Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
II. Tuthaliya, MÖ 14. yüzyılın ortalarında hüküm sürmüş Hitit kralıdır. Kral I. Arnuvanda’nın oğlu, I. Şuppiluliuma’nın babasıdır.
| II. Tuthaliya | |
|---|---|
| Hitit Kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 14. yüzyıl ortaları |
| Önce gelen | I. Arnuvanda |
| Sonra gelen | Genç Tuthaliya(?) veya I. Şuppiluliuma |
| Eş(ler)i | Hašnuhepa |
| Çocuk(lar)ı | Genç Tuthaliya, I. Şuppiluliuma |
| Babası | I. Arnuvanda |
| Annesi | Taduhepa |
| Hitit kralları listesi |
|---|
| Hititler-Dönemler MÖ 23. yüzyıl- MÖ 12. yüzyıl (Orta kronoloji) |
Hatti Kralları (Beylikler Dönemi) |
| Pamba |
| Pithana |
| Piyusti |
| Anitta |
Eski Krallık MÖ 17. yüzyıl - MÖ 16. yüzyıl |
| Labarna |
| I. Hattuşili |
| I. Murşili |
| I. Hantili I. Zidanta Ammuna I. Huzziya Telepinu |
Orta Krallık MÖ 15. yüzyıl |
| Alluvamna |
| Tahurvaili |
| II. Hantili |
| II. Zidanta |
| II. Huzziya |
| I. Muvatalli |
Yeni (Büyük) Krallık Dönemi MÖ 14. yüzyıl - MÖ 12. yüzyıl |
| I. Tuthaliya |
| I. Arnuvanda |
| II. Hattuşili(?) |
| II. Tuthaliya |
| Genç Tuthaliya(?) |
| I. Şuppiluliuma |
| II. Arnuvanda |
| II. Murşili |
| II. Muvatalli |
| III. Murşili |
| III. Hattuşili |
| IV. Tuthaliya |
| Kurunta(?) |
| III. Arnuvanda |
| II. Şuppiluliuma |
Kimliği
Tuthaliya isimli Hitit kralları üzerindeki belirsizliklerden dolayı bu kralların numaralandırılmasında çelişkiler doğmuştur. Eski Hitit döneminde hüküm sürmüş olduğu düşünülen ancak sonradan mevcut olmadığı anlaşılan başka bir Tuthaliya yüzünden, 14. yüzyılda hüküm sürmüş olan iki adet Tuthaliya isimli Hitit kralı eski kaynaklarda II. ve III. Tuthaliya diye geçer. Kimi yeni kaynaklarda da karışıklığa mahal vermemek için birincisi I/II. Tuthaliya, ikincisi de II/III. Tuthaliya diye belirtilir.
Ayrıca, II. Hattuşili diye bir Hitit kralının var olduğunu savunan bazı tarihçiler MÖ 14. yüzyılda iki değil üç adet Tuthaliya isimli Hitit kralı olduğunu ve II. Hattuşili'nin, I. Tuthaliya'dan sonra, ama ilave edilen bir II. Tuthaliya'dan önce hüküm sürdüğünü öne sürerler. Bu görüşü savunanlar I. Arnuvanda'nın ardılı olan Tuthaliya için III. Tuthaliya ismini kullanmaktadır.
II. Tuthaliya’nin prensken kullandıgı Hurrice ismi Tašmi-šarri’dir.
Hükümdarlığı
Tahta babası I. Arnuvanda'nın ölümüyle çıkmıştır. Mevcut dokümanlardan II. Tuthaliya döneminde Hitit devletinin her yönde ayaklanma ve saldırılara maruz kaldığı ve kralın neredeyse bütün zamanını çeşitli cephelerdeki düşmana karşı yaptığı seferlere ve Hitit devlet otoritesini tekrar yerleştirmeye harcadığı anlaşılmaktadır.
III. Hattuşili dönemine ait bir dokümanda, tahminen II. Tuthaliya dönemine atıfta bulunularak, Hitit devletinin neredeyse dağılma aşamasına geldiği, kuzeydeki Kaşka kavimlerinin Hattuşa’yı yağmalayıp Kızılırmak'ın güneyine kadar indiğini, batıdan Arzava’nın, doğudan Azzi ve ’nın saldırdığı, güneyde ise düşmanın Kizzuvatna’ya kadar ilerlediği belirtilmektedir.
II. Tuthaliya hakkında bilgi sağlayan en önemli kaynaklardan biri, oğlu I. Şuppiluliuma’nın seferlerinin anlatıldığı dokümandır. Yer yer hasarlı olan dokümandan, Hattuşa’nın Hitit kontrolünden çıktığı dönemde, Tuthaliya’nın seferlerini Samuha şehrinden yönettiği anlaşılır. Kaşka kavimlerine karşı çeşitli başarılı seferler yaptığı, bir seferinde 9 kabilelik bir grubu, baska bir seferinde 12 kabilelik bir grubu yendiği belirtilmiştir.
Batı Anadolu’da Hitit topraklarını sürekli taciz eden Masa ve Kammala ülkelerine karşı caydırıcı seferler yapar. Ancak Batı Anadolu’nun büyük bir kısmına hakim durumda bulunan Arzava ülkesi, dedesi I. Tuthaliya zamanında başarılı seferlerle yıpratılmış olmasına rağmen, bu dönemde oldukça güçlenmiş durumdadır. Amarna'da bulunmuş olan, Arzava kralının Mısır kralı III. Amenhotep'e yazdığı iki adet mektup yaklaşık olarak II. Tuthaliya dönemine tarihlenir ve Hitit devletinin zayıflığı ile ilgili ipuçları verir. Arzava’nın uç bölgelerine Şuppiluluma komutasında seferler de yapılmasına rağmen bunlar sadece Arzava ilerlemesini durdurmaya yeterli olmuştur.
Doğuda Hayasa kralı Karanni ile savaşmıştır ancak mücadelenin neticesi belli değildir. Hayasa ülkesinin tamamen kontrol altına alınmasının oğlu I. Şuppiluliuma zamanında olacaktır.
Oğlu Şuppiluliuma bu seferlerin birçoğunda babasıyla birlikte savaşmış, kimı zaman da babasından ayrı olarak seferlere gönderilmiştir. Bu kaynaklarda iki kez II. Tuthaliya’nın sağlık nedenlariyle Yukarı Ülke’de kalıp sefere çıkamadığından bahsedilir ki bu da kralın bu dönemde ilerlemiş bir yaşta olduğu şeklinde yorumlanabilir.
II. Tuthaliya’nın ne zaman öldüğü ve taht devir tesliminin ne şekilde olduğu tam belli değildir. II. Tuthaliya’nın varisi Genç Tuthaliya olarak bilinen oğludur ancak Şuppiluliuma buna karşı çıkmış, Genç Tuthaliya öldürülmüş ve diğer soyluların da desteğini alan Şuppiluliuma tahta çıkmıştır. Genç Tuthaliya’nın kısa bir süre de olsa krallık yapıp yapmadığı belli değildir.
Ailesi
Babası kral I. Arnuvanda, annesi ise Taduhepa’dır. Eşi Kraliçe Hašnuhepa ve bilinen oğulları Şuppiluliuma ve Şuppiluliuma'nin döneminde kraliyet muhafız birliği komutanlığı (GAL MEŠEDI) yapmış olan Zita’dır. Genç Tuthaliya ise bir cariyeden olan oğludur. Şuppiluluima henüz genç iken Genç Tuthaliya bir süre tahta geçmiş ancak Şuppiluluima daha sonra bunu kabul etmeyip hakkı olan tahtı almıştır.
Notlar
- ^ Bu tarihler takribidir ve "orta" kronolojiye dayanmaktadır: Bryce, s. xv.
Hitit krallarının 'uzun', 'orta' ve 'kısa' kronolojiye göre karşılaştırmalı bir listesi için: Alpaslan, M. (2009) Hititolojiye Giriş, s. 155. - ^ Halen bu görüşü savunan tarihçiler mevcuttur; Beal, R. (2003) “Predecessors of Hattušili I,” s. 15-20 Hittite Studies in Honor of Harry A. Hoffner, Jr. Winona Lake: Eisenbrauns.
- ^ Bu konudaki tartışmaları ve değişik görüşleri özetleyen bir makale için: (İngilizce) de Martino, S. (2010) "Some Questions on the Political History and Chronology of the Early Hittite Empire," Altorientalische Forschungen 37, s. 186-197.
- ^ Haas, V. (1985) “Betrachtungen zur Dynastie von Hattusa im Mittleren Reich (c.1450-1380),” AoF 12: 269-77.
- ^ KBo 4.28
- ^ İlgili paragrafın İngilizce tercümesi için: Bryce, s. 146.
- ^ Bu dokümanın İngilizce tercümesi: "Deeds of Suppiluliuma"
- ^ EA 31-32; metupların İngilizce tercümeleri için: Moran, W. L. (1992) ‘The Amarna Letters,’ s. 101-3.
- ^ Burada Yukarı Ülke ile muhtemelen bu bölgede bulunan Samuha şehri kastedilmektedir.
- ^ Kaynaklar için Genç Tuthaliya maddesine bakınız.
- ^ Bryce, s. 160. Zita’nın Şuppiluliuma ile akrabalığı II. Murşili'nin yıllıklarında belirtilmiştir.
Kaynakça
- Brandau, B. & Schickert, H. (2003) Hititler, Ankara: Arkadaş Yayınları.
- (İngilizce) Bryce, T. (2005) Kingdom of the Hittites, 2nd Edition, Oxford; Oxford University Press.
- (Almanca) Klengel, H. (1999) Geschichte des hethitischen Reichs, Leiden: Brill.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- (İngilizce) *II. Tuthaliya'nın hükümdarlığı4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Bu sayfada III. Tuthaliya olarak yazılmıştır)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
II Tuthaliya MO 14 yuzyilin ortalarinda hukum surmus Hitit kralidir Kral I Arnuvanda nin oglu I Suppiluliuma nin babasidir II TuthaliyaHitit KraliHukum suresiMO 14 yuzyil ortalariOnce gelenI ArnuvandaSonra gelenGenc Tuthaliya veya I SuppiluliumaEs ler iHasnuhepaCocuk lar iGenc Tuthaliya I SuppiluliumaBabasiI ArnuvandaAnnesiTaduhepaHitit krallari listesiHititler Donemler MO 23 yuzyil MO 12 yuzyil Orta kronoloji Hatti Krallari Beylikler Donemi PambaPithanaPiyustiAnittaEski Krallik MO 17 yuzyil MO 16 yuzyilLabarnaI HattusiliI MursiliI Hantili I Zidanta Ammuna I Huzziya TelepinuOrta Krallik MO 15 yuzyilAlluvamnaTahurvailiII HantiliII ZidantaII HuzziyaI MuvatalliYeni Buyuk Krallik Donemi MO 14 yuzyil MO 12 yuzyilI TuthaliyaI ArnuvandaII Hattusili II TuthaliyaGenc Tuthaliya I SuppiluliumaII ArnuvandaII MursiliII MuvatalliIII MursiliIII HattusiliIV TuthaliyaKurunta III ArnuvandaII SuppiluliumaKimligiTuthaliya isimli Hitit krallari uzerindeki belirsizliklerden dolayi bu krallarin numaralandirilmasinda celiskiler dogmustur Eski Hitit doneminde hukum surmus oldugu dusunulen ancak sonradan mevcut olmadigi anlasilan baska bir Tuthaliya yuzunden 14 yuzyilda hukum surmus olan iki adet Tuthaliya isimli Hitit krali eski kaynaklarda II ve III Tuthaliya diye gecer Kimi yeni kaynaklarda da karisikliga mahal vermemek icin birincisi I II Tuthaliya ikincisi de II III Tuthaliya diye belirtilir Ayrica II Hattusili diye bir Hitit kralinin var oldugunu savunan bazi tarihciler MO 14 yuzyilda iki degil uc adet Tuthaliya isimli Hitit krali oldugunu ve II Hattusili nin I Tuthaliya dan sonra ama ilave edilen bir II Tuthaliya dan once hukum surdugunu one surerler Bu gorusu savunanlar I Arnuvanda nin ardili olan Tuthaliya icin III Tuthaliya ismini kullanmaktadir II Tuthaliya nin prensken kullandigi Hurrice ismi Tasmi sarri dir HukumdarligiTahta babasi I Arnuvanda nin olumuyle cikmistir Mevcut dokumanlardan II Tuthaliya doneminde Hitit devletinin her yonde ayaklanma ve saldirilara maruz kaldigi ve kralin neredeyse butun zamanini cesitli cephelerdeki dusmana karsi yaptigi seferlere ve Hitit devlet otoritesini tekrar yerlestirmeye harcadigi anlasilmaktadir III Hattusili donemine ait bir dokumanda tahminen II Tuthaliya donemine atifta bulunularak Hitit devletinin neredeyse dagilma asamasina geldigi kuzeydeki Kaska kavimlerinin Hattusa yi yagmalayip Kizilirmak in guneyine kadar indigini batidan Arzava nin dogudan Azzi ve nin saldirdigi guneyde ise dusmanin Kizzuvatna ya kadar ilerledigi belirtilmektedir II Tuthaliya hakkinda bilgi saglayan en onemli kaynaklardan biri oglu I Suppiluliuma nin seferlerinin anlatildigi dokumandir Yer yer hasarli olan dokumandan Hattusa nin Hitit kontrolunden ciktigi donemde Tuthaliya nin seferlerini Samuha sehrinden yonettigi anlasilir Kaska kavimlerine karsi cesitli basarili seferler yaptigi bir seferinde 9 kabilelik bir grubu baska bir seferinde 12 kabilelik bir grubu yendigi belirtilmistir Bati Anadolu da Hitit topraklarini surekli taciz eden Masa ve Kammala ulkelerine karsi caydirici seferler yapar Ancak Bati Anadolu nun buyuk bir kismina hakim durumda bulunan Arzava ulkesi dedesi I Tuthaliya zamaninda basarili seferlerle yipratilmis olmasina ragmen bu donemde oldukca guclenmis durumdadir Amarna da bulunmus olan Arzava kralinin Misir krali III Amenhotep e yazdigi iki adet mektup yaklasik olarak II Tuthaliya donemine tarihlenir ve Hitit devletinin zayifligi ile ilgili ipuclari verir Arzava nin uc bolgelerine Suppiluluma komutasinda seferler de yapilmasina ragmen bunlar sadece Arzava ilerlemesini durdurmaya yeterli olmustur Doguda Hayasa krali Karanni ile savasmistir ancak mucadelenin neticesi belli degildir Hayasa ulkesinin tamamen kontrol altina alinmasinin oglu I Suppiluliuma zamaninda olacaktir Oglu Suppiluliuma bu seferlerin bircogunda babasiyla birlikte savasmis kimi zaman da babasindan ayri olarak seferlere gonderilmistir Bu kaynaklarda iki kez II Tuthaliya nin saglik nedenlariyle Yukari Ulke de kalip sefere cikamadigindan bahsedilir ki bu da kralin bu donemde ilerlemis bir yasta oldugu seklinde yorumlanabilir II Tuthaliya nin ne zaman oldugu ve taht devir tesliminin ne sekilde oldugu tam belli degildir II Tuthaliya nin varisi Genc Tuthaliya olarak bilinen ogludur ancak Suppiluliuma buna karsi cikmis Genc Tuthaliya oldurulmus ve diger soylularin da destegini alan Suppiluliuma tahta cikmistir Genc Tuthaliya nin kisa bir sure de olsa krallik yapip yapmadigi belli degildir AilesiBabasi kral I Arnuvanda annesi ise Taduhepa dir Esi Kralice Hasnuhepa ve bilinen ogullari Suppiluliuma ve Suppiluliuma nin doneminde kraliyet muhafiz birligi komutanligi GAL MESEDI yapmis olan Zita dir Genc Tuthaliya ise bir cariyeden olan ogludur Suppiluluima henuz genc iken Genc Tuthaliya bir sure tahta gecmis ancak Suppiluluima daha sonra bunu kabul etmeyip hakki olan tahti almistir Notlar Bu tarihler takribidir ve orta kronolojiye dayanmaktadir Bryce s xv Hitit krallarinin uzun orta ve kisa kronolojiye gore karsilastirmali bir listesi icin Alpaslan M 2009 Hititolojiye Giris s 155 Halen bu gorusu savunan tarihciler mevcuttur Beal R 2003 Predecessors of Hattusili I s 15 20 Hittite Studies in Honor of Harry A Hoffner Jr Winona Lake Eisenbrauns Bu konudaki tartismalari ve degisik gorusleri ozetleyen bir makale icin Ingilizce de Martino S 2010 Some Questions on the Political History and Chronology of the Early Hittite Empire Altorientalische Forschungen 37 s 186 197 Haas V 1985 Betrachtungen zur Dynastie von Hattusa im Mittleren Reich c 1450 1380 AoF 12 269 77 KBo 4 28 Ilgili paragrafin Ingilizce tercumesi icin Bryce s 146 Bu dokumanin Ingilizce tercumesi Deeds of Suppiluliuma EA 31 32 metuplarin Ingilizce tercumeleri icin Moran W L 1992 The Amarna Letters s 101 3 Burada Yukari Ulke ile muhtemelen bu bolgede bulunan Samuha sehri kastedilmektedir Kaynaklar icin Genc Tuthaliya maddesine bakiniz Bryce s 160 Zita nin Suppiluliuma ile akrabaligi II Mursili nin yilliklarinda belirtilmistir KaynakcaBrandau B amp Schickert H 2003 Hititler Ankara Arkadas Yayinlari Ingilizce Bryce T 2005 Kingdom of the Hittites 2nd Edition Oxford Oxford University Press Almanca Klengel H 1999 Geschichte des hethitischen Reichs Leiden Brill Ayrica bakinizHitit krallari listesi Hitit ImparatorluguDis baglantilar Ingilizce II Tuthaliya nin hukumdarligi4 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bu sayfada III Tuthaliya olarak yazilmistir