Toplama işlemi (genellikle (toplama işareti) + ile sembolize edilir) dört ana aritmetik işlemden biridir. Diğer aritmetik işlemler çıkarma, çarpma ve bölmedir. İki doğal sayının toplaması sayı değerlerinin toplamını üretir. Yandaki resimdeki örnek, toplamda beş elma oluşturan üç elma ve iki elmanın toplamasını göstermektedir. Bu gözlem, matematik ifadesi ile "3 + 2 = 5" olarak ifade edilir (sözlü olarak "3 artı 2 eşittir 5.)
Toplama, öğeleri saymanın yanı sıra, somut nesnelere atıfta bulunmadan, tamsayılar, reel sayılar ve karmaşık sayılar gibi sayılar olarak adlandırılan soyutlamalar kullanılarak da tanımlanabilir ve yürütülebilir. Toplama, matematiğin bir dalı olan aritmetiğe aittir. Matematiğin başka bir dalı olan cebirde, vektörler, matrisler, ve altöbek gibi soyut nesneler üzerinde de toplama yapılabilir.
Toplama işleminin birkaç önemli özelliği vardır. Toplama, değişme özelliğine sahiptir; bu, terimlerin sırasının işlem sonucu için önemli olmadığı anlamına gelir (ör. .) Toplama, birleşme özelliğine de sahiptir; bu, ekleme işleminin sırasının önemli olmadığı anlamındadır (ör. .) 1 sayısının tekrar tekrar eklenmesi, ile aynıdır. 0 sayısının eklenmesi, toplama işleminin sonucunu değiştirmez.
Notasyon ve terminoloji
Toplama işlemi, terimler arasına yerleştirilen (toplama işareti) ile gösterilir (i.e. ). Toplama işlemi sonucu da eşittir işareti ile belirtilir. Örneğin:
- ("bir artı bir eşittir iki")
- ("iki artı iki eşittir dört")
- ("bir artı iki eşittir üç")
- (birleşme özelliği)
- (değişme özelliği)
- (çarpma işlemi)
Hiçbir toplama işareti görünmemesine rağmen toplama işleminin "anlaşıldığı" durumlar da vardır. Örneğin, bir tam sayı ile bir kesir toplama işareti olmaksızın yan yana konursa, karma kesir adı verilen bir toplama işlemi oluşur:
Fakat, yukarıdaki bu simgelem başka bağlamlarda çarpma işlemi ile karıştırılabilir.
Seri toplamı da büyük sigma harfi ile belirtilebilir; bu simgelem iterasyonu kompakt şekilde simgeler. Örneğin:
(Toplama işareti) "+" (Unicode:U+002B; ASCII: +
), "ve" anlamına gelen Latince "et" kelimesinin kısaltmasıdır. İşaret, 1489 senesine kadarki matematik çalışmalarda görülmektedir.
Özellikler
Değişme özelliği
Toplama işlemi, değişme özelliğine sahiptir: işlem içindeki terimlerin dizilişinin değiştirilmesi işlem sonucunu değiştirmez. Değişme özelliği, a ve b herhangi iki sayı olmak üzere, şu şekilde ifade edilebilir:
- a + b = b + a.
Bu özellik, "değişme yasası" olarak da adlandırılır. Kimi diğer ikili işlemler de değişme özelliğine sahiptir (ör. çarpma); ancak çıkarma ve bölme gibi işlemler de değişmeli değildir.
Birleşme özelliği
Toplama işlemi, birleşme özelliğine sahiptir: üç veya daha çok terimli bir toplama işleminde, işlem sırası işlem sonucunu değiştirmez. Birleşme özelliği, a, b ve c herhangi üç sayı olmak üzere, şu şekilde ifade edilebilir:
- a + b + c = (a + b) + c = a + (b + c).
Toplama işlemi, diğer işlemlerle birlikte kullanıldığında işlem sırası önem kazanabilir. Standart işlem düzeninde toplama, üs alma, kök alma, çarpma ve bölmeden daha az önceliktedir; ancak, çıkarma ile eşit önceliğe sahiptir.
Etkisiz eleman
Herhangi bir sayıya sıfır eklemek sayıyı değiştirmez; bu, sıfırın toplama için etkisiz eleman (aynı zamanda toplamsal birim olarak da bilinir) olduğu anlamına gelir. Sembolik olarak, her bir a için, aşağıdaki eşitlik doğrudur:
- a + 0 = 0 + a = a.
Bu yasa, ilk olarak Brahmagupta'nın 'sında M.Ö. 628 yılında tanımlanmıştır. Brahmagupta, bu yasayı a nın negatif, pozitif veya sıfır olmasına göre üç ayrı yasa olarak, cebirsel semboller yerine sözcükler kullanarak yapar. Zamanla, Hintli matematikçiler bu kavramı yeniden tanımlar; 830 senesinde Mahavira, yasayı, "sıfır, kendisine eklenen sayı olur," olarak tanımlar (Sembolik olarak: 0 + a = a). 12. yüzyılda , yasayı, "sayıya sıfırın eklenmesi veya çıkarılması sonucunda, pozitif veya negatif olsun, sayı aynı kalır," şeklinde tanımlamıştır (Sembolik olarak: a + 0 = a).
Ardıl
Ardıl, herhangi bir (a) tamsayısı için (a + 1) tam sayısı olarak tanımlanır. Burada, (a + 1), (a)'dan büyük en küçük tam sayıdır ve (a)'nın ardılıdır.:7 Örneğin, 3, 2'nin ardılıdır ve 7, 6'nın ardılıdır.
Bu ardışıklık nedeniyle, a + b'nin değeri (a)'nın (b)'inci ardılı olarak da görülebilir. Örneğin, 6 + 2 8'e eşittir; çünkü 8, 6'nın ardılı olan 7'nin ardılıdır ve 8 de, 6'nın ikinci ardılıdır.
Birimler
Birimli fiziksel niceliklerin sayısal olarak eklenmesi için, bu niceliklerin aynı birime sahip olmaları gerekir. Örneğin, 150 mililitreye 50 mililitre eklemek 200 mililitre verir. Yanı sıra, birbirine dönüştürülebilen alt-üst birimleri de birbirine eklemek mümkündür. Örneğin, 5 santimetrelik bir niceliğe 10 milimetre eklemek 6 santimetre verir. Fakat, alt-üst birim ilişkisi olmayan birimlerin arasında ekleme işlemi yapılamaz. Örneğin, 2 metre ile 10 metrekareyi toplamak tanımsızdır. Bu kural, boyut analizinin temel kurallarından biridir.
Toplama işlemi yapma
Doğuştan gelen kabiliyetler
1980'lerde başlayan matematiksel gelişim çalışmaları, uyarana karşı alışkanlık kazanma olgusundan yararlanmıştır. Karen Wynn'in 1992'de yaptığı bir deney, bebeklerin beklenmedik durumlara daha uzun süre bakakalıyor olmalarına dayanmıştır. Bu deneyde, bazı Mickey Mouse oyuncakları bir ekranın arkasından farklı düzenlerde beş aylık bebeklere gösterilmiş; bebeklerin 1 + 1'in 2 olduğunu bekledikleri ve 1 + 1'in 1 veya 3 olarak gösterildiği düzenlerde nispeten şaşırdıkları gözlemlenmiştir. Bu bulgu, bu ilk deneyden beri farklı metodolojiler kullanılarak çeşitli gruplar tarafından teyit edilebilmiştir. 1992 yılında bir başka deneyde ise yürümeye yeni başlayan çocukların motor kontrol kabiliyetlerinden yararlanılmıştır. Bu deneyde, 18-35 aylık çocukların bir kutudan ping-pong topları almaları sağlanmış; nispeten büyük çocukların 5'e kadar toplama işlemi yapabildikleri gözlemlenmiştir.
Bazı hayvanlar türleri de, özellikle primatlar, kısıtlı bir toplama kabiliyetine sahiptir. Wynn'e ait 1992 deneyini hayvanlar üzerinde uygulayan 1995 yılında yapılan bir deneyde, oyuncak yerine patlıcan kullanılmış; hint şebeği ve pamuk-başlı tamarin maymunlarının bebeklere benzer bir performans gösterdiği gözlemlenmiştir. Bir diğer deneyde ise, 0 ila 4 arası Arap rakamlarının öğretildiği bir şempanze, daha fazla öğretim almadan iki farklı rakamı toplayabilme kabiliyeti gösterebilmiştir. Yanı sıra, Asya fillerinin de temel aritmetik işlem yapma kabiliyetine sahip oldukları haberleştirilmiştir.
Çocukluk döneminde öğrenim
Genellikle, çocuklar önce saymayı öğrenir. Örneğin, iki öğe ile üç öğenin bir araya getirilmesi gereken bir problem sorulduğunda, küçük çocuklar genellikle parmaklarını kullanarak ya da bir çizim vasıtasıyla durumu modeller ve toplama ulaşırlar. Çocuklar, deneyim kazandıkça, "sayma" stratejisini öğrenirler veya keşfederler: 'iki artı üç' sorusunun sonucu olan beşe, çocuklar, ikiyi "üç, dört, beş" diye üç kere geçerek varırlar. Bu stratejinin evrensel olduğu düşünülmektedir ve çocukların bunu akranlarından ya da öğretmenlerinden kolayca öğrenebildikleri belirtilmektedir.
Tam sayılar ve aritmetik öğretimi farklı ülkelerde farklı yaşlarda başlatılmaktadır; toplama ise pek çok ülkede okul öncesi eğitime dahildir. Fakat, toplama işlemi, dünyanın her yerinde, ilkokulun ilk yılının sonuna kadar öğretilmiş olmaktadır.
Tablo
Genellikle, çocuklara ezberlemeleri için, 0 ve 9 arası sayı çiftlerinin bulunduğu bir toplama tablosu sunulur. Bu tabloyu öğrenen çocuklar herhangi bir toplama işlemini yapabilir.
+ | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
0 | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
1 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
2 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
3 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
4 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
5 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
6 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
7 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
8 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
9 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
Ondalık sistem
Toplamayı hızlandırmak ondalık sistem ile mümkündür. Bunun ön koşulu, birtakım "toplama olgularının" akıcı bir şekilde hatırlanması veya türetilmesidir. Bu olgular ezberlenebilirse de; bu olguların yapı-tabanlı teknikler ile hatırlanması çoğu kişi için daha verimli olabilir. Bu olgular şunlardır:
- Bir veya iki eklemesi: 1 veya 2 tam sayısını bir başka sayıya eklemek, sezgi ile gerçekleştirilebilir.
Taşıma
Çok basamaklı tam sayıları toplamak için standart yöntem, toplananları dikey olarak hizalamak ve en sağdaki sütundan başlayarak sütundaki rakamları toplamaktır. Eğer bir sütundaki toplama işlemi dokuzu aşarsa, soldaki komşu sütuna eklenmek üzere bir rakamı "taşınır." Örneğin, aşağıdaki 27 + 59 toplama işleminde
¹ 27 + 59 ———— 86
en sağdaki sütun toplamı 7 + 9 = 16 olur ve 1 rakamı komşu sol sütuna taşınır.
Ondalık taban
Ondalık kesirler yukarıdaki işlemin basit bir modifikasyonu ile toplanabilirler.
İki ondalık kesir, ondalık noktası aynı hizada olacak şekilde üst üste konumlanır. Gerekirse, ondalık kısmı daha kısa olan sayıya diğer sayı ile aynı uzunlukta olması için sıfır eklemlenebilir. Son olarak, ondalık noktasının aynı hizada olması sağlanarak 'taşıma' yöntemiyle toplama işlemi gerçekleştirilir.
Örnek olarak, 45.1 + 4.34 işlemi şu şekilde toplanabilir:
4 5 . 1 0 + 0 4 . 3 4 ———————————— 4 9 . 4 4
Bilimsel gösterim
Bilimsel gösterimde, reel sayılar şeklinde yazılır. Bu terimde, tabandır ve 'üs'tür. Toplama, sayıların aynı üslere sahip olmasını gerektirir. Bu sayede, tabanlar basitçe toplanabilir.
Örneğin:
Ondalık-olmayan tabanlarda işlemler
Ondalık-olmayan tabanlarda toplama, ondalık tabandaki toplamaya benzerdir. Buna ikili tabanda toplama örnek gösterilebilir. Tek basamaklı ikili sayıları eklemek, yukarıda bahsedilen 'taşıma' yöntemiyle gerçekleştirilebilir:
- 0 + 0 → 0
- 0 + 1 → 1
- 1 + 0 → 1
- 1 + 1 → 0, 1 taşınır (1 + 1 = 2 = 0 + (1 × 21))
İkili tabanda, iki "1" rakamının eklenmesi "0" rakamını üretir; bir sonraki sütuna da 1 eklenir. Bu, ondalık tabanda belirli rakamların eklenmesinde de görülür Eğer bir sütun toplamı '10' sayısına eşit veya bu sayıdan büyükse, sol sütuna 1 eklenir:
- 5 + 5 → 0, 1 taşınır (5 + 5 = 10 = 0 + (1 × 101))
- 7 + 9 → 6, 1 taşınır (7 + 9 = 16 = 6 + (1 × 101))
Bu yöntem 'taşıma' (İngilizce carrying) olarak bilinir.
Bilgisayarlar
fiziksel ölçümlerle doğrudan etkileşime girerler, dolayısıyla toplama işlemleri, eklenen değerlerin niteliklerine bağlı olarak değişiklik gösterir. Mekanik bir toplama cihazı, eklenen iki değeri kayar blokların pozisyonları olarak ifade edebilir; bu durumda, ortalama değer hesaplama yöntemi olan bir kaldıraç ile toplama işlemi yapılabilir. Eğer eklenen değerler iki milin dönüş hızları ise, bir diferansiyel aracılığıyla toplanabilirler. Hidrolik bir toplama birimi, iki kompartımandaki basınç değerlerini, bir dizi piston üzerindeki kuvvetlerin dengelenmesi sürecinde Newton'un ikinci yasasını kullanarak hesaplayabilir. Genel amaçlı bir analog bilgisayarın karşılaştığı en sık durum, iki voltajın (toprak referans alınarak) toplanmasıdır; bu işlem genellikle bir direnç ağı ile gerçekleştirilse de, daha etkili bir yöntem operasyonel bir yükselteç kullanmaktır.
Toplama işlemi, özellikle mekanizmasının etkinliği bakımından, dijital bilgisayarların işlevselliği için temel bir bileşendir ve bu işlemin verimliliği, genel performans üzerinde belirleyici bir faktördür.
Abaküs, aynı zamanda hesaplama çerçevesi olarak bilinen, yazılı modern sayı sistemi benimsenmeden yüzyıllar önce kullanılmaya başlanmış bir hesaplama aracıdır ve hâlâ Asya, Afrika ve diğer bölgelerde tüccarlar tarafından geniş çapta kullanılmaktadır; bu araç MÖ 2700–2300 yılları arasında, Sümer'de kullanılmaya başlandığı dönemlere dayanmaktadır.
Blaise Pascal, 1642 yılında mekanik bir hesap makinesi geliştirmiştir; bu cihaz, ilk işlevsel olarak kaydedilmiştir. Bu cihaz, yer çekimini kullanarak çalışan bir taşıma mekanizması içermekteydi. Bu makine, 17. yüzyılda işlevsel olan tek mekanik hesap makinesi olup, aynı zamanda en eski otomatik dijital bilgisayar olarak kabul edilmektedir. Pascal'ın hesap makinesi, yalnızca bir yöne dönebilmesine izin veren taşıma mekanizması nedeniyle sınırlıydı; bu, makinenin yalnızca toplama işlemi yapabilmesine olanak tanıyordu. Çıkarma işlemi gerçekleştirmek için operatör, kullanmak zorundaydı, bu işlem toplama kadar çok sayıda adım gerektirmekteydi. , Pascal'ı izleyerek, 1709 yılında inşa edildikten sonra iki sayıyı otomatik olarak çarpan, ahşap malzemeden yapılmış bir hesap saatini tasarlamıştır.
Toplayıcılar, elektronik dijital bilgisayarlarda, genellikle ikili aritmetik temelinde tam sayı toplama işlemi uygular. En temel yapı, çok basamaklı standart algoritmayı izleyen dalga taşıma toplayıcısıdır. Bir miktar iyileştirilmiş bir yapı olan taşıma atlama tasarımı (İng. carry bypass adder), yine insan sezgisine dayalıdır; 999 + 1 işlemi gerçekleştirilirken tüm taşıma işlemleri yapılmaz, 9'lar grubu göz ardı edilir ve doğrudan sonuca ulaşılır.
Uygulamalı olarak, hesaplama temelli toplama işlemleri, aşağıdaki kodda gösterildiği üzere ve bit düzeyinde mantıksal işlemler ile bit kaydırma operasyonlarının birleştirilmesiyle sağlanabilir. XOR ve AND kapılarının dijital mantıkta kolayca gerçekleştirilebilir olması, bu kapıların tam toplayıcı devrelerinin oluşturulmasını mümkün kılar; bu devreler daha karmaşık mantıksal işlemler için birleştirilebilir. Çağdaş dijital bilgisayarlarda, tam sayı toplama işlemi tipik olarak en hızlı aritmetik işlemdir, ancak kayan nokta işlemleri ve bellek erişimi sırasında adres üretimi ile sırasında yüklemesi gibi temel görevlerin altında yattığı için performans üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Hızı artırmak amacıyla, modern tasarımlar rakamları olarak hesaplar; bu yöntemler taşıma seçimi, ve sahte taşıma gibi isimler altında bilinir. Bu uygulamaların birçoğu, aslında bu son üç tasarımın bir karışımıdır. Kağıt üzerindeki toplamadan farklı olarak, bilgisayarda yapılan toplama işlemi genellikle toplanan değerleri değiştirir. Antik abaküs ve toplama tahtasında, her iki toplanan değer de yok edilir, sadece sonuç baki kalır. Abaküsün matematiksel düşünce üzerindeki derin etkisi, erken Latin metinlerinde sıkça "bir sayıya bir sayı eklenmesi" sürecinde her iki sayının da yok olduğu iddiasına neden olmuştur. Modern dönemde, bir mikroişlemcinin ADD komutu çoğunlukla artanı toplamla değiştirirken, toplananı muhafaza eder. Yüksek seviye bir programlama dilinde, a + b işlemi a veya byi değiştirmez; eğer hedef a'yı toplamla değiştirmekse, bu genellikle a = a + b ifadesiyle açıkça talep edilmelidir. Bazı diller, örneğin C veya , bu işlemi a += b şeklinde kısaltmaya izin verir.
// İteratif algoritma int add(int x, int y) { int carry = 0; while (y != 0) { carry = AND(x, y); // Logical AND x = XOR(x, y); // Logical XOR y = carry << 1; // left bitshift carry by one } return x; } // Tekrarlamalı algoritma int add(int x, int y) { return x if (y == 0) else add(XOR(x, y), AND(x, y) << 1); }
Bilgisayar sistemlerinde, bir toplama işlemi sonucunda elde edilen değer, saklama alanını aşarsa, aritmetik taşma meydana gelir ve bu durum yanıltıcı bir sonuç üretir. Beklenmedik aritmetik taşmalar, yazılım hatalarının oldukça sık rastlanan bir sebebidir. Bu tür taşma hataları, yalnızca büyük boyutlu girdi veri kümeleri için meydana geldiğinden ve doğrulama testlerinde bu tür veri kümelerinin kullanım olasılığı düşük olduğundan, keşfedilmeleri ve tanımlanmaları zor olabilir.2000 Yılı Sorunu, yılların iki haneli bir formatla ifade edilmesi nedeniyle ortaya çıkan taşma hatalarından oluşan bir dizi sorundur.
Sayıların toplanması
Toplama işleminin genel özelliklerini kanıtlamak için, öncelikle söz konusu bağlamda toplama işleminin tanımı yapılmalıdır. İlk olarak, toplama işlemi doğal sayılar üzerinde tanımlanır. Daha sonra, bu tanımlama, küme teorisi içinde, doğal sayılardan daha büyük kümelere genişletilir: tamsayılar, rasyonel sayılar ve gerçek sayılar gibi. (Matematik eğitiminde, negatif sayılar ele alınmadan önce pozitif kesirler toplanır; bu aynı zamanda tarihsel bir yaklaşımdır.)
Doğal sayılar
İki doğal sayının a ve b toplamını tanımlamanın iki yaygın yolu vardır. Doğal sayıların sonlu kümelerin kardinal sayıları olduğu şeklinde tanımlanması durumunda (bir kümenin kardinalitesi kümenin içerdiği öğelerin sayısıdır), toplama işlemi aşağıdaki şekilde tanımlanabilir:
- N(S), S kümesinin kardinal sayısı olsun. A ve B, N(A) = a ve N(B) = b olacak şekilde ayrık iki küme seçilir. Bu durumda a + b, olarak tanımlanır. Burada, A ∪ B, A ve B'nin birleşimidir. Bu tanımın alternatif bir versiyonu, A ve Bnin örtüşebileceğine izin verir ve ardından ortak elemanların ayrılmasını, dolayısıyla iki kez sayılmasını sağlayan alır.
Diğer popüler tanım ise yinelemelidir (rekursif):
- n'+, nin (varisi) olsun, yani nin doğal sayılardaki ardılı, 0+=1, 1+=2 olsun. a + 0 = a olarak tanımlayın. Genel toplamı yinelemeli olarak a + (b+) = (a + b)+ şeklinde tanımlayın. Böylece 1 + 1 = 1 + 0+ = (1 + 0)+ = 1+ = 2 olur.
Yine, bu tanım üzerinde literatürde küçük varyasyonlar vardır. Sözcüğün tam anlamıyla, yukarıdaki tanım, kısmi sıralı küme N2 üzerinde özyinelemenin bir uygulamasıdır. Diğer taraftan, bazı kaynaklar sadece doğal sayılar kümesine uygulanan kısıtlı bir yineleme teoremini tercih eder. Biri ayı geçici olarak "sabit" olarak kabul eder, b üzerinde yineleme uygular "a +" fonksiyonunu tanımlar ve bu tekli işlemleri tüm alar için bir araya getirerek tam ikili işlemi oluşturur.
Tam sayılar
Tam sayıların en temel tanımı, bir mutlak değer (bu bir doğal sayıdır) ve bir işaret (genellikle pozitif veya negatif) içermesine dayanır. Sıfır tam sayısı, ne pozitif ne de negatif olan özel bir durum olarak ele alınır. Bu tanımlamaya göre toplama işlemi, farklı durumlar göz önünde bulundurularak yapılmalıdır:
- Bir tam sayı n için, |n| onun mutlak değeri olarak kabul edilsin. a ve b tam sayıları için, eğer a veya b sıfır ise, bu durumu bir özdeşlik olarak değerlendirin. a ve b her ikisi de pozitif olduğunda, a + b = |a| + |b| şeklinde ifade edilmelidir. a ve b her ikisi de negatif olduğunda, a + b = −(|a| + |b|) şeklinde tanımlanmalıdır. a ve b farklı işaretlere sahip ise, a + b ifadesi, |a| ve |b| değerlerinin farkı olarak tanımlanır ve bu farkın işareti, mutlak değeri daha yüksek olan terime ait işaret olarak belirlenir. Bir örnek olarak, −6 + 4 = −2; −6 ve 4 farklı işaretlere sahip olduğundan, mutlak değerler çıkarılır ve negatif terimin mutlak değeri daha büyük olduğu için, sonuç negatif olarak belirlenir.
Bu tanım, somut problemlerin çözümünde yararlı olmakla birlikte, ele alınması gereken durum sayısının fazlalığı, ispatları gereğinden fazla karmaşık hale getirir. Bu nedenle, tam sayıların tanımı için genellikle aşağıda açıklanan yöntem tercih edilir. Bu yöntem, her tam sayının iki doğal sayının farkı olarak ifade edilebileceği ve a – b ile c – d gibi farkların yalnızca a + d = b + c olduğunda eşit kabul edileceği gözlemine dayanmaktadır. Bu çerçevede, tam sayılar, doğal sayı çiftlerinin üzerinde kurulan altında tanımlanan olarak formal bir şekilde tanımlanabilir:
- (a, b) ~ (c, d) ifadesi, ancak ve ancak a + d = b + c eşitliği sağlandığında geçerlidir.
(a, b) çiftinin denklik sınıfı, a ≥ b olduğu durumlarda (a – b, 0), aksi halde (0, b – a) olarak ifade edilir. Bir doğal sayı olan n için, (n, 0) çiftinin denklik sınıfı +n olarak ve (0, n) için denklik sınıfı ise –n olarak tanımlanabilir. Bu tanım, doğal sayı n'i denklik sınıfı +n ile özdeşleştirme olanağı sunar.
Sıralı çiftlerin toplama işlemi, elemanlar bazında gerçekleştirilir:
Yapılan temel hesaplamalar, sonuçların denklik sınıfının yalnızca toplanan değerlerin denklik sınıflarına bağımlı olduğunu ortaya koyar; bu durum, denklik sınıflarının toplamının tanımlanmasını sağlar ve bu tanım tam sayıları ifade eder. Başka bir temel hesaplama ise, bu toplama işleminin yukarıda açıklanan durum tanımıyla özdeş olduğunu belirler.
Doğal sayı çiftlerinin denklik sınıfları üzerinden tam sayıların tanımı, sadeleşme özelliğine sahip değişmeli bir yarıgrup yapısını herhangi bir toplamsal gruba entegre etmek amacıyla kullanılabilir. Bu bağlamda, doğal sayılar temel alınarak bir yarıgrup oluşturulmuş ve bu yarıgrup, tam sayıların toplamsal grubu şeklinde bir gruba dönüştürülmüştür. Rasyonel sayıların oluşturulması da benzer bir yöntemle, çarpma işlemine dayalı olarak sıfırdan farklı tam sayılar yarıgrubu kullanılarak gerçekleştirilir.
Bu yapısal çerçeve, herhangi bir değişmeli yarıgrup için adıyla genelleştirilmiştir. Sadeleşme özelliğinin bulunmaması durumunda, yarıgruptan yapılan gruba olan yarıgrup homomorfizması enjektif olmayabilir. Özgün olarak, Grothendieck grubu, daha spesifik bir uygulama olarak, bir nesneleri arasındaki izomorfizmler altında denklik sınıflarına bu yapısal dönüşümün uygulanmasıyla elde edilmiştir; burada yarıgrup operasyonu olarak kullanılmıştır.
Rasyonel sayılar (kesirler)
Rasyonel sayıların toplama işlemi, kullanılarak gerçekleştirilebilir; ancak, daha anlaşılır ve kavramsal olarak basit bir tanım, yalnızca tam sayıların toplama ve çarpma işlemlerini gerektirir:
- Toplama işlemi formülü ile tanımlanır.
Bir örnekte, şeklinde toplam hesaplanmıştır; bu, kesirlerin toplanması sırasında yapılan işlemlerin basit bir gösterimidir.
Kesirlerin toplanması, paydaların eşit olması durumunda oldukça basitleşir; bu durumda, paylar doğrudan toplanırken payda sabit tutulur: formülüyle, örneğin hesaplanır.
Rasyonel sayıların toplama işleminin değişme ve birleşme özellikleri, tam sayı aritmetiğinin temel yasalarının doğal bir sonucudur.
Reel sayılar
Reel sayılar kümesinin oluşturulması sıklıkla, rasyonel sayılar kümesinin Dedekind yöntemiyle tamamlanması şeklinde gerçekleştirilir. Reel bir sayı, rasyonel sayıların olarak ifade edilir; bu, aşağı doğru kapalı ve en büyük elemanı olmayan rasyonel sayılardan oluşan boş olmayan bir küme olarak karakterize edilir. a ve b gibi reel sayıların toplamı, elemanlar üzerinden aşağıdaki şekilde tanımlanır:
- Toplama işlemi, formülü ile elemanlar bazında belirlenir. Bu tanımlama, her iki reel sayı içindeki elemanların kapsamlı bir şekilde birleştirilmesini sağlar ve bu birleştirme sonucu yeni bir reel sayı kümesi oluşturulur.
Bu tanım, Richard Dedekind tarafından 1872 yılında, orijinalinden biraz değiştirilmiş bir biçimde ilk kez yayımlanmıştır. Reel sayıların toplama işlemi üzerine tanımlanan değişme ve birleşme yasaları, hemen kavranabilir niteliktedir; reel sıfır sayısının negatif rasyonel sayılar kümesi olarak tanımlanmasıyla, bu sayının toplamsal özdeşlik elemanı olduğu açıkça görülmektedir. Bu yapısal tanımın toplama ile ilişkili en zorlu kısmı, toplamsal terslerin tanımlanmasıdır. Bu, yapısal matematikte önemli bir meydan okumayı temsil eder ve matematiksel titizliğin önemini vurgular.
Ne yazık ki, Dedekind kesitlerinin çarpılması, işaretli tam sayıların toplanmasına benzer şekilde, zaman alıcı ve duruma özgü bir süreç gerektirir. Alternatif bir yöntem olarak rasyonel sayıların metrik tamamlanması önerilmektedir. Reel sayı, temelde rasyonel sayıların bir Cauchy dizisinin limiti olarak tanımlanmaktadır, lim an. Bu bağlamda toplama işlemi, terim terim şeklinde belirlenir:
- şeklinde tanımlanır.
Bu tanım ilk olarak Georg Cantor tarafından 1872 yılında ortaya konulmuştur, ancak onun kullandığı formalizm biraz daha farklı niteliktedir. Bu toplama işleminin uygun şekilde tanımlandığının kanıtlanması gerekmektedir, bu da yardımcı-Cauchy dizileri ile ilgili işlemleri kapsar. Bu aşama tamamlandığında, reel sayıların toplama işlemine ilişkin tüm özellikler, rasyonel sayıların özelliklerinden doğrudan türetilebilir. Ek olarak, çarpma dahil olmak üzere diğer aritmetik işlemler de benzer bir şekilde basit ve benzeşen tanımlara sahiptir. Bu kavramsal çerçeve, sayı teorisindeki aritmetik işlemlerin genişletilmesi için temel oluşturur.
Karmaşık sayılar
Karmaşık sayıların toplanması, bu sayıların gerçek ve sanal bileşenlerinin toplanarak hesaplanması işlemiyle yapılmaktadır:
Karmaşık sayıların karmaşık düzlemde görselleştirilmesiyle, toplama işleminin geometrik yorumu şu şekilde gerçekleştirilir: Karmaşık düzlemde, noktalar olarak kabul edilen iki karmaşık sayı A ve B'nin toplamı, O, A ve B noktaları arasında oluşturulan bir paralelkenar ile elde edilen X noktasıdır. Alternatif bir ifadeyle, X noktası, köşeleri O, A, B ve diğer üçgenin köşeleri X, B, A olan ve birbirleriyle eşleşik olan üçgen aracılığıyla tanımlanmaktadır. Bu yorumlama, karmaşık sayıların toplamının, geometrik olarak nasıl temsil edilebileceğini açıklamaktadır.
Genellemeler
Reel sayılardaki toplama işlemine benzer birçok ikili işlem bulunmaktadır. Soyut cebir disiplini, bu tür genelleştirilmiş işlemlerle yoğun olarak ilgilenmektedir ve bu işlemler küme teorisi ile kategori teorisi alanlarında da sıklıkla ele alınmaktadır.
Soyut cebir
Vektörler
Lineer cebir alanında, bir vektör uzayı, herhangi iki vektörün toplanabilmesini ve vektörlerin ölçeklendirilebilmesini mümkün kılan cebirsel bir yapıdır. Reel sayı çiftlerinin tümü, tanıdık bir vektör uzayını oluşturur; (a,b) sıralı çifti, Öklid düzlemindeki orijinden (a,b) noktasına uzanan bir vektör olarak yorumlanabilir. İki vektörün toplamı, onların koordinatlarının tek tek toplanması ile sağlanır:
Bu toplama işlemi, klasik mekanik alanında temel bir işlem olarak kabul edilir; bu alanda hızlar, ivmeler ve kuvvetler vektörlerle ifade edilir. Bu, vektörlerin fiziksel büyüklükleri temsil etme kapasitesinin önemini vurgular.
Matrisler
İki matrisin toplama işlemi, yalnızca aynı boyutlardaki matrisler için uygulanabilir bir işlemdir. m × n (okunuşu "m çarpı n") ebatlarında olan A ve B matrislerinin toplamı, A + B ile ifade edilir ve sonuç olarak elde edilen matris yine bir m × n matrisidir. Bu toplama işlemi, matrislerin karşılık gelen elemanlarının birbiriyle toplanması yoluyla gerçekleştirilir: Bu yöntem, lineer cebirde temel bir araç olarak kabul edilir ve matrislerin eleman bazında işlem görmesi, bu alandaki çeşitli problemlerin çözümünde kullanılır.
Örneğin:
Modüler aritmetik
Modüler aritmetikte, kullanıma sunulan sayılar kümesi tam sayıların sonlu bir alt kümesine indirgenmiş olup, toplama işlemi bir modülüs değerine ulaşıldığında döngüsel bir karakter gösterir. Örneğin, 12 modülü tam sayılar kümesi on iki eleman içerir ve tam sayılardan miras alınan bir toplama operasyonunu barındırır ki bu operasyon, temel bir role sahiptir. İki elemandan oluşan 2 modülü tam sayılar kümesi, içerisinde "" fonksiyonu olarak tanımlanan bir toplama operasyonunu miras alır. Geometride de benzer bir döngüsel işlem gözlemlenir; burada iki açı ölçüsünün toplamı, genellikle reel sayılar cinsinden 2π modülünde hesaplanır. Bu durum, daire üzerinde bir toplama işlemine işaret eder ve bu işlem, çok boyutlu toruslar üzerindeki toplama operasyonlarının genelleştirilmesine olanak tanır.
Genel teori
Soyut cebirin genel kuramı, bir küme üzerinde tanımlanan "toplama" işleminin birleşimli ve değişmeli nitelikteki herhangi bir işlem olabileceğini öngörür. Bu tür bir toplama işlemine dayanan temel , ve abelyen gruplar gibi yapıları içerir.
Küme teorisi ve kategori teorisi
Doğal sayıların toplamasının kapsamlı bir genelleştirmesi, küme teorisinde sıral sayılar ve kardinal sayıların toplanması şeklinde gerçekleştirilir. Bu yaklaşımlar, doğal sayıların toplanmasını taşıyan iki farklı metodoloji sunar. Çoğu toplama işleminden ayrılarak, sıral sayıların toplaması değişmeli bir özellik göstermez. Öte yandan, kardinal sayıların toplaması, operasyonuna sıkı sıkıya bağlı olan değişmeli bir işlem olarak tanımlanır.
Kategori teorisinde, ayrık birleşim, işleminin belirli bir örneği olarak ele alınır, ve genel altçarpımlar, toplamanın genelleştirmeleri içinde muhtemelen en soyut olanlardır. Bazı altçarpımlar, ve gibi, adlandırmalarıyla toplama işlemiyle olan ilişkilerini yansıtmaktadırlar.
İlişkili işlemler
Toplama, çıkarma, çarpma ve bölme ile birlikte, temel işlemler arasında sayılır ve temel aritmetik alanında sıklıkla kullanılır.
Aritmetik
Çıkarma, bir toplamsal ters ekleme şeklinde, bir tür toplama işlemi olarak kabul edilebilir. Çıkarma, toplama işleminin bir tür tersi olarak işlev görür; zira x eklemek ve x çıkarmak, birbirinin ters fonksiyonu olarak hareket eder.
Bir toplama işlemine sahip olan kümede, her durumda karşılık gelen bir çıkarma işlemi tanımlamak mümkün olmayabilir; doğal sayılar kümesi bu duruma basit bir örnek teşkil eder. Öte yandan, bir çıkarma işlemi, bir toplama işlemi, toplamsal ters işlem ve toplamsal birim öğeyi zorunlu kılar; bu nedenle, toplamsal bir grup, çıkarma işlemine kapalı bir küme olarak ifade edilebilir.
Çarpma, şeklinde yorumlanabilir. Eğer bir toplam içerisinde x terimi n kere bulunuyorsa, bu toplam n ve x değerlerinin çarpımına eşittir. n bir doğal sayı değilse bile, çarpma işlemi anlamını korur; örneğin, −1 ile yapılan çarpma, bir sayının toplamsal tersine ulaşılmasını sağlar.
Reel ve karmaşık sayılar alanında, üstel fonksiyon aracılığıyla toplama ve çarpma işlemleri birbirinin yerine geçebilir:
Bu eşitlik, çarpma işleminin, tablolardaki logaritma değerlerine başvurularak ve toplama işleminin elle hesaplanarak yapılmasını mümkün kılar; bu aynı zamanda bir cetvel kullanılarak çarpma işlemi yapılmasını da sağlar. Bu formül, Lie grubunun geniş bağlamında hala geçerli bir birinci derece yaklaşım sunar; burada, ilişkili Lie cebirinde vektörlerin toplanması ile sonsuz küçük grup elemanlarının çarpımı arasında bir bağ kurulur.
Çarpma işlemi, toplama işlemine kıyasla daha fazla genelleştirilebilir. Genel olarak, çarpma işlemleri sürekli olarak toplama üzerinde dağılım göstermektedir; bu zorunluluk bir halkanın tanımında somutlaştırılmıştır. Bazı durumlarda, örneğin tam sayılar gibi, toplama üzerindeki dağılma ve çarpmada birim elemanın bulunması, çarpma işleminin kendine özgü şekilde tanımlanmasını sağlar. Dağılma özelliği, toplama işlemi hakkında da bilgi verir; (1 + 1)(a + b) çarpımını her iki taraftan açarak, toplamanın değişmeli olması gerektiği sonucuna ulaşılır. Bu sebeple, genellikle halka toplamaları değişmelidir.
Bölme işlemi, toplama işlemiyle dolaylı olarak ilişkili bir aritmetik işlem olarak tanımlanır. a/b = a(b−1), ifadesi gereğince, bölme işlemi toplama işlemine göre sağdan dağılımlıdır: (a + b) / c = a/c + b/c. Bununla birlikte, bölme işlemi toplama işlemine göre soldan dağılım özelliği göstermez; örneğin, 1 / (2 + 2) ifadesi 1/2 + 1/2 ile eşdeğer değildir.
Sıralama
"max (a, b)" işlemi, toplama işlemine benzer bir ikili işlem olarak tanımlanır. Gerçekte, a ve b gibi iki negatif olmayan sayı farklı büyüklük mertebeleri gösterdiğinde, bunların toplamı genellikle maksimum değerlerine yaklaşık olarak eşdeğerdir. Bu yaklaşık değer, matematiğin çeşitli uygulama alanlarında, örneğin Taylor serisi kısaltmalarında büyük önem taşır. Ancak, "max" işleminin tersinir olmaması, nümerik analizde devam eden zorluklara neden olur. Eğer b değeri a değerinden önemli ölçüde büyükse, (a + b) − b şeklinde yapılan basit bir hesaplama, kabul edilemez düzeyde bir toplayabilir ve hatta sonuç sıfır olarak dönebilir.
Bu yaklaşık değer, bir tür sonsuz sınır durumunda kesinlik kazanır; a veya b sonsuz bir kardinal sayı olduğunda, kardinal toplamları büyük olan iki değerle tam olarak eşitlenir. Bu nedenle, sonsuz kardinal sayılar için çıkarma işlemi tanımlanmamıştır.
Maksimizasyon, toplama işlemi gibi hem değişmeli hem de birleşmelidir. Dahası, toplama işlemi reel sayıların sıralamasını koruduğundan, çarpma işlemi toplama işlemi üzerinde nasıl dağılıyorsa, toplama işlemi de "max" işlemi üzerinde aynı şekilde dağılım gösterir:
Bu gerekçelerle, alanında, çarpma işlemi toplama işlemi ile yer değiştirirken, toplama işlemi de maksimizasyon işlemi ile değiştirilmektedir. Bu kapsamda, toplama işlemi "tropikal çarpma" olarak, maksimizasyon ise "tropikal toplama" olarak isimlendirilir ve tropikal "toplamsal kimlik" olarak tanımlanmaktadır. Bazı yazarlar ise toplama işlemini minimizasyon ile değiştirmeyi yeğlemektedirler; bu durumda toplamsal kimlik pozitif sonsuzluk olarak kabul edilir.
Bu gözlemleri bir araya getirilmesiyle, tropikal toplama, logaritma kullanılarak standart toplama işlemiyle yaklaşık bir ilişki kurar:
Bu bağlantı, logaritmanın tabanı büyüdükçe artan bir doğrulukla sağlanmaktadır. Yaklaşık değer, kuantum mekaniği alanından alınan Planck sabitine benzetme yapılarak isimlendirilen h sabiti çıkarılarak tam bir doğruluk kazanabilir, ve h değeri sıfıra yaklaştıkça alınan "" ile:
Bu perspektiften, maksimum işlem, toplamanın dekuantize edilmiş bir versiyonu olarak değerlendirilir.
Diğer toplama teknikleri
Artırma, diğer bir adıyla , bir sayıya 1 eklemeyi içerir.
Toplam işlemi, genellikle iki sayıdan fazlasının eklenmesini ifade eder ve bu kapsamda, bir sayının kendisiyle olan toplamı ve olarak adlandırılan sıfır değeri de dahil edilir. Sonsuz bir toplam işlemi, seri olarak tanımlanan ve özen gerektiren bir süreçtir.
Bir sonlu kümenin sayılması, o kümedeki birlerin toplamına denk gelir.
İntegrasyon, genellikle bir süreklilik üzerinde veya daha geniş ve kesin bir ifadeyle, bir üzerinde yapılan bir tür "toplam" işlemidir. Sıfır boyutlu bir manifold üzerindeki integrasyon, toplama işlemine indirgenmektedir.
Doğrusal kombinasyonlar, çarpma ve toplama işlemlerini bir araya getirirler; her bir terim, genellikle bir reel veya karmaşık sayı olan bir çarpan içerir. Doğrusal kombinasyonlar, özellikle basit toplamanın normalleştirme kurallarını ihlal edeceği durumlar için yararlıdır, örneğin oyun teorisinde veya kuantum mekaniğinde durumların gibi.
Konvolüsyon, dağılım fonksiyonları ile tanımlanmış iki bağımsız rassal değişkenin toplanmasında kullanılır. Bu işlemin standart tanımı, integrasyon, çıkarma ve çarpma işlemlerini birleştirir. Genel olarak, konvolüsyon, bir tür alan tarafından yapılan toplama işlemi olarak işlev görürken, vektör toplaması ise aralık tarafından yapılan toplama işlemi olarak değerlendirilir.
Ayrıca bakınız
Dipnotlar
- ^ . www.mathsisfun.com. 20 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020.
- ^ Devine et al. p. 263
- ^ Mazur, Joseph. Enlightening Symbols: A Short History of Mathematical Notation and Its Hidden Powers. Princeton University Press, 2014. p. 161
- ^ Cajori, Florian (1928). "Origin and meanings of the signs + and -". A History of Mathematical Notations, Vol. 1. The Open Court Company, Publishers.
- ^ "plus." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;Busch
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;Bronstein87
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Kaplan pp. 69–71
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;TDK_Matematik
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;Hempel
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;Fierro
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;Moebs
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Wynn p. 5
- ^ Wynn p. 15
- ^ Wynn p. 17
- ^ Wynn p. 19
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;Guardian_21_Aug_2008
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ F. Smith p. 130
- ^ Beckmann, S. (2014). The twenty-third ICMI study: primary mathematics study on whole numbers. International Journal of STEM Education, 1(1), 1-8. Chicago
- ^ Schmidt, W., Houang, R., & Cogan, L. (2002). "A coherent curriculum". American Educator, 26(2), 1–18.
- ^ a b Fosnot and Dolk p. 99
- ^ Rebecca Wingard-Nelson (2014) Decimals and Fractions: It's Easy Enslow Publishers, Inc.
- ^ Dale R. Patrick, Stephen W. Fardo, Vigyan Chandra (2008) Electronic Digital System Fundamentals The Fairmont Press, Inc. p. 155
- ^ P.E. Bates Bothman (1837) The common school arithmetic. Henry Benton. p. 31
- ^ Truitt and Rogers pp. 1;44–49 and pp. 2;77–78
- ^ Ifrah, Georges (2001). The Universal History of Computing: From the Abacus to the Quantum Computer. New York: John Wiley & Sons, Inc. ISBN . s. 11
- ^ , s. 48 (1994); Alıntı: (1963)
- ^ Pascal'ın hesap makinesi hakkındaki makaledeki (Rakip tasarımlar) bölümüne bakınız
- ^ Flynn and Overman pp. 2, 8
- ^ Flynn and Overman pp. 1–9
- ^ Yeo, Sang-Soo ve ark., eds. Algorithms and Architectures for Parallel Processing: 10th International Conference, ICA3PP 2010, Busan, Korea, May 21–23, 2010. Bildiriler. Cilt. 1. Springer, 2010. s. 194
- ^ Karpinski pp. 102–103
- ^ Mikroişlemci mimarisine göre artan ve toplananın kimliği değişir. x86 için ADD Horowitz ve Hill s. 679; için s. 767 bakınız.
- ^ Joshua Bloch, "Extra, Extra – Read All About It: Nearly All Binary Searches and Mergesorts are Broken" 1 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Official Google Research Blog, June 2, 2006.
- ^ Neumann, Peter G. (2 Şubat 1987). "The Risks Digest Volume 4: Issue 45". The Risks Digest. 4 (45). 28 Aralık 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mart 2015.
- ^ Örneğin, 'un 4 ve 5. bölümleri bu gelişimi takip eder.
- ^ En yüksek TIMSS matematik testi puanlarına sahip ülkelerin bir anketine göre; bkz. Schmidt, W., Houang, R. & Cogan, L. (2002). A coherent curriculum. American educator, 26(2), s. 4.
- ^ Baez (s. 37), "küme teorisi sunumu ile keskin bir tezat oluşturan" tarihsel gelişmeyi şöyle açıklar: "Görünüşe göre, yarım elma negatif bir elmadan daha kolay anlaşılır!"
- ^ Begle s. 49, Johnson s. 120, Devine et al. s. 75
- ^ Enderton s. 79
- ^ Kısmi sıralı kümeye sahip herhangi bir poset için bir versiyonu görmek için Bergman s. 100'e bakın.
- ^ Enderton (s. 79) "Tek bir ikili işlem + istiyoruz, tüm bu küçük tek yer işlevleri değil" diye belirtir.
- ^ K. Smith s. 234, Sparks and Rees s. 66
- ^ Enderton s. 92
- ^ Schyrlet Cameron ve Carolyn Craig (2013)Adding and Subtracting Fractions, Grades 5–8 Mark Twain, Inc.
- ^ Bu doğrulamalar Enderton s. 104'te yer almakta ve Dummit ve Foote s. 263'te bir genel kesirler alanı üzerindeki değişmeli halka için çerçevesi çizilmiştir.
- ^ Enderton s. 114
- ^ Ferreirós s. 135; Stetigkeit und irrationale Zahlen 31 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde . adlı eserin 6. bölümüne bakınız.
- ^ Her kesitin elemanlarının ters çevrilmesi ve tamamlayıcısının alınması yöntemi, yalnızca irrasyonel sayılar için geçerlidir; detaylar için Enderton s. 117'ye bakınız.
- ^ Schubert, E. Thomas, Phillip J. Windley ve James Alves-Foss. "Higher Order Logic Theorem Proving and Its Applications: Proceedings of the 8th International Workshop, volume 971 of." Lecture Notes in Computer Science (1995).
- ^ Akademik literatürde, "lim" sembolü ile genellikle bu kadar gevşek bir kullanım yapılmaz; Cauchy dizileri kullanılarak toplamanın daha özenli bir şekilde ele alınışını görmek için Burrill (s. 138) incelenebilir.
- ^ Ferreirós s. 128
- ^ Burrill s. 140
- ^ Conway, John B. (1986), Functions of One Complex Variable I, Springer, ISBN
- ^ Joshi, Kapil D (1989), Foundations of Discrete Mathematics, New York: , ISBN
- ^ Gbur, s. 1
- ^ Lipschutz, S., & Lipson, M. (2001). Schaum's outline of theory and problems of linear algebra. Erlangga.
- ^ Riley, K.F.; Hobson, M.P.; Bence, S.J. (2010). Mathematical methods for physics and engineering. Cambridge University Press. ISBN .
- ^ Cheng, ss. 124–132
- ^ Riehl, s. 100
- ^ The set still must be nonempty. Dummit ve Foote (s. 48) bu kriteri çarpmayla ifade edilen biçimde tartışmaktadır.
- ^ Rudin s. 178
- ^ Lee s. 526, Önerme 20.9
- ^ Linderholm (s. 49), "Çarpma terimi ile matematikçiler, doğru anlamda, neredeyse herhangi bir şeyi kast edebilirler. Toplama terimi ile birçok farklı şeyi kast edebilirler, ancak çarpma terimi ile kastedilenler kadar geniş bir çeşitlilikte değil." demektedir.
- ^ Dummit ve Foote s. 224. Bu çıkarımın geçerli olması için, toplamanın bir grup işlemi olduğunu ve çarpmada bir birimin var olduğunu kabul etmek gerekir.
- ^ Sol ve sağ dağılım ile ilgili örnekler için Loday'ın eserine, özellikle s. 15'e başvurunuz.
- ^ Viro'nun 1. Şekli (s. 2) karşılaştırılabilir.
- ^ Enderton bu durumu "Kardinal Aritmetiğinin Emilme Kanunu" olarak adlandırmaktadır; bu durum kardinal sayıların karşılaştırılabilir olmasına ve dolayısıyla dayanmaktadır.
- ^ Enderton s. 164
- ^ Mikhalkin s. 1
- ^ Akian ve diğerleri s. 4
- ^ Mikhalkin s. 2
- ^ Litvinov ve diğerleri s. 3
- ^ Viro s. 4
- ^ Martin s. 49
- ^ Stewart s. 8
- ^ Rieffel ve Polak, s. 16
- ^ Gbur, s. 300
Kaynakça
Tarih
- Ferreirós, José (1999). Labyrinth of Thought: A History of Set Theory and Its Role in Modern Mathematics. Birkhäuser. ISBN .
- (1925). The History of Arithmetic. Rand McNally. LCC QA21.K3.
- Schwartzman, Steven (1994). The Words of Mathematics: An Etymological Dictionary of Mathematical Terms Used in English. MAA. ISBN .
- Williams, Michael (1985). A History of Computing Technology. Prentice-Hall. ISBN .
İlköğretim matematiği
- Sparks, F.; Rees C. (1979). A Survey of Basic Mathematics. McGraw-Hill. ISBN .
Eğitim
- Begle, Edward (1975). The Mathematics of the Elementary School. McGraw-Hill. ISBN .
- Adopted December 1997, accessed December 2005.
- Devine, D.; Olson, J.; Olson, M. (1991). Elementary Mathematics for Teachers. 2e. . ISBN .
- (2001). Adding It Up: Helping Children Learn Mathematics. . doi:10.17226/9822. ISBN .
- Van de Walle, John (2004). Elementary and Middle School Mathematics: Teaching developmentally. 5e. Pearson. ISBN .
Biliş bilimi
- Fosnot, Catherine T.; Dolk, Maarten (2001). Young Mathematicians at Work: Constructing Number Sense, Addition, and Subtraction. Heinemann. ISBN .
- Wynn, Karen (1998). "Numerical competence in infants". The Development of Mathematical Skills. Taylor & Francis. ISBN .
Mathematiksel anlatımlar
- Bogomolny, Alexander (1996). "Addition". Interactive Mathematics Miscellany and Puzzles (cut-the-knot.org). 26 Nisan 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2006.
- (2017). Beyond Infinity: An Expedition to the Outer Limits of Mathematics. Basic Books. ISBN .
- Dunham, William (1994). The Mathematical Universe. Wiley. ISBN .
- Johnson, Paul (1975). From Sticks and Stones: Personal Adventures in Mathematics. Science Research Associates. ISBN .
- Linderholm, Carl (1971). Mathematics Made Difficult. Wolfe. ISBN .
- Smith, Frank (2002). The Glass Wall: Why Mathematics Can Seem Difficult. Teachers College Press. ISBN .
- Smith, Karl (1980). The Nature of Modern Mathematics. 3rd. Wadsworth. ISBN .
İleri matematik
- Bergman, George (2005). An Invitation to General Algebra and Universal Constructions. 2.3. General Printing. ISBN .
- Burrill, Claude (1967). Foundations of Real Numbers. McGraw-Hill. LCC QA248.B95.
- Dummit, D.; Foote, R. (1999). Abstract Algebra. 2. Wiley. ISBN .
- (2011). Mathematical Methods for Optical Physics and Engineering. Cambridge University Press. ISBN . OCLC 704518582.
- Enderton, Herbert (1977). Elements of Set Theory. Academic Press. ISBN .
- Lee, John (2003). Introduction to Smooth Manifolds. Springer. ISBN .
- Martin, John (2003). Introduction to Languages and the Theory of Computation. 3. McGraw-Hill. ISBN .
- (2016). Category Theory in Context. Dover. ISBN .
- Rudin, Walter (1976). Principles of Mathematical Analysis. 3. McGraw-Hill. ISBN .
- Stewart, James (1999). Calculus: Early Transcendentals. 4. Brooks/Cole. ISBN .
Mathematiksel araştırma
- Akian, Marianne; Bapat, Ravindra; Gaubert, Stephane (2005). "Min-plus methods in eigenvalue perturbation theory and generalised Lidskii-Vishik-Ljusternik theorem". INRIA Reports. arXiv:math.SP/0402090 $2. Bibcode:2004math......2090A.
- ; Dolan, J. (2001). Mathematics Unlimited – 2001 and Beyond. From Finite Sets to Feynman Diagrams. s. 29. arXiv:math.QA/0004133 $2. ISBN .
- Litvinov, Grigory; Maslov, Victor; Sobolevskii, Andreii (1999). Idempotent mathematics and interval analysis. Reliable Computing, Kluwer.
- Loday, Jean-Louis (2002). "Arithmetree". Journal of Algebra. Cilt 258. s. 275. arXiv:math/0112034 $2. doi:10.1016/S0021-8693(02)00510-0.
- Mikhalkin, Grigory (2006). Sanz-Solé, Marta (Ed.). Proceedings of the International Congress of Mathematicians (ICM), Madrid, Spain, August 22–30, 2006. Volume II: Invited lectures. Tropical Geometry and its Applications. Zürich: . ss. 827-852. arXiv:math.AG/0601041 $2. ISBN . Zbl 1103.14034.
- Viro, Oleg (2001). Cascuberta, Carles; Miró-Roig, Rosa Maria; Verdera, Joan; Xambó-Descamps, Sebastià (Ed.). European Congress of Mathematics: Barcelona, July 10–14, 2000, Volume I. Dequantization of Real Algebraic Geometry on Logarithmic Paper. Progress in Mathematics. 201. Basel: Birkhäuser. ss. 135-146. arXiv:math/0005163 $2. Bibcode:2000math......5163V. ISBN . Zbl 1024.14026.
Hesaplama
- Flynn, M.; Oberman, S. (2001). Advanced Computer Arithmetic Design. Wiley. ISBN .
- Horowitz, P.; Hill, W. (2001). The Art of Electronics. 2. Cambridge UP. ISBN .
- Jackson, Albert (1960). Analog Computation. McGraw-Hill. LCC QA76.4 J3.
- ; Polak, Wolfgang H. (4 Mart 2011). Quantum Computing: A Gentle Introduction (İngilizce). MIT Press. ISBN .
- Truitt, T.; Rogers, A. (1960). Basics of Analog Computers. John F. Rider. LCC QA76.4 T7.
- Marguin, Jean (1994). Histoire des Instruments et Machines à Calculer, Trois Siècles de Mécanique Pensante 1642–1942 (Fransızca). Hermann. ISBN .
- Taton, René (1963). Le Calcul Mécanique. Que Sais-Je ? n° 367 (Fransızca). Presses universitaires de France. ss. 20-28.
Diğer okumalar
- Baroody, Arthur; Tiilikainen, Sirpa (2003). The Development of Arithmetic Concepts and Skills. Two perspectives on addition development. Routledge. s. 75. ISBN .
- Davison, David M.; Landau, Marsha S.; McCracken, Leah; Thompson, Linda (1999). Mathematics: Explorations & Applications. TE. Prentice Hall. ISBN .
- Bunt, Lucas N.H.; Jones, Phillip S.; Bedient, Jack D. (1976). The Historical roots of Elementary Mathematics. Prentice-Hall. ISBN .
- Poonen, Bjorn (2010). "Addition". Girls' Angle Bulletin. 3 (3–5). ISSN 2151-5743. 20 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Nisan 2024.
- Weaver, J. Fred (1982). "Addition and Subtraction: A Cognitive Perspective". Addition and Subtraction: A Cognitive Perspective. Interpretations of Number Operations and Symbolic Representations of Addition and Subtraction. Taylor & Francis. s. 60. ISBN .
Kaynak hatası: <references>
üzerinde tanımlanan "Busch" adındaki <ref>
etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references>
üzerinde tanımlanan "Bronstein87" adındaki <ref>
etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references>
üzerinde tanımlanan "TDK_Matematik" adındaki <ref>
etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references>
üzerinde tanımlanan "Hempel" adındaki <ref>
etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references>
üzerinde tanımlanan "Fierro" adındaki <ref>
etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references>
üzerinde tanımlanan "Moebs" adındaki <ref>
etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
<references>
üzerinde tanımlanan "Guardian_21_Aug_2008" adındaki <ref>
etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Toplama islemi genellikle toplama isareti ile sembolize edilir dort ana aritmetik islemden biridir Diger aritmetik islemler cikarma carpma ve bolmedir Iki dogal sayinin toplamasi sayi degerlerinin toplamini uretir Yandaki resimdeki ornek toplamda bes elma olusturan uc elma ve iki elmanin toplamasini gostermektedir Bu gozlem matematik ifadesi ile 3 2 5 olarak ifade edilir sozlu olarak 3 arti 2 esittir 5 3 2 5 Elmalar ders kitaplarindaki populer orneklerdir Toplama ogeleri saymanin yani sira somut nesnelere atifta bulunmadan tamsayilar reel sayilar ve karmasik sayilar gibi sayilar olarak adlandirilan soyutlamalar kullanilarak da tanimlanabilir ve yurutulebilir Toplama matematigin bir dali olan aritmetige aittir Matematigin baska bir dali olan cebirde vektorler matrisler ve altobek gibi soyut nesneler uzerinde de toplama yapilabilir Toplama isleminin birkac onemli ozelligi vardir Toplama degisme ozelligine sahiptir bu terimlerin sirasinin islem sonucu icin onemli olmadigi anlamina gelir or 1 2 2 1 displaystyle 1 2 2 1 Toplama birlesme ozelligine de sahiptir bu ekleme isleminin sirasinin onemli olmadigi anlamindadir or 1 2 3 1 2 3 displaystyle 1 2 3 1 2 3 1 sayisinin tekrar tekrar eklenmesi ile aynidir 0 sayisinin eklenmesi toplama isleminin sonucunu degistirmez Notasyon ve terminolojiToplama isareti Toplama islemi terimler arasina yerlestirilen toplama isareti ile gosterilir i e Toplama islemi sonucu da esittir isareti ile belirtilir Ornegin 1 1 2 displaystyle 1 1 2 bir arti bir esittir iki 2 2 4 displaystyle 2 2 4 iki arti iki esittir dort 1 2 3 displaystyle 1 2 3 bir arti iki esittir uc 5 4 2 11 displaystyle 5 4 2 11 birlesme ozelligi 1 2 2 1 3 displaystyle 1 2 2 1 3 degisme ozelligi 3 3 3 3 12 displaystyle 3 3 3 3 12 carpma islemi Sutun toplamasi sutunlardaki sayilarin toplami alt cizginin altina yazilan sayidir Hicbir toplama isareti gorunmemesine ragmen toplama isleminin anlasildigi durumlar da vardir Ornegin bir tam sayi ile bir kesir toplama isareti olmaksizin yan yana konursa karma kesir adi verilen bir toplama islemi olusur 312 3 12 3 5 displaystyle 3 frac 1 2 3 frac 1 2 3 5 Fakat yukaridaki bu simgelem baska baglamlarda carpma islemi ile karistirilabilir Seri toplami da buyuk sigma harfi ile belirtilebilir bu simgelem iterasyonu kompakt sekilde simgeler Ornegin k 15k2 12 22 32 42 52 55 displaystyle sum k 1 5 k 2 1 2 2 2 3 2 4 2 5 2 55 Toplama isareti Unicode U 002B ASCII amp 43 ve anlamina gelen Latince et kelimesinin kisaltmasidir Isaret 1489 senesine kadarki matematik calismalarda gorulmektedir OzelliklerDegisme ozelligi 4 2 2 4 Toplama islemi degisme ozelligine sahiptir islem icindeki terimlerin dizilisinin degistirilmesi islem sonucunu degistirmez Degisme ozelligi a ve b herhangi iki sayi olmak uzere su sekilde ifade edilebilir a b b a Bu ozellik degisme yasasi olarak da adlandirilir Kimi diger ikili islemler de degisme ozelligine sahiptir or carpma ancak cikarma ve bolme gibi islemler de degismeli degildir Birlesme ozelligi 2 1 3 2 1 3 Toplama islemi birlesme ozelligine sahiptir uc veya daha cok terimli bir toplama isleminde islem sirasi islem sonucunu degistirmez Birlesme ozelligi a b ve c herhangi uc sayi olmak uzere su sekilde ifade edilebilir a b c a b c a b c Toplama islemi diger islemlerle birlikte kullanildiginda islem sirasi onem kazanabilir Standart islem duzeninde toplama us alma kok alma carpma ve bolmeden daha az onceliktedir ancak cikarma ile esit oncelige sahiptir Etkisiz eleman 5 0 5 Herhangi bir sayiya sifir eklemek sayiyi degistirmez bu sifirin toplama icin etkisiz eleman ayni zamanda toplamsal birim olarak da bilinir oldugu anlamina gelir Sembolik olarak her bir a icin asagidaki esitlik dogrudur a 0 0 a a Bu yasa ilk olarak Brahmagupta nin sinda M O 628 yilinda tanimlanmistir Brahmagupta bu yasayi a nin negatif pozitif veya sifir olmasina gore uc ayri yasa olarak cebirsel semboller yerine sozcukler kullanarak yapar Zamanla Hintli matematikciler bu kavrami yeniden tanimlar 830 senesinde Mahavira yasayi sifir kendisine eklenen sayi olur olarak tanimlar Sembolik olarak 0 a a 12 yuzyilda yasayi sayiya sifirin eklenmesi veya cikarilmasi sonucunda pozitif veya negatif olsun sayi ayni kalir seklinde tanimlamistir Sembolik olarak a 0 a Ardil Ardil herhangi bir a tamsayisi icin a 1 tam sayisi olarak tanimlanir Burada a 1 a dan buyuk en kucuk tam sayidir ve a nin ardilidir 7 Ornegin 3 2 nin ardilidir ve 7 6 nin ardilidir Bu ardisiklik nedeniyle a b nin degeri a nin b inci ardili olarak da gorulebilir Ornegin 6 2 8 e esittir cunku 8 6 nin ardili olan 7 nin ardilidir ve 8 de 6 nin ikinci ardilidir Birimler Birimli fiziksel niceliklerin sayisal olarak eklenmesi icin bu niceliklerin ayni birime sahip olmalari gerekir Ornegin 150 mililitreye 50 mililitre eklemek 200 mililitre verir Yani sira birbirine donusturulebilen alt ust birimleri de birbirine eklemek mumkundur Ornegin 5 santimetrelik bir nicelige 10 milimetre eklemek 6 santimetre verir Fakat alt ust birim iliskisi olmayan birimlerin arasinda ekleme islemi yapilamaz Ornegin 2 metre ile 10 metrekareyi toplamak tanimsizdir Bu kural boyut analizinin temel kurallarindan biridir Toplama islemi yapmaDogustan gelen kabiliyetler 1980 lerde baslayan matematiksel gelisim calismalari uyarana karsi aliskanlik kazanma olgusundan yararlanmistir Karen Wynn in 1992 de yaptigi bir deney bebeklerin beklenmedik durumlara daha uzun sure bakakaliyor olmalarina dayanmistir Bu deneyde bazi Mickey Mouse oyuncaklari bir ekranin arkasindan farkli duzenlerde bes aylik bebeklere gosterilmis bebeklerin 1 1 in 2 oldugunu bekledikleri ve 1 1 in 1 veya 3 olarak gosterildigi duzenlerde nispeten sasirdiklari gozlemlenmistir Bu bulgu bu ilk deneyden beri farkli metodolojiler kullanilarak cesitli gruplar tarafindan teyit edilebilmistir 1992 yilinda bir baska deneyde ise yurumeye yeni baslayan cocuklarin motor kontrol kabiliyetlerinden yararlanilmistir Bu deneyde 18 35 aylik cocuklarin bir kutudan ping pong toplari almalari saglanmis nispeten buyuk cocuklarin 5 e kadar toplama islemi yapabildikleri gozlemlenmistir Bazi hayvanlar turleri de ozellikle primatlar kisitli bir toplama kabiliyetine sahiptir Wynn e ait 1992 deneyini hayvanlar uzerinde uygulayan 1995 yilinda yapilan bir deneyde oyuncak yerine patlican kullanilmis hint sebegi ve pamuk basli tamarin maymunlarinin bebeklere benzer bir performans gosterdigi gozlemlenmistir Bir diger deneyde ise 0 ila 4 arasi Arap rakamlarinin ogretildigi bir sempanze daha fazla ogretim almadan iki farkli rakami toplayabilme kabiliyeti gosterebilmistir Yani sira Asya fillerinin de temel aritmetik islem yapma kabiliyetine sahip olduklari haberlestirilmistir Cocukluk doneminde ogrenim Genellikle cocuklar once saymayi ogrenir Ornegin iki oge ile uc ogenin bir araya getirilmesi gereken bir problem soruldugunda kucuk cocuklar genellikle parmaklarini kullanarak ya da bir cizim vasitasiyla durumu modeller ve toplama ulasirlar Cocuklar deneyim kazandikca sayma stratejisini ogrenirler veya kesfederler iki arti uc sorusunun sonucu olan bese cocuklar ikiyi uc dort bes diye uc kere gecerek varirlar Bu stratejinin evrensel oldugu dusunulmektedir ve cocuklarin bunu akranlarindan ya da ogretmenlerinden kolayca ogrenebildikleri belirtilmektedir Tam sayilar ve aritmetik ogretimi farkli ulkelerde farkli yaslarda baslatilmaktadir toplama ise pek cok ulkede okul oncesi egitime dahildir Fakat toplama islemi dunyanin her yerinde ilkokulun ilk yilinin sonuna kadar ogretilmis olmaktadir Tablo Genellikle cocuklara ezberlemeleri icin 0 ve 9 arasi sayi ciftlerinin bulundugu bir toplama tablosu sunulur Bu tabloyu ogrenen cocuklar herhangi bir toplama islemini yapabilir 0 1 2 3 4 5 6 7 8 90 0 1 2 3 4 5 6 7 8 91 1 2 3 4 5 6 7 8 9 102 2 3 4 5 6 7 8 9 10 113 3 4 5 6 7 8 9 10 11 124 4 5 6 7 8 9 10 11 12 135 5 6 7 8 9 10 11 12 13 146 6 7 8 9 10 11 12 13 14 157 7 8 9 10 11 12 13 14 15 168 8 9 10 11 12 13 14 15 16 179 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18Ondalik sistem Toplamayi hizlandirmak ondalik sistem ile mumkundur Bunun on kosulu birtakim toplama olgularinin akici bir sekilde hatirlanmasi veya turetilmesidir Bu olgular ezberlenebilirse de bu olgularin yapi tabanli teknikler ile hatirlanmasi cogu kisi icin daha verimli olabilir Bu olgular sunlardir Bir veya iki eklemesi 1 veya 2 tam sayisini bir baska sayiya eklemek sezgi ile gerceklestirilebilir Tasima Cok basamakli tam sayilari toplamak icin standart yontem toplananlari dikey olarak hizalamak ve en sagdaki sutundan baslayarak sutundaki rakamlari toplamaktir Eger bir sutundaki toplama islemi dokuzu asarsa soldaki komsu sutuna eklenmek uzere bir rakami tasinir Ornegin asagidaki 27 59 toplama isleminde 27 59 86 en sagdaki sutun toplami 7 9 16 olur ve 1 rakami komsu sol sutuna tasinir Ondalik taban Ondalik kesirler yukaridaki islemin basit bir modifikasyonu ile toplanabilirler Iki ondalik kesir ondalik noktasi ayni hizada olacak sekilde ust uste konumlanir Gerekirse ondalik kismi daha kisa olan sayiya diger sayi ile ayni uzunlukta olmasi icin sifir eklemlenebilir Son olarak ondalik noktasinin ayni hizada olmasi saglanarak tasima yontemiyle toplama islemi gerceklestirilir Ornek olarak 45 1 4 34 islemi su sekilde toplanabilir 4 5 1 0 0 4 3 4 4 9 4 4 Bilimsel gosterim Bilimsel gosterimde reel sayilar x a 10b displaystyle x a times 10 b seklinde yazilir Bu terimde a displaystyle a tabandir ve 10b displaystyle 10 b us tur Toplama sayilarin ayni uslere sahip olmasini gerektirir Bu sayede tabanlar basitce toplanabilir Ornegin 2 34 10 5 5 67 10 6 2 34 10 5 0 567 10 5 2 907 10 5 displaystyle 2 34 times 10 5 5 67 times 10 6 2 34 times 10 5 0 567 times 10 5 2 907 times 10 5 Ondalik olmayan tabanlarda islemler Ondalik olmayan tabanlarda toplama ondalik tabandaki toplamaya benzerdir Buna ikili tabanda toplama ornek gosterilebilir Tek basamakli ikili sayilari eklemek yukarida bahsedilen tasima yontemiyle gerceklestirilebilir 0 0 0 0 1 1 1 0 1 1 1 0 1 tasinir 1 1 2 0 1 21 Ikili tabanda iki 1 rakaminin eklenmesi 0 rakamini uretir bir sonraki sutuna da 1 eklenir Bu ondalik tabanda belirli rakamlarin eklenmesinde de gorulur Eger bir sutun toplami 10 sayisina esit veya bu sayidan buyukse sol sutuna 1 eklenir 5 5 0 1 tasinir 5 5 10 0 1 101 7 9 6 1 tasinir 7 9 16 6 1 101 Bu yontem tasima Ingilizce carrying olarak bilinir Bilgisayarlar Operasyonel yukseltec kullanilarak yapilan toplama islemi fiziksel olcumlerle dogrudan etkilesime girerler dolayisiyla toplama islemleri eklenen degerlerin niteliklerine bagli olarak degisiklik gosterir Mekanik bir toplama cihazi eklenen iki degeri kayar bloklarin pozisyonlari olarak ifade edebilir bu durumda ortalama deger hesaplama yontemi olan bir kaldirac ile toplama islemi yapilabilir Eger eklenen degerler iki milin donus hizlari ise bir diferansiyel araciligiyla toplanabilirler Hidrolik bir toplama birimi iki kompartimandaki basinc degerlerini bir dizi piston uzerindeki kuvvetlerin dengelenmesi surecinde Newton un ikinci yasasini kullanarak hesaplayabilir Genel amacli bir analog bilgisayarin karsilastigi en sik durum iki voltajin toprak referans alinarak toplanmasidir bu islem genellikle bir direnc agi ile gerceklestirilse de daha etkili bir yontem operasyonel bir yukseltec kullanmaktir Toplama islemi ozellikle mekanizmasinin etkinligi bakimindan dijital bilgisayarlarin islevselligi icin temel bir bilesendir ve bu islemin verimliligi genel performans uzerinde belirleyici bir faktordur Charles Babbage in fark makinesine ait parcalar toplama ve tasima mekanizmalarini icermektedir Abakus ayni zamanda hesaplama cercevesi olarak bilinen yazili modern sayi sistemi benimsenmeden yuzyillar once kullanilmaya baslanmis bir hesaplama aracidir ve hala Asya Afrika ve diger bolgelerde tuccarlar tarafindan genis capta kullanilmaktadir bu arac MO 2700 2300 yillari arasinda Sumer de kullanilmaya baslandigi donemlere dayanmaktadir Blaise Pascal 1642 yilinda mekanik bir hesap makinesi gelistirmistir bu cihaz ilk islevsel olarak kaydedilmistir Bu cihaz yer cekimini kullanarak calisan bir tasima mekanizmasi icermekteydi Bu makine 17 yuzyilda islevsel olan tek mekanik hesap makinesi olup ayni zamanda en eski otomatik dijital bilgisayar olarak kabul edilmektedir Pascal in hesap makinesi yalnizca bir yone donebilmesine izin veren tasima mekanizmasi nedeniyle sinirliydi bu makinenin yalnizca toplama islemi yapabilmesine olanak taniyordu Cikarma islemi gerceklestirmek icin operator kullanmak zorundaydi bu islem toplama kadar cok sayida adim gerektirmekteydi Pascal i izleyerek 1709 yilinda insa edildikten sonra iki sayiyi otomatik olarak carpan ahsap malzemeden yapilmis bir hesap saatini tasarlamistir Tam toplayici mantik devresi A ve B ikili basamaklarina ve bir tasima girisi Cin olacak sekilde toplama islemi yaparak sonuc olarak toplam biti S ve bir tasima cikisi Cout elde eder Toplayicilar elektronik dijital bilgisayarlarda genellikle ikili aritmetik temelinde tam sayi toplama islemi uygular En temel yapi cok basamakli standart algoritmayi izleyen dalga tasima toplayicisidir Bir miktar iyilestirilmis bir yapi olan tasima atlama tasarimi Ing carry bypass adder yine insan sezgisine dayalidir 999 1 islemi gerceklestirilirken tum tasima islemleri yapilmaz 9 lar grubu goz ardi edilir ve dogrudan sonuca ulasilir Uygulamali olarak hesaplama temelli toplama islemleri asagidaki kodda gosterildigi uzere ve bit duzeyinde mantiksal islemler ile bit kaydirma operasyonlarinin birlestirilmesiyle saglanabilir XOR ve AND kapilarinin dijital mantikta kolayca gerceklestirilebilir olmasi bu kapilarin tam toplayici devrelerinin olusturulmasini mumkun kilar bu devreler daha karmasik mantiksal islemler icin birlestirilebilir Cagdas dijital bilgisayarlarda tam sayi toplama islemi tipik olarak en hizli aritmetik islemdir ancak kayan nokta islemleri ve bellek erisimi sirasinda adres uretimi ile sirasinda yuklemesi gibi temel gorevlerin altinda yattigi icin performans uzerinde buyuk bir etkiye sahiptir Hizi artirmak amaciyla modern tasarimlar rakamlari olarak hesaplar bu yontemler tasima secimi ve sahte tasima gibi isimler altinda bilinir Bu uygulamalarin bircogu aslinda bu son uc tasarimin bir karisimidir Kagit uzerindeki toplamadan farkli olarak bilgisayarda yapilan toplama islemi genellikle toplanan degerleri degistirir Antik abakus ve toplama tahtasinda her iki toplanan deger de yok edilir sadece sonuc baki kalir Abakusun matematiksel dusunce uzerindeki derin etkisi erken Latin metinlerinde sikca bir sayiya bir sayi eklenmesi surecinde her iki sayinin da yok oldugu iddiasina neden olmustur Modern donemde bir mikroislemcinin ADD komutu cogunlukla artani toplamla degistirirken toplanani muhafaza eder Yuksek seviye bir programlama dilinde a b islemi a veya byi degistirmez eger hedef a yi toplamla degistirmekse bu genellikle a a b ifadesiyle acikca talep edilmelidir Bazi diller ornegin C veya C bu islemi a b seklinde kisaltmaya izin verir Iteratif algoritma int add int x int y int carry 0 while y 0 carry AND x y Logical AND x XOR x y Logical XOR y carry lt lt 1 left bitshift carry by one return x Tekrarlamali algoritma int add int x int y return x if y 0 else add XOR x y AND x y lt lt 1 Bilgisayar sistemlerinde bir toplama islemi sonucunda elde edilen deger saklama alanini asarsa aritmetik tasma meydana gelir ve bu durum yaniltici bir sonuc uretir Beklenmedik aritmetik tasmalar yazilim hatalarinin oldukca sik rastlanan bir sebebidir Bu tur tasma hatalari yalnizca buyuk boyutlu girdi veri kumeleri icin meydana geldiginden ve dogrulama testlerinde bu tur veri kumelerinin kullanim olasiligi dusuk oldugundan kesfedilmeleri ve tanimlanmalari zor olabilir 2000 Yili Sorunu yillarin iki haneli bir formatla ifade edilmesi nedeniyle ortaya cikan tasma hatalarindan olusan bir dizi sorundur Sayilarin toplanmasiToplama isleminin genel ozelliklerini kanitlamak icin oncelikle soz konusu baglamda toplama isleminin tanimi yapilmalidir Ilk olarak toplama islemi dogal sayilar uzerinde tanimlanir Daha sonra bu tanimlama kume teorisi icinde dogal sayilardan daha buyuk kumelere genisletilir tamsayilar rasyonel sayilar ve gercek sayilar gibi Matematik egitiminde negatif sayilar ele alinmadan once pozitif kesirler toplanir bu ayni zamanda tarihsel bir yaklasimdir Dogal sayilar Iki dogal sayinin a ve b toplamini tanimlamanin iki yaygin yolu vardir Dogal sayilarin sonlu kumelerin kardinal sayilari oldugu seklinde tanimlanmasi durumunda bir kumenin kardinalitesi kumenin icerdigi ogelerin sayisidir toplama islemi asagidaki sekilde tanimlanabilir N S S kumesinin kardinal sayisi olsun A ve B N A a ve N B b olacak sekilde ayrik iki kume secilir Bu durumda a b N A B displaystyle N A cup B olarak tanimlanir Burada A B A ve B nin birlesimidir Bu tanimin alternatif bir versiyonu A ve Bnin ortusebilecegine izin verir ve ardindan ortak elemanlarin ayrilmasini dolayisiyla iki kez sayilmasini saglayan alir Diger populer tanim ise yinelemelidir rekursif n nin varisi olsun yani nin dogal sayilardaki ardili 0 1 1 2 olsun a 0 a olarak tanimlayin Genel toplami yinelemeli olarak a b a b seklinde tanimlayin Boylece 1 1 1 0 1 0 1 2 olur Yine bu tanim uzerinde literaturde kucuk varyasyonlar vardir Sozcugun tam anlamiyla yukaridaki tanim kismi sirali kume N2 uzerinde ozyinelemenin bir uygulamasidir Diger taraftan bazi kaynaklar sadece dogal sayilar kumesine uygulanan kisitli bir yineleme teoremini tercih eder Biri ayi gecici olarak sabit olarak kabul eder b uzerinde yineleme uygular a fonksiyonunu tanimlar ve bu tekli islemleri tum alar icin bir araya getirerek tam ikili islemi olusturur Tam sayilar Tam sayilarin en temel tanimi bir mutlak deger bu bir dogal sayidir ve bir isaret genellikle pozitif veya negatif icermesine dayanir Sifir tam sayisi ne pozitif ne de negatif olan ozel bir durum olarak ele alinir Bu tanimlamaya gore toplama islemi farkli durumlar goz onunde bulundurularak yapilmalidir Bir tam sayi n icin n onun mutlak degeri olarak kabul edilsin a ve b tam sayilari icin eger a veya b sifir ise bu durumu bir ozdeslik olarak degerlendirin a ve b her ikisi de pozitif oldugunda a b a b seklinde ifade edilmelidir a ve b her ikisi de negatif oldugunda a b a b seklinde tanimlanmalidir a ve b farkli isaretlere sahip ise a b ifadesi a ve b degerlerinin farki olarak tanimlanir ve bu farkin isareti mutlak degeri daha yuksek olan terime ait isaret olarak belirlenir Bir ornek olarak 6 4 2 6 ve 4 farkli isaretlere sahip oldugundan mutlak degerler cikarilir ve negatif terimin mutlak degeri daha buyuk oldugu icin sonuc negatif olarak belirlenir Bu tanim somut problemlerin cozumunde yararli olmakla birlikte ele alinmasi gereken durum sayisinin fazlaligi ispatlari gereginden fazla karmasik hale getirir Bu nedenle tam sayilarin tanimi icin genellikle asagida aciklanan yontem tercih edilir Bu yontem her tam sayinin iki dogal sayinin farki olarak ifade edilebilecegi ve a b ile c d gibi farklarin yalnizca a d b c oldugunda esit kabul edilecegi gozlemine dayanmaktadir Bu cercevede tam sayilar dogal sayi ciftlerinin uzerinde kurulan altinda tanimlanan olarak formal bir sekilde tanimlanabilir a b c d ifadesi ancak ve ancak a d b c esitligi saglandiginda gecerlidir a b ciftinin denklik sinifi a b oldugu durumlarda a b 0 aksi halde 0 b a olarak ifade edilir Bir dogal sayi olan n icin n 0 ciftinin denklik sinifi n olarak ve 0 n icin denklik sinifi ise n olarak tanimlanabilir Bu tanim dogal sayi n i denklik sinifi n ile ozdeslestirme olanagi sunar Sirali ciftlerin toplama islemi elemanlar bazinda gerceklestirilir a b c d a c b d displaystyle a b c d a c b d Yapilan temel hesaplamalar sonuclarin denklik sinifinin yalnizca toplanan degerlerin denklik siniflarina bagimli oldugunu ortaya koyar bu durum denklik siniflarinin toplaminin tanimlanmasini saglar ve bu tanim tam sayilari ifade eder Baska bir temel hesaplama ise bu toplama isleminin yukarida aciklanan durum tanimiyla ozdes oldugunu belirler Dogal sayi ciftlerinin denklik siniflari uzerinden tam sayilarin tanimi sadelesme ozelligine sahip degismeli bir yarigrup yapisini herhangi bir toplamsal gruba entegre etmek amaciyla kullanilabilir Bu baglamda dogal sayilar temel alinarak bir yarigrup olusturulmus ve bu yarigrup tam sayilarin toplamsal grubu seklinde bir gruba donusturulmustur Rasyonel sayilarin olusturulmasi da benzer bir yontemle carpma islemine dayali olarak sifirdan farkli tam sayilar yarigrubu kullanilarak gerceklestirilir Bu yapisal cerceve herhangi bir degismeli yarigrup icin adiyla genellestirilmistir Sadelesme ozelliginin bulunmamasi durumunda yarigruptan yapilan gruba olan yarigrup homomorfizmasi enjektif olmayabilir Ozgun olarak Grothendieck grubu daha spesifik bir uygulama olarak bir nesneleri arasindaki izomorfizmler altinda denklik siniflarina bu yapisal donusumun uygulanmasiyla elde edilmistir burada yarigrup operasyonu olarak kullanilmistir Rasyonel sayilar kesirler Rasyonel sayilarin toplama islemi kullanilarak gerceklestirilebilir ancak daha anlasilir ve kavramsal olarak basit bir tanim yalnizca tam sayilarin toplama ve carpma islemlerini gerektirir Toplama islemi ab cd ad bcbd displaystyle frac a b frac c d frac ad bc bd formulu ile tanimlanir Bir ornekte 34 18 3 8 4 14 8 24 432 2832 78 displaystyle frac 3 4 frac 1 8 frac 3 times 8 4 times 1 4 times 8 frac 24 4 32 frac 28 32 frac 7 8 seklinde toplam hesaplanmistir bu kesirlerin toplanmasi sirasinda yapilan islemlerin basit bir gosterimidir Kesirlerin toplanmasi paydalarin esit olmasi durumunda oldukca basitlesir bu durumda paylar dogrudan toplanirken payda sabit tutulur ac bc a bc displaystyle frac a c frac b c frac a b c formuluyle ornegin 14 24 1 24 34 displaystyle frac 1 4 frac 2 4 frac 1 2 4 frac 3 4 hesaplanir Rasyonel sayilarin toplama isleminin degisme ve birlesme ozellikleri tam sayi aritmetiginin temel yasalarinin dogal bir sonucudur Reel sayilar p2 6 ve e sayilarinin rasyonel sayilar uzerindeki Dedekind kesitleri ile toplama islemi Reel sayilar kumesinin olusturulmasi siklikla rasyonel sayilar kumesinin Dedekind yontemiyle tamamlanmasi seklinde gerceklestirilir Reel bir sayi rasyonel sayilarin olarak ifade edilir bu asagi dogru kapali ve en buyuk elemani olmayan rasyonel sayilardan olusan bos olmayan bir kume olarak karakterize edilir a ve b gibi reel sayilarin toplami elemanlar uzerinden asagidaki sekilde tanimlanir Toplama islemi a b q r q a r b displaystyle a b q r mid q in a r in b formulu ile elemanlar bazinda belirlenir Bu tanimlama her iki reel sayi icindeki elemanlarin kapsamli bir sekilde birlestirilmesini saglar ve bu birlestirme sonucu yeni bir reel sayi kumesi olusturulur Bu tanim Richard Dedekind tarafindan 1872 yilinda orijinalinden biraz degistirilmis bir bicimde ilk kez yayimlanmistir Reel sayilarin toplama islemi uzerine tanimlanan degisme ve birlesme yasalari hemen kavranabilir niteliktedir reel sifir sayisinin negatif rasyonel sayilar kumesi olarak tanimlanmasiyla bu sayinin toplamsal ozdeslik elemani oldugu acikca gorulmektedir Bu yapisal tanimin toplama ile iliskili en zorlu kismi toplamsal terslerin tanimlanmasidir Bu yapisal matematikte onemli bir meydan okumayi temsil eder ve matematiksel titizligin onemini vurgular p2 6 ve e degerlerinin rasyonel sayilarin Cauchy dizileri araciligiyla toplanmasi Ne yazik ki Dedekind kesitlerinin carpilmasi isaretli tam sayilarin toplanmasina benzer sekilde zaman alici ve duruma ozgu bir surec gerektirir Alternatif bir yontem olarak rasyonel sayilarin metrik tamamlanmasi onerilmektedir Reel sayi temelde rasyonel sayilarin bir Cauchy dizisinin limiti olarak tanimlanmaktadir lim an Bu baglamda toplama islemi terim terim seklinde belirlenir limnan limnbn limn an bn displaystyle lim n a n lim n b n lim n a n b n seklinde tanimlanir Bu tanim ilk olarak Georg Cantor tarafindan 1872 yilinda ortaya konulmustur ancak onun kullandigi formalizm biraz daha farkli niteliktedir Bu toplama isleminin uygun sekilde tanimlandiginin kanitlanmasi gerekmektedir bu da yardimci Cauchy dizileri ile ilgili islemleri kapsar Bu asama tamamlandiginda reel sayilarin toplama islemine iliskin tum ozellikler rasyonel sayilarin ozelliklerinden dogrudan turetilebilir Ek olarak carpma dahil olmak uzere diger aritmetik islemler de benzer bir sekilde basit ve benzesen tanimlara sahiptir Bu kavramsal cerceve sayi teorisindeki aritmetik islemlerin genisletilmesi icin temel olusturur Karmasik sayilar Iki karmasik sayinin toplama islemi bir paralelkenar konstruksiyonu ile geometrik olarak gerceklestirilebilir Karmasik sayilarin toplanmasi bu sayilarin gercek ve sanal bilesenlerinin toplanarak hesaplanmasi islemiyle yapilmaktadir a bi c di a c b d i displaystyle a bi c di a c b d i Karmasik sayilarin karmasik duzlemde gorsellestirilmesiyle toplama isleminin geometrik yorumu su sekilde gerceklestirilir Karmasik duzlemde noktalar olarak kabul edilen iki karmasik sayi A ve B nin toplami O A ve B noktalari arasinda olusturulan bir paralelkenar ile elde edilen X noktasidir Alternatif bir ifadeyle X noktasi koseleri O A B ve diger ucgenin koseleri X B A olan ve birbirleriyle eslesik olan ucgen araciligiyla tanimlanmaktadir Bu yorumlama karmasik sayilarin toplaminin geometrik olarak nasil temsil edilebilecegini aciklamaktadir GenellemelerReel sayilardaki toplama islemine benzer bircok ikili islem bulunmaktadir Soyut cebir disiplini bu tur genellestirilmis islemlerle yogun olarak ilgilenmektedir ve bu islemler kume teorisi ile kategori teorisi alanlarinda da siklikla ele alinmaktadir Soyut cebir Vektorler Lineer cebir alaninda bir vektor uzayi herhangi iki vektorun toplanabilmesini ve vektorlerin olceklendirilebilmesini mumkun kilan cebirsel bir yapidir Reel sayi ciftlerinin tumu tanidik bir vektor uzayini olusturur a b sirali cifti Oklid duzlemindeki orijinden a b noktasina uzanan bir vektor olarak yorumlanabilir Iki vektorun toplami onlarin koordinatlarinin tek tek toplanmasi ile saglanir a b c d a c b d displaystyle a b c d a c b d Bu toplama islemi klasik mekanik alaninda temel bir islem olarak kabul edilir bu alanda hizlar ivmeler ve kuvvetler vektorlerle ifade edilir Bu vektorlerin fiziksel buyuklukleri temsil etme kapasitesinin onemini vurgular Matrisler Iki matrisin toplama islemi yalnizca ayni boyutlardaki matrisler icin uygulanabilir bir islemdir m n okunusu m carpi n ebatlarinda olan A ve B matrislerinin toplami A B ile ifade edilir ve sonuc olarak elde edilen matris yine bir m n matrisidir Bu toplama islemi matrislerin karsilik gelen elemanlarinin birbiriyle toplanmasi yoluyla gerceklestirilir Bu yontem lineer cebirde temel bir arac olarak kabul edilir ve matrislerin eleman bazinda islem gormesi bu alandaki cesitli problemlerin cozumunde kullanilir A B a11a12 a1na21a22 a2n am1am2 amn b11b12 b1nb21b22 b2n bm1bm2 bmn a11 b11a12 b12 a1n b1na21 b21a22 b22 a2n b2n am1 bm1am2 bm2 amn bmn displaystyle begin aligned mathbf A mathbf B amp begin bmatrix a 11 amp a 12 amp cdots amp a 1n a 21 amp a 22 amp cdots amp a 2n vdots amp vdots amp ddots amp vdots a m1 amp a m2 amp cdots amp a mn end bmatrix begin bmatrix b 11 amp b 12 amp cdots amp b 1n b 21 amp b 22 amp cdots amp b 2n vdots amp vdots amp ddots amp vdots b m1 amp b m2 amp cdots amp b mn end bmatrix amp begin bmatrix a 11 b 11 amp a 12 b 12 amp cdots amp a 1n b 1n a 21 b 21 amp a 22 b 22 amp cdots amp a 2n b 2n vdots amp vdots amp ddots amp vdots a m1 b m1 amp a m2 b m2 amp cdots amp a mn b mn end bmatrix end aligned Ornegin 131012 007521 1 03 01 70 51 22 1 138533 displaystyle begin bmatrix 1 amp 3 1 amp 0 1 amp 2 end bmatrix begin bmatrix 0 amp 0 7 amp 5 2 amp 1 end bmatrix begin bmatrix 1 0 amp 3 0 1 7 amp 0 5 1 2 amp 2 1 end bmatrix begin bmatrix 1 amp 3 8 amp 5 3 amp 3 end bmatrix Moduler aritmetik Moduler aritmetikte kullanima sunulan sayilar kumesi tam sayilarin sonlu bir alt kumesine indirgenmis olup toplama islemi bir modulus degerine ulasildiginda dongusel bir karakter gosterir Ornegin 12 modulu tam sayilar kumesi on iki eleman icerir ve tam sayilardan miras alinan bir toplama operasyonunu barindirir ki bu operasyon temel bir role sahiptir Iki elemandan olusan 2 modulu tam sayilar kumesi icerisinde fonksiyonu olarak tanimlanan bir toplama operasyonunu miras alir Geometride de benzer bir dongusel islem gozlemlenir burada iki aci olcusunun toplami genellikle reel sayilar cinsinden 2p modulunde hesaplanir Bu durum daire uzerinde bir toplama islemine isaret eder ve bu islem cok boyutlu toruslar uzerindeki toplama operasyonlarinin genellestirilmesine olanak tanir Genel teori Soyut cebirin genel kurami bir kume uzerinde tanimlanan toplama isleminin birlesimli ve degismeli nitelikteki herhangi bir islem olabilecegini ongorur Bu tur bir toplama islemine dayanan temel ve abelyen gruplar gibi yapilari icerir Kume teorisi ve kategori teorisi Dogal sayilarin toplamasinin kapsamli bir genellestirmesi kume teorisinde siral sayilar ve kardinal sayilarin toplanmasi seklinde gerceklestirilir Bu yaklasimlar dogal sayilarin toplanmasini tasiyan iki farkli metodoloji sunar Cogu toplama isleminden ayrilarak siral sayilarin toplamasi degismeli bir ozellik gostermez Ote yandan kardinal sayilarin toplamasi operasyonuna siki sikiya bagli olan degismeli bir islem olarak tanimlanir Kategori teorisinde ayrik birlesim isleminin belirli bir ornegi olarak ele alinir ve genel altcarpimlar toplamanin genellestirmeleri icinde muhtemelen en soyut olanlardir Bazi altcarpimlar ve gibi adlandirmalariyla toplama islemiyle olan iliskilerini yansitmaktadirlar Iliskili islemlerToplama cikarma carpma ve bolme ile birlikte temel islemler arasinda sayilir ve temel aritmetik alaninda siklikla kullanilir Aritmetik Cikarma bir toplamsal ters ekleme seklinde bir tur toplama islemi olarak kabul edilebilir Cikarma toplama isleminin bir tur tersi olarak islev gorur zira x eklemek ve x cikarmak birbirinin ters fonksiyonu olarak hareket eder Bir toplama islemine sahip olan kumede her durumda karsilik gelen bir cikarma islemi tanimlamak mumkun olmayabilir dogal sayilar kumesi bu duruma basit bir ornek teskil eder Ote yandan bir cikarma islemi bir toplama islemi toplamsal ters islem ve toplamsal birim ogeyi zorunlu kilar bu nedenle toplamsal bir grup cikarma islemine kapali bir kume olarak ifade edilebilir Carpma seklinde yorumlanabilir Eger bir toplam icerisinde x terimi n kere bulunuyorsa bu toplam n ve x degerlerinin carpimina esittir n bir dogal sayi degilse bile carpma islemi anlamini korur ornegin 1 ile yapilan carpma bir sayinin toplamsal tersine ulasilmasini saglar Bir dairesel cetvel Reel ve karmasik sayilar alaninda ustel fonksiyon araciligiyla toplama ve carpma islemleri birbirinin yerine gecebilir ea b eaeb displaystyle e a b e a e b Bu esitlik carpma isleminin tablolardaki logaritma degerlerine basvurularak ve toplama isleminin elle hesaplanarak yapilmasini mumkun kilar bu ayni zamanda bir cetvel kullanilarak carpma islemi yapilmasini da saglar Bu formul Lie grubunun genis baglaminda hala gecerli bir birinci derece yaklasim sunar burada iliskili Lie cebirinde vektorlerin toplanmasi ile sonsuz kucuk grup elemanlarinin carpimi arasinda bir bag kurulur Carpma islemi toplama islemine kiyasla daha fazla genellestirilebilir Genel olarak carpma islemleri surekli olarak toplama uzerinde dagilim gostermektedir bu zorunluluk bir halkanin taniminda somutlastirilmistir Bazi durumlarda ornegin tam sayilar gibi toplama uzerindeki dagilma ve carpmada birim elemanin bulunmasi carpma isleminin kendine ozgu sekilde tanimlanmasini saglar Dagilma ozelligi toplama islemi hakkinda da bilgi verir 1 1 a b carpimini her iki taraftan acarak toplamanin degismeli olmasi gerektigi sonucuna ulasilir Bu sebeple genellikle halka toplamalari degismelidir Bolme islemi toplama islemiyle dolayli olarak iliskili bir aritmetik islem olarak tanimlanir a b a b 1 ifadesi geregince bolme islemi toplama islemine gore sagdan dagilimlidir a b c a c b c Bununla birlikte bolme islemi toplama islemine gore soldan dagilim ozelligi gostermez ornegin 1 2 2 ifadesi 1 2 1 2 ile esdeger degildir Siralama x 1 ile max x 1 arasindaki iliskinin x 0 001 den 1000 e kadar olan max a b islemi toplama islemine benzer bir ikili islem olarak tanimlanir Gercekte a ve b gibi iki negatif olmayan sayi farkli buyukluk mertebeleri gosterdiginde bunlarin toplami genellikle maksimum degerlerine yaklasik olarak esdegerdir Bu yaklasik deger matematigin cesitli uygulama alanlarinda ornegin Taylor serisi kisaltmalarinda buyuk onem tasir Ancak max isleminin tersinir olmamasi numerik analizde devam eden zorluklara neden olur Eger b degeri a degerinden onemli olcude buyukse a b b seklinde yapilan basit bir hesaplama kabul edilemez duzeyde bir toplayabilir ve hatta sonuc sifir olarak donebilir Bu yaklasik deger bir tur sonsuz sinir durumunda kesinlik kazanir a veya b sonsuz bir kardinal sayi oldugunda kardinal toplamlari buyuk olan iki degerle tam olarak esitlenir Bu nedenle sonsuz kardinal sayilar icin cikarma islemi tanimlanmamistir Maksimizasyon toplama islemi gibi hem degismeli hem de birlesmelidir Dahasi toplama islemi reel sayilarin siralamasini korudugundan carpma islemi toplama islemi uzerinde nasil dagiliyorsa toplama islemi de max islemi uzerinde ayni sekilde dagilim gosterir a max b c max a b a c displaystyle a max b c max a b a c Bu gerekcelerle alaninda carpma islemi toplama islemi ile yer degistirirken toplama islemi de maksimizasyon islemi ile degistirilmektedir Bu kapsamda toplama islemi tropikal carpma olarak maksimizasyon ise tropikal toplama olarak isimlendirilir ve tropikal toplamsal kimlik olarak tanimlanmaktadir Bazi yazarlar ise toplama islemini minimizasyon ile degistirmeyi yeglemektedirler bu durumda toplamsal kimlik pozitif sonsuzluk olarak kabul edilir Bu gozlemleri bir araya getirilmesiyle tropikal toplama logaritma kullanilarak standart toplama islemiyle yaklasik bir iliski kurar log a b max log a log b displaystyle log a b approx max log a log b Bu baglanti logaritmanin tabani buyudukce artan bir dogrulukla saglanmaktadir Yaklasik deger kuantum mekanigi alanindan alinan Planck sabitine benzetme yapilarak isimlendirilen h sabiti cikarilarak tam bir dogruluk kazanabilir ve h degeri sifira yaklastikca alinan ile max a b limh 0hlog ea h eb h displaystyle max a b lim h to 0 h log e a h e b h Bu perspektiften maksimum islem toplamanin dekuantize edilmis bir versiyonu olarak degerlendirilir Diger toplama teknikleri Artirma diger bir adiyla bir sayiya 1 eklemeyi icerir Toplam islemi genellikle iki sayidan fazlasinin eklenmesini ifade eder ve bu kapsamda bir sayinin kendisiyle olan toplami ve olarak adlandirilan sifir degeri de dahil edilir Sonsuz bir toplam islemi seri olarak tanimlanan ve ozen gerektiren bir surectir Bir sonlu kumenin sayilmasi o kumedeki birlerin toplamina denk gelir Integrasyon genellikle bir sureklilik uzerinde veya daha genis ve kesin bir ifadeyle bir uzerinde yapilan bir tur toplam islemidir Sifir boyutlu bir manifold uzerindeki integrasyon toplama islemine indirgenmektedir Dogrusal kombinasyonlar carpma ve toplama islemlerini bir araya getirirler her bir terim genellikle bir reel veya karmasik sayi olan bir carpan icerir Dogrusal kombinasyonlar ozellikle basit toplamanin normallestirme kurallarini ihlal edecegi durumlar icin yararlidir ornegin oyun teorisinde veya kuantum mekaniginde durumlarin gibi Konvolusyon dagilim fonksiyonlari ile tanimlanmis iki bagimsiz rassal degiskenin toplanmasinda kullanilir Bu islemin standart tanimi integrasyon cikarma ve carpma islemlerini birlestirir Genel olarak konvolusyon bir tur alan tarafindan yapilan toplama islemi olarak islev gorurken vektor toplamasi ise aralik tarafindan yapilan toplama islemi olarak degerlendirilir Ayrica bakinizDipnotlar www mathsisfun com 20 Mayis 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Agustos 2020 Devine et al p 263 Mazur Joseph Enlightening Symbols A Short History of Mathematical Notation and Its Hidden Powers Princeton University Press 2014 p 161 Cajori Florian 1928 Origin and meanings of the signs and A History of Mathematical Notations Vol 1 The Open Court Company Publishers plus Oxford Dictionary of English 2e Oxford University Press 2003 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Busch isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Bronstein87 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Kaplan pp 69 71 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi TDK Matematik isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Hempel isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Fierro isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Moebs isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Wynn p 5 Wynn p 15 Wynn p 17 Wynn p 19 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Guardian 21 Aug 2008 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme F Smith p 130 Beckmann S 2014 The twenty third ICMI study primary mathematics study on whole numbers International Journal of STEM Education 1 1 1 8 Chicago Schmidt W Houang R amp Cogan L 2002 A coherent curriculum American Educator 26 2 1 18 a b Fosnot and Dolk p 99 Rebecca Wingard Nelson 2014 Decimals and Fractions It s Easy Enslow Publishers Inc Dale R Patrick Stephen W Fardo Vigyan Chandra 2008 Electronic Digital System Fundamentals The Fairmont Press Inc p 155 P E Bates Bothman 1837 The common school arithmetic Henry Benton p 31 Truitt and Rogers pp 1 44 49 and pp 2 77 78 Ifrah Georges 2001 The Universal History of Computing From the Abacus to the Quantum Computer New York John Wiley amp Sons Inc ISBN 978 0 471 39671 0 s 11 s 48 1994 Alinti 1963 Pascal in hesap makinesi hakkindaki makaledeki Rakip tasarimlar bolumune bakiniz Flynn and Overman pp 2 8 Flynn and Overman pp 1 9 Yeo Sang Soo ve ark eds Algorithms and Architectures for Parallel Processing 10th International Conference ICA3PP 2010 Busan Korea May 21 23 2010 Bildiriler Cilt 1 Springer 2010 s 194 Karpinski pp 102 103 Mikroislemci mimarisine gore artan ve toplananin kimligi degisir x86 icin ADD Horowitz ve Hill s 679 icin s 767 bakiniz Joshua Bloch Extra Extra Read All About It Nearly All Binary Searches and Mergesorts are Broken 1 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Official Google Research Blog June 2 2006 Neumann Peter G 2 Subat 1987 The Risks Digest Volume 4 Issue 45 The Risks Digest 4 45 28 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mart 2015 Ornegin un 4 ve 5 bolumleri bu gelisimi takip eder En yuksek TIMSS matematik testi puanlarina sahip ulkelerin bir anketine gore bkz Schmidt W Houang R amp Cogan L 2002 A coherent curriculum American educator 26 2 s 4 Baez s 37 kume teorisi sunumu ile keskin bir tezat olusturan tarihsel gelismeyi soyle aciklar Gorunuse gore yarim elma negatif bir elmadan daha kolay anlasilir Begle s 49 Johnson s 120 Devine et al s 75 Enderton s 79 Kismi sirali kumeye sahip herhangi bir poset icin bir versiyonu gormek icin Bergman s 100 e bakin Enderton s 79 Tek bir ikili islem istiyoruz tum bu kucuk tek yer islevleri degil diye belirtir K Smith s 234 Sparks and Rees s 66 Enderton s 92 Schyrlet Cameron ve Carolyn Craig 2013 Adding and Subtracting Fractions Grades 5 8 Mark Twain Inc Bu dogrulamalar Enderton s 104 te yer almakta ve Dummit ve Foote s 263 te bir genel kesirler alani uzerindeki degismeli halka icin cercevesi cizilmistir Enderton s 114 Ferreiros s 135 Stetigkeit und irrationale Zahlen 31 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde adli eserin 6 bolumune bakiniz Her kesitin elemanlarinin ters cevrilmesi ve tamamlayicisinin alinmasi yontemi yalnizca irrasyonel sayilar icin gecerlidir detaylar icin Enderton s 117 ye bakiniz Schubert E Thomas Phillip J Windley ve James Alves Foss Higher Order Logic Theorem Proving and Its Applications Proceedings of the 8th International Workshop volume 971 of Lecture Notes in Computer Science 1995 Akademik literaturde lim sembolu ile genellikle bu kadar gevsek bir kullanim yapilmaz Cauchy dizileri kullanilarak toplamanin daha ozenli bir sekilde ele alinisini gormek icin Burrill s 138 incelenebilir Ferreiros s 128 Burrill s 140 Conway John B 1986 Functions of One Complex Variable I Springer ISBN 978 0 387 90328 6 Joshi Kapil D 1989 Foundations of Discrete Mathematics New York John Wiley amp Sons ISBN 978 0 470 21152 6 Gbur s 1 Lipschutz S amp Lipson M 2001 Schaum s outline of theory and problems of linear algebra Erlangga Riley K F Hobson M P Bence S J 2010 Mathematical methods for physics and engineering Cambridge University Press ISBN 978 0 521 86153 3 Cheng ss 124 132 Riehl s 100 The set still must be nonempty Dummit ve Foote s 48 bu kriteri carpmayla ifade edilen bicimde tartismaktadir Rudin s 178 Lee s 526 Onerme 20 9 Linderholm s 49 Carpma terimi ile matematikciler dogru anlamda neredeyse herhangi bir seyi kast edebilirler Toplama terimi ile bircok farkli seyi kast edebilirler ancak carpma terimi ile kastedilenler kadar genis bir cesitlilikte degil demektedir Dummit ve Foote s 224 Bu cikarimin gecerli olmasi icin toplamanin bir grup islemi oldugunu ve carpmada bir birimin var oldugunu kabul etmek gerekir Sol ve sag dagilim ile ilgili ornekler icin Loday in eserine ozellikle s 15 e basvurunuz Viro nun 1 Sekli s 2 karsilastirilabilir Enderton bu durumu Kardinal Aritmetiginin Emilme Kanunu olarak adlandirmaktadir bu durum kardinal sayilarin karsilastirilabilir olmasina ve dolayisiyla dayanmaktadir Enderton s 164 Mikhalkin s 1 Akian ve digerleri s 4 Mikhalkin s 2 Litvinov ve digerleri s 3 Viro s 4 Martin s 49 Stewart s 8 Rieffel ve Polak s 16 Gbur s 300KaynakcaTarih Ferreiros Jose 1999 Labyrinth of Thought A History of Set Theory and Its Role in Modern Mathematics Birkhauser ISBN 978 0 8176 5749 9 1925 The History of Arithmetic Rand McNally LCC QA21 K3 Schwartzman Steven 1994 The Words of Mathematics An Etymological Dictionary of Mathematical Terms Used in English MAA ISBN 978 0 88385 511 9 Williams Michael 1985 A History of Computing Technology Prentice Hall ISBN 978 0 13 389917 7 Ilkogretim matematigi Sparks F Rees C 1979 A Survey of Basic Mathematics McGraw Hill ISBN 978 0 07 059902 4 Egitim Begle Edward 1975 The Mathematics of the Elementary School McGraw Hill ISBN 978 0 07 004325 1 Adopted December 1997 accessed December 2005 Devine D Olson J Olson M 1991 Elementary Mathematics for Teachers 2e Wiley ISBN 978 0 471 85947 5 2001 Adding It Up Helping Children Learn Mathematics doi 10 17226 9822 ISBN 978 0 309 06995 3 Van de Walle John 2004 Elementary and Middle School Mathematics Teaching developmentally 5e Pearson ISBN 978 0 205 38689 5 Bilis bilimi Fosnot Catherine T Dolk Maarten 2001 Young Mathematicians at Work Constructing Number Sense Addition and Subtraction Heinemann ISBN 978 0 325 00353 5 Wynn Karen 1998 Numerical competence in infants The Development of Mathematical Skills Taylor amp Francis ISBN 0 86377 816 X Mathematiksel anlatimlar Bogomolny Alexander 1996 Addition Interactive Mathematics Miscellany and Puzzles cut the knot org 26 Nisan 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2006 2017 Beyond Infinity An Expedition to the Outer Limits of Mathematics Basic Books ISBN 978 1 541 64413 7 Dunham William 1994 The Mathematical Universe Wiley ISBN 978 0 471 53656 7 Johnson Paul 1975 From Sticks and Stones Personal Adventures in Mathematics Science Research Associates ISBN 978 0 574 19115 1 Linderholm Carl 1971 Mathematics Made Difficult Wolfe ISBN 978 0 7234 0415 6 Smith Frank 2002 The Glass Wall Why Mathematics Can Seem Difficult Teachers College Press ISBN 978 0 8077 4242 6 Smith Karl 1980 The Nature of Modern Mathematics 3rd Wadsworth ISBN 978 0 8185 0352 8 Ileri matematik Bergman George 2005 An Invitation to General Algebra and Universal Constructions 2 3 General Printing ISBN 978 0 9655211 4 7 Burrill Claude 1967 Foundations of Real Numbers McGraw Hill LCC QA248 B95 Dummit D Foote R 1999 Abstract Algebra 2 Wiley ISBN 978 0 471 36857 1 2011 Mathematical Methods for Optical Physics and Engineering Cambridge University Press ISBN 978 0 511 91510 9 OCLC 704518582 Enderton Herbert 1977 Elements of Set Theory Academic Press ISBN 978 0 12 238440 0 Lee John 2003 Introduction to Smooth Manifolds Springer ISBN 978 0 387 95448 6 Martin John 2003 Introduction to Languages and the Theory of Computation 3 McGraw Hill ISBN 978 0 07 232200 2 2016 Category Theory in Context Dover ISBN 978 0 486 80903 8 Rudin Walter 1976 Principles of Mathematical Analysis 3 McGraw Hill ISBN 978 0 07 054235 8 Stewart James 1999 Calculus Early Transcendentals 4 Brooks Cole ISBN 978 0 534 36298 0 Mathematiksel arastirma Akian Marianne Bapat Ravindra Gaubert Stephane 2005 Min plus methods in eigenvalue perturbation theory and generalised Lidskii Vishik Ljusternik theorem INRIA Reports arXiv math SP 0402090 2 Bibcode 2004math 2090A Dolan J 2001 Mathematics Unlimited 2001 and Beyond From Finite Sets to Feynman Diagrams s 29 arXiv math QA 0004133 2 ISBN 3 540 66913 2 Litvinov Grigory Maslov Victor Sobolevskii Andreii 1999 Idempotent mathematics and interval analysis Reliable Computing Kluwer Loday Jean Louis 2002 Arithmetree Journal of Algebra Cilt 258 s 275 arXiv math 0112034 2 doi 10 1016 S0021 8693 02 00510 0 Mikhalkin Grigory 2006 Sanz Sole Marta Ed Proceedings of the International Congress of Mathematicians ICM Madrid Spain August 22 30 2006 Volume II Invited lectures Tropical Geometry and its Applications Zurich ss 827 852 arXiv math AG 0601041 2 ISBN 978 3 03719 022 7 Zbl 1103 14034 Viro Oleg 2001 Cascuberta Carles Miro Roig Rosa Maria Verdera Joan Xambo Descamps Sebastia Ed European Congress of Mathematics Barcelona July 10 14 2000 Volume I Dequantization of Real Algebraic Geometry on Logarithmic Paper Progress in Mathematics 201 Basel Birkhauser ss 135 146 arXiv math 0005163 2 Bibcode 2000math 5163V ISBN 978 3 7643 6417 5 Zbl 1024 14026 Hesaplama Flynn M Oberman S 2001 Advanced Computer Arithmetic Design Wiley ISBN 978 0 471 41209 0 Horowitz P Hill W 2001 The Art of Electronics 2 Cambridge UP ISBN 978 0 521 37095 0 Jackson Albert 1960 Analog Computation McGraw Hill LCC QA76 4 J3 Polak Wolfgang H 4 Mart 2011 Quantum Computing A Gentle Introduction Ingilizce MIT Press ISBN 978 0 262 01506 6 Truitt T Rogers A 1960 Basics of Analog Computers John F Rider LCC QA76 4 T7 Marguin Jean 1994 Histoire des Instruments et Machines a Calculer Trois Siecles de Mecanique Pensante 1642 1942 Fransizca Hermann ISBN 978 2 7056 6166 3 Taton Rene 1963 Le Calcul Mecanique Que Sais Je n 367 Fransizca Presses universitaires de France ss 20 28 Diger okumalarBaroody Arthur Tiilikainen Sirpa 2003 The Development of Arithmetic Concepts and Skills Two perspectives on addition development Routledge s 75 ISBN 0 8058 3155 X Davison David M Landau Marsha S McCracken Leah Thompson Linda 1999 Mathematics Explorations amp Applications TE Prentice Hall ISBN 978 0 13 435817 8 Bunt Lucas N H Jones Phillip S Bedient Jack D 1976 The Historical roots of Elementary Mathematics Prentice Hall ISBN 978 0 13 389015 0 Poonen Bjorn 2010 Addition Girls Angle Bulletin 3 3 5 ISSN 2151 5743 20 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Nisan 2024 Weaver J Fred 1982 Addition and Subtraction A Cognitive Perspective Addition and Subtraction A Cognitive Perspective Interpretations of Number Operations and Symbolic Representations of Addition and Subtraction Taylor amp Francis s 60 ISBN 0 89859 171 6 Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan Busch adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan Bronstein87 adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan TDK Matematik adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan Hempel adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan Fierro adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan Moebs adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan Guardian 21 Aug 2008 adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme