, sanatçının başarılarından dolayı Čiurlionis adı verilmiştir. Ülkedeki 'nin yanında, yalnızca Litvanya savaş tarihinin betimlendiği de bulunmaktadır (Kaunas'ta).

2011'de açılan ; modern basın sanatı, New York filmleri seçkisi gibi yeni sayılabilecek temalarla hizmete girmiştir.

Edebiyat

'ın yazdığı ilk Litvanca kitaplardan biri

Orta Çağ'da, Litvanya'da bilimsel dil olarak Latince kullanılmakta ve kitaplar Latince yazılmaktaydı. Ülkedeki ilk yazılı belgeler Litvanya Kralı Mindaugas'ın fermanları olarak bilinmektedir. da önemli Litvanyalı Latin yazılarındandır.

Litvanya edebiyatındaki ilk Litvanca eserlere 16. yüzyılda rastlanır. 1547'de tarafından kaleme alınan "Basit Kelimelerle İlmihal" adlı dinî eser, Litvanca telif edilen ilk yapıttır. Bunu Mikalojus Daukša'ın "Litvanya Propriyası" adlı eseri izlemiştir. 16 ve 17. yüzyıllarda Litvanya edebiyatı, Hristiyanlık üzerine kurulmuştu. Eski Litvan edebiyatı (14.-18. yüzyıllar), Litvanya tarihinin en önemli yazarlarından biri olan Kristijonas Donelaitis'in Aydınlanma Çağı adlı kitabı ile güç kaybetmeye başladı. Donelaitis'in "Mevsimler" adlı şiiri Litvanya ulusal epik söyleyişinin ve kurgusal edebiyatının bir başlangıç noktası oldu.

Litvanya edebiyatında 19. yüzyılın ilk yarısında Klasisizm ve Coşumculuk etkili oldu. , , , , , ve , bu akımların en önemli temsilcileri haline geldi. Litvanya; Rus işgali sırasında büyük bir basın sansürüne uğradı, bu da ülkede yönetimden gizli olarak kitap basımcılığının ortaya çıkmasına neden oldu.

Litvanya edebiyatı 20. yüzyılda , , , gibi temsilciler yetiştirdi.

Müzik

Litvanya geleneksel müziğinin kökleri, ülkedeki eski pagan kültürüne dayanır. Neolitik dönemin etkilerinin hissedildiği bu müzik türünde birçok arkaik evrimleşmiş ritüel olgu bulunur.

Spor

Ülkede en çok sevilen spor basketboldur. Ülkede profesyonel ligler ve gelişim ligleri vardır. Litvanya Ulusal Basketbol Takımı'nın birçok uluslararası başarısı vardır ve FIBA verilerine göre dünyada 5. sıradadır. Ülke basketbolu geçmişte ve günümüzde pek çok NBA sporcusu çıkarmayı başarmıştır. Arvydas Sabonis, Šarūnas Marčiulionis, Linas Kleiza, Šarūnas Jasikevičius ve Žydrūnas Ilgauskas gibi ulusal takım oyuncuları, Avrupa basketbolu ve NBA'da önemli başarılar kazanmıştır. Litvanya, tarihinde ikincisi olmak üzere; 2011 Avrupa Basketbol Şampiyonasına ev sahipliği yapmıştır.

NHL'de mücadele eden buz hokeyi sporcuları ve ; dünyanın en güçlü adamlarından biri sayılan , ünlü bisikletçi ve olimpiyat rekortmeni disk atmacı Virgilijus Alekna, güncel olarak ülkenin en önemli sporcuları olarak göze çarpmaktadır.

Ayrıca bakınız

• Litvanya'da LGBT hakları
• Litvanlar listesi

Notlar

1. ^ ^{a b} Çeşitli kaynaklar Litvanya'yı istatistiksel ve diğer amaçlar için farklı şekilde sınıflandırır. Örneğin, Birleşmiş Milletler, ve Litvanya’yı ayrıca Orta ve Doğu Avrupa ülkesi olarak da sınıflandıran Eurovoc gibi kuruluşlar Litvanya’yı Kuzey Avrupa’da sınıflandırırken, CIA World Factbook Litvanya’yı Doğu Avrupa ülkesi olarak sınıflandırır ve Encyclopædia Britannica ülkeyi Kuzeydoğu Avrupa ülkesi olarak tanımlar. Avrupa Komisyonu ise Litvanya’yı Orta Avrupa’da konumlandırır. Kullanım, basın kaynaklarında büyük ölçüde ve tartışmalı olarak değişkenlik göstermektedir.
2. ^ Litvanya, Baltık Denizi kıyısında Litvanya ve Polonya arasında sıkışmış bir Rusya eksklavı olan Kaliningrad Oblastı ile sınır komşusudur.

Kaynakça

1. ^ "Lithuania's Constitution of 1992 with Amendments through 2019" (PDF). Constitute Project. 21 Şubat 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020. 
2. ^ "Rodiklių duomenų bazė - Oficialiosios statistikos portalas". osp.stat.gov.lt. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
3. ^ ^{a b} Kulikauskienė, Lina (2002). Lietuvos Respublikos Konstitucija [The Constitution of the Republic of Lithuania] (Litvanca). Native History, CD. ISBN . 
4. ^ Veser, Ernst (23 Eylül 1997). (PDF) (İngilizce ve Çince). Department of Education, School of Education, University of Cologne. ss. 39-60. 24 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2017. Duhamel has developed the approach further: He stresses that the French construction does not correspond to either parliamentary or the presidential form of government, and then develops the distinction of 'système politique' and 'régime constitutionnel'. While the former comprises the exercise of power that results from the dominant institutional practice, the latter is the totality of the rules for the dominant institutional practice of the power. In this way, France appears as 'presidentialist system' endowed with a 'semi-presidential regime' (1983: 587). By this standard he recognizes Duverger's pléiade as semi-presidential regimes, as well as Poland, Romania, Bulgaria and Lithuania (1993: 87). 
5. ^ (September 2005). (PDF). Graduate School of International Relations and Pacific Studies. United States: University of California, San Diego. 19 August 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 August 2017. 
6. ^ (December 2005). "Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns". French Politics. 3 (3). Journals. ss. 323-351. doi:10.1057/palgrave.fp.8200087 . A pattern similar to the French case of compatible majorities alternating with periods of cohabitation emerged in Lithuania, where Talat-Kelpsa (2001) notes that the ability of the Lithuanian president to influence government formation and policy declined abruptly when he lost the sympathetic majority in parliament. 
7. ^ "Surface water and surface water change". Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). 24 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ekim 2020. 
8. ^ "Pradžia – Oficialiosios statistikos portalas". osp.stat.gov.lt. 9 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Mart 2024. 
9. ^ ^{a b c d} "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Lithuania)". International Monetary Fund. 10 Ekim 2023. 22 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ekim 2023. 
10. ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Eylül 2019. 
11. ^ "2020 Human Development Report". United Nations Development Programme. 2015. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2017. 
12. ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income". Eurostat. 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Haziran 2022. 
13. ^ "Birleşmiş Milletler İstatistik Bölümü - Standart Ülke ve Bölge Kodları Sınıflamaları (M49) - Coğrafi Bölgeler". Unstats.un.org. 30 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2017. 
14. ^ "Litvanya - AB Sözlükleri - AB Yayınlar Ofisi". op.europa.eu. 9 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Mart 2023. 
15. ^ "Litvanya". CIA World Factbook. 22 Eylül 2021. 22 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2021. 
16. ^ "Litvanya". Encyclopedia Britannica. 3 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2017. 
17. ^ "Litvanya". Europe Direct Strasbourg. 15 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Aralık 2023. 
18. ^ Bershidsky, Leonid (10 Ocak 2017). "Neden Baltık Ülkeleri Avrupa'nın Başka Bir Bölgesine Taşınmak İstiyor". Bloomberg. 17 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2017. 
19. ^ Bideleux, Robert; Jeffries, Ian (1998). A history of Eastern Europe: crisis and change. Routledge. s. 122. ISBN . 
20. ^ "Lithuania breaks away from the Soviet Union". The Guardian. Londra. 12 Mart 1990. 21 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. Lithuania last night became the first republic to break away from the Soviet Union, by proclaiming the restoration of its pre-war independence. The newly-elected parliament, 'reflecting the people's will,' decreed the restoration of 'the sovereign rights of the Lithuanian state, infringed by alien forces in 1940,' and declared that from that moment Lithuania was again an independent state 
21. ^ Fernandez, Celia (23 Mart 2024). "This is the happiest country for Gen Z and millennials, according to The World Happiness Report". CNBC. 5 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
22. ^ Baranauskas, Tomas (Sonbahar 2009). "On the Origin of the Name of Lithuania". Lithuanian Quarterly Journal of Arts and Sciences. 55 (3). ISSN 0024-5089. 
23. ^ Vilnius. Key dates 17 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
24. ^ ^{a b} Zinkevičius, Zigmas. "Lietuvos vardas". (Litvanca). 4 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
25. ^ ^{a b} Zigmas Zinkevičius. Kelios mintys, kurios kyla skaitant Alfredo Bumblausko Senosios Lietuvos istoriją 1009-1795m. Voruta, 2005.
26. ^ Zinkevičius, Zigmas (30 Kasım 1999). . Voruta (Litvanca). 3 (669). ISSN 1392-0677. 10 May 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
27. ^ Dubonis, Artūras (1998). Lietuvos didžiojo kunigaikščio leičiai: iš Lietuvos ankstyvųjų valstybinių struktūrų praeities Leičiai of Grand Duke of Lithuania: from the past of Lithuanian stative structures (Litvanca). Vilnius: Lietuvos istorijos instituto leidykla. 
28. ^ Dubonis, Artūras. "Leičiai | Orbis Lituaniae". LDKistorija.lt (Litvanca). Vilnius Üniversitesi. 13 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
29. ^ Čeponis, Tomas; Sakalauskas, Mindaugas. Leičiai (PDF). Vilnius: . ISBN . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
30. ^ Patackas, Algirdas. . (Litvanca). 2 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
31. ^ Sipavičienė, Audra. (1997). International migration in Lithuania : causes, consequences, strategy. United Nations Economic Commission for Europe. s. 55. ISBN . OCLC 39615701. 
32. ^ (1991). The Lithuanians: An Ethnic Portrait. Lithuanian Folk Culture Centre. s. 13. 
33. ^ Gudavičius, Edvardas (1999) Lietuvos Istorija: Nuo Seniausių Laikų iki 1569 Metų (Lithuanian History: From Ancient Times to the Year 1569) Vilnius, sayfa 28,
34. ^ (Litvanca) Tomas Baranauskas. Lietuvos karalystei – 750 27 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. 2001.
35. ^ Paul Magocsi. History of the Ukraine. University of Toronto Press, 1996. s.128
36. ^ Eidintas, Alfonsas; Žalys, Vytautas; Senn, Alfred Erich (1999). Lithuania in European Politics: The Years of the First Republic, 1918–1940. Paperback. New York: St. Martin's Press. s. 86. ISBN . 
37. ^ Imogen Bell (2002). Central and South-Eastern Europe 2003. Psychology Press. s. 376. ISBN . 
38. ^ Martha Brill Olcott (1990). "The Lithuanian Crisis". www.foreignaffairs.com. 20 July 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 November 2018. For over two years Lithuania has been moving toward reclaiming its independence. This drive reached a crescendo on 11 March 1990, when the Supreme Soviet of Lithuania declared the republic no longer bound by Soviet law. The act reasserted the independence Lithuania had declared more than seventy years before, a declaration unilaterally annulled by the U.S.S.R. in 1940 when it annexed Lithuania as the result of a pact between Stalin and Hitler. 
39. ^ "10 svarbiausių 1991–ųjų sausio įvykių, kuriuos privalote žinoti". 15min.lt. 25 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
40. ^ "On This Day 13 January 1991: Bloodshed at Lithuanian TV station". BBC News. 13 Ocak 1991. 9 November 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
41. ^ Bill Keller (14 Ocak 1991). "Soviet crackdown; Soviet loyalists in charge after attack in Lithuania; 13 dead; curfew is imposed". The New York Times. 17 April 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
42. ^ "A Memorial Plaque Dedicated To Iceland, The Country That Recognized Lithuania 20 Years Ago, Is Unveiled In Vilnius". Litvanya Cumhuryeti Dışişleri Bakanlığı. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
43. ^ "Thirty years ago, Iceland became the first nation to recognise Lithuania". lrt.lt (İngilizce). 11 Şubat 2021. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
44. ^ . coldwarsites.net. 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
45. ^ Richard J. Krickus (Haziran 1997). "Democratization in Lithuania". K. Dawisha and B. Parrott (Ed.). The Consolidation of Democracy in East-Central Europe. Cambridge University Press. s. 344. ISBN . 
46. ^ "WTO - Accessions: Lithuania". www.wto.org. 31 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
47. ^ . urm.lt. 5 Şubat 2014. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
48. ^ . urm.lt. 6 Ocak 2016. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
49. ^ . mfa.lt. 16 Ocak 2008. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
50. ^ Kropaite, Zivile (1 Ocak 2015). "Lithuania joins Baltic neighbours in euro club". BBC News. 3 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
51. ^ . lrv.lt. 5 Temmuz 2018. 3 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
52. ^ "Lithuania President Re-elected on Anti-Russian Platform". VOA. 26 Mayıs 2014. 8 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
53. ^ "Lithuania declares state of emergency after Russia invades Ukraine". Reuters. 24 Şubat 2022. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
54. ^ Cook, Lorne (24 Şubat 2022). "NATO vows to defend its entire territory after Russia attack". Associated Press. 24 February 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
55. ^ "2023 NATO Summit". NATO (İngilizce). 22 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
56. ^ "Lithuania". . 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
57. ^ Jan S. Krogh. "Other Places of Interest: Central Europe". 2 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
58. ^ "Assessment of Climate Change for the Baltic Sea Basin – The BACC Project – 22–23 May 2006, Göteborg, Sweden" (PDF). 20 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
59. ^ G. Sakalauskiene and G. Ignatavicius (2003). "Research Note Effect of drought and fires on the quality of water in Lithuanian rivers" (PDF). Hydrology and Earth System Sciences. 7 (3). ss. 423-427. Bibcode:2003HESS....7..423S. doi:10.5194/hess-7-423-2003 . 23 June 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
60. ^ . VanLife Tribe. 23 Eylül 2016. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
61. ^ "Aplinkos apsaugos įstatymas". e-tar.lt. 28 Nisan 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
62. ^ "EU climate action". European Commission. 23 Kasım 2016. 22 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
63. ^ "Europa suskubo paskui Lietuvą: kuo skiriasi šalių užstato sistemos?". 15min.lt. 23 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
64. ^ ^{a b} . lithuania.travel (Litvanca). 22 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2018. 
65. ^ Dinerstein, Eric; Olson, David; Joshi, Anup; Vynne, Carly; Burgess, Neil D.; Wikramanayake, Eric; Hahn, Nathan; Palminteri, Suzanne; Hedao, Prashant; Noss, Reed; Hansen, Matt; Locke, Harvey; Ellis, Erle C; Jones, Benjamin; Barber, Charles Victor; Hayes, Randy; Kormos, Cyril; Martin, Vance; Crist, Eileen; Sechrest, Wes; Price, Lori; Baillie, Jonathan E. M.; Weeden, Don; Suckling, Kierán; Davis, Crystal; Sizer, Nigel; Moore, Rebecca; Thau, David; Birch, Tanya; Potapov, Peter; Turubanova, Svetlana; Tyukavina, Alexandra; de Souza, Nadia; Pintea, Lilian; Brito, José C.; Llewellyn, Othman A.; Miller, Anthony G.; Patzelt, Annette; Ghazanfar, Shahina A.; Timberlake, Jonathan; Klöser, Heinz; Shennan-Farpón, Yara; Kindt, Roeland; Lillesø, Jens-Peter Barnekow; van Breugel, Paulo; Graudal, Lars; Voge, Maianna; Al-Shammari, Khalaf F.; Saleem, Muhammad (2017). "An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm". BioScience. 67 (6): 534-545. doi:10.1093/biosci/bix014. ISSN 0006-3568. (PMC) 5451287 $2. (PMID) 28608869. 
66. ^ (PDF). Vilnius: Aplinkos apsaugos agentūra. 2008. s. 167. ISBN . 23 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
67. ^ . aplinka.lt (Litvanca). 23 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
68. ^ . vstt.lt. 20 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
69. ^ . vstt.lt. 20 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
70. ^ . vstt.lt. 20 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
71. ^ "Climate Change Performance Index 2018". Climate-change-performance-index.org. 3 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
72. ^ Klimka, Libertas (26 Mart 2015). "Kodėl gandras – nacionalinis paukštis?". LRT (Litvanca). Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
73. ^ "Storks". Lonelyplanet.com. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
74. ^ ^{a b} "Lithuania – Biodiversity Facts". cbd.int. 25 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
75. ^ "Fauna of Lithuania". TrueLithuania.com. 23 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Şubat 2018. 
76. ^ ^{a b} (Litvanca) Nuo 1991 m. iki šiol paskelbtų referendumų rezultatai 9 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Microsoft Word Dokümanı, Seimas. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024
77. ^ ^{a b} . lrp.lt. 10 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
78. ^ ^{a b} "Rezultatai – Respublikos Prezidento rinkimai 2019". rinkimai.maps.lt. 23 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
79. ^ ^{a b} . lrs.lt. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
80. ^ Baronienė, Daiva. . Lzinios.lt. 11 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
81. ^ Saarts, Tõnis. (PDF). Studies of Transition States and Societies. 19 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
82. ^ "Lietuvos Respublikos Seimo rinkimų įstatymas". e-tar.lt. 14 Nisan 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Nisan 2018. 
83. ^ "Rezultatai - vrk.lt". www.vrk.lt. 27 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
84. ^ "Lithuania to get new conservative-liberal coalition prime minister". ERR. 26 Ekim 2020. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
85. ^ "Constitution of the Republic of Lithuania". The Seimas of the Republic of Lithuania. 17 Ocak 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
86. ^ "Lietuvos Respublikos Prezidento rinkimų įstatymas". e-tar.lt. 18 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
87. ^ (Litvanca). Central Electoral Commission. 23 Eylül 2014. 12 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
88. ^ "Lietuvos Respublikos savivaldybių tarybų rinkimų įstatymas". e-tar.lt. 14 Nisan 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
89. ^ . vrk.lt (Litvanca). 14 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
90. ^ "European Parliament 2014". European Parliament Liaison Office with U.S. Congress. 14 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
91. ^ "Lietuvos Respublikos rinkimų į Europos Parlamentą įstatymas". e-tar.lt. 18 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
92. ^ "2019 m. gegužės 26 d. Europos Parlamento rinkimai". vrk.lt. 23 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
93. ^ "2024 m. birželio 9 d. rinkimai į Europos Parlament". Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
94. ^ ^{a b c} Matulienė, Snieguolė; Spruogis, Ernestas. "Lietuvos teisės šaltiniai". Visuotinė lietuvių enciklopedija (Litvanca). 22 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
95. ^ "Gegužės trečiosios konstitucija". Visuotinė lietuvių enciklopedija (Litvanca). 22 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
96. ^ Gliožaitis, Algirdas. "Neumanno-Sasso byla" [The Case of Neumann-Sass]. Mažosios Lietuvos enciklopedija (Litvanca). 12 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
97. ^ "Lietuvos Konstitucija". lrs.lt. 12 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
98. ^ "Nuo 2014 m. sausio 1 d. teisės aktai oficialiai skelbiami Teisės aktų registre". 3.lrs.lt (Litvanca). 23 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
99. ^ . etd.lt. 18 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
100. ^ . LRT (Litvanca). 28 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
101. ^ . 8 Mayıs 2017. 8 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
102. ^ "Lietuvos policija". policija.lrv.lt (Litvanca). 30 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
103. ^ "Užregistruota ir ištirta nusikalstamų veikų (2017 / Sausis – Gruodis)". Ird.lt (Litvanca). 1 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
104. ^ Lithuania's EU Anti-Corruption Report (PDF). Brüksel: European Commission. 2014. ss. 2-3. 8 March 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
105. ^ "Korupcija Lietuvoje: prarandame milijonus, jei ne milijardus". kauno.diena.lt. 7 Şubat 2016. 27 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
106. ^ "Siūlymas grąžinti mirties bausmę pripažintas prieštaraujančiu Konstitucijai". DELFI.lt. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
107. ^ . LZINIOS.lt. 12 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
108. ^ Personnel size in 1998–2009 29 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Ministry of National Defence
109. ^ . Ministry of National Defence. 29 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2011. 
110. ^ (Litvanca). 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2010. 
111. ^ (Litvanca) Lietuvos Respublikos apskrities valdymo įstatymas (Republic of Lithuania Law on County Governing) 23 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Seimas law database, 15 Aralık 1994, Law no. I-707. 3 Haziran 2006'da ulaşıldı.
112. ^ (Litvanca) Dr. Žilvytis Bernardas Šaknys Lietuvos Respublikos administracinio teritorinio suskirstymo perspektyvos: etnografiniai kultūriniai regionai 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Council for the Protection of Ethnic Culture, Seimas, 12 Aralık 2002. 4 Haziran 2006'da ulaşıldı.
113. ^ (Litvanca) Dr. Antanas Tyla, Pastabos dėl Apskričių valdymo reformos koncepcijos 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Council for the Protection of Ethnic Culture, Seimas, 16 May 2001. 4 Haziran 2006'da ulaşıldı.
114. ^ (Litvanca) Justinas Vanagas, Seimo prioritetai šią sesiją – tiesioginiai mero rinkimai, gyventojų nuosavybė ir euras 3 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Delfi.lt, 5 Eylül 2005. 3 Haziran 2006'da ulaşıldı.
115. ^ (Litvanca) Lietuvos Respublikos vietos savivaldos įstatymo pakeitimo įstatymas 19 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Seimas law database, 12 Ekim 2000, Law no. VIII-2018. 3 Haziran 2006'da ulaşıldı.
116. ^ (Litvanca) Indrė Makaraitytė, Europos Sąjungos pinigai kaimo neišgelbės, Atgimimas, Delfi.lt, 16 Aralık 2004. 4 Haziran 2006'da ulaşılmıştır.
117. ^ "Ministry of Foreign Affairs: List of countries with which Lithuania has established diplomatic relations". Urm.lt. 9 Şubat 2014 tarihinde kaynağından . 
118. ^ Department of Statistics to the Government of the Republic of Lithuania. National Accounts of Lithuania 2006 14 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 20
119. ^ WHO statistical database^[].
120. ^ Česnys G. Anthropological roots of the Lithuanians. Science, Arts and Lithuania 1991; 1: p. 4-10.
121. ^ (PDF). 27 Şubat 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2011. 
122. ^ (PDF). 19 Haziran 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011. 
123. ^ "Europe : Lithuania". CIA World Factbook. 22 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Kasım 2009. 
124. ^ "Field Listing : Median age". CIA World Factbook. 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Kasım 2009. 
125. ^ Department of Statistics to the Government of the Republic of Lithuania.. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
126. ^ . 19 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2011. 
127. ^ Lithuanian Security and Foreign Policy 25 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
128. ^ [1] 20 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Litvanya ile ilgili bir gezi yazısı.
129. ^ Litvanya Tatar Türklerine Ait Hamailler ve Nemėžis Köyünde Bulunan İki Hamail 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Emine ATMACA, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, Yıl:2013 Cilt:2 Sayı:4.
130. ^ . 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2011. 
131. ^ Statistics Lithuania 13 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
132. ^ "Lithuani" (PDF). Suicide prevention (SUPRE). World Health Organization. 2008. 13 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 8 Kasım 2008. 
133. ^ "Eurostat – Tables, Graphs and Maps Interface (TGM) table". epp.eurostat.ec.europa.eu. 17 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Aralık 2010. 
134. ^ "More people are killed in Lithuania than anywhere in the EU". Delfi.lt. 11 Haziran 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2010. 
135. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Şubat 2023. 
136. ^ . Umc.org. 19 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2010. 
137. ^ "Eurobarometer on Social Values, Science and technology 2005" (PDF). 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Mayıs 2007. 
138. ^ ^{a b} (2009). . Vilnius: Baltos lankos. s. 145–147. ISBN . 
139. ^ ^{a b} (PDF). European Agency for Development in Special Needs Education. 20 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2010. 
140. ^ "The Constitution of the Republic of Lithuania came into force on 2 November 1992". Republic of Lithuania. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Nisan 2010. 
141. ^ (PDF). . 2000. 8 Haziran 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2010. 
142. ^ (PDF). . 2005. 20 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2010. 
143. ^ (PDF). World Bank. 29 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2010. 
144. ^ (PDF). . 8 Haziran 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2010. 
145. ^ . Olay Gazetesi. 20 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2011. 
146. ^ . . 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
147. ^ . 24 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2011. 
148. ^ . Lda.lt. 27 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2010. 
149. ^ History of the Lithuanian Art Museum 10 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Lithuanian Art Museum. 10 Ekim 2008'de ulaşılmıştır.
150. ^ "Zaha Hadid to Design Planned Museum in Lithuania". Bloomberg News. 2 Aralık 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mayıs 2008. 
151. ^ ^{a b} Institute of Lithuanian Scientific Society.Lithuanian Classic Literature 4 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Şubat 2009'da ulaşılmıştır.

Dış bağlantılar

• Kılıç, Ensar (2012); International Journal of Social and Economic Sciences 2 (1): 69-74, 2012, ISSN: 2146-5843, E-ISSN: 2146-0078

Wikimedia Commons'ta Litvanya ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.