Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Asur İmparatorluğu, Asur Devleti veya Asurya, MÖ 2025 ile MÖ 612 yılları arasında var olmuş ve Sami halklardan oluşmuş bir Antik Çağ Mezopotamya imparatorluğuydu. Devlet ilk başta Kuzey Irak'ta, Dicle kıyısında bulunan Asur (Aššur) şehrinden oluşmuşken, Güney Mezopotamya ve Doğu ile olan ticari ilişkilerden yararlanarak gelişmiş ve toprakları genişleyerek bir imparatorluğa dönüşmüştür. Anadolu'daki en büyük ticaret kolonileri Kültepe'de (Kayseri) bulunmaktaydı. Başkentleri Ninova'ydı.
Antik Asur tarihi erken Tunç Çağı'ndan geç Demir Çağı'na kadar uzanır ve modern tarihçiler tarafından tipik olarak birkaç farklı döneme ayrılır. Bu dönemler Erken Asur dönemi (yaklaşık MÖ 2600-2025), Eski Asur dönemi (yaklaşık MÖ 2025-1364), Orta Asur dönemi (yaklaşık MÖ 1363-912), Yeni Asur dönemi (MÖ 911-609) ve imparatorluk sonrası dönemdir (MÖ 609- MS 240). Bu bölünmeler siyasi olaylara ve zaman içinde dilde meydana gelen kademeli değişikliklere dayanmaktadır.
Asur'un ilk başkenti Assur, MÖ 2600 civarında kurulmuştur. Ancak Assur'un bağımsız bir şehir haline gelmesi MÖ 21. yüzyılda Üçüncü Ur Hanedanlığı'nın çöküşüne kadar sürmüştür. Bu noktada, ile başlayan bir dizi bağımsız kral şehri yönetmeye başladı. Asur'un gücü Mezopotamya'nın kuzey bölgesinde yoğunlaşmış ve etkisi tarih boyunca çeşitlilik göstermiştir.
Antik çağ boyunca Assur şehri, MÖ 14. yüzyılın başlarında yönetiminde Orta Assur İmparatorluğu'nu kurarak baskın bir güç olarak ortaya çıkmadan önce yabancı yönetim ve hâkimiyet dönemleri yaşamıştır. Hem Orta hem de Yeni Asur dönemlerinde Asur, güneydeki Babil ile birlikte Mezopotamya'daki en büyük krallıklardan biri olmuştur. Hatta zaman zaman Asur, antik Yakın Doğu'nun lider gücü haline gelmiştir.
Asur gücünün zirvesine, ordusunun dünya çapında en güçlü askeri kuvvet olarak kabul edildiği Yeni Asur döneminde ulaşmıştır. Özellikle Asurlular o dönemde doğuda günümüz İran'ından batıda Mısır'a kadar uzanan dünya tarihinin en büyük imparatorluklarından birini kurmuşlardır.
Yeni Asur İmparatorluğu MÖ 7. yüzyılın sonlarında, yaklaşık bir yüzyıl boyunca Asur egemenliği altında yaşamış olan Babilliler ve Medler koalisyonu tarafından fethedilerek yıkıldı. Asur'un çekirdek kentsel bölgesi sırasında büyük ölçüde tahrip edilmiş ve ardından gelen Yeni Babil İmparatorluğu burayı yeniden inşa etmek için çok az kaynak harcamış olsa da, eski Asur kültürü ve gelenekleri imparatorluk sonrası dönem boyunca yüzyıllarca ayakta kalmaya devam etmiştir. Asur, Seleukos ve Parthian imparatorlukları döneminde bir toparlanma yaşadı, ancak Assur'un kendisi de dahil olmak üzere bölgedeki birçok şehri ve yarı bağımsız Asur bölgelerini yağmalayan Sasani İmparatorluğu döneminde tekrar geriledi. Kuzey Mezopotamya'da modern zamanlara kadar hayatta kalan Asur halkı, MS 1. yüzyıldan itibaren yavaş yavaş . Eski Mezopotamya dini Assur'da MS 3. yüzyıldaki son yağmaya kadar ve ondan sonraki yüzyıllar boyunca diğer bazı kalelerde varlığını sürdürmüştür.
Eski Asur'un başarısı yalnızca mücadeleci savaşçı krallarından değil, aynı zamanda yenilikçi ve sofistike idari sistemler aracılığıyla fethedilen toprakları verimli bir şekilde birleştirme ve yönetme becerisinden kaynaklanıyordu. Eski Asur'da öncülük edilen savaş ve yönetim alanındaki yenilikler daha sonraki imparatorluk ve devletlerde binlerce yıl boyunca kullanılmıştır. Antik Asur aynı zamanda büyük kültürel öneme sahip bir miras bırakmıştır, özellikle Yeni Asur İmparatorluğu aracılığıyla daha sonraki Asur, ve edebi ve dini geleneğinde önemli bir etki yaratmıştır.
İsimlendirme
Eski Asur döneminde Asur, başlangıçta ālu Aššur ("Aşur şehri") olarak bilinen Assur merkezli bir şehir devletiydi. MÖ 14. yüzyılda bölgesel bir devlete dönüştüğünde, bölgesel bir yönetime geçişini ifade etmek üzere resmi olarak māt Aššur ("Aşur ülkesi") olarak anılmaya başlandı. Her iki terim de, ālu Aššur ve māt Aššur, muhtemelen Assur'un tanrılaştırılmış bir kişileştirmesi olarak başlayan Asur ulusal tanrısı Aşur'dan kaynaklanmaktadır.
Eski Asur döneminde Aşur, Assur'un resmi kralı olarak kabul edilirken, gerçek yöneticiler Išši'ak ("vali") unvanını kullanırlardı. Ancak Asur'un bölgesel bir devlet olarak yükselişiyle birlikte Aşur, Asur kralları tarafından yönetilen tüm toprakları sembolize etmeye başladı.
İngilizcede ki" Assyria" ismi Yunanca kökenlidir ve Ασσυρία'dan (Assuría) türetilmiştir. Yunanlılar Levant bölgesi için "Suriye" ve Mezopotamya için " Asur" terimlerini kullanmışlardır, ancak yerel halk ve daha sonra Hristiyanlar her iki terimi de tüm bölge için birbirinin yerine kullanmışlardır. Yunanlıların Mezopotamya'yı "Asur" olarak adlandırmalarının nedeninin uzun süre önce yıkılan Asur İmparatorluğu'yla mı yoksa orada yaşayan Asurlularla mı ilişkilendirdikleri belirsizdir.
"Asur" ve "Suriye" isimlerinin her ikisi de Akadca Aššur'dan türetilmiştir. Yeni Asur İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra Asur'a hükmeden sonraki imparatorluklar bölge için kendi isimlerini kullanmışlardır ve bunların çoğu da Aššur'dan türetilmiştir. Örneğin Ahameniş İmparatorluğu bölgeye Aθūrā ("Athura"), Sasani İmparatorluğu ise Aşağı Mezopotamya'ya Asoristan ("Asurluların ülkesi") demiştir. Süryanice'de Asur, ʾĀthor olarak anılmıştır ve anılmaktadır.
Tarih
Eski Asur İmparatorluğu (MÖ 2025-1522)
Asur’un yükselişinin kral İluşuma ve oğlu Erişum (MÖ 1939 – 1900) zamanlarında bu iki kralın ticaret konusundaki politikaları büyük rol oynamıştır. İluşuma Güney Mezopotamya’dan gelen tüccarlara bir takım imtiyazlar tanımış, onları bu şekilde Asur’a çekmeyi başarmıştır. Aynı zamanda doğu ile yapılan kalay ticaretini de kontrol altına almayı başarmıştır. Böylece Güney Mezopotamyalı tüccarlar Asur’a gelip daha ucuz fiyattan kalay alabilmekte, çoğunluğu Basra Körfezi üzerinden gelen bakırı satabilmekteydi. Güneyden gelen üç kervan yolu olduğu anlaşılmaktadır, Ur – Nippur – Asur, Dicle üzerinden ve Elam – Dicle doğusundaki Der – Asur yolları. İluşuma’nın oğlu Erişum ise gümüş, altın, bakır, kalay, arpa ve yün ticaretini vergiden muaf tutarak bu ticareti büyük ölçüde Asur üzerine çekmiştir.
İlkçağda Eski Asur İmparatorluğu, Ortadoğu'nun en büyük imparatorluklarından biri olmuştur. MÖ 2. binyılın başından itibaren özellikle Anadolu'da koloniler kurmuş, Anadolu'ya yazıyı taşımışlardır.
Asur ülkesi, 1450 ila 1393 yılları arasında Mitannilere bağlı kalmıştır. Hanedan ve ülke bu periyotta resmi olarak feshedilmemiş olmamasına rağmen Mitanniler ülkenin dış ve iç işlerinde önemli ölçüde söz sahibi olmuşlardır. I. Eriba-Adad'ın tahta çıkması ve ülkedeki Mitanni etkisini kırması sonucunda devlet yeniden bağımsızlığına kavuşmuş ve Orta Asur İmparatorluğu dönemi başlamıştır.
Orta Asur İmparatorluğu (MÖ 1397-1056)
MÖ 14. yüzyılda yeniden bağımsızlıklarını kazanan ve Fırat'a kadar topraklarını genişleten Asurlar, daha sonra Mezopotamya'da, Anadolu'nun güneydoğusunda, zaman zaman da Suriye'nin kuzeyinde büyük güç kazandı. Fakat I. Tukulti-Ninurta'nın ölümünden (MÖ 1208) sonra ülke gerileme dönemine girdi. MÖ 11. yüzyılda I. Tiglat-Pileser zamanında kısa süre yeniden eski gücüne kavuştuysa da, bunu izleyen dönemde hem Asur Krallığı, hem de düşmanları, yarı göçebe Aramiler'in akınlarıyla yıprandı.
Bronz Çağı Çöküşü (MÖ 1055-936)
Asur, kuzeybatıdaki topraklarını Muşki’lere kaptırdı. Daha sonra I. Tiglat-Pileser hükümdarlığında bölge geri alındı. Babil ve Asur bölgelerinde, Arami yayılmasıyla kontrol kentlerin dışında hemen hemen sağlanamıyordu. Babil zaten Şutruk-Nahunte yönetimindeki Elamlılar tarafından yağmalanmıştı ve Dicle’nin bir kolu olan Diyala Vadisi kaybedilmiştir. Bu kayıplara rağmen Asur kralları büyük kentleri ve ülkeyi yıkımdan korumayı başardılar.
Yeni Asur İmparatorluğu (MÖ 911-619)
MÖ 9. yüzyılda Asur kralları sınırlarını yeniden genişletmeye başladılar; MÖ 8. yüzyılın ortasından, MÖ 7. yüzyılın sonuna değin III. Tukultī-Apil-Ešarra (III. Tiglat Pileser), II. Šarru-Kinu (II. Sargon) ve Sin-Ahhe-Eriba (Sinahherib) gibi güçlü kralların önderliğinde Basra Körfezinden Mısır'a kadar uzanan toprakları egemenlikleri altında birleştirerek günümüzde Yeni Asur İmparatorluğu olarak adlandırılan bir imparatorluk kurdular.
Son büyük Asur kralı Aššur-Bāni-Apli idi. Aššur-Bāni-Apli (Asurbanipal), Elam'ı ele geçirerek bu ülkenin halkını yok etmiştir. Bu dönemde sanatta büyük bir gelişme olduğu bilinmekteyse de, hükümdarlığın son yılları ve MÖ 627'deki ölümünü izleyen dönemin olayları karanlıkta kalmıştır. Asur Krallığı, Babil-Keldaniler, Medler, İskitler ve Kimmerlerin ülkeye yaptığı akınlar sonucunda iyice zayıflayarak MÖ 612-605 yılları arasında yıkılmıştır.
İmparatorluğun çökmesiyle birlikte Asur halkı da tarihi kayıtlardan silindi. Son olarak Harran ve çevresinde yaşadıkları bilinmekle birlikte kayıtlarda yeralmasa da eski imparatorluk topraklarında daha sonraki yüzyıllarda da yaşamlarını sürdürdükleri ve zamanla bölgenin diğer halkları içinde asimile oldukları düşünülmektedir.
Yönetim ve ordu
Krallık
Eski Asur döneminde Assur şehir devletinde hükümet bir oligarşi olarak işliyordu ve kral mutlak bir hükümdar olmasa da daimi ve etkili bir figür olarak hizmet veriyordu. Bunun yerine kral, tanrı Aşur adına bir temsilci olarak hareket eder ve o dönemde ana idari organ olan şehir meclisine başkanlık ederdi. Bu meclis muhtemelen güçlü ailelerden gelen ve çoğu tüccar olan nüfuzlu üyelerden oluşuyordu. Kralların sınırlı yürütme gücüne rağmen, yine de halk tarafından büyük saygı görüyor ve " yüce kişiler " olarak anılıyor, şehrin önde gelen kişileri arasında kraliyet statüsüne sahip oluyorlardı.
"Kral" ve "Evrenin Kralı" gibi unvanları benimseyen Amorlu fatih I. Şamşi-Adad döneminde daha otokratik bir krallık biçimine doğru bir kayma meydana geldi. Mutlak yönetimini 'nun yöneticilerine dayandırdı. Zaman geçtikçe şehir meclisinin etkisi azaldı ve Orta Asur döneminde krallar öncekilerden çok daha fazla güce sahip otokratlar haline geldi. Asur İmparatorluğu'nun genişlemesiyle birlikte krallar, siyasi gelişimlerini ve başarılarını yansıtan, giderek daha sofistike kraliyet unvanları benimsediler. Gerileme dönemlerinde bu unvanlar daha basit hale gelmiş, ancak yeniden canlanma dönemlerinde tekrar görkemli bir hal almıştır.
Orta ve Yeni Asur dönemleri boyunca krallar, Aşur (tanrı) ile insanlık arasındaki aracı konumlarını korudular. Bu inanç, imparatorluklarını Aşur tarafından insan temsilciler aracılığıyla denetlenen bir diyar olarak gördükleri için imparatorluklarının genişlemesini haklı çıkarıyordu. Asur'un ötesindeki topraklar medeniyetsiz ve kaotik olarak görülüyor, kozmik düzene tehdit oluşturuyordu. Dolayısıyla, Aşur'un krallığını genişletmek ve bu bölgelere uygarlık getirmek kralın ahlaki göreviydi. Asur yönetimine karşı direniş, cezalandırılmayı hak eden ilahi iradeye karşı bir meydan okuma olarak görülüyordu. Asur krallarının dini ve adli sorumlulukları da vardı; Aşur kültünü desteklemek için ritüeller gerçekleştiriyor ve imparatorluktaki en yüksek adli otorite olarak hareket ediyorlardı. Yazıtlarda sık sık "çoban" olarak anılan krallardan Asur'un ve halkının refah ve mutluluğunu sağlamaları beklenirdi.
Genel olarak, Assur kralları oligarşik temsilcilerden daha otokratik yöneticilere evrilmiş, şehrin tanrısı Aşur'un temsilcileri olarak ilahi bir bağı sürdürmüş ve yayılmacı politikalarını ilahi yetkileriyle meşrulaştırmışlardır.
Yönetim
Asur'un başarısı sadece sınırlarını genişleten hırslı krallarına değil, daha da önemlisi fethedilen toprakları etkin bir şekilde yönetmesine bağlanabilir. Asur, Orta Asur döneminde bölgesel bir devlete dönüşürken, toprakları "pāḫutu" olarak bilinen eyaletlere veya bölgelere ayrılmıştır. Bu eyaletlerin sayısı ve büyüklüğü imparatorluk büyüdükçe ya da küçüldükçe değişiyordu.
Her eyalet "bel pāḫete", "bēl pīhāti" veya "šaknu" olarak anılan bir eyalet valisi tarafından denetlenirdi. Bu valiler düzenin korunmasından, kamu güvenliğinin sağlanmasından ve yerel ekonominin yönetilmesinden sorumluydu. Ayrıca kendi eyaletlerindeki mal üretimini de denetliyorlardı ve bu mallar daha sonra her yıl kraliyet temsilcileri tarafından denetlenip toplanıyordu. Bu sistem merkezi hükûmetin ülkenin kaynaklarını ve üretimini izlemesine olanak tanıyordu.
Valiler vergi ödemek ve tanrı Aşur'a sembolik hediyeler sunmak zorundaydı, bu sadece bir gelir toplama aracı olarak değil, aynı zamanda imparatorluğun seçkinlerini Asur'un kalbine bağlamanın bir yolu olarak da hizmet ediyordu. Yeni Asur döneminde eyalet yönetimi daha hiyerarşik bir hal almıştır. Köy yöneticileri ve angarya memurları gibi daha alt düzeydeki görevliler, vergi ve işgücü toplamada ve yerleşimlerinin durumu hakkında rapor vermede önemli roller oynamışlardır.
Şehirlerin, yerel ekonomilerden ve üretimden sorumlu olan belediye başkanları tarafından yönetilen kendi idareleri vardı. Asur İmparatorluğu'ndaki bazı bölgeler eyalet sistemine dahil edilmemiş olsa da, yine de Asur krallarının yönetimi altındaydı. Bu vasal devletler, ya haraç ödeyen yerleşik yerel yöneticiler aracılığıyla ya da Asurlu vasal yöneticilerin atanmasıyla dolaylı olarak yönetiliyordu.
Yeni Asur İmparatorluğu, geniş bir imparatorluğu yönetmenin zorluklarını aşmak için gelişmiş bir devlet iletişim sistemi uyguladı. Bu sistem yenilikçi teknikler ve nakil istasyonları içeriyor, mesajların uzak mesafelere hızla ulaşmasını sağlıyordu. Örneğin, batı sınır vilayetinden Asur'un merkezine, nehirlerin bulunduğu ancak köprülerin olmadığı bölgelerden geçen 700 kilometreden fazla bir mesafeyi kapsayan resmi bir mesaj beş günden kısa bir sürede ulaşabiliyordu. Bu olağanüstü iletişim hızı, Yeni Asur İmparatorluğu'nun çöküşünden yaklaşık 2.500 yıl sonra, 1865 yılında Osmanlı İmparatorluğu telgrafı kullanmaya başlayana kadar benzersizdi.
Ordu
Tarihi boyunca Asur ordusu, özellikle seferler sırasında ihtiyaç duyulduğunda seferber edilen askerî birliklere dayanmıştır. Erken Orta Asur döneminde bile çok sayıda askeri askere almak ve seferber etmek için sofistike hükûmet sistemleri ve düzenlemeleri vardı.
Yeni Asur İmparatorluğu'nda "kiṣir šarri" ya da "kral birliği" olarak bilinen küçük bir daimi ordu birimi kurmuşlardır. Ayrıca, Orta Asur döneminde "ḫurādu" veya "ṣābū ḫurādātu" adı verilen bazı profesyonel birlikler mevcuttu, ancak sınırlı kaynaklar nedeniyle tam rolleri belirsizliğini korumaktadır. Bu grubun, normal piyade askerlerinden daha kapsamlı eğitim gerektiren okçuları ve savaş arabacılarını içermesi muhtemeldir.
Asur ordusu zaman içinde gelişim ve değişim geçirmiştir. Orta Asur döneminde yaya askerler "sạ bū ša kakkē" (silahlı birlikler) ve "sạ bū ša arâtē" (kalkan taşıyan birlikler) olarak ikiye ayrılmıştı, ancak günümüze ulaşan kayıtlar bunların özel rollerini ayırt etmek için yeterli ayrıntıya sahip değildir. "Sạ bū ša kakkē", sapancılar ve okçular gibi menzilli birlikleri de içeriyor olabilir. Savaş arabaları ordunun önemli bir parçasıydı ve her birinde iki asker bulunurdu: arabaya komuta eden bir okçu ve bir sürücü.
MÖ 12-11. yüzyıllarda I. Tiglath-Pileser döneminde savaş arabaları orduda yaygın olarak kullanılmıştır. Ancak daha sonraki Yeni Asur döneminde süvariler yavaş yavaş savaş arabalarının yerini almış ve savaş arabaları kullanımdan kaldırılmıştır. Orta Asur döneminde süvariler öncelikle eskortluk ve mesaj iletme görevi üstlenmiştir.
Yeni Asur İmparatorluğu döneminde, askeri alandaki önemli gelişmeler arasında süvarilerin geniş çapta benimsenmesi, zırh ve silahlarda demir kullanımı ve yenilikçi kuşatma savaşı tekniklerinin uygulanması yer almaktadır. Yeni Asur ordusu zirveye ulaştığında, muhtemelen birkaç yüz bin askerden oluşan dünya tarihindeki en güçlü kuvvet haline gelmiştir.
Yeni Asur ordusu, çoğu piyade olmak üzere her biri yaklaşık 1.000 askerden oluşan "kiṣru "lara bölünmüştü. Piyadeler ayrıca her biri farklı silahlara, zırh seviyelerine ve sorumluluklara sahip olan hafif, orta ve ağır birlikler olarak kategorize edilirdi.
Asur ordusu seferdeyken, genellikle Asur'a yerleştirilen yabancılardan seçilen tercümanlar ve rehberler kullanıyordu.
Toplum ve kültür
Ticaret
Asur şehri stratejik konumuyla önemli bir ticaret merkezi haline gelmiştir. Asurlular, Anadolu şehir devletlerine kumaş ve kalay gibi çeşitli şeyler satarak karşılığında altın veya gümüş almış ve koloni faaliyetlerinde bulunmuşlardır.
Mimarisi
Savaştaki atılganlıklarıyla tanınan Asurlular, anıtsal yapılar da bıraktılar. Ninova, Asur, , Dur Şarrukin (Horsâbad) ve başka yerlerde bulunan kalıntılar, Asur mimarîsinin örneklerini oluşturmaktadır.
Miras
Günümüzde Asur topraklarının Süryani, Keldani ve Nasturi kiliselerinde Hristiyanlık'ın bu bölgede yayılması ile bağlantılı olarak önemli bir rolü vardır.Süryaniler ayrıca eski Asurlular ile kökensel açıdan akraba olduklarını iddia ederler ve bazen kendilerini etnik olarak "Arap" yerine "Arami" olarak tanımlarlar.
Galeri
-
![image]()
MÖ 7. yüzyıldan kalma Asuri yazıtları -
![image]()
Asur kanatlı boğa rölyefi. -
![image]()
Aşur, Asurların ulusal tanrısıydı. -
![image]()
Asur aslan figürü.
Kaynakça
- Özel
- ^ a b c d e f Frahm, Eckart (7 Nisan 2017). "The Neo‐Assyrian Period (ca. 1000–609<scp>bce</scp>)". A Companion to Assyria: 161-208. doi:10.1002/9781118325216.ch8.
- ^ a b . education.nationalgeographic.org (İngilizce). 26 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2023.
- ^ a b c . www.semanticscholar.org. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2023.
- ^ a b Frahm, Eckart (12 Haziran 2017). A Companion to Assyria (İngilizce). John Wiley & Sons. ISBN .
- ^ BetGivargis-McDaniel, Maegan (2007). Assyrians of New Britain (İngilizce). Arcadia Publishing. ISBN .
- ^ Amelie Kuhrt, sh.: 112, 113
- ^ Sırrı Tiryaki, sh.: 126
- ^ Robert Drews, The end of the Bronze Age: changes in warfare and the catastrophe ca. 1200 B.C. 27 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sh.: 17-18
- ^ a b Liverani, Mario (2014). The ancient Near East: history, society and economy. London (GB): Routledge. ISBN .
- ^ a b Suchard, Benjamin (2 Nisan 2019). "Sound Changes in the (Pre-)Masoretic Reading Tradition and the Original Pronunciation of Biblical Aramaic". Studia Orientalia Electronica. 7: 52-65. doi:10.23993/store.74104. ISSN 2323-5209.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 13 Şubat 2016.
- ^ Winkler, Church of the East: a concise history, p. 1
- ^ "Ministry of Interior to Admit Arameans to National Population Registry". Israel National News. 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Nisan 2019.
- Genel
- Sırrı Tiryaki, “Asur-Urartu İlişkilerinde Yerel Beylikler ve Onların Rolü” 23 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Amelie Kuhrt, “Eski Çağ’da Yakındoğu” Cilt 1 Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları – Şubat 2017
- Hakan Erol, “Eski Asur Şehir Devletlerinde Ticari Tekelleşme Politikası” 2 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Dış bağlantılar
![image]()
Sayce, Archibald Henry (1878). "Assyria". Encyclopædia Britannica. 3 (9. bas.). ss. 182–194.
![image]()
Sayce, Archibald Henry (1911). "Babylonia and Assyria". Encyclopædia Britannica. 3 (11. bas.). ss. 99–112.- Assyria on Ancient History Encyclopedia1 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- "Assyria", LookLex Encyclopedia 18 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- , , London: Lippincott (1915) – a searchable facsimile at the University of Georgia Libraries; also available in
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Asur Imparatorlugu Asur Devleti veya Asurya MO 2025 ile MO 612 yillari arasinda var olmus ve Sami halklardan olusmus bir Antik Cag Mezopotamya imparatorluguydu Devlet ilk basta Kuzey Irak ta Dicle kiyisinda bulunan Asur Assur sehrinden olusmusken Guney Mezopotamya ve Dogu ile olan ticari iliskilerden yararlanarak gelismis ve topraklari genisleyerek bir imparatorluga donusmustur Anadolu daki en buyuk ticaret kolonileri Kultepe de Kayseri bulunmaktaydi Baskentleri Ninova ydi MezopotamyaFirat DicleAsuroloji SumerolojiImparatorluklar SehirlerSumerlerEridu Kis Uruk Ur Lagas Nippur GirsuAkad ImparatorluguAkad MariAmorilerIsin LarsaBabil ImparatorluguBabil KaldeAsur ImparatorluguAsur Nemrut Horsabad Ninova NinevehElamSusaKassitler Hurriler MitanniKronolojiMezopotamya tarihiSumer kral listesi Asur krallari listesi Babil krallari listesi Hitit krallari listesiDilSumerce AkadcaElam dili AramiceHurrice HititceMitolojiEnuma Elis GilgamisZiggurat NibiruMarduk Antik Asur tarihi erken Tunc Cagi ndan gec Demir Cagi na kadar uzanir ve modern tarihciler tarafindan tipik olarak birkac farkli doneme ayrilir Bu donemler Erken Asur donemi yaklasik MO 2600 2025 Eski Asur donemi yaklasik MO 2025 1364 Orta Asur donemi yaklasik MO 1363 912 Yeni Asur donemi MO 911 609 ve imparatorluk sonrasi donemdir MO 609 MS 240 Bu bolunmeler siyasi olaylara ve zaman icinde dilde meydana gelen kademeli degisikliklere dayanmaktadir Asur un ilk baskenti Assur MO 2600 civarinda kurulmustur Ancak Assur un bagimsiz bir sehir haline gelmesi MO 21 yuzyilda Ucuncu Ur Hanedanligi nin cokusune kadar surmustur Bu noktada ile baslayan bir dizi bagimsiz kral sehri yonetmeye basladi Asur un gucu Mezopotamya nin kuzey bolgesinde yogunlasmis ve etkisi tarih boyunca cesitlilik gostermistir Antik cag boyunca Assur sehri MO 14 yuzyilin baslarinda yonetiminde Orta Assur Imparatorlugu nu kurarak baskin bir guc olarak ortaya cikmadan once yabanci yonetim ve hakimiyet donemleri yasamistir Hem Orta hem de Yeni Asur donemlerinde Asur guneydeki Babil ile birlikte Mezopotamya daki en buyuk kralliklardan biri olmustur Hatta zaman zaman Asur antik Yakin Dogu nun lider gucu haline gelmistir Asur gucunun zirvesine ordusunun dunya capinda en guclu askeri kuvvet olarak kabul edildigi Yeni Asur doneminde ulasmistir Ozellikle Asurlular o donemde doguda gunumuz Iran indan batida Misir a kadar uzanan dunya tarihinin en buyuk imparatorluklarindan birini kurmuslardir Yeni Asur Imparatorlugu MO 7 yuzyilin sonlarinda yaklasik bir yuzyil boyunca Asur egemenligi altinda yasamis olan Babilliler ve Medler koalisyonu tarafindan fethedilerek yikildi Asur un cekirdek kentsel bolgesi sirasinda buyuk olcude tahrip edilmis ve ardindan gelen Yeni Babil Imparatorlugu burayi yeniden insa etmek icin cok az kaynak harcamis olsa da eski Asur kulturu ve gelenekleri imparatorluk sonrasi donem boyunca yuzyillarca ayakta kalmaya devam etmistir Asur Seleukos ve Parthian imparatorluklari doneminde bir toparlanma yasadi ancak Assur un kendisi de dahil olmak uzere bolgedeki bircok sehri ve yari bagimsiz Asur bolgelerini yagmalayan Sasani Imparatorlugu doneminde tekrar geriledi Kuzey Mezopotamya da modern zamanlara kadar hayatta kalan Asur halki MS 1 yuzyildan itibaren yavas yavas Eski Mezopotamya dini Assur da MS 3 yuzyildaki son yagmaya kadar ve ondan sonraki yuzyillar boyunca diger bazi kalelerde varligini surdurmustur Eski Asur un basarisi yalnizca mucadeleci savasci krallarindan degil ayni zamanda yenilikci ve sofistike idari sistemler araciligiyla fethedilen topraklari verimli bir sekilde birlestirme ve yonetme becerisinden kaynaklaniyordu Eski Asur da onculuk edilen savas ve yonetim alanindaki yenilikler daha sonraki imparatorluk ve devletlerde binlerce yil boyunca kullanilmistir Antik Asur ayni zamanda buyuk kulturel oneme sahip bir miras birakmistir ozellikle Yeni Asur Imparatorlugu araciligiyla daha sonraki Asur ve edebi ve dini geleneginde onemli bir etki yaratmistir IsimlendirmeEski Asur doneminde Asur baslangicta alu Assur Asur sehri olarak bilinen Assur merkezli bir sehir devletiydi MO 14 yuzyilda bolgesel bir devlete donustugunde bolgesel bir yonetime gecisini ifade etmek uzere resmi olarak mat Assur Asur ulkesi olarak anilmaya baslandi Her iki terim de alu Assur ve mat Assur muhtemelen Assur un tanrilastirilmis bir kisilestirmesi olarak baslayan Asur ulusal tanrisi Asur dan kaynaklanmaktadir Eski Asur doneminde Asur Assur un resmi krali olarak kabul edilirken gercek yoneticiler Issi ak vali unvanini kullanirlardi Ancak Asur un bolgesel bir devlet olarak yukselisiyle birlikte Asur Asur krallari tarafindan yonetilen tum topraklari sembolize etmeye basladi Ingilizcede ki Assyria ismi Yunanca kokenlidir ve Assyria dan Assuria turetilmistir Yunanlilar Levant bolgesi icin Suriye ve Mezopotamya icin Asur terimlerini kullanmislardir ancak yerel halk ve daha sonra Hristiyanlar her iki terimi de tum bolge icin birbirinin yerine kullanmislardir Yunanlilarin Mezopotamya yi Asur olarak adlandirmalarinin nedeninin uzun sure once yikilan Asur Imparatorlugu yla mi yoksa orada yasayan Asurlularla mi iliskilendirdikleri belirsizdir Asur ve Suriye isimlerinin her ikisi de Akadca Assur dan turetilmistir Yeni Asur Imparatorlugu nun cokusunden sonra Asur a hukmeden sonraki imparatorluklar bolge icin kendi isimlerini kullanmislardir ve bunlarin cogu da Assur dan turetilmistir Ornegin Ahamenis Imparatorlugu bolgeye A8ura Athura Sasani Imparatorlugu ise Asagi Mezopotamya ya Asoristan Asurlularin ulkesi demistir Suryanice de Asur ʾAthor olarak anilmistir ve anilmaktadir TarihEski Asur Imparatorlugu MO 2025 1522 Asur un yukselisinin kral Ilusuma ve oglu Erisum MO 1939 1900 zamanlarinda bu iki kralin ticaret konusundaki politikalari buyuk rol oynamistir Ilusuma Guney Mezopotamya dan gelen tuccarlara bir takim imtiyazlar tanimis onlari bu sekilde Asur a cekmeyi basarmistir Ayni zamanda dogu ile yapilan kalay ticaretini de kontrol altina almayi basarmistir Boylece Guney Mezopotamyali tuccarlar Asur a gelip daha ucuz fiyattan kalay alabilmekte cogunlugu Basra Korfezi uzerinden gelen bakiri satabilmekteydi Guneyden gelen uc kervan yolu oldugu anlasilmaktadir Ur Nippur Asur Dicle uzerinden ve Elam Dicle dogusundaki Der Asur yollari Ilusuma nin oglu Erisum ise gumus altin bakir kalay arpa ve yun ticaretini vergiden muaf tutarak bu ticareti buyuk olcude Asur uzerine cekmistir Ilkcagda Eski Asur Imparatorlugu Ortadogu nun en buyuk imparatorluklarindan biri olmustur MO 2 binyilin basindan itibaren ozellikle Anadolu da koloniler kurmus Anadolu ya yaziyi tasimislardir Asur ulkesi 1450 ila 1393 yillari arasinda Mitannilere bagli kalmistir Hanedan ve ulke bu periyotta resmi olarak feshedilmemis olmamasina ragmen Mitanniler ulkenin dis ve ic islerinde onemli olcude soz sahibi olmuslardir I Eriba Adad in tahta cikmasi ve ulkedeki Mitanni etkisini kirmasi sonucunda devlet yeniden bagimsizligina kavusmus ve Orta Asur Imparatorlugu donemi baslamistir Orta Asur Imparatorlugu MO 1397 1056 MO 14 yuzyilda yeniden bagimsizliklarini kazanan ve Firat a kadar topraklarini genisleten Asurlar daha sonra Mezopotamya da Anadolu nun guneydogusunda zaman zaman da Suriye nin kuzeyinde buyuk guc kazandi Fakat I Tukulti Ninurta nin olumunden MO 1208 sonra ulke gerileme donemine girdi MO 11 yuzyilda I Tiglat Pileser zamaninda kisa sure yeniden eski gucune kavustuysa da bunu izleyen donemde hem Asur Kralligi hem de dusmanlari yari gocebe Aramiler in akinlariyla yiprandi Bronz Cagi Cokusu MO 1055 936 Asur kuzeybatidaki topraklarini Muski lere kaptirdi Daha sonra I Tiglat Pileser hukumdarliginda bolge geri alindi Babil ve Asur bolgelerinde Arami yayilmasiyla kontrol kentlerin disinda hemen hemen saglanamiyordu Babil zaten Sutruk Nahunte yonetimindeki Elamlilar tarafindan yagmalanmisti ve Dicle nin bir kolu olan Diyala Vadisi kaybedilmistir Bu kayiplara ragmen Asur krallari buyuk kentleri ve ulkeyi yikimdan korumayi basardilar Yeni Asur Imparatorlugu nun en genis sinirlari Yeni Asur Imparatorlugu MO 911 619 MO 9 yuzyilda Asur krallari sinirlarini yeniden genisletmeye basladilar MO 8 yuzyilin ortasindan MO 7 yuzyilin sonuna degin III Tukulti Apil Esarra III Tiglat Pileser II Sarru Kinu II Sargon ve Sin Ahhe Eriba Sinahherib gibi guclu krallarin onderliginde Basra Korfezinden Misir a kadar uzanan topraklari egemenlikleri altinda birlestirerek gunumuzde Yeni Asur Imparatorlugu olarak adlandirilan bir imparatorluk kurdular Son buyuk Asur krali Assur Bani Apli idi Assur Bani Apli Asurbanipal Elam i ele gecirerek bu ulkenin halkini yok etmistir Bu donemde sanatta buyuk bir gelisme oldugu bilinmekteyse de hukumdarligin son yillari ve MO 627 deki olumunu izleyen donemin olaylari karanlikta kalmistir Asur Kralligi Babil Keldaniler Medler Iskitler ve Kimmerlerin ulkeye yaptigi akinlar sonucunda iyice zayiflayarak MO 612 605 yillari arasinda yikilmistir Imparatorlugun cokmesiyle birlikte Asur halki da tarihi kayitlardan silindi Son olarak Harran ve cevresinde yasadiklari bilinmekle birlikte kayitlarda yeralmasa da eski imparatorluk topraklarinda daha sonraki yuzyillarda da yasamlarini surdurdukleri ve zamanla bolgenin diger halklari icinde asimile olduklari dusunulmektedir Yonetim ve orduKrallik Eski Asur doneminde Assur sehir devletinde hukumet bir oligarsi olarak isliyordu ve kral mutlak bir hukumdar olmasa da daimi ve etkili bir figur olarak hizmet veriyordu Bunun yerine kral tanri Asur adina bir temsilci olarak hareket eder ve o donemde ana idari organ olan sehir meclisine baskanlik ederdi Bu meclis muhtemelen guclu ailelerden gelen ve cogu tuccar olan nufuzlu uyelerden olusuyordu Krallarin sinirli yurutme gucune ragmen yine de halk tarafindan buyuk saygi goruyor ve yuce kisiler olarak aniliyor sehrin onde gelen kisileri arasinda kraliyet statusune sahip oluyorlardi Kral ve Evrenin Krali gibi unvanlari benimseyen Amorlu fatih I Samsi Adad doneminde daha otokratik bir krallik bicimine dogru bir kayma meydana geldi Mutlak yonetimini nun yoneticilerine dayandirdi Zaman gectikce sehir meclisinin etkisi azaldi ve Orta Asur doneminde krallar oncekilerden cok daha fazla guce sahip otokratlar haline geldi Asur Imparatorlugu nun genislemesiyle birlikte krallar siyasi gelisimlerini ve basarilarini yansitan giderek daha sofistike kraliyet unvanlari benimsediler Gerileme donemlerinde bu unvanlar daha basit hale gelmis ancak yeniden canlanma donemlerinde tekrar gorkemli bir hal almistir Orta ve Yeni Asur donemleri boyunca krallar Asur tanri ile insanlik arasindaki araci konumlarini korudular Bu inanc imparatorluklarini Asur tarafindan insan temsilciler araciligiyla denetlenen bir diyar olarak gordukleri icin imparatorluklarinin genislemesini hakli cikariyordu Asur un otesindeki topraklar medeniyetsiz ve kaotik olarak goruluyor kozmik duzene tehdit olusturuyordu Dolayisiyla Asur un kralligini genisletmek ve bu bolgelere uygarlik getirmek kralin ahlaki goreviydi Asur yonetimine karsi direnis cezalandirilmayi hak eden ilahi iradeye karsi bir meydan okuma olarak goruluyordu Asur krallarinin dini ve adli sorumluluklari da vardi Asur kultunu desteklemek icin ritueller gerceklestiriyor ve imparatorluktaki en yuksek adli otorite olarak hareket ediyorlardi Yazitlarda sik sik coban olarak anilan krallardan Asur un ve halkinin refah ve mutlulugunu saglamalari beklenirdi Genel olarak Assur krallari oligarsik temsilcilerden daha otokratik yoneticilere evrilmis sehrin tanrisi Asur un temsilcileri olarak ilahi bir bagi surdurmus ve yayilmaci politikalarini ilahi yetkileriyle mesrulastirmislardir Yonetim Asur un basarisi sadece sinirlarini genisleten hirsli krallarina degil daha da onemlisi fethedilen topraklari etkin bir sekilde yonetmesine baglanabilir Asur Orta Asur doneminde bolgesel bir devlete donusurken topraklari paḫutu olarak bilinen eyaletlere veya bolgelere ayrilmistir Bu eyaletlerin sayisi ve buyuklugu imparatorluk buyudukce ya da kuculdukce degisiyordu Her eyalet bel paḫete bel pihati veya saknu olarak anilan bir eyalet valisi tarafindan denetlenirdi Bu valiler duzenin korunmasindan kamu guvenliginin saglanmasindan ve yerel ekonominin yonetilmesinden sorumluydu Ayrica kendi eyaletlerindeki mal uretimini de denetliyorlardi ve bu mallar daha sonra her yil kraliyet temsilcileri tarafindan denetlenip toplaniyordu Bu sistem merkezi hukumetin ulkenin kaynaklarini ve uretimini izlemesine olanak taniyordu Valiler vergi odemek ve tanri Asur a sembolik hediyeler sunmak zorundaydi bu sadece bir gelir toplama araci olarak degil ayni zamanda imparatorlugun seckinlerini Asur un kalbine baglamanin bir yolu olarak da hizmet ediyordu Yeni Asur doneminde eyalet yonetimi daha hiyerarsik bir hal almistir Koy yoneticileri ve angarya memurlari gibi daha alt duzeydeki gorevliler vergi ve isgucu toplamada ve yerlesimlerinin durumu hakkinda rapor vermede onemli roller oynamislardir Sehirlerin yerel ekonomilerden ve uretimden sorumlu olan belediye baskanlari tarafindan yonetilen kendi idareleri vardi Asur Imparatorlugu ndaki bazi bolgeler eyalet sistemine dahil edilmemis olsa da yine de Asur krallarinin yonetimi altindaydi Bu vasal devletler ya harac odeyen yerlesik yerel yoneticiler araciligiyla ya da Asurlu vasal yoneticilerin atanmasiyla dolayli olarak yonetiliyordu Yeni Asur Imparatorlugu genis bir imparatorlugu yonetmenin zorluklarini asmak icin gelismis bir devlet iletisim sistemi uyguladi Bu sistem yenilikci teknikler ve nakil istasyonlari iceriyor mesajlarin uzak mesafelere hizla ulasmasini sagliyordu Ornegin bati sinir vilayetinden Asur un merkezine nehirlerin bulundugu ancak koprulerin olmadigi bolgelerden gecen 700 kilometreden fazla bir mesafeyi kapsayan resmi bir mesaj bes gunden kisa bir surede ulasabiliyordu Bu olaganustu iletisim hizi Yeni Asur Imparatorlugu nun cokusunden yaklasik 2 500 yil sonra 1865 yilinda Osmanli Imparatorlugu telgrafi kullanmaya baslayana kadar benzersizdi Ordu Tarihi boyunca Asur ordusu ozellikle seferler sirasinda ihtiyac duyuldugunda seferber edilen askeri birliklere dayanmistir Erken Orta Asur doneminde bile cok sayida askeri askere almak ve seferber etmek icin sofistike hukumet sistemleri ve duzenlemeleri vardi Yeni Asur Imparatorlugu nda kiṣir sarri ya da kral birligi olarak bilinen kucuk bir daimi ordu birimi kurmuslardir Ayrica Orta Asur doneminde ḫuradu veya ṣabu ḫuradatu adi verilen bazi profesyonel birlikler mevcuttu ancak sinirli kaynaklar nedeniyle tam rolleri belirsizligini korumaktadir Bu grubun normal piyade askerlerinden daha kapsamli egitim gerektiren okculari ve savas arabacilarini icermesi muhtemeldir Asur ordusu zaman icinde gelisim ve degisim gecirmistir Orta Asur doneminde yaya askerler sạ bu sa kakke silahli birlikler ve sạ bu sa arate kalkan tasiyan birlikler olarak ikiye ayrilmisti ancak gunumuze ulasan kayitlar bunlarin ozel rollerini ayirt etmek icin yeterli ayrintiya sahip degildir Sạ bu sa kakke sapancilar ve okcular gibi menzilli birlikleri de iceriyor olabilir Savas arabalari ordunun onemli bir parcasiydi ve her birinde iki asker bulunurdu arabaya komuta eden bir okcu ve bir surucu MO 12 11 yuzyillarda I Tiglath Pileser doneminde savas arabalari orduda yaygin olarak kullanilmistir Ancak daha sonraki Yeni Asur doneminde suvariler yavas yavas savas arabalarinin yerini almis ve savas arabalari kullanimdan kaldirilmistir Orta Asur doneminde suvariler oncelikle eskortluk ve mesaj iletme gorevi ustlenmistir Yeni Asur Imparatorlugu doneminde askeri alandaki onemli gelismeler arasinda suvarilerin genis capta benimsenmesi zirh ve silahlarda demir kullanimi ve yenilikci kusatma savasi tekniklerinin uygulanmasi yer almaktadir Yeni Asur ordusu zirveye ulastiginda muhtemelen birkac yuz bin askerden olusan dunya tarihindeki en guclu kuvvet haline gelmistir Yeni Asur ordusu cogu piyade olmak uzere her biri yaklasik 1 000 askerden olusan kiṣru lara bolunmustu Piyadeler ayrica her biri farkli silahlara zirh seviyelerine ve sorumluluklara sahip olan hafif orta ve agir birlikler olarak kategorize edilirdi Asur ordusu seferdeyken genellikle Asur a yerlestirilen yabancilardan secilen tercumanlar ve rehberler kullaniyordu Toplum ve kulturTicaret Asur sehri stratejik konumuyla onemli bir ticaret merkezi haline gelmistir Asurlular Anadolu sehir devletlerine kumas ve kalay gibi cesitli seyler satarak karsiliginda altin veya gumus almis ve koloni faaliyetlerinde bulunmuslardir Mimarisi Savastaki atilganliklariyla taninan Asurlular anitsal yapilar da biraktilar Ninova Asur Dur Sarrukin Horsabad ve baska yerlerde bulunan kalintilar Asur mimarisinin orneklerini olusturmaktadir MirasGunumuzde Asur topraklarinin Suryani Keldani ve Nasturi kiliselerinde Hristiyanlik in bu bolgede yayilmasi ile baglantili olarak onemli bir rolu vardir Suryaniler ayrica eski Asurlular ile kokensel acidan akraba olduklarini iddia ederler ve bazen kendilerini etnik olarak Arap yerine Arami olarak tanimlarlar GaleriMO 7 yuzyildan kalma Asuri yazitlari Asur kanatli boga rolyefi Asur Asurlarin ulusal tanrisiydi Asur aslan figuru KaynakcaOzel a b c d e f Frahm Eckart 7 Nisan 2017 The Neo Assyrian Period ca 1000 609 lt scp gt bce lt scp gt A Companion to Assyria 161 208 doi 10 1002 9781118325216 ch8 a b education nationalgeographic org Ingilizce 26 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Temmuz 2023 a b c www semanticscholar org 29 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Temmuz 2023 a b Frahm Eckart 12 Haziran 2017 A Companion to Assyria Ingilizce John Wiley amp Sons ISBN 978 1 4443 3593 4 BetGivargis McDaniel Maegan 2007 Assyrians of New Britain Ingilizce Arcadia Publishing ISBN 978 0 7385 5012 1 Amelie Kuhrt sh 112 113 Sirri Tiryaki sh 126 Robert Drews The end of the Bronze Age changes in warfare and the catastrophe ca 1200 B C 27 Aralik 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sh 17 18 a b Liverani Mario 2014 The ancient Near East history society and economy London GB Routledge ISBN 978 0 415 67905 3 a b Suchard Benjamin 2 Nisan 2019 Sound Changes in the Pre Masoretic Reading Tradition and the Original Pronunciation of Biblical Aramaic Studia Orientalia Electronica 7 52 65 doi 10 23993 store 74104 ISSN 2323 5209 Arsivlenmis kopya PDF 2 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 13 Subat 2016 Winkler Church of the East a concise history p 1 Ministry of Interior to Admit Arameans to National Population Registry Israel National News 21 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Nisan 2019 GenelSirri Tiryaki Asur Urartu Iliskilerinde Yerel Beylikler ve Onlarin Rolu 23 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Amelie Kuhrt Eski Cag da Yakindogu Cilt 1 Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari Subat 2017 Hakan Erol Eski Asur Sehir Devletlerinde Ticari Tekellesme Politikasi 2 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dis baglantilar Sayce Archibald Henry 1878 Assyria Encyclopaedia Britannica 3 9 bas ss 182 194 Sayce Archibald Henry 1911 Babylonia and Assyria Encyclopaedia Britannica 3 11 bas ss 99 112 Assyria on Ancient History Encyclopedia1 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Assyria LookLex Encyclopedia 18 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde London Lippincott 1915 a searchable facsimile at the University of Georgia Libraries also available in Antik Suriye ve MezopotamyaSuriye Kuzey Mezopotamya Guney MezopotamyaMO y 3500 2350 Martu Subartu Sumer sehir devletleriMO y 2350 2200 Akad ImparatorluguMO y 2200 2100 GutilerMO y 2100 2000 Ucuncu Ur Hanedani Sumer Ronesansi MO y 2000 1800 Mari ve diger Amori sehir devletleri Asur Imparatorlugu Kuzey Asurlular Larsa ve diger Amori sehir devletleriMO y 1800 1600 Eski Hitit Kralligi Babil Imparatorlugu Guney Akadlilar MO y 1600 1400 Mitanni Hurriler Kassitler MO y 1400 1200 Yeni Hitit Kralligi Orta Asur ImparatorluguMO y 1200 1150 Bronz Cagi Cokusu Deniz Kavimleri AramilerMO y 1150 911 Fenike Gec Hititler Aramiler Orta Babil II Isin Kel da nilerMO 911 729 Yeni Asur ImparatorluguMO 729 609MO 626 539 Yeni Babil Imparatorlugu Keldaniler MO 539 331 Ahamenis Imparatorlugu Farslar MO 336 301 Makedon Imparatorlugu Antik Yunanistan ve Makedonlar MO 311 129 Seleukos ImparatorluguMO 129 63 Seleukos Imparatorlugu Part ImparatorluguMO 63 MS 243 Roma Imparatorlugu Bizans Imparatorlugu Suriye MS 243 636 Sasani Imparatorlugu