Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiye Gürcüleri (Gürcüce: ქართველები თურქეთში), etnik Gürcü olan veya soyundan gelen Türkiye vatandaşları ve sakinlerini ifade eder. Bu topluluk iki farklı gruptan oluşur. Artvin ve Ardahan Gürcüleri bölgenin yerlileri iken Türkiye'nin diğer bölgelerinde yaşayan Gürcüler ise, Osmanlı sınırları içindeki Gürcü topraklarının 19. yüzyılda Rusların eline geçmesi üzerine, bu bölgeden gerçekleşen göçlerle ortaya çıkmıştır. Bu ikinci grup içinde Müslüman ve Katolik Gürcüler yer alır.
ქართველები თურქეთში | |
|---|---|
 İstanbul'da Gürcüler: bir rahip, yerel giysileriyle bir çocuk ve Osmanlı giysileriyle bir adam, Constantin J. Fettel, 1888. | |
| Toplam nüfus | |
Yaklaşık 1 milyon | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
| Artvin, Karadeniz Bölgesi, Marmara Bölgesi | |
| Diller | |
| Din | |
| İlgili etnik gruplar | |
| Lazlar |
Tarihçe
Bugünkü Türkiye topraklarındaki Gürcüler, Tao-Klarceti Krallığı öncesine dayanan binlerce yıldır var olan bir topluluğun devamı olarak görülmektedir.
Türk-Gürcü ilişkilerinin başlangıcı daha eski tarihlere dayanmakla birlikte Türkiye Gürcülerinin tarihi, Osmanlıların Gürcistan topraklarına kalıcı olarak girdiği 1578 yılı olarak gösterilmektedir. Bu tarihten sonra Osmanlılar, Gürcistan'ın güneybatı kesimini Gürcistan Vilayeti ve daha sonra Çıldır Eyaleti adı altında ayrı bir siyasal birim olarak örgütlemiştir. Bölgede, 17. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren, ilk olarak yönetici sınıf arasında başlayan Müslümanlaşma süreci, 18. yüzyılda halka yayılarak devam etmiş; ulaşımın zor olduğu Yusufeli, Barhal, Ardanuç ve Şavşat gibi yerleşimlerde Hristiyanlık bir süre daha varlık göstermiştir.
Gürcistan'ın Rusya tarafından ilhakı ile başlayan süreç sonucunda özellikle 1877-1878 Osmanlı Rus Harbi sonrasında Artvin ve Batum bölgelerinden Marmara ve Karadeniz bölgelerine göçler yaşanmıştır. Muhaciroba (მუჰაჯირობა) olarak adlandırılan bu göçle yer değiştiren Müslüman Gürcüler, kendilerini Çveneburi olarak tanımlamaktadır.
Demografi
| İlk dil olarak | İkinci dil olarak | Toplam | Türkiye nüfusu | Toplam konuşanların oranı | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1935 | 57,325 | 16,255 | 73,580 | 16,157,450 | 0.46 |
| 1945 | 40,076 | 9,337 | 49,413 | 18,790,174 | 0.26 |
| 1950 | 72,604 | 0 | 72,604 | 20,947,188 | 0.35 |
| 1955 | 51,983 | 24,720 | 76,703 | 24,064,763 | 0.32 |
| 1960 | 32,944 | 54,941 | 87,885 | 27,754,820 | 0.32 |
| 1965 | 34,330 | 44,934 | 79,234 | 31,391,421 | 0.25 |
Türkiye'de Gürcüler, dağınık bir şekilde yaşamalarına rağmen genel olarak iki ana bölgede yoğunlaşmaktadır:
- Karadeniz Bölgesi: Başta Artvin, Ordu, Samsun, Giresun, Amasya, Sinop, Tokat olmak üzere Karadeniz bölgesinde yer alan iller ve ilçeler.
- Marmara Bölgesi: Çoğunluk Sakarya, Bursa, Kocaeli, Düzce, Balıkesir, Yalova olmak üzere Marmara bölgesi ve çevresindeki iller ve ilçeler.
Artvin Gürcüleri
Artvin Gürcüleri, yaşadıkları bölgede otokton olup geleneksel olarak Merkez, Borçka, Murgul, Şavşat ve Yusufeli ilçelerinde yoğunlaşmaktadır. Artvin mutasarrıfı tarafından 1922 yılının Haziran ayında düzenlenen cetvellere göre, Merkez, Borçka, Şavşat, Hopa, Arhavi, Ardanuç kazaları ve bunlara bağlı nahiyelerinin nüfusları aşağıdaki gibidir.
| Artvin | Türk | Gürcü | Hemşin | Laz |
|---|---|---|---|---|
| Merkez | ||||
| Ardanuç | 7.709 | 0 | 0 | 0 |
| Berta | 1.122 | 0 | 0 | 0 |
| Sirya | 1.528 | 0 | 0 | 0 |
| Şavşat | 6000 | 2400 | 0 | 203 |
| Merya | 8539 | 1.150 | 0 | 0 |
| İmerhev | 0 | 7.134 | 0 | 0 |
| Borçka | 0 | 5.433 | 745 | 850 |
| Maradid | 0 | 1.333 | 0 | 0 |
| Maçahel (Maçahalis) | 0 | 1.480 | 0 | 0 |
| Murgul | 0 | 1.560 | 0 | 150 |
| Hopa | 1.000 | 150 | 2000 | 4.500 |
| Kemalpaşa | 0 | 0 | 750 | 1500 |
| Arhavi | 750 | 950 | 600 | 4.250 |
| Toplam | 26.648 | 21.590 | 4.095 | 11.453 |
Artvin ilinde yaşayan Gürcüler, bölgenin yerli haklarından biri olup geçmişte Tao-Klarceti olarak adlandırılan daha geniş bir coğrafyanın parçasıydılar. Nitekim bugünkü Ardahan ilinde ve Erzurum ile Kars illerinin kuzey kısımlarıda, Artvin ve çevresindeki yer adlarının çoğu Gürcüce ve bir kısmı da Lazca ve Ermenice idi. Bu yer adlarının çoğu, ilk kez 1925’te Artvin il meclisinin kararıyla değiştirildi. Yer adlarının değiştirilmesinden hemen sonra, Artvin il meclisi 1927’de il dahilinde Gürcücenin konuşulmasını da yasakladı. Artvin’de yer adlarının değiştirilmesi 1959 ile 1964 yıllarında ve daha sonra da devam etmiştir.Nişanyan, 2011 tarihli çalışmasında 500 Gürcüce ve Lazca coğrafi adın Türkçeye dönüştürüldüğünü tahmin etmektedir. 2023 yılı Index Anatolicus verilerine göre ise bu sayı 512 Gürcüce ve 197 Lazca olmak üzere toplamda 709'dur.
Muhacir Gürcüler
Çveneburi (Gürcüce: ჩვენებური), kökleri bugünkü Gürcistan'ın güneybatısı veya Türkiye'nın kuzeydoğusuna dayanan ve Türkiye’de yaşayan muhacir Gürcülere verilen isimdir. Gürcüce’de “bizden olan”, “bizim gibi olan” anlamına gelir. Müslüman Gürcülerin bu adlandırmayı, kendilerini Hristiyan Gürcülerden, Müslüman Türklerden ve yerleşik Müslüman Gürcülerden ayırmak için kullandığı sanılır. Çveneburiler, geleneksel olarak Sünni İslam’ın Hanefi mezhebindendir.
İlk göç dalgası, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Osmanlı egemenliği altındaki Gürcistan topraklarının Çarlık Rusya’sının eline geçmesinden sonra gerçekleşti. Asıl büyük göç dalgası ise, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın (93 Harbi) ardından başladı. Rusya ve Osmanlı Devleti arasındaki göç anlaşmasıyla başlayan ve bu anlaşmanın yenilenmesiyle süren göç döneminde, Müslüman Gürcüler Artvin, Acara, Ardahan, Samtshe, Aşağı Guria bölgelerinden Osmanlı topraklarına göç ettiler. Göç ettikleri bölgelerin büyük bölümü neredeyse nüfussuz kaldı. Mahaceret veya Muhaciroba (მუჰაჯირობა) olarak da bilinen bu göç sırasında, bugünkü Kobuleti’den göç edenler kendilerini Çürüksulu (Çuruksulebi), Batum’dan göç edenler Batumlu (Batumeli), Yukarı Acara ve Aşağı Acara sancaklarından göç edenler Acaralı (Acareli), Macaheli’den göç edenler Macahelli (Macahleli) olarak adlandırdılar.
Gürcü Katolikleri
Katolik Gürcüler, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında Rusya'nın Meshet-Cavaheti bölgesini ele geçirmesiyle Osmanlı topraklarına göç etmiştir. 1861 yılında Gürcü rahip Petre Harisçiraşvili önderliğinde İstanbul'da bir kilise kuran topluluğun nüfusu 6-7 Eylül Olaylarından sonra gerçekleşen dış göçler sebebiyle azalmıştır. 19. ve 20. yüzyıllarda İstanbul kent hayatında görünürlükleri daha fazla olan Katolik Gürcüler, her yıl şehrin sokaklarında "Gül Panayırı" adı verilen müzikli kutlamalar düzenlenmekteydi. Eski yıllarda daha büyük bir topluluk olduğu bilinen Katolik Gürcüler, günümüzde Şişli Gürcü Katolik Kilisesi Vakfı ile faaliyetlerine devam etmektedir.
Gürcü Yahudileri
Kızıl Ordu, Şubat 1921'de Gürcistan'ı işgal ederek bölgeden toplu bir göçe yol açtı ve bir kısım Yahudi, esas olarak 1880'lerden beri bir Gürcü Yahudi cemaatinin var olduğu İstanbul'a yerleşti. Bu dönemde göç edenlerin sayısının bin kadar olduğu ifade edilmektedir. Bugün sayıları azalan Gürcü Yahudileri, ayrı bir cemaat olarak yaşamakta ve ibadetlerini Or Hodeş Sinagogu'nda yapmaktaydılar. Bu cemaatin büyük kısmı daha sonra İsrail ve bazı batı ülkelerine göç etmiştir. Tarihi kayıtlara göre İstanbul dışında Trabzon'da yaşayan ve ticaretle uğraşan bir topluluk daha bulunmaktaydı. Türk Yahudi toplumunun periyodik yayını olan Şalom gazetesine göre Türkiye Yahudileri arasında Çikvaşvili, Eluaşvili (Elvaşvili), İbrahimzade (muhtemelen Abramidze'den), İshakzade (muhtemelen İsakadze'den) gibi Gürcü kökenli soyadlarına rastlanmaktadır. Ticaretle uğraşan Gürcistan göçmeni Yahudilerin, tekstil sektöründe varlık gösterdiği bilinmektedir. 1940'lı ve 1950'li yıllarda İstanbul'da kurulan Çikvaşvili Mensucat Fabrikası (Ayvansaray) ve Hasköy Yün İplik Fabrikası bu işletmeler arasında yer almaktaydı.
Gürcistan Gürcüleri
Bu grup, SSCB'nin yıkılmasından sonra genellikle çalışma amacıyla Türkiye'de bulunan Gürcistan vatandaşı Gürcüleri ifade etmektedir. Gürcistan vatandaşları, günümüzde Türkiye'de en büyük yabancı iş gücünü oluşturan gruplardan biri olarak ifade edilmektedir. Dini mensubiyet bakımdan Türkiye'deki diğer Gürcülere göre farklılık arz eden bu grubun yaygın dini inancı Ortodoks Hristiyanlıktır. Gürcü Ortodoks Kilisesi’nin Türkiye’de herhangi bir tüzel kişiliği olmaması sebebiyle dini hizmetler Fener Rum Patrikhanesi aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. İbadetleri, Fener Rum Patrikhanesi tarafından Gürcü cemaatinin kullanımına tahsis edilen İstanbul'un Edirnekapı semtindeki Aya Yorgi Kilisesi’nde yapılmaktadır.
Eğitim
Türkiye'de anadilinde eğitim hakkının özneleri, Lozan Antlaşması uyarınca azınlık olarak kabul edilen gayrimüslim Türk vatandaşları olarak belirlenmiştir. Fakat bu kapsam, uygulamada uzun yıllar Ermeni, Rum ve Yahudi azınlıklarla sınırlandırılmıştır. Diğer etnik gruplar için anadilde eğitim yapılmamaktadır.
Milli Eğitim Bakanlığı, 2014 yılında "Yaşayan Diller ve Lehçeler" dersi kapsamında Gürcüce müfredatı kabul etmiş ve bu sayede 5, 6, 7 ve 8. sınıflarda Gürcücenin seçmeli ders olarak okutulması mümkün olmuştur. Bunu takiben Sakarya ve Artvin illerinde Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı okullarda Gürcüce sınıflar açılmıştır. Bu uygulamadan önce Gürcüce, çeşitli dernek ve vakıfların bünyesinde kurs seviyesinde öğretilmekteydi. Ayrıca Gürcüce, Türkiye'de yükseköğretim düzeyinde Gürcü Dili ve Edebiyatı adıyla dört üniversitede lisans bölümü olarak mevcuttur.
Osmanlı döneminde ise Gürcüce eğitim konusunda Gürcü Katolikleri öncü faaliyetler üstenmiştir. İstanbul'da bulunan Gürcü Katolik Manastırı, 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın ilk yarısında Hristiyan ve Müslüman Gürcülerin kültür ve eğitim merkezi haline gelmiştir. Şalva Vardidze’nin öncülüğünde 1911 yılında manastırda Gürcü Kulübü açıldı. Burada toplantılar ve buluşmalar gerçekleşiyordu. Osmanlı ülkesinde yaşayan Müslüman Gürcüler için okuryazarlığı yayma derneğinin programı hazırlandı. 1914 yılında Gürcüce okulun açılmasına da karar verildi. Burada aynı yıl Osmanlı ülkesinde yaşayan Gürcüler için Deda Ena (Anadili) adlı kitabın özel bir baskısı da yapıldı. Patara Kartuli Anbani (“Küçük Gürcü Alfabesi”) adlı kitabın kapağında “Osmanlı Gürcüleri için hazırlanmış ve basılmıştır” ibaresi yer alıyordu. Gürcü Katolik toplumunun Beyoğlu, Papazköprüsü mevkiinde 1870-1914 yılları arasında faaliyet gösteren Saint Joseph adlı bir okulu da bulunmaktaydı.
Dil
Gürcücenin diyalektleri konusunda farklı sınıflandırmalar söz konusu olsa da Türkiye'de geleneksel olarak Gürcücenin güneybatı diyalektleri konuşulmaktadır. Gerek Artvin Gürcüleri, gerekse muhacir Gürcülerin kullandığı diyalektler, Gürcücenin güneybatı grubu içinde sınıflandırılmaktadır. Gürcücenin 18 diyalekte sahip olduğunu öne süren sınıflandırmaya göre Artvin'de yerleşik olarak konuşulan Gürcüce, İmerhevi diyalekti adı altında anılmaktadır. Bunun dışında muhacir Gürcüler arasında Acara diyalekti de yaygındır.
Türkiye'de Gürcüce büyük ölçüde okuma yazma düzeyinde olmayıp sözlü olarak aktarılmaktadır. Tarihi kayıtlara göre muhacir Gürcüler arasında Gürcüce okuma yazma bilenler Çürüksu (Kobuleti) göçmenleriydi. Müslüman Gürcüler arasında dedabruli tsera (kocakarı yazısı) adı verilen bir yazı formu mevcuttu. Nitekim Eugène Dallegio, İstanbul Gürcüleri adlı kitabında bu durumdan bahsetmektedir. Türkiye'de bu yazı biçiminden günümüze kalmış bilinen tek örnek Fatsa'nın Kabakdağı köyünde bir evin şöminesi üzerine oyulmuş olarak bulunmaktadır; bu yazı, 1899/1900 tarihlidir.
Türkiye'de Gürcü dilinin bilinen ilk yazılı kayıtları ise Orta Çağ dönemine tarihlenmektedir. Gürcü tarih yazımında Tao-Klarceti olarak isimlendirilen bölgede (Artvin, Ardahan ve kısmen Kars ile Erzurum) yer alan Orta Çağ dini yapılarında (Bana, İşhani, Oşki, Handzta, Parhali, Doliskana vb.) Gürcüce kitabelerle karşılaşmak mümkündür.
Kültür
Türkiye Gürcüleri arasında bazı halk kültürü öğeleri yüzyıllarca korunmuş ve günümüze ulaşmayı başarmıştır. Halk oyunları, halk müziği, sözlü kültür ürünleri, geleneksel festivaller bunların başlıca örnekleridir. Bu örnekler, çoğunlukla Gürcülerin yerli bir halk olarak yaşadığı Artvin bölgesinde daha canlıdır.
Gürcüler arasında çok sesli (polifonik) müzik, binlerce yıldır var olan bir gelenektir. Bu müzik geleneği, Hristiyanlık öncesi döneme dayanır. Türkiye Gürcüleri arasında çok sesli şarkı söyleme geleneğini devam ettiren bir topluluk olan "Macahela Yaşlılar Çoksesli Korosu", 2015 yılında UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras kapsamında "Yaşayan İnsan Hazinesi" olarak tescil edilmiştir. Artvin'in Camili (Maçahel) köyü sakinlerinden oluşan yaşlılar korosu 2001 yılında kurulmuştur. Geleneksel Gürcü müziğini günümüze taşıyan sanatçı ve topluluklar arasında Bayar Şahin, Erol Alkan, Gürcü Sanat Evi Çok Sesli Korosu, Samida grubu yer almaktadır. Ayrıca Kazım Koyuncu, Kardeş Türküler, Marsis gibi çeşitli sanatçıların ve müzik topluluklarının repertuvarında da Gürcü müziği yer almaktadır.
Marioba ve Satave gibi halk festivalleri ile Rumi takvime göre eski yılbaşı olan Kalandar Türkiye Gürcüleri arasında kutlanmaktadır. Geleneksel şenliklerde Artvin bölgesinde bir tür köy seyirlik oyunu olan (Berobana) yaşatılmaktadır.
Türkiye Gürcüleri arasında geleneksel halk kültürü dışında bazı entelektüel faaliyetler de mevcuttur. Bunlar arasında yayıncılık faaliyetleri önemli yer taşır. Türkiye'de Türkçe yayımlanan ilk Gürcü kültürü dergisi olan Çveneburi, ilk defa 1977 yılında Stockholm’de Gürcü Kültür Derneği'nin (Georgiska Kulturföreningen) yayın organı olarak Şanver Akın (Şalva Tevzadze) tarafından yayımlanmıştır. Derginin altı ve yedinci sayıları ise 1979 yılında, Ahmet Özkan (Melaşvili) tarafından İstanbul’da basılmıştır. 1980 yılında Ahmet Özkan Melaşvili’nin katledilmesinden sonra derginin yayını durmuştur.Çveneburi, ikinci döneminde, 1993-2006 arasında ise, 59 sayı çıkmıştır. Derginin ikinci sayıdan itibaren "yayın yönetmeni" Fahrettin Çiloğlu’dur. Çiloğlu 1996’da, 19-21. birleşik sayısını (Ocak-Haziran) çıkardıktan sonra editörlüğü bırakınca, Osman Nuri Mercan derginin "sahibi ve sorumlu müdürü" olmuştur. Kesintili biçimde çıkan dergi, 2006 yılında, 58-59. birleşik sayısında kapanmıştır.
Türkçe olarak yayımlanan bir diğer Gürcü kültür dergisi Mamuli adını taşır. İstanbul’da Ocak 1997 - Mayıs 1998 arasında çıkan dergi, Çveneburi Dergisinin editörlüğünden ayrılan Fahrettin Çiloğlu’nun girişimiyle çıkmıştır. 5 sayı çıkarabilen dergi, ekonomik nedenlerden dolayı kapatıldı.
Pirosmani, Türkiyeli Gürcülerin yayımladığı bir diğer dergidir. İki dilde, Türkçe ve Gürcüce olarak yayımlanan dergi, 2007 ile 2010 yılları arasında 11 sayı yayımlanmıştır.
Dergi yayıncılığı dışında telif ve çeviri kitap faaliyetleri de mevcuttur. İlk kez Niyazi Ahmet Banoğlu tarafından başlatılan Gürcü edebiyatından Türkçeye yapılan çeviri faaliyetleri, Hayri Hayrioğlu ve Fahrettin Çiloğlu'nun çevirileriyle devam etmiştir. Parna-Beka Çilaşvili ve Parna-Beka Çiladze adlarını da kullanan Çiloğlu Nodar Dumbadze, Otar Çiladze, Dato Turaşvili, Erlom Ahvlediani, Miheil Cavahişvili, Cemal Karçhadze gibi yazarlar başta olmak üzere pek çok yazarın eserini Türkçe yazına kazandırmıştır. Öte yandan Beşir Fuad, Samipaşazade Sezai, Nahid Sırrı, Ahmet Hamdi Tanpınar, Zuhal Kuyaş, Zülfü Livaneli, Reha Mağden ve Perihan Mağden gibi Türkçe yapıtlar üreten Gürcü kökenli Türkiyeli yazarların eserleri de Türk Edebiyatı içerisinde değerlendirilmektedir.
Türkiye'de Gürcü Mirası
Orta Çağa ait Gürcülerden kalma çok sayıda önemli kültürel anıt tarihi Tao-Klarceti Krallığı topraklarında bulunur. Bunların çoğu günümüzde harabe halindedir. Orta Çağ Gürcü mimarisinin en önemli anıtları arasında kiliseler, manastırlar, köprüler ve kaleler yer alır. Bu yapıların en çok bilinenleri Handzta, Hahuli, Ança, Oşki, İşhani, Bana, Parhali, Doliskana, Othta Eklesia, Opiza, Parehi ve Tbeti manastır ve kiliseleridir. Ayrıca Artvin, Nigali vadisi çevresinde, 19. yüzyıla tarihlenen İremeti Camii ve Hertvisi Camii gibi Gürcü İslam mimarisi örnekleriyle de karşılaşmak mümkündür.
Türkiye'nin kuzeydoğusu dışında İstanbul, Trabzon ve Hatay'da da bazı tarihi yapılar mevcuttur.
-
![image]()
Oşki Manastırı, Erzurum. -
![image]()
Hahuli Manastırı, Erzurum. -
![image]()
Doliskana Manastırı, Artvin. -
![image]()
Parhali Manastırı, Artvin. -
![image]()
İşhani Manastırı, Artvin. -
![image]()
Tbeti Manastırı, Artvin. -
![image]()
Othta Eklesia, Artvin. -
![image]()
Handzta Manastırı, Artvin. -
![image]()
Ahaldaba (Yeni Rabat) Kilisesi, Artvin. -
![image]()
Bana Manastırı, Erzurum. -
![image]()
Kaci Kalesi, Ardahan. -
![image]()
Gürcü Kilisesi, Ani, Kars. -
![image]()
Nuka Kilisesi, Artvin -
![image]()
Opiza Manastırı, Artvin. -
![image]()
Ali Manastırı, Ardahan. -
![image]()
Ekeki Kilisesi, Erzurum. -
![image]()
Tskarostavi Kilisesi, Ardahan. -
![image]()
Urta Kilisesi, Ardahan. -
![image]()
Guguba Kilisesi, Ardahan. -
![image]()
Zegani Kilisesi, Ardahan. -
![image]()
Bomonti Gürcü Katolik Kilisesi, İstanbul. -
![image]()
II. Solomon'un mezarı, Trabzon. -
![image]()
Hertvisi Camii, Artvin. -
![image]()
İremeti (İremit) Camii, Artvin.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Türkiye Gürcüleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ . 6 Haziran 2008. 26 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2022.
- ^ Ayliffe, Rosie (2003). The Rough Guide to Turkey. Rough Guides. ISBN . 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2022.
- ^ a b c d e f g h Fidan, M. Emir (2023). "Türkiye'deki Gayrimüslim Gürcü Toplulukları Üzerine Genel Bir Bakış". Serter, Yelda (Ed.). Geçmişten Günümüze Azınlıklar ve Etnik Gruplar: Kimlik, Etnisite, Kültür. Nobel Akademik Yayıncılık. ss. 215-228. ISBN .
- ^ a b [1]Fahrettin Çiloğlu, Gürcülerin Tarihi, "Türkiye Gürcüleri", 1993, İstanbul, s. 76
- ^ Sinclair, T A (1989). Eastern Turkey: An Architectural and Archaeological Survey, Volume II (İngilizce). ISD LLC. s. 40. ISBN . 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Haziran 2022.
- ^ Stokes, Jamie (2009). Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East. Infobase Publishing. ISBN . 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2022.
- ^ Fuat Dündar, Türkiye Nüfus Sayımlarında Azınlıklar, 2000
- ^ Peter A. Andrews, Rüdiger Benninghaus (1989). Ethnic Groups in the Republic of Turkey (İngilizce). Reichert. s. 174. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ Stokes, Jamie (2009). Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East. Infobase Publishing. ISBN . 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2022.
- ^ Khalvashi, Tamta (2009). "Ziyareti imagined sacred places and cultural transmission among Georgians in Turkey". Anthropology of the Middle East. Berghahn Books, Inc. ss. 84-96. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022.[]
- ^ ‘’Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler’’ 16 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Mayıs 2008, s.95-102. (Belge:Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi Kutu:96 Gömlek:10 Belge:10)
- ^ a b Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 19-21, .
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010, s. 93, .
- ^ Köylerimiz, Ankara, 1968, 790 sayfa.
- ^ Nişanyan, Sevan (2011). (PDF). İstanbul: TESEV Demokratikleşme Programı. 25 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2019.
- ^ . Index Anatolicus. nisanyanmap.com. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2023.
- ^ Kaya, Önder (9 Ocak 2013). . 24 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2022.
- ^ Şenyurt, Oya (2018). "19. Yüzyıl Sonlarında Feriköy'de Bulgar Rahipler Ve Gürcü Rahibeler. Arasında Bilinmeyen Bir Arsa Anlaşmazlığı". Akademik İncelemeler Dergisi. Dergipark. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2022.
- ^ "Cemaat Temsilcisi yoğun mesaide". Agos. agos.com.tr. 13 Şubat 2015. 3 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Temmuz 2022.
- ^ "Georgia Virtual Jewish History Tour". 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2022.
- ^ Turan, Resul (2019). "Çarlık Rusyası ve Sovyet Birliği'nde Gürcü Yahudileri". Israiliyat: Journal of Israeli and Judaic Studies. Academia. 3 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022.
- ^ Türkoğlu, Güliz; Kutluata, Zeynep (9 Mart 2009). "Beki Bahar ile Söyleşi". Türkiye'de Yahudi Olmak. feministyaklasimlar.org. 7 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2022.
Gürcistan’dan göçmen gelen Yahudiler de vardı. Ama onlarla arkadaşlık yapsak, “Gürcülere gitme yahu, Gürcü arkadaşı ne yapacaksın?” derlerdi. Halbuki o da Yahudi, ben de Yahudi. Böyle bir yaşantımız vardı.
- ^ Kılıç, Sami (2005). "Gürcülerin Dini Tarihçesi". Dini Araştırmalar. 8 (22). ss. 63-74. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022.
- ^ Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi. 3. Kültür Bakanlığı. 1993. s. 453. 3 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Temmuz 2022.
Bunlar dinsel törenlerini Gürcüce olarak Beyoğlu'ndaki Or Hodeş Sinagoğu'nda yapıyorlardı. Musevi Gürcüler de İstanbul'dan göç ederek İsrail'e ve bazı Batı ülkelerine gitmişlerdir.
- ^ "Osmanlı Döneminde Trabzon'da Yaşayan Gürcüler". Chveneburi. chveneburi.net. 25 Kasım 2008. 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Temmuz 2022.
- ^ Besalel, Yusuf (9 Ocak 2008). . Şalom. salom.com.tr. 22 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2022.
- ^ Güleryüz, Naim (21 Ekim 2020). "Soyadlarımız: Asayas, Bahlul, Bravermen, Eliashvili, Handeli, Kariyo,Maya, Reismann". Şalom. salom.com.tr. 7 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2022.
- ^ Penso, Betsy (6 Ocak 2022). "Rav Mendy Chitrik Anlatıyor: 'Kendi tarihimizin daha çok farkında olabiliriz' (3/3)". Avlaremoz. avlaremoz.com. Erişim tarihi: 7 Haziran 2022.
- ^ Erdin, Murat (24 Nisan 2017). "Tam Türk işi..." Mürekkep haber. murekkephaber.com. 8 Haziran 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Haziran 2022.
Rus-Gürcistan göçmeni Avram Elvaşvili ve ailesi 1900’lerin başında Türkiye’ye göç etmiş ve Talimhane’de çorap üretimine başlamış; ...1953’te bir iplik fabrikası kurulmuş.
- ^ Kadak, Şelale (19 Ocak 2002). "Güneydoğu'ya yatırım yaptığına bin pişman". Sabah. arsiv.sabah.com.tr. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Haziran 2022.
... başka fabrikaların ipliklerine de ihracat yolu görünmüş. Fabrikanın başında Gürcü asıllı İsviçreli Miko Çikvaşvili duruyormuş.
- ^ ÇOLAK, Mustafa Kemal (17 Mart 2022). "5 nesil, 100 yıldır kumaşa dokunuyor". Dünya. dunya.com. 17 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Haziran 2022.
Gürcistan’dan 1920’li yılların ortalarında İstanbul’a göçen Yakuppur Ailesi, kumaş ticareti ile uğraş veriyor.
- ^ Göncüoğlu, Süleyman Faruk (2005). Tarihte Hasköy: Hasköy, Sütlüce ve Halıcıoğlu semtleri monografisi. Sinpaş Kültür Yayınları. s. 217. 3 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Temmuz 2022.
- ^ Ortaylı, İlber (2009). İstanbul'dan sayfalar: Tarih. Turkuaz Kitap. s. 140. 3 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Temmuz 2022.
- ^ Savran, Sungur (2015). Marksizm ve Sınıflar: Dünyada ve Türkiye'de Sınıflar ve Mücadeleleri. Yordam Kitap. ISBN . 22 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2022.
- ^ Fazıl Hüsnü Erdem, Bahar Öngüç (2021). "Süryanice Anadilinde Eğitim Hakkı: Sorunlar ve Çözüm Önerileri". Erişim tarihi: 30 Kasım 2023.
- ^ "Türkiye Cumhuriyeti Anayasası" (PDF). mevzuat.gov.tr. 1982. 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 20 Kasım 2023.
Türkçeden başka hiçbir dil, eğitim ve öğretim kurumlarında Türk vatandaşlarına ana dilleri olarak okutulamaz ve öğretilemez. Eğitim ve öğretim kurumlarında okutulacak yabancı diller ile yabancı dille eğitim ve öğretim yapan okulların tabi olacağı esaslar kanunla düzenlenir. Milletlerarası andlaşma hükümleri saklıdır.
- ^ . Agos. 2 Ekim 2014. 22 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Chveneburi.net. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Türkiye Ortaokullarında Gürcüce Dersler Başladı". Gürcü.org. 5 Kasım 2014.[]
- ^ "Murgul Ortaokulunun Seçmeli Gürcüce Dersi Sınıfı Öğrencileri Aileleri İle Birlikte İki Günlük Batum Turu Yaptı". Gürcü.org.[]
- ^ "Türkiye'de Gürcüce Öğreniminin Geçmişi ve Bugünkü Durumu". Gürcü.org. 1 Ocak 2013. 8 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Mayıs 2022.
- ^ "Türkiye Üniversitelerinde Gürcü Dili ve Edebiyatı Bölümleri". gurcu.org. 7 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2022.
- ^ "Gürcü Dili ve Edebiyatı Programı Bulunan Tüm Üniversiteler". YÖK Atlas. yokatlas.yok.gov.tr. 7 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2022.
- ^ "Türkiye'de "Deda Ena"nın kısa tarihçesi…". Tetri Piala. Ocak 22, 2017. 1 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Mayıs 2022.
- ^ . Şalom. 9 Ocak 2013. 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Dialect varieties". Armazi Project. 2001. 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2022.
- ^ Kikvadze, Maia (Ocak 2018). "LINGUOCULTUROLOGICAL ASPECTS OF THE STUDY OF SAMKHRULI (SOUTHERN) FLORONYMIC PHRASAL UNITS". Honoré Champion.
- ^ İsmetzade Doktor Mehmed Arif (2002) [İlk basım 1311 (1895/1896)]. Gürcü Köyleri. Fahrettin Çiloğlu. Sinatle Yayınları. s. 55.
- ^ Eugène Dallegio d'Alessio (2003) [İlk olarak 1921'de Kartvelebi Konstantinepolşi adıyla yayınlanmıştır]. İstanbul Gürcüleri. Sinatle Yayınları. s. 22.
- ^ "Göçle gelen Gürcü el yazısı". Tetri Piala. 2018.
- ^ Curcumia, R. Jordania, Joseph, 1954- (2009). Echoes from Georgia : seventeen arguments on Georgian polyphony. Nova Science Publishers. ISBN 978-1-60876-477-8. OCLC 432991038.
- ^ Ivane Javakhishvili. 2010. The views and theories of Georgian authors. In: Rusudan Tsurtsumua and Joseph Jordania (editors), Echoes from Georgia: Seventeen Arguments on Georgian Polyphony (collection of essays). New York: Nova Science, pg 19-34
- ^ "Türkiye'de Yaşayan İnsan Hazineleri". Unesco Türkiye Milli Komisyonu. Unesco. 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022.
- ^ "01.0087: Macahel Şarkı Söyleme Geleneği". UNESCO Türkiye Millî Komisyonu. Unesco. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022.
- ^ Sarayoğlu, Bayram (13 Ağustos 2015). . Anadolu Ajansı. aa.com.tr. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022.
- ^ "MACAHEL YAŞLILAR KOROSU". Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022.
- ^ . chveneburi.net. 4 Eylül 2006. 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022.
- ^ "1400 rakımlı yaylada Türk-Gürcü kültürü yaşatıldı". Anadolu Ajansı. aa.com.tr. 30 Temmuz 2017. 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022.
- ^ "Artvin'de Kalandar Etkinliği Renkli Görüntülere Sahne Oldu". Milliyet. milliyet.com.tr. 14 Ocak 2018. 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022.
- ^ Bläsing, Uwe (2005). "Berobana". Berobana, Türkiye'nin Kuzey-Doğu Ucunda Oynanan bir Halk. Oyununa Geçici Bir Bakış. chveneburi.net. 24 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022.
- ^ Adem Özgür (21 Şubat 2018). "Çveneburi (Stockholm, 1977)". bianet.org. 3 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Eylül 2019.
- ^ a b "Türkiye'de Yayınlanmış Gürcü Kültürel Dergileri". gurcu.org. 24 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022.
- ^ Tekin, Gülçiçek Günel (2009). Beyaz soykırım: Türkiye'nin 'asimilasyon' ve 'dilkırım' politikaları. Belge Yayınları. s. 226. ISBN . 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mayıs 2022.
- ^ Fidan, M. Emir (2017). Nigali Vadisi Camilerinin İç Mekân Tasarımı Üzerine Bir Araştırma. DOKAP Bölgesi Uluslararası Turizm Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Karadeniz Teknik Üniversitesi. s. 37. 26 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Şubat 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Turkiye Gurculeri Gurcuce ქართველები თურქეთში etnik Gurcu olan veya soyundan gelen Turkiye vatandaslari ve sakinlerini ifade eder Bu topluluk iki farkli gruptan olusur Artvin ve Ardahan Gurculeri bolgenin yerlileri iken Turkiye nin diger bolgelerinde yasayan Gurculer ise Osmanli sinirlari icindeki Gurcu topraklarinin 19 yuzyilda Ruslarin eline gecmesi uzerine bu bolgeden gerceklesen goclerle ortaya cikmistir Bu ikinci grup icinde Musluman ve Katolik Gurculer yer alir Turkiye Gurculeriქართველები თურქეთშიIstanbul da Gurculer bir rahip yerel giysileriyle bir cocuk ve Osmanli giysileriyle bir adam Constantin J Fettel 1888 Toplam nufusYaklasik 1 milyonOnemli nufusa sahip bolgelerArtvin Karadeniz Bolgesi Marmara BolgesiDillerTurkce cogu Gurcuce azi DinCogunluk Islam Azinlik HristiyanlikIlgili etnik gruplarLazlarTarihceBugunku Turkiye topraklarindaki Gurculer Tao Klarceti Kralligi oncesine dayanan binlerce yildir var olan bir toplulugun devami olarak gorulmektedir Turk Gurcu iliskilerinin baslangici daha eski tarihlere dayanmakla birlikte Turkiye Gurculerinin tarihi Osmanlilarin Gurcistan topraklarina kalici olarak girdigi 1578 yili olarak gosterilmektedir Bu tarihten sonra Osmanlilar Gurcistan in guneybati kesimini Gurcistan Vilayeti ve daha sonra Cildir Eyaleti adi altinda ayri bir siyasal birim olarak orgutlemistir Bolgede 17 yuzyilin ikinci ceyreginden itibaren ilk olarak yonetici sinif arasinda baslayan Muslumanlasma sureci 18 yuzyilda halka yayilarak devam etmis ulasimin zor oldugu Yusufeli Barhal Ardanuc ve Savsat gibi yerlesimlerde Hristiyanlik bir sure daha varlik gostermistir Gurcistan in Rusya tarafindan ilhaki ile baslayan surec sonucunda ozellikle 1877 1878 Osmanli Rus Harbi sonrasinda Artvin ve Batum bolgelerinden Marmara ve Karadeniz bolgelerine gocler yasanmistir Muhaciroba მუჰაჯირობა olarak adlandirilan bu gocle yer degistiren Musluman Gurculer kendilerini Cveneburi olarak tanimlamaktadir DemografiNufus sayimlarina gore Turkiye de Gurcuce konusanlarin sayisi Yil Ilk dil olarak Ikinci dil olarak Toplam Turkiye nufusu Toplam konusanlarin orani1935 57 325 16 255 73 580 16 157 450 0 461945 40 076 9 337 49 413 18 790 174 0 261950 72 604 0 72 604 20 947 188 0 351955 51 983 24 720 76 703 24 064 763 0 321960 32 944 54 941 87 885 27 754 820 0 321965 34 330 44 934 79 234 31 391 421 0 25 Turkiye de Gurculer daginik bir sekilde yasamalarina ragmen genel olarak iki ana bolgede yogunlasmaktadir Karadeniz Bolgesi Basta Artvin Ordu Samsun Giresun Amasya Sinop Tokat olmak uzere Karadeniz bolgesinde yer alan iller ve ilceler Marmara Bolgesi Cogunluk Sakarya Bursa Kocaeli Duzce Balikesir Yalova olmak uzere Marmara bolgesi ve cevresindeki iller ve ilceler Artvin Gurculeri Artvin Okrugu nun etnografik haritasi 1886 Gurculer Turkler Lazlar ErmenilerArtvin de Gurcu bir aile Klarceti ve Savseti Gezi Gunlukleri 1904 Niko Marr Artvin Gurculeri yasadiklari bolgede otokton olup geleneksel olarak Merkez Borcka Murgul Savsat ve Yusufeli ilcelerinde yogunlasmaktadir Artvin mutasarrifi tarafindan 1922 yilinin Haziran ayinda duzenlenen cetvellere gore Merkez Borcka Savsat Hopa Arhavi Ardanuc kazalari ve bunlara bagli nahiyelerinin nufuslari asagidaki gibidir Artvin Turk Gurcu Hemsin LazMerkezArdanuc 7 709 0 0 0Berta 1 122 0 0 0Sirya 1 528 0 0 0Savsat 6000 2400 0 203Merya 8539 1 150 0 0Imerhev 0 7 134 0 0Borcka 0 5 433 745 850Maradid 0 1 333 0 0Macahel Macahalis 0 1 480 0 0Murgul 0 1 560 0 150Hopa 1 000 150 2000 4 500Kemalpasa 0 0 750 1500Arhavi 750 950 600 4 250Toplam 26 648 21 590 4 095 11 453 Artvin ilinde yasayan Gurculer bolgenin yerli haklarindan biri olup gecmiste Tao Klarceti olarak adlandirilan daha genis bir cografyanin parcasiydilar Nitekim bugunku Ardahan ilinde ve Erzurum ile Kars illerinin kuzey kisimlarida Artvin ve cevresindeki yer adlarinin cogu Gurcuce ve bir kismi da Lazca ve Ermenice idi Bu yer adlarinin cogu ilk kez 1925 te Artvin il meclisinin karariyla degistirildi Yer adlarinin degistirilmesinden hemen sonra Artvin il meclisi 1927 de il dahilinde Gurcucenin konusulmasini da yasakladi Artvin de yer adlarinin degistirilmesi 1959 ile 1964 yillarinda ve daha sonra da devam etmistir Nisanyan 2011 tarihli calismasinda 500 Gurcuce ve Lazca cografi adin Turkceye donusturuldugunu tahmin etmektedir 2023 yili Index Anatolicus verilerine gore ise bu sayi 512 Gurcuce ve 197 Lazca olmak uzere toplamda 709 dur Turkiye de yeniden adlandirilan Gurcuce ve Lazca yer adlari Muhacir Gurculer Curuksulu Ali Pasa Tavdgiridze ve askerleri 93 Harbi sonrasinda Muhacir Gurculerin yerlesmesinde rol aldi Cveneburi Gurcuce ჩვენებური kokleri bugunku Gurcistan in guneybatisi veya Turkiye nin kuzeydogusuna dayanan ve Turkiye de yasayan muhacir Gurculere verilen isimdir Gurcuce de bizden olan bizim gibi olan anlamina gelir Musluman Gurculerin bu adlandirmayi kendilerini Hristiyan Gurculerden Musluman Turklerden ve yerlesik Musluman Gurculerden ayirmak icin kullandigi sanilir Cveneburiler geleneksel olarak Sunni Islam in Hanefi mezhebindendir Ilk goc dalgasi 1828 1829 Osmanli Rus Savasi nda Osmanli egemenligi altindaki Gurcistan topraklarinin Carlik Rusya sinin eline gecmesinden sonra gerceklesti Asil buyuk goc dalgasi ise 1877 1878 Osmanli Rus Savasi nin 93 Harbi ardindan basladi Rusya ve Osmanli Devleti arasindaki goc anlasmasiyla baslayan ve bu anlasmanin yenilenmesiyle suren goc doneminde Musluman Gurculer Artvin Acara Ardahan Samtshe Asagi Guria bolgelerinden Osmanli topraklarina goc ettiler Goc ettikleri bolgelerin buyuk bolumu neredeyse nufussuz kaldi Mahaceret veya Muhaciroba მუჰაჯირობა olarak da bilinen bu goc sirasinda bugunku Kobuleti den goc edenler kendilerini Curuksulu Curuksulebi Batum dan goc edenler Batumlu Batumeli Yukari Acara ve Asagi Acara sancaklarindan goc edenler Acarali Acareli Macaheli den goc edenler Macahelli Macahleli olarak adlandirdilar Gurcu Katolikleri Gurcu Katolik kilisesi korosu 1924 Katolik Gurculer 1828 1829 Osmanli Rus Savasi sonrasinda Rusya nin Meshet Cavaheti bolgesini ele gecirmesiyle Osmanli topraklarina goc etmistir 1861 yilinda Gurcu rahip Petre Hariscirasvili onderliginde Istanbul da bir kilise kuran toplulugun nufusu 6 7 Eylul Olaylarindan sonra gerceklesen dis gocler sebebiyle azalmistir 19 ve 20 yuzyillarda Istanbul kent hayatinda gorunurlukleri daha fazla olan Katolik Gurculer her yil sehrin sokaklarinda Gul Panayiri adi verilen muzikli kutlamalar duzenlenmekteydi Eski yillarda daha buyuk bir topluluk oldugu bilinen Katolik Gurculer gunumuzde Sisli Gurcu Katolik Kilisesi Vakfi ile faaliyetlerine devam etmektedir Gurcu Yahudileri Kizil Ordu Subat 1921 de Gurcistan i isgal ederek bolgeden toplu bir goce yol acti ve bir kisim Yahudi esas olarak 1880 lerden beri bir Gurcu Yahudi cemaatinin var oldugu Istanbul a yerlesti Bu donemde goc edenlerin sayisinin bin kadar oldugu ifade edilmektedir Bugun sayilari azalan Gurcu Yahudileri ayri bir cemaat olarak yasamakta ve ibadetlerini Or Hodes Sinagogu nda yapmaktaydilar Bu cemaatin buyuk kismi daha sonra Israil ve bazi bati ulkelerine goc etmistir Tarihi kayitlara gore Istanbul disinda Trabzon da yasayan ve ticaretle ugrasan bir topluluk daha bulunmaktaydi Turk Yahudi toplumunun periyodik yayini olan Salom gazetesine gore Turkiye Yahudileri arasinda Cikvasvili Eluasvili Elvasvili Ibrahimzade muhtemelen Abramidze den Ishakzade muhtemelen Isakadze den gibi Gurcu kokenli soyadlarina rastlanmaktadir Ticaretle ugrasan Gurcistan gocmeni Yahudilerin tekstil sektorunde varlik gosterdigi bilinmektedir 1940 li ve 1950 li yillarda Istanbul da kurulan Cikvasvili Mensucat Fabrikasi Ayvansaray ve Haskoy Yun Iplik Fabrikasi bu isletmeler arasinda yer almaktaydi Gurcistan Gurculeri Bu grup SSCB nin yikilmasindan sonra genellikle calisma amaciyla Turkiye de bulunan Gurcistan vatandasi Gurculeri ifade etmektedir Gurcistan vatandaslari gunumuzde Turkiye de en buyuk yabanci is gucunu olusturan gruplardan biri olarak ifade edilmektedir Dini mensubiyet bakimdan Turkiye deki diger Gurculere gore farklilik arz eden bu grubun yaygin dini inanci Ortodoks Hristiyanliktir Gurcu Ortodoks Kilisesi nin Turkiye de herhangi bir tuzel kisiligi olmamasi sebebiyle dini hizmetler Fener Rum Patrikhanesi araciligiyla gerceklestirilmektedir Ibadetleri Fener Rum Patrikhanesi tarafindan Gurcu cemaatinin kullanimina tahsis edilen Istanbul un Edirnekapi semtindeki Aya Yorgi Kilisesi nde yapilmaktadir Egitim1914 te Istanbul da yayimlanan Patara Kartuli Anbani Kucuk Gurcu Alfabesi adli ders kitabi Turkiye de anadilinde egitim hakkinin ozneleri Lozan Antlasmasi uyarinca azinlik olarak kabul edilen gayrimuslim Turk vatandaslari olarak belirlenmistir Fakat bu kapsam uygulamada uzun yillar Ermeni Rum ve Yahudi azinliklarla sinirlandirilmistir Diger etnik gruplar icin anadilde egitim yapilmamaktadir Milli Egitim Bakanligi 2014 yilinda Yasayan Diller ve Lehceler dersi kapsaminda Gurcuce mufredati kabul etmis ve bu sayede 5 6 7 ve 8 siniflarda Gurcucenin secmeli ders olarak okutulmasi mumkun olmustur Bunu takiben Sakarya ve Artvin illerinde Milli Egitim Bakanligi na bagli okullarda Gurcuce siniflar acilmistir Bu uygulamadan once Gurcuce cesitli dernek ve vakiflarin bunyesinde kurs seviyesinde ogretilmekteydi Ayrica Gurcuce Turkiye de yuksekogretim duzeyinde Gurcu Dili ve Edebiyati adiyla dort universitede lisans bolumu olarak mevcuttur Osmanli doneminde ise Gurcuce egitim konusunda Gurcu Katolikleri oncu faaliyetler ustenmistir Istanbul da bulunan Gurcu Katolik Manastiri 19 yuzyilin sonlarinda ve 20 yuzyilin ilk yarisinda Hristiyan ve Musluman Gurculerin kultur ve egitim merkezi haline gelmistir Salva Vardidze nin onculugunde 1911 yilinda manastirda Gurcu Kulubu acildi Burada toplantilar ve bulusmalar gerceklesiyordu Osmanli ulkesinde yasayan Musluman Gurculer icin okuryazarligi yayma derneginin programi hazirlandi 1914 yilinda Gurcuce okulun acilmasina da karar verildi Burada ayni yil Osmanli ulkesinde yasayan Gurculer icin Deda Ena Anadili adli kitabin ozel bir baskisi da yapildi Patara Kartuli Anbani Kucuk Gurcu Alfabesi adli kitabin kapaginda Osmanli Gurculeri icin hazirlanmis ve basilmistir ibaresi yer aliyordu Gurcu Katolik toplumunun Beyoglu Papazkoprusu mevkiinde 1870 1914 yillari arasinda faaliyet gosteren Saint Joseph adli bir okulu da bulunmaktaydi Dil Imerhev diyalektinin konumu Gurcucenin diyalektleri konusunda farkli siniflandirmalar soz konusu olsa da Turkiye de geleneksel olarak Gurcucenin guneybati diyalektleri konusulmaktadir Gerek Artvin Gurculeri gerekse muhacir Gurculerin kullandigi diyalektler Gurcucenin guneybati grubu icinde siniflandirilmaktadir Gurcucenin 18 diyalekte sahip oldugunu one suren siniflandirmaya gore Artvin de yerlesik olarak konusulan Gurcuce Imerhevi diyalekti adi altinda anilmaktadir Bunun disinda muhacir Gurculer arasinda Acara diyalekti de yaygindir 10 yuzyila tarihlenen Gurcuce kitabe Doliskana Kilisesi Artvin Turkiye de Gurcuce buyuk olcude okuma yazma duzeyinde olmayip sozlu olarak aktarilmaktadir Tarihi kayitlara gore muhacir Gurculer arasinda Gurcuce okuma yazma bilenler Curuksu Kobuleti gocmenleriydi Musluman Gurculer arasinda dedabruli tsera kocakari yazisi adi verilen bir yazi formu mevcuttu Nitekim Eugene Dallegio Istanbul Gurculeri adli kitabinda bu durumdan bahsetmektedir Turkiye de bu yazi biciminden gunumuze kalmis bilinen tek ornek Fatsa nin Kabakdagi koyunde bir evin sominesi uzerine oyulmus olarak bulunmaktadir bu yazi 1899 1900 tarihlidir Turkiye de Gurcu dilinin bilinen ilk yazili kayitlari ise Orta Cag donemine tarihlenmektedir Gurcu tarih yaziminda Tao Klarceti olarak isimlendirilen bolgede Artvin Ardahan ve kismen Kars ile Erzurum yer alan Orta Cag dini yapilarinda Bana Ishani Oski Handzta Parhali Doliskana vb Gurcuce kitabelerle karsilasmak mumkundur KulturCveneburi dergisinin Stockholm de cikan 2 3 birlesik sayisi Turkiye Gurculeri arasinda bazi halk kulturu ogeleri yuzyillarca korunmus ve gunumuze ulasmayi basarmistir Halk oyunlari halk muzigi sozlu kultur urunleri geleneksel festivaller bunlarin baslica ornekleridir Bu ornekler cogunlukla Gurculerin yerli bir halk olarak yasadigi Artvin bolgesinde daha canlidir Gurculer arasinda cok sesli polifonik muzik binlerce yildir var olan bir gelenektir Bu muzik gelenegi Hristiyanlik oncesi doneme dayanir Turkiye Gurculeri arasinda cok sesli sarki soyleme gelenegini devam ettiren bir topluluk olan Macahela Yaslilar Coksesli Korosu 2015 yilinda UNESCO tarafindan Somut Olmayan Kulturel Miras kapsaminda Yasayan Insan Hazinesi olarak tescil edilmistir Artvin in Camili Macahel koyu sakinlerinden olusan yaslilar korosu 2001 yilinda kurulmustur Geleneksel Gurcu muzigini gunumuze tasiyan sanatci ve topluluklar arasinda Bayar Sahin Erol Alkan Gurcu Sanat Evi Cok Sesli Korosu Samida grubu yer almaktadir Ayrica Kazim Koyuncu Kardes Turkuler Marsis gibi cesitli sanatcilarin ve muzik topluluklarinin repertuvarinda da Gurcu muzigi yer almaktadir Marioba ve Satave gibi halk festivalleri ile Rumi takvime gore eski yilbasi olan Kalandar Turkiye Gurculeri arasinda kutlanmaktadir Geleneksel senliklerde Artvin bolgesinde bir tur koy seyirlik oyunu olan Berobana yasatilmaktadir Turkiye Gurculeri arasinda geleneksel halk kulturu disinda bazi entelektuel faaliyetler de mevcuttur Bunlar arasinda yayincilik faaliyetleri onemli yer tasir Turkiye de Turkce yayimlanan ilk Gurcu kulturu dergisi olan Cveneburi ilk defa 1977 yilinda Stockholm de Gurcu Kultur Dernegi nin Georgiska Kulturforeningen yayin organi olarak Sanver Akin Salva Tevzadze tarafindan yayimlanmistir Derginin alti ve yedinci sayilari ise 1979 yilinda Ahmet Ozkan Melasvili tarafindan Istanbul da basilmistir 1980 yilinda Ahmet Ozkan Melasvili nin katledilmesinden sonra derginin yayini durmustur Cveneburi ikinci doneminde 1993 2006 arasinda ise 59 sayi cikmistir Derginin ikinci sayidan itibaren yayin yonetmeni Fahrettin Ciloglu dur Ciloglu 1996 da 19 21 birlesik sayisini Ocak Haziran cikardiktan sonra editorlugu birakinca Osman Nuri Mercan derginin sahibi ve sorumlu muduru olmustur Kesintili bicimde cikan dergi 2006 yilinda 58 59 birlesik sayisinda kapanmistir Turkce olarak yayimlanan bir diger Gurcu kultur dergisi Mamuli adini tasir Istanbul da Ocak 1997 Mayis 1998 arasinda cikan dergi Cveneburi Dergisinin editorlugunden ayrilan Fahrettin Ciloglu nun girisimiyle cikmistir 5 sayi cikarabilen dergi ekonomik nedenlerden dolayi kapatildi Pirosmani Turkiyeli Gurculerin yayimladigi bir diger dergidir Iki dilde Turkce ve Gurcuce olarak yayimlanan dergi 2007 ile 2010 yillari arasinda 11 sayi yayimlanmistir Dergi yayinciligi disinda telif ve ceviri kitap faaliyetleri de mevcuttur Ilk kez Niyazi Ahmet Banoglu tarafindan baslatilan Gurcu edebiyatindan Turkceye yapilan ceviri faaliyetleri Hayri Hayrioglu ve Fahrettin Ciloglu nun cevirileriyle devam etmistir Parna Beka Cilasvili ve Parna Beka Ciladze adlarini da kullanan Ciloglu Nodar Dumbadze Otar Ciladze Dato Turasvili Erlom Ahvlediani Miheil Cavahisvili Cemal Karchadze gibi yazarlar basta olmak uzere pek cok yazarin eserini Turkce yazina kazandirmistir Ote yandan Besir Fuad Samipasazade Sezai Nahid Sirri Ahmet Hamdi Tanpinar Zuhal Kuyas Zulfu Livaneli Reha Magden ve Perihan Magden gibi Turkce yapitlar ureten Gurcu kokenli Turkiyeli yazarlarin eserleri de Turk Edebiyati icerisinde degerlendirilmektedir Turkiye de Gurcu MirasiOrta Caga ait Gurculerden kalma cok sayida onemli kulturel anit tarihi Tao Klarceti Kralligi topraklarinda bulunur Bunlarin cogu gunumuzde harabe halindedir Orta Cag Gurcu mimarisinin en onemli anitlari arasinda kiliseler manastirlar kopruler ve kaleler yer alir Bu yapilarin en cok bilinenleri Handzta Hahuli Anca Oski Ishani Bana Parhali Doliskana Othta Eklesia Opiza Parehi ve Tbeti manastir ve kiliseleridir Ayrica Artvin Nigali vadisi cevresinde 19 yuzyila tarihlenen Iremeti Camii ve Hertvisi Camii gibi Gurcu Islam mimarisi ornekleriyle de karsilasmak mumkundur Turkiye nin kuzeydogusu disinda Istanbul Trabzon ve Hatay da da bazi tarihi yapilar mevcuttur Oski Manastiri Erzurum Hahuli Manastiri Erzurum Doliskana Manastiri Artvin Parhali Manastiri Artvin Ishani Manastiri Artvin Tbeti Manastiri Artvin Othta Eklesia Artvin Handzta Manastiri Artvin Ahaldaba Yeni Rabat Kilisesi Artvin Bana Manastiri Erzurum Kaci Kalesi Ardahan Gurcu Kilisesi Ani Kars Nuka Kilisesi Artvin Opiza Manastiri Artvin Ali Manastiri Ardahan Ekeki Kilisesi Erzurum Tskarostavi Kilisesi Ardahan Urta Kilisesi Ardahan Guguba Kilisesi Ardahan Zegani Kilisesi Ardahan Bomonti Gurcu Katolik Kilisesi Istanbul II Solomon un mezari Trabzon Hertvisi Camii Artvin Iremeti Iremit Camii Artvin Ayrica bakinizCveneburi Tao Klarceti Doliskana yazitlari Turkiye deki Gurcu kiliseleri listesiKaynakcaWikimedia Commons ta Turkiye Gurculeri ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir 6 Haziran 2008 26 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Ocak 2022 Ayliffe Rosie 2003 The Rough Guide to Turkey Rough Guides ISBN 9781843530718 19 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ocak 2022 a b c d e f g h Fidan M Emir 2023 Turkiye deki Gayrimuslim Gurcu Topluluklari Uzerine Genel Bir Bakis Serter Yelda Ed Gecmisten Gunumuze Azinliklar ve Etnik Gruplar Kimlik Etnisite Kultur Nobel Akademik Yayincilik ss 215 228 ISBN 978 605 71746 7 3 a b 1 Fahrettin Ciloglu Gurculerin Tarihi Turkiye Gurculeri 1993 Istanbul s 76 Sinclair T A 1989 Eastern Turkey An Architectural and Archaeological Survey Volume II Ingilizce ISD LLC s 40 ISBN 1904597734 20 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Haziran 2022 Stokes Jamie 2009 Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East Infobase Publishing ISBN 9781438126760 19 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ocak 2022 Fuat Dundar Turkiye Nufus Sayimlarinda Azinliklar 2000 Peter A Andrews Rudiger Benninghaus 1989 Ethnic Groups in the Republic of Turkey Ingilizce Reichert s 174 23 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2022 Stokes Jamie 2009 Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East Infobase Publishing ISBN 9781438126760 19 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ocak 2022 Khalvashi Tamta 2009 Ziyareti imagined sacred places and cultural transmission among Georgians in Turkey Anthropology of the Middle East Berghahn Books Inc ss 84 96 Erisim tarihi 19 Ocak 2022 olu kirik baglanti Artvin Livasi nin Anavatan a Katilisi Sirasindaki Durumuna Iliskin Belgeler 16 Agustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ankara Universitesi Turk Inkilap Tarihi Enstitusu Ataturk Yolu Dergisi Mayis 2008 s 95 102 Belge Ankara Universitesi Turk Inkilap Tarihi Enstitusu Arsivi Kutu 96 Gomlek 10 Belge 10 a b Taner Artvinli Artvin Yer Adlari Sozlugu 2013 s 19 21 ISBN 9786055708856 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye 2010 s 93 ISBN 9789944197526 Koylerimiz Ankara 1968 790 sayfa Nisanyan Sevan 2011 PDF Istanbul TESEV Demokratiklesme Programi 25 Subat 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Subat 2019 Index Anatolicus nisanyanmap com 3 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Subat 2023 Kaya Onder 9 Ocak 2013 24 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Ocak 2022 Senyurt Oya 2018 19 Yuzyil Sonlarinda Ferikoy de Bulgar Rahipler Ve Gurcu Rahibeler Arasinda Bilinmeyen Bir Arsa Anlasmazligi Akademik Incelemeler Dergisi Dergipark Erisim tarihi 3 Temmuz 2022 Cemaat Temsilcisi yogun mesaide Agos agos com tr 13 Subat 2015 3 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Temmuz 2022 Georgia Virtual Jewish History Tour 19 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ocak 2022 Turan Resul 2019 Carlik Rusyasi ve Sovyet Birligi nde Gurcu Yahudileri Israiliyat Journal of Israeli and Judaic Studies Academia 3 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2022 Turkoglu Guliz Kutluata Zeynep 9 Mart 2009 Beki Bahar ile Soylesi Turkiye de Yahudi Olmak feministyaklasimlar org 7 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Temmuz 2022 Gurcistan dan gocmen gelen Yahudiler de vardi Ama onlarla arkadaslik yapsak Gurculere gitme yahu Gurcu arkadasi ne yapacaksin derlerdi Halbuki o da Yahudi ben de Yahudi Boyle bir yasantimiz vardi Kilic Sami 2005 Gurculerin Dini Tarihcesi Dini Arastirmalar 8 22 ss 63 74 Erisim tarihi 19 Ocak 2022 Dunden bugune Istanbul ansiklopedisi 3 Kultur Bakanligi 1993 s 453 3 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Temmuz 2022 Bunlar dinsel torenlerini Gurcuce olarak Beyoglu ndaki Or Hodes Sinagogu nda yapiyorlardi Musevi Gurculer de Istanbul dan goc ederek Israil e ve bazi Bati ulkelerine gitmislerdir Osmanli Doneminde Trabzon da Yasayan Gurculer Chveneburi chveneburi net 25 Kasim 2008 26 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Temmuz 2022 Besalel Yusuf 9 Ocak 2008 Salom salom com tr 22 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Haziran 2022 Guleryuz Naim 21 Ekim 2020 Soyadlarimiz Asayas Bahlul Bravermen Eliashvili Handeli Kariyo Maya Reismann Salom salom com tr 7 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Haziran 2022 Penso Betsy 6 Ocak 2022 Rav Mendy Chitrik Anlatiyor Kendi tarihimizin daha cok farkinda olabiliriz 3 3 Avlaremoz avlaremoz com Erisim tarihi 7 Haziran 2022 Erdin Murat 24 Nisan 2017 Tam Turk isi Murekkep haber murekkephaber com 8 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Haziran 2022 Rus Gurcistan gocmeni Avram Elvasvili ve ailesi 1900 lerin basinda Turkiye ye goc etmis ve Talimhane de corap uretimine baslamis 1953 te bir iplik fabrikasi kurulmus Kadak Selale 19 Ocak 2002 Guneydogu ya yatirim yaptigina bin pisman Sabah arsiv sabah com tr 22 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Haziran 2022 baska fabrikalarin ipliklerine de ihracat yolu gorunmus Fabrikanin basinda Gurcu asilli Isvicreli Miko Cikvasvili duruyormus COLAK Mustafa Kemal 17 Mart 2022 5 nesil 100 yildir kumasa dokunuyor Dunya dunya com 17 Mart 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Haziran 2022 Gurcistan dan 1920 li yillarin ortalarinda Istanbul a gocen Yakuppur Ailesi kumas ticareti ile ugras veriyor Goncuoglu Suleyman Faruk 2005 Tarihte Haskoy Haskoy Sutluce ve Halicioglu semtleri monografisi Sinpas Kultur Yayinlari s 217 3 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Temmuz 2022 Ortayli Ilber 2009 Istanbul dan sayfalar Tarih Turkuaz Kitap s 140 3 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Temmuz 2022 Savran Sungur 2015 Marksizm ve Siniflar Dunyada ve Turkiye de Siniflar ve Mucadeleleri Yordam Kitap ISBN 9786059046244 22 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ocak 2022 Fazil Husnu Erdem Bahar Onguc 2021 Suryanice Anadilinde Egitim Hakki Sorunlar ve Cozum Onerileri Erisim tarihi 30 Kasim 2023 Turkiye Cumhuriyeti Anayasasi PDF mevzuat gov tr 1982 7 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 20 Kasim 2023 Turkceden baska hicbir dil egitim ve ogretim kurumlarinda Turk vatandaslarina ana dilleri olarak okutulamaz ve ogretilemez Egitim ve ogretim kurumlarinda okutulacak yabanci diller ile yabanci dille egitim ve ogretim yapan okullarin tabi olacagi esaslar kanunla duzenlenir Milletlerarasi andlasma hukumleri saklidir Agos 2 Ekim 2014 22 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Chveneburi net 8 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Turkiye Ortaokullarinda Gurcuce Dersler Basladi Gurcu org 5 Kasim 2014 olu kirik baglanti Murgul Ortaokulunun Secmeli Gurcuce Dersi Sinifi Ogrencileri Aileleri Ile Birlikte Iki Gunluk Batum Turu Yapti Gurcu org olu kirik baglanti Turkiye de Gurcuce Ogreniminin Gecmisi ve Bugunku Durumu Gurcu org 1 Ocak 2013 8 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Mayis 2022 Turkiye Universitelerinde Gurcu Dili ve Edebiyati Bolumleri gurcu org 7 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Temmuz 2022 Gurcu Dili ve Edebiyati Programi Bulunan Tum Universiteler YOK Atlas yokatlas yok gov tr 7 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Temmuz 2022 Turkiye de Deda Ena nin kisa tarihcesi Tetri Piala Ocak 22 2017 1 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Mayis 2022 Salom 9 Ocak 2013 20 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Dialect varieties Armazi Project 2001 7 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2022 Kikvadze Maia Ocak 2018 LINGUOCULTUROLOGICAL ASPECTS OF THE STUDY OF SAMKHRULI SOUTHERN FLORONYMIC PHRASAL UNITS Honore Champion Ismetzade Doktor Mehmed Arif 2002 Ilk basim 1311 1895 1896 Gurcu Koyleri Fahrettin Ciloglu Sinatle Yayinlari s 55 Eugene Dallegio d Alessio 2003 Ilk olarak 1921 de Kartvelebi Konstantinepolsi adiyla yayinlanmistir Istanbul Gurculeri Sinatle Yayinlari s 22 Gocle gelen Gurcu el yazisi Tetri Piala 2018 Curcumia R Jordania Joseph 1954 2009 Echoes from Georgia seventeen arguments on Georgian polyphony Nova Science Publishers ISBN 978 1 60876 477 8 OCLC 432991038 Ivane Javakhishvili 2010 The views and theories of Georgian authors In Rusudan Tsurtsumua and Joseph Jordania editors Echoes from Georgia Seventeen Arguments on Georgian Polyphony collection of essays New York Nova Science pg 19 34 Turkiye de Yasayan Insan Hazineleri Unesco Turkiye Milli Komisyonu Unesco 20 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mayis 2022 01 0087 Macahel Sarki Soyleme Gelenegi UNESCO Turkiye Milli Komisyonu Unesco Erisim tarihi 20 Mayis 2022 Sarayoglu Bayram 13 Agustos 2015 Anadolu Ajansi aa com tr 16 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mayis 2022 MACAHEL YASLILAR KOROSU Arastirma ve Egitim Genel Mudurlugu T C Kultur ve Turizm Bakanligi Erisim tarihi 20 Mayis 2022 chveneburi net 4 Eylul 2006 1 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mayis 2022 1400 rakimli yaylada Turk Gurcu kulturu yasatildi Anadolu Ajansi aa com tr 30 Temmuz 2017 20 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mayis 2022 Artvin de Kalandar Etkinligi Renkli Goruntulere Sahne Oldu Milliyet milliyet com tr 14 Ocak 2018 20 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mayis 2022 Blasing Uwe 2005 Berobana Berobana Turkiye nin Kuzey Dogu Ucunda Oynanan bir Halk Oyununa Gecici Bir Bakis chveneburi net 24 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mayis 2022 Adem Ozgur 21 Subat 2018 Cveneburi Stockholm 1977 bianet org 3 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Eylul 2019 a b Turkiye de Yayinlanmis Gurcu Kulturel Dergileri gurcu org 24 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mayis 2022 Tekin Gulcicek Gunel 2009 Beyaz soykirim Turkiye nin asimilasyon ve dilkirim politikalari Belge Yayinlari s 226 ISBN 9753444311 20 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mayis 2022 Fidan M Emir 2017 Nigali Vadisi Camilerinin Ic Mekan Tasarimi Uzerine Bir Arastirma DOKAP Bolgesi Uluslararasi Turizm Sempozyumu Bildiriler Kitabi Karadeniz Teknik Universitesi s 37 26 Subat 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Subat 2023