Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kızılderili dondurması ya da Atabask dondurması (Denağinaca nivagi,Değinakça vanhgiq,Holikaçukça nathdlod,Koyukonca nonaaldlode,Yukarı Kuskokvimce nemaje,Aşağı Tananaca nonathdlodi,Tanakrosça nanehdlaad’,Guçince it’suh), Alaska'da Alaska Atabaskları ile Kanada'da Kanada Atabaskları tarafından kurutulmuş ya da taze tatlısu balıkları ve sığın, rengeyiği gibi memelilerin etlerinin yağ ve yabani meyvelerle çırpacak yardımıyla karıştırılmasıyla yapılan tatlı. Et, balık, yağ, meyve ve bazen karla yapılan bu tatlı klasik dondurma tarifleriyle uyuşmaz. Merkezi Alaska–Yukon Atabaskları bunu Nuchalawoya adlı potlaç törenlerinde de sunarlar. Yapılırken söylenen şarkılara «dondurma şarkıları» denir.
* Vaccinium uliginosum (mavi üzümsü)
* Vaccinium vitis-idaea (kırmızı üzümsü)
* Rubus arcticus (kırmızı böğürtlensi)
Alaska Eskimoları tarafından et, yağ ve meyve karışımıyla yapılan akutaq (Eskimo dondurması) tatlısıyla benzerlik arzeder.
Kanada'nın Britanya Kolumbiyası'ndaki Kanada Kızılderilileri tarafından Shepherdia canadensis meyvesi ile diğer meyveleri çırpılıp köpürtülerek yapılan ve yine Kızılderili dondurması adıyla da anılan Sxusem adlı tatlı türüyle karıştırmamak gerekir.
İngilizcede kulfi (Hintçe क़ुल्फ़ी Urdu قلفی) için kullanılan Indian ice-cream («Hint dondurması») adıyla da karıştırmamak gerekir.
Malzeme
- Balıklar (et & yağ): turna balığı (Esox lucius), Stenodus leucichthys, Coregonus, Prosopium
- Memeliler (et & yağ): sığın, rengeyiği, ayı
- Meyveler: Vaccinium vitis-idaea, Vaccinium uliginosum, Vaccinium oxycoccos, Arctostaphylos uva-ursi, Empetrum nigrum, Rubus spectabilis, Rubus chamaemorus, Rubus strigosus, Rosa acicularis
- Ekstra tatlandırıcılar: Hedysarum alpinum
Etnografya
- Guçinler it’suh dedikleri yemeği kurutulmuş balık ile Vaccinium vitis-idaea (natł'at), Vaccinium uliginosum (jàk zheii, jak zheii, jak nalyuu), Arctostaphylos uva-ursi (dàn daih, dandaih) ve Empetrum nigrum (dineech'ùh, dineech’uh) meyvelerinin birlikte dövülmesiyle hazırlar ve içine balık yağı ile şeker katarlar.
- Hanlar Kızılderili dondurmasını kurutulmuş rengeyiği etini yağ ve üzümsü böğürtlensi meyvelerle karıştırıp döverek de yaparlar.
- Koyukonlar nonaaldlode («that which has been whipped up») adını verdikleri Kızılderili dondurmasını kurutulmuş turna balığı (Esox lucius), Stenodus leucichthys, Coregonus, Pasifik sombalığı gibi kuru balıkları önce haşlar sonra sıkıp suyunu süzerler ve içine sığın eti ve yağı, ayı yağı ile balık yağını (ya da marka bitki yağını) katar, köpürürcesine çırpıp sonra da içine Rubus spectabilis, Vaccinium oxycoccos gibi meyve, kuru üzüm, şeker ve bazen de süt katıp karıştırarak yaparlar. Koyukonlar ayrıca deneyh bete haalggaadee (moose meat with bearberries) denen yemeği sığın (Yukarı deneeje, Aşağı ve Merkezî Koyukonca deneege) eti ile (Yukarı denesh, Merkezî ve Aşağı deneyh) meyvesini karıştırarak yaparlar.
- Ahtnalar sonbaharda yağ, et ve meyveleri karıştırarak huş kabuğundan yapılan saklama kaplarında kışın tüketmek üzere saklarlar.
- nivagi dedikleri Kızılderili dondurmasınını favori yiyecekleri arasında sayarlar ve Pasifik som balığı, Coregonus ve turna balığı ya da memeli hayvanların eti haşlanıp püre haline getirilerek sığın, rengeyiği ve Amerika kara ayısının yağıyla karıştırılır ve içine meyve (Rosa acicularis ve diğerleri) katılır. Balık yumurtası eklendiği de olur.
- vanhgiq dedikleri Kızılderili dondurmasını balık ve sığın yağını (q’ux) karıştırarak yaparlar. Değinaklarda birkaç çeşit kızılderili dondurması görülür. Balık Kızılderili dondurması (fish Indian ice-cream) için kısaca vanhgiq denir ve bunu kuru balık ya da bu iş için özel olarak hazırlanan haşlanmış balık (ginolay) ile yaparlar. Kar Kızılderili dondurması (snow Indian ice-cream) için dhiyh vanhgiq adını kullanırlar ve bunu kar ve Coregonus balığının bağırsak yağıyla meyveleri karıştırarak yaparlar.
- Holikaçuklar nathdlod dedikleri Kızılderili dondurmasını tıpkı Değinaklar gibi yaparlar ve onlarda da değişik dondurma tarifleri bulunur. Balık Kızılderili dondurması (fish Indian ice-cream, fish ice-cream) için k’inot nathdlod denir ve bunu kuru balık ya da bu iş için özel olarak hazırlanan haşlanmış balık (k’inadlagh) ile yaparlar. Kar Kızılderili dondurması (snow Indian ice-cream, snow ice-cream) için tsetł nathdlod adını kullanırlar ve bunu kar ve Coregonus balığının bağırsak yağıyla meyveleri karıştırarak yaparlar. Yağ Kızılderili dondurması (fat Indian ice-cream, fat ice-cream) için k’iq’ux nathdlod adını kullanırlar ve bunu donyağı ve Coregonus balığının yağıyla, özellikle de balığın kafasının yağıyla (gittheg-gha) meyveleri karıştırarak yaparlar.
- nemaje dedikleri Kızılderili dondurmasını balık (Coregonus) ya da sığın (dineje) ve rengeyiği (midzish) gibi memeli hayvanların etleri ile yağını (varsa Amerika kara ayısının yağını da) meyvelerle (jija, dalnodinuts`a`, tsoltso, netl`, kwntsan`, dzilnolt`ars, niltinejija`, nin`nikotl`, dwhnikotl`, nikotl`) karıştırarak yaparlar. Önce etler haşlanır ve sonra suyu sıkılarak ince ince kıyılır. Macun kıvamına gelene kadar yağ ile karıştırılır ve sonra da içine meyve atılır. Ayrıca şeker, Hedysarum alpinum bitkisinin tatlı kökü (Indian potatoes), rengeyiği yosunu eklenir. Bu yapılan tatlı taze olarak tüketilebildiği gibi sonradan yenmek üzere dondurulur da.
- Aşağı Tananalar nonathdlodi dedikleri Kızılderili dondurmasını yaparken dondurma şarkıları (ice‐cream songs) denen türde şarkıları söylerler.
- Tanakroslar nanehdlaad’ dedikleri Kızılderili dondurmasını kuru et ve sığın yağını karıştırarak yaparlar.
- Yukarı Tananalar Kızılderili dondurmasını eldeki malzemeye göre şekillendirir. Sığın (diniign) eti kurutularak toz haline getirilir ve huş kabuğundan kapalı kaplarda saklanır ve daha sonra bu et tozu sığın yağı ile karıştırılarak içine meyveler ya da haşlanmış Stenodus leucichthys balığının eti ve balık yumurtaları konur.
Diaxsh
- Çimşiyanca (Shm'algyack) daayksh
Çimşiyanları Diaxsh adını verdikleri Kızılderili dondurmasını ya da Çimşiyan dondurmasını (Tsimpshean ice cream) Thaleichthys pacificus balığının yağını eriterek içine kar koyup elleriyle çırparlar ve yaban mersinleri katarlar. İçine şeker de eklenebilir. Dondurulduktan sonra yazın tüketilir.
Kaynakça
- ^ a b (PDF). 13 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2012.
- ^ a b . 1 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2012.
- ^ a b c d (PDF). 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2012.
- ^ a b (PDF). 13 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2012.
- ^ a b (PDF). 24 Aralık 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2012.
- ^ a b (PDF). 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2012.
- ^ a b Siri G. Tuttle, Language and music in the songs of Minto, Alaska 4 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b Tanacross Learnersʼ Dictionary 2 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by I. S. Arnold, G. Holton, and R. Thoman (2009)
- ^ a b . 4 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2012.
- ^ (PDF). 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2012.
- ^ Liz McKenzie, Moose - Traditional Knowledge 9 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Janell Smith (2007), Food customs of rural and urban Inupiaq elders and their relationships to select nutrition parameters food insecurity, health and physical and mental functioning 24 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Florida International University, Miami
- ^ De Laguna, Frederica & McClellan, Catherine. Ahtna, Handbook of North American Indians, Vol. 6, Subartic. 1981. Smithsonian Institute. Helm, June (Vol. Ed.) Sturtevant, William C (Gen. Ed.)
- ^ James Kari (1987), Tanaina Plantlore, Dena'ina K'et'una
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 28 Nisan 2011 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2012.
- ^ Donna May Roberts (2010), Dictionary of Shm'Algyack, Sealaska Heritage Institute
- ^ Tsimpshean Indian Island Cookbook, Metlakatla (footnoted) and Cooking Alaskan by Alaskans. Published by Alaska Northwest Books, 1983.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kizilderili dondurmasi ya da Atabask dondurmasi Denaginaca nivagi Deginakca vanhgiq Holikacukca nathdlod Koyukonca nonaaldlode Yukari Kuskokvimce nemaje Asagi Tananaca nonathdlodi Tanakrosca nanehdlaad Gucince it suh Alaska da Alaska Atabasklari ile Kanada da Kanada Atabasklari tarafindan kurutulmus ya da taze tatlisu baliklari ve sigin rengeyigi gibi memelilerin etlerinin yag ve yabani meyvelerle cirpacak yardimiyla karistirilmasiyla yapilan tatli Et balik yag meyve ve bazen karla yapilan bu tatli klasik dondurma tarifleriyle uyusmaz Merkezi Alaska Yukon Atabasklari bunu Nuchalawoya adli potlac torenlerinde de sunarlar Yapilirken soylenen sarkilara dondurma sarkilari denir Alaska nin yabani uzumsu bogurtlensi yemisleri Vaccinium uliginosum mavi uzumsu Vaccinium vitis idaea kirmizi uzumsu Rubus arcticus kirmizi bogurtlensi turu Coregonus baligiP cylindraceum turu Prosopium baligiStenodus leucichthys baligi Alaska Eskimolari tarafindan et yag ve meyve karisimiyla yapilan akutaq Eskimo dondurmasi tatlisiyla benzerlik arzeder Kanada nin Britanya Kolumbiyasi ndaki Kanada Kizilderilileri tarafindan Shepherdia canadensis meyvesi ile diger meyveleri cirpilip kopurtulerek yapilan ve yine Kizilderili dondurmasi adiyla da anilan Sxusem adli tatli turuyle karistirmamak gerekir Ingilizcede kulfi Hintce क ल फ Urdu قلفی icin kullanilan Indian ice cream Hint dondurmasi adiyla da karistirmamak gerekir MalzemeBaliklar et amp yag turna baligi Esox lucius Stenodus leucichthys Coregonus Prosopium Memeliler et amp yag sigin rengeyigi ayi Meyveler Vaccinium vitis idaea Vaccinium uliginosum Vaccinium oxycoccos Arctostaphylos uva ursi Empetrum nigrum Rubus spectabilis Rubus chamaemorus Rubus strigosus Rosa acicularis Ekstra tatlandiricilar Hedysarum alpinumEtnografyaGucinler it suh dedikleri yemegi kurutulmus balik ile Vaccinium vitis idaea natl at Vaccinium uliginosum jak zheii jak zheii jak nalyuu Arctostaphylos uva ursi dan daih dandaih ve Empetrum nigrum dineech uh dineech uh meyvelerinin birlikte dovulmesiyle hazirlar ve icine balik yagi ile seker katarlar Hanlar Kizilderili dondurmasini kurutulmus rengeyigi etini yag ve uzumsu bogurtlensi meyvelerle karistirip doverek de yaparlar Koyukonlar nonaaldlode that which has been whipped up adini verdikleri Kizilderili dondurmasini kurutulmus turna baligi Esox lucius Stenodus leucichthys Coregonus Pasifik sombaligi gibi kuru baliklari once haslar sonra sikip suyunu suzerler ve icine sigin eti ve yagi ayi yagi ile balik yagini ya da marka bitki yagini katar kopururcesine cirpip sonra da icine Rubus spectabilis Vaccinium oxycoccos gibi meyve kuru uzum seker ve bazen de sut katip karistirarak yaparlar Koyukonlar ayrica deneyh bete haalggaadee moose meat with bearberries denen yemegi sigin Yukari deneeje Asagi ve Merkezi Koyukonca deneege eti ile Yukari denesh Merkezi ve Asagi deneyh meyvesini karistirarak yaparlar Ahtnalar sonbaharda yag et ve meyveleri karistirarak hus kabugundan yapilan saklama kaplarinda kisin tuketmek uzere saklarlar nivagi dedikleri Kizilderili dondurmasinini favori yiyecekleri arasinda sayarlar ve Pasifik som baligi Coregonus ve turna baligi ya da memeli hayvanlarin eti haslanip pure haline getirilerek sigin rengeyigi ve Amerika kara ayisinin yagiyla karistirilir ve icine meyve Rosa acicularis ve digerleri katilir Balik yumurtasi eklendigi de olur vanhgiq dedikleri Kizilderili dondurmasini balik ve sigin yagini q ux karistirarak yaparlar Deginaklarda birkac cesit kizilderili dondurmasi gorulur Balik Kizilderili dondurmasi fish Indian ice cream icin kisaca vanhgiq denir ve bunu kuru balik ya da bu is icin ozel olarak hazirlanan haslanmis balik ginolay ile yaparlar Kar Kizilderili dondurmasi snow Indian ice cream icin dhiyh vanhgiq adini kullanirlar ve bunu kar ve Coregonus baliginin bagirsak yagiyla meyveleri karistirarak yaparlar Holikacuklar nathdlod dedikleri Kizilderili dondurmasini tipki Deginaklar gibi yaparlar ve onlarda da degisik dondurma tarifleri bulunur Balik Kizilderili dondurmasi fish Indian ice cream fish ice cream icin k inot nathdlod denir ve bunu kuru balik ya da bu is icin ozel olarak hazirlanan haslanmis balik k inadlagh ile yaparlar Kar Kizilderili dondurmasi snow Indian ice cream snow ice cream icin tsetl nathdlod adini kullanirlar ve bunu kar ve Coregonus baliginin bagirsak yagiyla meyveleri karistirarak yaparlar Yag Kizilderili dondurmasi fat Indian ice cream fat ice cream icin k iq ux nathdlod adini kullanirlar ve bunu donyagi ve Coregonus baliginin yagiyla ozellikle de baligin kafasinin yagiyla gittheg gha meyveleri karistirarak yaparlar nemaje dedikleri Kizilderili dondurmasini balik Coregonus ya da sigin dineje ve rengeyigi midzish gibi memeli hayvanlarin etleri ile yagini varsa Amerika kara ayisinin yagini da meyvelerle jija dalnodinuts a tsoltso netl kwntsan dzilnolt ars niltinejija nin nikotl dwhnikotl nikotl karistirarak yaparlar Once etler haslanir ve sonra suyu sikilarak ince ince kiyilir Macun kivamina gelene kadar yag ile karistirilir ve sonra da icine meyve atilir Ayrica seker Hedysarum alpinum bitkisinin tatli koku Indian potatoes rengeyigi yosunu eklenir Bu yapilan tatli taze olarak tuketilebildigi gibi sonradan yenmek uzere dondurulur da Asagi Tananalar nonathdlodi dedikleri Kizilderili dondurmasini yaparken dondurma sarkilari ice cream songs denen turde sarkilari soylerler Tanakroslar nanehdlaad dedikleri Kizilderili dondurmasini kuru et ve sigin yagini karistirarak yaparlar Yukari Tananalar Kizilderili dondurmasini eldeki malzemeye gore sekillendirir Sigin diniign eti kurutularak toz haline getirilir ve hus kabugundan kapali kaplarda saklanir ve daha sonra bu et tozu sigin yagi ile karistirilarak icine meyveler ya da haslanmis Stenodus leucichthys baliginin eti ve balik yumurtalari konur DiaxshCimsiyanca Shm algyack daayksh Cimsiyanlari Diaxsh adini verdikleri Kizilderili dondurmasini ya da Cimsiyan dondurmasini Tsimpshean ice cream Thaleichthys pacificus baliginin yagini eriterek icine kar koyup elleriyle cirparlar ve yaban mersinleri katarlar Icine seker de eklenebilir Dondurulduktan sonra yazin tuketilir Kaynakca a b PDF 13 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2012 a b 1 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Aralik 2012 a b c d PDF 30 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2012 a b PDF 13 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Aralik 2012 a b PDF 24 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2012 a b PDF 30 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2012 a b Siri G Tuttle Language and music in the songs of Minto Alaska 4 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Tanacross Learnersʼ Dictionary 2 Aralik 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde by I S Arnold G Holton and R Thoman 2009 a b 4 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Aralik 2012 PDF 16 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2012 Liz McKenzie Moose Traditional Knowledge 9 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Janell Smith 2007 Food customs of rural and urban Inupiaq elders and their relationships to select nutrition parameters food insecurity health and physical and mental functioning 24 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Florida International University Miami De Laguna Frederica amp McClellan Catherine Ahtna Handbook of North American Indians Vol 6 Subartic 1981 Smithsonian Institute Helm June Vol Ed Sturtevant William C Gen Ed James Kari 1987 Tanaina Plantlore Dena ina K et una Arsivlenmis kopya PDF 28 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 2 Aralik 2012 Arsivlenmis kopya PDF 16 Mart 2014 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 2 Aralik 2012 Donna May Roberts 2010 Dictionary of Shm Algyack Sealaska Heritage Institute Tsimpshean Indian Island Cookbook Metlakatla footnoted and Cooking Alaskan by Alaskans Published by Alaska Northwest Books 1983