Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sarı Saltuk Baba (Saltık Bay Sultan,Sarı Saltuk Dede, Sarı Sultan veya Sarı Saltık ö. 1297/1298) Balkanların Osmanlılar tarafından fethedilmesinden önce başlıca Balkanlarda ve civârındaki bölgelerde seyahat ederek insanlara İslâm'ı tebliğ eden Alevî-Bektâşî şeyhi ve Türkmen bir Derviştir.
Birçok kaynak tarafından Hacı Bektaş-ı Veli'nin talebelerindenSeyyid Mahmud Hayranî'nin müridi ve Alevî-Rufai tarikâtının kurucusu olan Seyyid Ahmed Er Rufai'nin tâkipçisi olarak anılan Türkmen Alevî-Bektaşi inanç önderi. Enc. of İslam’ın “Sarı Saltık Dede” maddesinin yazarı Franz Babinger, Sarı Saltık’a “Acem” denildiğine işaret eder. Seyyid Mehmed Buharî; Bursa’nın önde gelen Seyyid Alevîlerinden Emir Sultan Gâzî veya Seyyid Mehmed Buharî olarak bilinen kişidir. Birinci Bayezid’in kızıyla evlidir. Tam adı, Dâmat Seyyid Şemseddin Mehmed Buharî b. Seyyid Emir Sultan Alevî b. Seyyid Ali al-Hussaini al-Buharî el-Alevî’dir. 1369-1429 tarihleri arasında yaşamıştır. O’nun amcası da Mehmet Buhari adıyla bilinir. (Bkz. Enc. of Islam). Battal Gazi, Seyfi Cengizin talebi üzerine Hozat’tan yollanan aşağıdaki şecerede de vardır: İmam Ali, Hüseyin, Zeynel Abidin, Zeyd’ûl Alevî el-Enver (Zeyd; SC), Hüseyin Ekber (Veli Baba Menakıbı’ndaki şecerede Hüseyin Züd-dema, SC), Yahya, Muhammed, Ali Zeyd'ûl Alevî, Ali Gül Medeni (Veli Baba’da Malatya’ya göçüp yerleştiği söylenen Ali Medeni olmalı. SC), Seyyid Hüseyin Gazi, Pîr Cafer Baba (Battal Gazi, Seyyid Gazi), Ali (Saltuklu devleti kurucusu Ebu’l Kasım el-Alevî’nin oğlu ve halefi sanılan isim. SC), Seyyid Muhammed (Saltukname’de Ahmed İbn Ali veya Muhammed İbn Ali. SC), Seyyid Hüseyin Türkmen, Seyyid Hasan (lakabı: Seyyid Menşur), Sarı Saltık, Hızır Şerif veya Şerif Hızır (Şerif Alevîlerinden), Seyyid Pir İlyas (Seyyid Alevîlerinden), Seyyid Mecid, Seyyid Nebi, Seyyid Ali, Seyyid Hüseyin, Seyyid Nesimi (Naşit Uluğ’un aktardığı bilgilere göre burada Sarı Süleyman ismi olmak gerekir. SC), Seyyid Hüseyin, Seyyid Mustafa, Seyyid Nesimi (Naşit Uluğ’un 1931’de basılan Derebeyi ve Dersim (Tunceli) kitabında Karaca köyündeki Alevî Türkmen ocakta bulunduğunu ve totem olduğunu söylediği pabuçların sahibi olabilir. Uluğ’daki bilgilere göre Sarı Süleyman’ın torunu olmalı. Saltukname’de Saltuk’un kendi pabuçlarına verdiği öneme işaret eden bir pasaj var. Pabuçları bu denli önemli olabilecek Nesimi, 1417/1418’de ölen Hallacı Mansur hayranı ve Hurufi’nin halifesi ünlü şair Seyyid Ali İmâdeddin Nesimi'dir / Seyyid Nesimi / Türkmen Nesimi), Seyyid İsmail, Seyyid Kasım, Seyyid Ali Türkmen (Seyid Ali el-Alevî), (...). Şecerelerde Sarı Saltık’ Saltuklular’la ilişkilendiren halkalara işaret etti.
Saltukname'de Alevî olan Sarı Saltık'ın adının önüne sıkça iliştirilen Sânî (Arapça: "ikinci") sıfatı Seyfi Cengiz'e Sani sözcüğünün revizyonu olarak görünüyor. Çünkü Saltukname'nin kendisinde O'nun Sinop çevresinde doğduğu söylenir.Bu bölge o devirde Çanlar'ın adıyla Canit bilinirdi. Saltukname'ye göre Saltık sözcüğü Rumca ve Farsça ve Arapçada çok kuvvetli er Sarı ise ona çok sarı ve kızıl olduğu için verilmiş lakaptır. (Bkz. Saltukname, cilt 1, 1988, s. 19, 45, 67)
Yaşamı ve kişiliği Efsanevî şahsiyet kimliğini daha yaşarken elde ettiği söylenmektedir. Hayatını anlatan Saltuknâme destanı, bu 13. yüzyıl alpereninin savaşlarını ve çeşitli kerâmetlerini konu almaktadır.
Hacı Bektaş-ı Veli'nin müridlerinden olan Sarı Saltuk'un Anadolu ve Balkanlarda çok sayıda türbesi bulunmaktadır. Bu türbelerin bâzıları Müslümanların yanı sıra Hristiyan ahâliler için de ziyaret yeri konumundadır. Saltuknâme’de Sarı Saltuk’un on iki mezarı olduğu belirtilmektedir. Sarı Saltuk, beylerin ve kralların mezarına sahip çıkmak isteyeceklerini söyleyerek her isteyene verilmek üzere birer tabut hazırlamalarını vasiyet etmiştir. En ünlü Sarı Saltuk türbesi, halkının 13. yüzyılda İslamiyet'e geçmesine önayak olduğu rivayet edilen İznik'te bulunmaktadır. Saltukname’nin çeşitli yerlerinde Sarı Saltuk'un yer altından şifalı sular çıkardığı anlatılmaktadır. Sarı Saltuk türbelerinden birisinin yer aldığı, Bosna-Hersek'te Blagay şehrinde bulunan 'nin yanında Buna Nehri'nin kaynağı yer almaktadır.
Asıl mezarının Romanya'nın kuzeyinde Dobruca bölgesindeki Babadağ kasabasında olduğu sanılmaktadır. Kendisine bağlı Bektaşilerin yaşadığı Türkiye'de İznik'in yanı sıra Diyarbakır'da, Tunceli'de, Bor'da (Niğde), Rumeli Feneri'nde (İstanbul)Babaeski'de, Manisa'nın Alaşehir ilçesinin Yeşilyurt kasabasında; Makedonya'da Ohri'de; Arnavutluk'ta; Bosna-Hersek'te Blagay'da türbeleri bulunmaktadır.
Sarı Saltuk'un hayatını anlatan Saltukname Fatih Sultan Mehmed'in oğlu Şehzâde Cem'in (sonradan Cem Sultan ismiyle tarihe geçecektir) şehzadeliği esnasında verdiği talimat üzerine tarafından yedi senelik bir çalışma sonucunda Türk sözlü geleneğinden toplanarak 1480 yılında tamamlanmış ve kitaplaştırılmıştır. Bu eserin bir başka ilginç noktası da, yazıya geçirilmiş ilk Nasreddin Hoca hikâyesini içermesidir. Saltukname yeni Türk harfleriyle tam metin olarak yayına Şükrü Halûk Akalın tarafından hazırlanmıştır. Bu çalışma 1987-1990 yıllarında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından üç cilt olarak yayımlanmıştır. Sarı Saltuk hakkında bilgi veren başka önemli kaynak da Evliya Çelebi'nin eseri Seyahatname’dir. Ayrıca, bazı tarih kitaplarinda da Sarı Saltuk ile ilgili çeşitli bilgiler bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak 'nin Tevârih-i Âl-i Selçuk adlı eseri sayılabilir. İslamî rivâyetlere göre Sarı Saltuk, Peygamber Muhammed'in, İmam Ali'nin ve Hacı Bektaş Velî'nin nesillerinden gelen Alevî (Seyyid / Şerif) Türkmen bir Alevî / Çelebî Türkmen "Er" olarak bilinir. Bu Er'in şeceresi bizzat Nakibü'l Eşraflık kayıtlarında ve Türkmen Alevî ocaklarındaki Alevî silsilesinde geçer. Sarı Saltuk soyunun bir kolu Tunceli ilinin Hozat ilçesinde diğer kolları ise günümüz Türkiye Cumhuriyet'in Baba İylâs Horasanî'nin Alevî-Türkmen ocaklarına ve Alevî Tekke, Dergah ve Cem Evi, yani mescidlere bağlı olan Çorum, Amasya, Tokat, Denizli, Yozgat, Sivas, Konya, Nevşehir (Hacıbektaş), Kayseri ve Tunceli gibi farklı şehirlerdeki bölgelerdedir. Burada Sarı Saltuk'un türbesi ve onun soyundan gelen Alevî (Seyyid / Şerif) Türkmenler bulunmaktadır. Bu aileler Sarısaltık, Akdoğan, Yurt, Yer, Kılıçaslan, gibi temsilcilere sahiptir.
Baba İlyâs Horasanî’nin halifeleri arasındaki yeri
Bedr’ed-Dîn Mahmud Aynî, Sarı Saltık Baba’nın Baba İlyâs Horasanî’nin “Çehariyâr” adı verilen dört halifesinden biri olduğunu belirtmektedir. Çehariyâr’ın diğer üçü Lokman Baba, Aybek Baba ve Behlül Baba’dır.
Galeri
-
![image]()
Blagay'da Buna Nehri'nin kaynağı ve Sarı Saltuk Tekkesi (Bosna Hersek) -
![image]()
Ohri Gölü kıyısında Sveti Naum Manastırı, Sarı Saltuk'un gömülü olduğuna inanılan yerlerdendir (Makedonya) -
![image]()
Akçahisar'daki Bektâşî Tekkesi, bir Sarı Saltuk makâmıdır (Arnavutluk) -
![image]()
Kaligra Burnu'ndaki Kaligra Kalesi, bir Sarı Saltuk makâmıdır (Bulgaristan) -
![image]()
Sarı Saltuk Baba'nın hakikî mezarının bulunduğu kabûl edilen Babadağ'dan bir görünüm (Romanya)
Başvuru kitapları
- , , hazırlayan Şükrü Halûk Akalın, Ankara - İstanbul, 1987 - 1988 - 1990
- Evliya Çelebi, Seyahatnâme, Haz. , , İstanbul, 1971, s. 102
- , Tevârih-i Âl-i Selçuk, , no.1391, 233a
- , , Turcica, XIV, 1982, ss.216-225
- , Hazırlayan , , İstanbul, 1990, s.47
- Machiel Kiel, “”, , Sayı: 6-7, İstanbul, 1978, s. 212; F.W. , a.g.e., s. 115.
- , “”, , Sayı: 2, Ankara, 1942, s.283.
- Yrd. Doç.Dr. , ""
- Şükrü Halûk Akalın, , I. Türk Dünyası Eren ve Evliyaları Kongresi, 12-17 Ağustos 1998, Kültür Bakanlığı-ERVAK, Ankara
- Şükrü Halûk Akalın, , , Sofia, Bulgaria, 1999, s. 26-51,
- Şükrü Halûk Akalın, , Türk Kültürü Araştırmaları, c.XXIV/2, s. 229, Ankara, 1989
- İbn Battuta -
- Şükrü Halûk Akalın, "", Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 4, S.4, s. 55-69, Adana, 1996
- Şükrü Halûk Akalın, , TDAY Belleten 1992, Türk Dil Kurumu yayını, Ankara, 1995, ss. 37-59
- Şükrü Halûk Akalın, , Kriterion, Renkler, s.156-176, Bükreş, Romania, 1995
- Şükrü Halûk Akalın, "", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c.10, s.360-362
Dış bağlantılar
- http://turkoloji.cu.edu.tr/CAGDAS%20TURK%20LEHCELERI/6.php21 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://turkoloji.cu.edu.tr/kisisel/akalin/dedekorkut1.htm2 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.dervisan.com/yazi2/kolonizator.html6 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.iznik.gen.tr25 Kasım 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ Evliyâ Çelebi; Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi; 3. Kitap, 2. Cilt, s. 474; haz. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı; Yapı Kredi Yayınları; 3 Baskı, İstanbul: 2012 Hazîran;
- ^ a b Gilles Veinstein'ın Syncrétismes et hérésies dans l'Orient seldjoukide et ottoman (xive-xviiie siècles) derlemesinde, Machiel Kiel'in "Ottoman Urban Development and the cult of a Heterodox Sufi Saint: Sarı Saltuk Dede and towns of Isakçe and Babadag in the Northern Dobrudja" makâlesinde Yusuf en-Nebhânî'nin Câmiu Kerâmâti'l-Evliyâ eserinden naklen; s. 283-298
- ^ Babinger, Sarı Saltuk Baba (Sarı Saltuk Baba/Dede), p. 171
- ^ Wittek, Ali Yazıcıoğlu, On the Christian Turks..., p. 658
- ^ - Franz Babinger, «Sarı Saltık Dede» maddesi, - İslâm Ansiklopedisi, c. X, İstanbul, 1966, ss. 220-221 - Kemâl Yüce, Saltuk-nâme'de Tarihî, Dinî ve Efsanevî Unsurlar - Kültür ve Turizm Bakanlığı yayını, Ankara, 1987, s.20-100 -Şükrü Halûk Akalın, «Ebülhayr Rumi» maddesi, TDV İslâm Ansiklopedisi, c.10, s. 360, İstanbul, 1994
- ^ a b . 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Şükrü Halûk Akalın; "Rumeli'de Sarı Saltuk'un İzleri ve Ohri'deki Sveti Naum/Sarı Saltuk Ziyâretgâhı 22 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."; Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi; Erişim Târihi: 14 Şubat 2016
- ^ Türkiye Diyânet Vakfı; İslâm Ansiklopedisi; c. 36, s. 147-150; Machiel Kiel, "Sarı Saltuk 22 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ." maddesi
- ^ Muhammed Ebû Zehra: Mezhepler Tarihi, Sayfa 225, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2011. (Câ’bir, i’tikad ve imân esasları konusunda Câ’fer-i Sâdık’tan ders almış ve onun i’tikadını benimsemiştir. Câ’bir bin Hayyân, Câf’er-i Sadık’ın îlmini topladığı beşyüz risâlesini bir araya getirerek tek bir kitâp halinde yayınlamıştır. Câ’bir bu risâlelerin, kendisinin Câf’er-i Sadık’tan edindiği feyz ve ilhâmlar sayesinde teşekkül ettiğini belirtmiştir.)
- ^ Muhammed Ebû Zehra, Mezhepler Tarihi, Sayfa 225, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2011. (İmâm Câ’fer’in Allah’ın mevcûdiyetini bilme gayesi için Kozmoloji ilmiyle uğraştığını bildiren deliller vardır. Elde ettiği bilgileri Allah’ın vahdaniyetini isbat etmek amacıyla kullanmıştır. Bu konuda, İmâm Câ’fer-i Sadık, Kur'an’in evren ve tabiât hakkında bilgiler vererek insanları düşündürme methodunu uygulamıştır. Mufaddal bin Amra’ya yazdırdığı “Risalet-ût Tevhîd” adlı kitabında tabiât olaylarının insanın hizmetine sunulmuş olduğunu öne sürerek, hepsinin bir yaratıcının eseri olması gerekliliği hakkında yürüttüğü fikirlerini savunmuştur.)
- ^ Nûru’l-ulûm, s. 190; Nefahat tercümesi, s. 330; Attâr, Tezkiretü’l-evliyâ, c. II, s. 202; Sem’anî, Kitâbü’l-ensâb, 194b; Hucviri, Keşfü’l-mahcûb, tercüme, Nicholson, London, s. 161, Nâme-i Dânişveran, C. I, s. 185.(Ebû’l Hasan el-Harakânî’nin asıl adı Ali bin Câ’fer’dir. Meşhur sûfilerden olup, Bistam civarında “Harakan” adı verilen bir köyde H. 350 / M. 962 yılında doğmuştur. Mezarı H. 987/M. 1580’de Vezir Mustafa Paşa’nın memur olduğu Acem seferi esnasında Kars yakınlarında bulunmuştur. Önce çobanlık etmiş, sonra da çiftçilik ve nakliye işleriyle uğraşmıştır. Kur’an okumaktan başka bir tahsili yoktur. Ebâ Yezid-î Bistâmî’ye müntesiptir. Kendisi Arap sûfilerinin etkilerinden az çok kurtulanlardan biri olarak sayılır. Gazneli Sultan Mahmud başta olmak üzere İbn-i Sina gibi ünlü filozoflar tarafından ziyaret edilmiştir. 10 Muharrem 425 / 4 Ocak 1033 tarihinde vefat etmiştir.)
- ^ Barthold, W., İslâm Medeniyeti Tarihi, Professör Dr. Fuad Köprülü’nün Geniş, izah, düzeltme ve ilâvelerle tercümesi, Sayfa 192, Türk Tarih Kurumu Baskısı, Ankara, 1963.
- ^ Bedr’ed-Dîn Mahmud Aynî, İkd’ûl-Cûmman. (Baba İshak’ın Baba İylâs Horasanî’nin “Çehariyâr” adı verilen dört halifesinden biri olan Aybek Baba’nın müridi olduğunu belirtmektedir.)
- ^ Bedr’ed-Dîn Mahmud Aynî, İkd’ûl-Cûmman. (Sarı Saltık Baba’nın Baba İylâs Horasanî’nin “Çehariyâr” adı verilen dört halifesinden biri olduğunu belirtmektedir. Çehariyâr’ın diğer üçü Lokman Baba, Aybek Baba ve Behlül Baba’dır.)
- ^ Bedr’ed-Dîn Mahmud Aynî, İkd’ûl-Cûmman. (Aybek Baba’nın Baba İylâs Horasanî’nin “Çehariyâr” adı verilen dört halifesinden biri olduğunu belirtmektedir. Çehariyâr’ın diğer üçü, Saltık Baba, Lokman Baba ve Behlül Baba’dır.)
- ^ Bedr’ed-Dîn Mahmud Aynî, İkd’ûl-Cûmman. (Burak Baba’nın Baba İylâs Horasanî’nin “Çehariyâr” adı verilen dört halifesinden biri olan Aybek Baba’nın müridi olduğunu belirtmektedir.)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sari Saltuk Baba Saltik Bay Sultan Sari Saltuk Dede Sari Sultan veya Sari Saltik o 1297 1298 Balkanlarin Osmanlilar tarafindan fethedilmesinden once baslica Balkanlarda ve civarindaki bolgelerde seyahat ederek insanlara Islam i teblig eden Alevi Bektasi seyhi ve Turkmen bir Dervistir Arnavutluk daki Sari Saltik bustu Bircok kaynak tarafindan Haci Bektas i Veli nin talebelerindenSeyyid Mahmud Hayrani nin muridi ve Alevi Rufai tarikatinin kurucusu olan Seyyid Ahmed Er Rufai nin takipcisi olarak anilan Turkmen Alevi Bektasi inanc onderi Enc of Islam in Sari Saltik Dede maddesinin yazari Franz Babinger Sari Saltik a Acem denildigine isaret eder Seyyid Mehmed Buhari Bursa nin onde gelen Seyyid Alevilerinden Emir Sultan Gazi veya Seyyid Mehmed Buhari olarak bilinen kisidir Birinci Bayezid in kiziyla evlidir Tam adi Damat Seyyid Semseddin Mehmed Buhari b Seyyid Emir Sultan Alevi b Seyyid Ali al Hussaini al Buhari el Alevi dir 1369 1429 tarihleri arasinda yasamistir O nun amcasi da Mehmet Buhari adiyla bilinir Bkz Enc of Islam Battal Gazi Seyfi Cengizin talebi uzerine Hozat tan yollanan asagidaki secerede de vardir Imam Ali Huseyin Zeynel Abidin Zeyd ul Alevi el Enver Zeyd SC Huseyin Ekber Veli Baba Menakibi ndaki secerede Huseyin Zud dema SC Yahya Muhammed Ali Zeyd ul Alevi Ali Gul Medeni Veli Baba da Malatya ya gocup yerlestigi soylenen Ali Medeni olmali SC Seyyid Huseyin Gazi Pir Cafer Baba Battal Gazi Seyyid Gazi Ali Saltuklu devleti kurucusu Ebu l Kasim el Alevi nin oglu ve halefi sanilan isim SC Seyyid Muhammed Saltukname de Ahmed Ibn Ali veya Muhammed Ibn Ali SC Seyyid Huseyin Turkmen Seyyid Hasan lakabi Seyyid Mensur Sari Saltik Hizir Serif veya Serif Hizir Serif Alevilerinden Seyyid Pir Ilyas Seyyid Alevilerinden Seyyid Mecid Seyyid Nebi Seyyid Ali Seyyid Huseyin Seyyid Nesimi Nasit Ulug un aktardigi bilgilere gore burada Sari Suleyman ismi olmak gerekir SC Seyyid Huseyin Seyyid Mustafa Seyyid Nesimi Nasit Ulug un 1931 de basilan Derebeyi ve Dersim Tunceli kitabinda Karaca koyundeki Alevi Turkmen ocakta bulundugunu ve totem oldugunu soyledigi pabuclarin sahibi olabilir Ulug daki bilgilere gore Sari Suleyman in torunu olmali Saltukname de Saltuk un kendi pabuclarina verdigi oneme isaret eden bir pasaj var Pabuclari bu denli onemli olabilecek Nesimi 1417 1418 de olen Hallaci Mansur hayrani ve Hurufi nin halifesi unlu sair Seyyid Ali Imadeddin Nesimi dir Seyyid Nesimi Turkmen Nesimi Seyyid Ismail Seyyid Kasim Seyyid Ali Turkmen Seyid Ali el Alevi Secerelerde Sari Saltik Saltuklular la iliskilendiren halkalara isaret etti Saltukname de Alevi olan Sari Saltik in adinin onune sikca ilistirilen Sani Arapca ikinci sifati Seyfi Cengiz e Sani sozcugunun revizyonu olarak gorunuyor Cunku Saltukname nin kendisinde O nun Sinop cevresinde dogdugu soylenir Bu bolge o devirde Canlar in adiyla Canit bilinirdi Saltukname ye gore Saltik sozcugu Rumca ve Farsca ve Arapcada cok kuvvetli er Sari ise ona cok sari ve kizil oldugu icin verilmis lakaptir Bkz Saltukname cilt 1 1988 s 19 45 67 Yasami ve kisiligi Efsanevi sahsiyet kimligini daha yasarken elde ettigi soylenmektedir Hayatini anlatan Saltukname destani bu 13 yuzyil alpereninin savaslarini ve cesitli kerametlerini konu almaktadir Haci Bektas i Veli nin muridlerinden olan Sari Saltuk un Anadolu ve Balkanlarda cok sayida turbesi bulunmaktadir Bu turbelerin bazilari Muslumanlarin yani sira Hristiyan ahaliler icin de ziyaret yeri konumundadir Saltukname de Sari Saltuk un on iki mezari oldugu belirtilmektedir Sari Saltuk beylerin ve krallarin mezarina sahip cikmak isteyeceklerini soyleyerek her isteyene verilmek uzere birer tabut hazirlamalarini vasiyet etmistir En unlu Sari Saltuk turbesi halkinin 13 yuzyilda Islamiyet e gecmesine onayak oldugu rivayet edilen Iznik te bulunmaktadir Saltukname nin cesitli yerlerinde Sari Saltuk un yer altindan sifali sular cikardigi anlatilmaktadir Sari Saltuk turbelerinden birisinin yer aldigi Bosna Hersek te Blagay sehrinde bulunan nin yaninda Buna Nehri nin kaynagi yer almaktadir Asil mezarinin Romanya nin kuzeyinde Dobruca bolgesindeki Babadag kasabasinda oldugu sanilmaktadir Kendisine bagli Bektasilerin yasadigi Turkiye de Iznik in yani sira Diyarbakir da Tunceli de Bor da Nigde Rumeli Feneri nde Istanbul Babaeski de Manisa nin Alasehir ilcesinin Yesilyurt kasabasinda Makedonya da Ohri de Arnavutluk ta Bosna Hersek te Blagay da turbeleri bulunmaktadir Sari Saltuk un hayatini anlatan Saltukname Fatih Sultan Mehmed in oglu Sehzade Cem in sonradan Cem Sultan ismiyle tarihe gececektir sehzadeligi esnasinda verdigi talimat uzerine tarafindan yedi senelik bir calisma sonucunda Turk sozlu geleneginden toplanarak 1480 yilinda tamamlanmis ve kitaplastirilmistir Bu eserin bir baska ilginc noktasi da yaziya gecirilmis ilk Nasreddin Hoca hikayesini icermesidir Saltukname yeni Turk harfleriyle tam metin olarak yayina Sukru Haluk Akalin tarafindan hazirlanmistir Bu calisma 1987 1990 yillarinda Kultur ve Turizm Bakanligi tarafindan uc cilt olarak yayimlanmistir Sari Saltuk hakkinda bilgi veren baska onemli kaynak da Evliya Celebi nin eseri Seyahatname dir Ayrica bazi tarih kitaplarinda da Sari Saltuk ile ilgili cesitli bilgiler bulunmaktadir Bunlara ornek olarak nin Tevarih i Al i Selcuk adli eseri sayilabilir Islami rivayetlere gore Sari Saltuk Peygamber Muhammed in Imam Ali nin ve Haci Bektas Veli nin nesillerinden gelen Alevi Seyyid Serif Turkmen bir Alevi Celebi Turkmen Er olarak bilinir Bu Er in seceresi bizzat Nakibu l Esraflik kayitlarinda ve Turkmen Alevi ocaklarindaki Alevi silsilesinde gecer Sari Saltuk soyunun bir kolu Tunceli ilinin Hozat ilcesinde diger kollari ise gunumuz Turkiye Cumhuriyet in Baba Iylas Horasani nin Alevi Turkmen ocaklarina ve Alevi Tekke Dergah ve Cem Evi yani mescidlere bagli olan Corum Amasya Tokat Denizli Yozgat Sivas Konya Nevsehir Hacibektas Kayseri ve Tunceli gibi farkli sehirlerdeki bolgelerdedir Burada Sari Saltuk un turbesi ve onun soyundan gelen Alevi Seyyid Serif Turkmenler bulunmaktadir Bu aileler Sarisaltik Akdogan Yurt Yer Kilicaslan gibi temsilcilere sahiptir Baba Ilyas Horasani nin halifeleri arasindaki yeriBedr ed Din Mahmud Ayni Sari Saltik Baba nin Baba Ilyas Horasani nin Cehariyar adi verilen dort halifesinden biri oldugunu belirtmektedir Cehariyar in diger ucu Lokman Baba Aybek Baba ve Behlul Baba dir Hasim bin ʿAbd Menaf Hasimogullari ʿAbd el Muttalib bin Hasim Amine bint Vehb ʿAbd Allah bin ʿAbd el Muttalib Ebu Talib Hamza Abbas binʿAbd el Muttalib Hatice bint Huveylid Muhammed ʿAbd Allah bin Abbas Fatima Ali Havlet bint Ca fer Ali bin ʿAbd Allah Selman i Farisi Hasan bin Ali Huseyin Seyyid us Suheda Muhammed bin Hanefiyye Abbasiler Muhammed el Imam bin Ali bin el Abbas Hasan bin Zeyyid Zeyyid bin Hasan Hasan el Mu tena Zeynelabidin Keysanilik Bu Muslim iyye Mazdekcilik Taberistan Alavileri Hasan bin Zeyd ʿAbd Allah el Kamil Muhammed el Bakir Zeyd bin Ali es Sehid Sinbad Neo Mazdekcilik Ibrahim bin ʿAbd Allah Muhammed bin ʿAbd Allah Muhammed bin Abdullah el Mehdi Idrisiler Zeyd iyye Imamet Zeydilik El Mukanna iyye Hurremiyye Babek Hurremi Yahya bin ʿAbd Allah Z ul Nun el Misri Ca bir bin Hayyan Caʿfer es Sadik Hasan bin Zeyd ul Alevi Kizilbas Gnostisizm Beyazid i Bestami ʿAbd Allah bin Caʿfer el Eftah Ismail bin Ca fer es Sadik Musa el Kazim Cepniler Tahtacilar Fethilik Eftah iyye Vafi ʿAhmed ʿAbd Allah bin Muhammed el Vafi Muhammed bin Isma il es Sakir El Isma il iyyet ul Halisa Ali er Riza Taberistan Zeydi Alaviler Emirligi Melamilik Muhammed bin ʿAbd Allah el Eftah ʿAhmed bin ʿAbd Allah bin Muhammed et Taki Ismaililik Isma il iyye Yedicilik Muhammed el Cevad Tavvusilik Tavvus iyye Alticilar Batinilik Batini Isma il iyye Ezoterizm Tasavvuf Huseyin bin ʿAhmed bin ʿAbd Allah ar Radi ez Zeki Kufeli Hamdan Karmat Karmatiyye Yediciler Ali el Hadi Vakifilik Vakif iyye Mitraizm Sabiilik Mehdi Fatimi Ebu Saʿid Hasan bin Behram Cennabi Bahreyn Hasan el Askeri Muhammed bin Ali en Naki Muhammedilik Muhammed iyye Muhammed ed Derezi Fatimi Devleti Karmatilik Yediciler elʿBakl iyye Muhammed el Mehdi FazlʿAllah Esterabadi Hurufilik Muhammad bin Nusayr Durzilik Mustalilik Nizarilik Onikicilik Hurufilik Nusayrilik Hafizilik Tayyib iyye Nasir i Husrev Muhammed Kebir Arizi Kabbalah Ebu l Hasan Harakani Davudi Ismaililik Turkistan Aleviligi Tacu l Arifin Ebu l Vefa Vefa iyye Mahmud Pasikhani Sems i Tebrizi Batinilik Alamut Kalesi Sabbah iyye On Iki Imam Ebu l Beka Baba Ilyas Babailik Baba iyye Hurufilik Noktacilik Mevlana Celal ed Din i Rumi Mevlevilik Uveys bin Amir i Kareni Uveys iyye Hasan i Basri Tac ed Din Geylani Halvet iyye Zahid iyye Cehariyar Sari Saltik Lokman Aybek Behlul Seyyid Nesimi Huruf iyye Yusuf Hemedani Melamet iyye Safiilik Hallac i Mansur En el Hakk Ben Yokum Oʿvar Cuneyd El Bagdadi Safi ud Din Ishak Safev iyye Baba Ishak Ishak iyye Dedebabalik Bektas iyye Ahmed Yesevi Yesev iyye Melamet iyye Sufi metafizigi Abdulkadir Geylani Kadir iyye Hanbelilik Sadr ed Din Musa Hoca Ala ed Din Ali Hamid ud Din i Veli Haci Bayram i Veli Ahmed er Rifai Rifa iyye Baba Haydar Kalenderilik Yesevilik Muhy id Din Ibn i Arabi Ekber iyye Malikilik ʿAbd Allah Yefa i Kadir iyye Seyh Ibrahim Cuneyd Haydar Bayram iyye Celvet iyye Aziz Mahmud Hudayi Sari Saltuk Dede Saltuk iyye Haci Bektas i Veli Haydarilik Ekberilik Sadr ed Din Kunevi Ekber iyye Sah Ni metullah i Veli Nur ed Din Kirmani Sultan Ali Mirza Safevi Devleti I Ismail Aybek Baba Galip Hasan Kuscuoglu Ahilik Ahi Evran Kizilbas Ni metullah iyye Isna aser iyye Burak iyyun Galibi Tarikati Taptuk Emre Abdal Musa Burhan ed Din Halil ullah Anadolu Aleviligi Yunus Emre Balim Sultan Nadir Sah Sultan Sahak Adiyy bin Musafir Kaygusuz Abdal Bektas iyye Nurbaks iyye Caʿfer iyye Yaresaniler Ezidiler Ali iyye Harabat iyye Luviler Kabalizm Pir Sultan Abdal Celal iyye Isik Aleviligi Kul Himmet GaleriBlagay da Buna Nehri nin kaynagi ve Sari Saltuk Tekkesi Bosna Hersek Ohri Golu kiyisinda Sveti Naum Manastiri Sari Saltuk un gomulu olduguna inanilan yerlerdendir Makedonya Akcahisar daki Bektasi Tekkesi bir Sari Saltuk makamidir Arnavutluk Kaligra Burnu ndaki Kaligra Kalesi bir Sari Saltuk makamidir Bulgaristan Sari Saltuk Baba nin hakiki mezarinin bulundugu kabul edilen Babadag dan bir gorunum Romanya Basvuru kitaplari hazirlayan Sukru Haluk Akalin Ankara Istanbul 1987 1988 1990 Evliya Celebi Seyahatname Haz Istanbul 1971 s 102 Tevarih i Al i Selcuk no 1391 233a Turcica XIV 1982 ss 216 225 Hazirlayan Istanbul 1990 s 47 Machiel Kiel Sayi 6 7 Istanbul 1978 s 212 F W a g e s 115 Sayi 2 Ankara 1942 s 283 Yrd Doc Dr Sukru Haluk Akalin I Turk Dunyasi Eren ve Evliyalari Kongresi 12 17 Agustos 1998 Kultur Bakanligi ERVAK Ankara Sukru Haluk Akalin Sofia Bulgaria 1999 s 26 51 Sukru Haluk Akalin Turk Kulturu Arastirmalari c XXIV 2 s 229 Ankara 1989 Ibn Battuta Sukru Haluk Akalin Cukurova Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi C 4 S 4 s 55 69 Adana 1996 Sukru Haluk Akalin TDAY Belleten 1992 Turk Dil Kurumu yayini Ankara 1995 ss 37 59 Sukru Haluk Akalin Kriterion Renkler s 156 176 Bukres Romania 1995 Sukru Haluk Akalin Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi c 10 s 360 362Dis baglantilarhttp turkoloji cu edu tr CAGDAS 20TURK 20LEHCELERI 6 php21 Eylul 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde http turkoloji cu edu tr kisisel akalin dedekorkut1 htm2 Aralik 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www dervisan com yazi2 kolonizator html6 Subat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www iznik gen tr25 Kasim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca Evliya Celebi Gunumuz Turkcesiyle Evliya Celebi Seyahatnamesi 3 Kitap 2 Cilt s 474 haz Seyit Ali Kahraman Yucel Dagli Yapi Kredi Yayinlari 3 Baski Istanbul 2012 Haziran ISBN 9789750811029 a b Gilles Veinstein in Syncretismes et heresies dans l Orient seldjoukide et ottoman xive xviiie siecles derlemesinde Machiel Kiel in Ottoman Urban Development and the cult of a Heterodox Sufi Saint Sari Saltuk Dede and towns of Isakce and Babadag in the Northern Dobrudja makalesinde Yusuf en Nebhani nin Camiu Keramati l Evliya eserinden naklen s 283 298 Babinger Sari Saltuk Baba Sari Saltuk Baba Dede p 171 Wittek Ali Yazicioglu On the Christian Turks p 658 Franz Babinger Sari Saltik Dede maddesi Islam Ansiklopedisi c X Istanbul 1966 ss 220 221 Kemal Yuce Saltuk name de Tarihi Dini ve Efsanevi Unsurlar Kultur ve Turizm Bakanligi yayini Ankara 1987 s 20 100 Sukru Haluk Akalin Ebulhayr Rumi maddesi TDV Islam Ansiklopedisi c 10 s 360 Istanbul 1994 a b 3 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi 3 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Sukru Haluk Akalin Rumeli de Sari Saltuk un Izleri ve Ohri deki Sveti Naum Sari Saltuk Ziyaretgahi 22 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cukurova Universitesi Turkoloji Arastirmalari Merkezi Erisim Tarihi 14 Subat 2016 Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi c 36 s 147 150 Machiel Kiel Sari Saltuk 22 Subat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde maddesi Muhammed Ebu Zehra Mezhepler Tarihi Sayfa 225 Dusun Yayincilik Istanbul 2011 Ca bir i tikad ve iman esaslari konusunda Ca fer i Sadik tan ders almis ve onun i tikadini benimsemistir Ca bir bin Hayyan Caf er i Sadik in ilmini topladigi besyuz risalesini bir araya getirerek tek bir kitap halinde yayinlamistir Ca bir bu risalelerin kendisinin Caf er i Sadik tan edindigi feyz ve ilhamlar sayesinde tesekkul ettigini belirtmistir Muhammed Ebu Zehra Mezhepler Tarihi Sayfa 225 Dusun Yayincilik Istanbul 2011 Imam Ca fer in Allah in mevcudiyetini bilme gayesi icin Kozmoloji ilmiyle ugrastigini bildiren deliller vardir Elde ettigi bilgileri Allah in vahdaniyetini isbat etmek amaciyla kullanmistir Bu konuda Imam Ca fer i Sadik Kur an in evren ve tabiat hakkinda bilgiler vererek insanlari dusundurme methodunu uygulamistir Mufaddal bin Amra ya yazdirdigi Risalet ut Tevhid adli kitabinda tabiat olaylarinin insanin hizmetine sunulmus oldugunu one surerek hepsinin bir yaraticinin eseri olmasi gerekliligi hakkinda yuruttugu fikirlerini savunmustur Nuru l ulum s 190 Nefahat tercumesi s 330 Attar Tezkiretu l evliya c II s 202 Sem ani Kitabu l ensab 194b Hucviri Kesfu l mahcub tercume Nicholson London s 161 Name i Danisveran C I s 185 Ebu l Hasan el Harakani nin asil adi Ali bin Ca fer dir Meshur sufilerden olup Bistam civarinda Harakan adi verilen bir koyde H 350 M 962 yilinda dogmustur Mezari H 987 M 1580 de Vezir Mustafa Pasa nin memur oldugu Acem seferi esnasinda Kars yakinlarinda bulunmustur Once cobanlik etmis sonra da ciftcilik ve nakliye isleriyle ugrasmistir Kur an okumaktan baska bir tahsili yoktur Eba Yezid i Bistami ye muntesiptir Kendisi Arap sufilerinin etkilerinden az cok kurtulanlardan biri olarak sayilir Gazneli Sultan Mahmud basta olmak uzere Ibn i Sina gibi unlu filozoflar tarafindan ziyaret edilmistir 10 Muharrem 425 4 Ocak 1033 tarihinde vefat etmistir Barthold W Islam Medeniyeti Tarihi Professor Dr Fuad Koprulu nun Genis izah duzeltme ve ilavelerle tercumesi Sayfa 192 Turk Tarih Kurumu Baskisi Ankara 1963 Bedr ed Din Mahmud Ayni Ikd ul Cumman Baba Ishak in Baba Iylas Horasani nin Cehariyar adi verilen dort halifesinden biri olan Aybek Baba nin muridi oldugunu belirtmektedir Bedr ed Din Mahmud Ayni Ikd ul Cumman Sari Saltik Baba nin Baba Iylas Horasani nin Cehariyar adi verilen dort halifesinden biri oldugunu belirtmektedir Cehariyar in diger ucu Lokman Baba Aybek Baba ve Behlul Baba dir Bedr ed Din Mahmud Ayni Ikd ul Cumman Aybek Baba nin Baba Iylas Horasani nin Cehariyar adi verilen dort halifesinden biri oldugunu belirtmektedir Cehariyar in diger ucu Saltik Baba Lokman Baba ve Behlul Baba dir Bedr ed Din Mahmud Ayni Ikd ul Cumman Burak Baba nin Baba Iylas Horasani nin Cehariyar adi verilen dort halifesinden biri olan Aybek Baba nin muridi oldugunu belirtmektedir