Azərbaycanca AzərbaycancaБеларускі БеларускіDansk DanskDeutsch DeutschEspañola EspañolaFrançais FrançaisIndonesia IndonesiaItaliana Italiana日本語 日本語Қазақ ҚазақLietuvos LietuvosNederlands NederlandsPortuguês PortuguêsРусский Русскийසිංහල සිංහලแบบไทย แบบไทยTürkçe TürkçeУкраїнська Українська中國人 中國人United State United StateAfrikaans Afrikaans
Destek
www.wikipedia.tr-tr.nina.az
  • Vikipedi

Lockheed Martin F 35 Lightning II Türkçe F 35 şimşek II JSF Joint Strike Fighter Müşterek Saldırı Uçağı hem h

Lockheed Martin F-35 Lightning II

Lockheed Martin F-35 Lightning II
www.wikipedia.tr-tr.nina.azhttps://www.wikipedia.tr-tr.nina.az

Lockheed Martin F-35 Lightning II (Türkçe: F-35 Şimşek II) (JSF, Joint Strike Fighter; Müşterek Saldırı Uçağı), hem hava üstünlük hem de saldırı görevlerini yerine getirmek ve savaştaki her amaç için farklı uçak geliştirmenin masraflı olmasından dolayı tek bir uçağın tüm görevleri yerine getirmesi amacıyla tasarlanan ve üretilen, 5. nesil, tek kişilik ve tek motorlu, tüm hava koşullarına uygun çok görevli bir Amerikan savaş uçağı ailesidir. Aynı zamanda elektronik harp ve istihbarat, gözetleme, hedef tespit ve keşif (ISTAR) yeteneklerini etkili bir şekilde sağlayabilir. Lockheed Martin, ana ortakları Northrop Grumman ve BAE Systems ile birlikte ana F-35 yüklenicisidir. Uçağın üç ana çeşidi vardır: geleneksel kalkış ve iniş modeli olan F-35A (CTOL), kısa kalkış ve dikey iniş özellikli olan F-35B (STOVL) ve gemiye konuşlu F-35C (CV/CATOBAR).

Lockheed Martin F-35 Lightning II
image
F-35C Lightning II
TürüÇok rollü-hayalet-avcı uçağı
Ulusal kökenimage ABD
ÜreticiLockheed Martin Havacılık
İlk uçuş15 Aralık 2006 (F-35A)
Hizmete girişF-35B: 31 Temmuz 2015 (USMC)
F-35A: 2 Ağustos 2016 (USAF)
F-35C: 28 Şubat 2019 (USN)
DurumuEtkin hizmette
Ana kullanıcıABD Hava Kuvvetleri
ABD Deniz Kuvvetleri
ABD Deniz Piyade Kolordusu
Diğer kullanıcılarBkz. diğer kullanıcılar
Üretim aralığı2006 - günümüz
Üretim sayısı990+ (1 Şubat 2024 itibarıyla)
Program maliyetiUS$ 428.4 milyar (2044 yılına kadar, o yılın dolar ile), operasyonlar ve idame için $1,196.4 milyar (2077'ye kadar, o yılın dolar ile) (2019 tahmini)
Birim maliyetiUçabilir yerel
sürümün maliyeti:
F-35A: $ 77.9 milyon (lot 14)
F-35B: $ 101.3 milyon (lot 14)
F-35C: $ 94.4 milyon (lot 14)
İhracat sürümü fiyatı:
F-35A: $ 133 milyon (uçabilir maliyet, 2018)) - $ 176.5 milyon (tam silahlı, 2018)
F-35I: $ 200 milyon (tam silahlı, 2018)
GelişimiLockheed Martin X-35
DeğişimleriF-35I (İsrail için)
CF-35 (Kanada için)

Uçak, 2001 yılında Müşterek Saldırı Uçağı (JSF) programı geliştiriminde Boeing X-32'yi eleyen bir öntür olan Lockheed Martin X-35'ten sürümlendirilmiştir. Başlangıçta ABD deniz ve hava kuvvetlerindeki F-16, A-10, (F/A-18) (yeni olan E/F "Super Hornet" varyantları hariç) ve AV-8B'leri, İngiltere ise Harrier'ları bu uçak ile değiştirecekti.

NATO ve Birleşik Krallık, İtalya, Avustralya, Kanada, Norveç, Danimarka, Hollanda ve eski ortak Türkiye de dahil yakın ABD müttefiği program ortağı ülkelerden ek ödeneklerle birlikte, geliştirilmesi esas olarak Amerika Birleşik Devletleri tarafından finanse edilmektedir. Başka birçok ülke de uçaktan sipariş etmiş veya sipariş niyetini açıklamıştır. Program, benzeri görülmemiş boyutu, karmaşıklığı, balonlaşan maliyetleri ve çok geciken teslimatları nedeniyle çok fazla incelemenin konusu olmuş ve eleştiri almıştır. Uçağın eşzamanlı üretiminin satın alma stratejisi, geliştirme ve test aşamasındayken, pahalı tasarım değişikliklerine ve iyileştirmelere yol açmıştır.

F-35B, ABD Deniz Piyade Kolordusu'nda Temmuz 2015'te hizmete girmiş, ardından Ağustos 2016'da ABD Hava Kuvvetleri'nde F-35A ve Şubat 2019'da ABD Donanması'nda F-35C hizmete girmiştir. F-35 ilk olarak 2018'de İsrail Hava Kuvvetleri tarafından bir askeri operasyonda kullanılmıştır. ABD, 2044 yılına kadar 2.456 adet F-35'i satın almayı planlamakta ve bu da hava kuvvetlerinin, donanma kuvvetlerinin ve deniz piyadelerinin mürettebatlı taktik hava gücünün büyük bir bölümünü birkaç on yıl boyunca temsil edecektir. Uçağın 2070 yılına kadar etkin olarak kullanılacağı tahmin edilmektedir.

Uçak F-22'de kullanılan teknolojilerden de faydalanılarak üretilmiştir. Radardaki izi F-22 kadar küçük olamasa bile günümüz uçaklarından düşüktür. Bunu sağlamak için silah istasyonları gövdenin içine saklanmış, daha keskin geometriye sahip bir gövde tasarımı yapılmış, kompozit malzemelerin kullanım oranı artmış ve özel RAM (Radar Absorbing Material) boyama yapılmıştır. Uçak gemisi varyantının gemi pistine inip kalkarken, mancınıkla fırlatılabilmesi ve kanca ile yakalanabilmesi için gövde altı sağlamlaştırılmıştır.

Geliştirilmesi

Program kökenleri

F-35, 1980'lerden ve 1990'lardan gelen çeşitli savaş uçağı programlarının birleşmesi şeklinde, ortak bir saldırı uçağı tasarılarının sonucu olarak ortaya çıktı. Ata programlardan biri, 1983'ten 1994'e kadar süren Savunma İleri Araştırma Projeleri Ajansı (DARPA) Gelişmiş Kısa Kalkış/Dikey İniş (ASTOVL) çalışması idi. ASTOVL ile, İngiltere Kraliyet Donanması ve ABD Deniz Piyadeleri (USMC) için bir dikey kalkabilen Harrier modeli geliştirilmesi amaçlanmıştı. ASTOVL'un sınıflandırılmış programlarından biri kapsamında, SSF (Supersonic STOVL Fighter) adında Lockheed Skunk Works tarafından, hem ABD Hava Kuvvetleri (USAF) hem de ABD Deniz Piyadeleri (USMC) için tasarlanmış hayalet tasarımlı bir sesüstü hızlı, kısa kalkış ve dikey iniş yetenekli savaş uçağı için araştırma yapılmıştı ve incelenen önemli bir teknoloji de, şaft tahrikli kaldırma fanı (SDLF, shaft-driven lift fan) sistemi idi. Lockheed'in kavram tasarımı, boş olarak yaklaşık 11.000 kg (24.000 lb) ağırlığında, tek motorlu, kanartlı, delta kanatlı bir uçaktı. ASTOVL projesi, 1993 yılında Uygun Fiyatlı Ortak Hafif Avcı (CALF, Common Affordable Lightweight Fighter) olarak yeniden adlandırıldı ve Lockheed, McDonnell Douglas ve Boeing'i içeriyordu.

1993 yılında, USAF'ın MRF (Multi-Role Fighter) ve ABD Donanması'nın A/F-X (Advanced Fighter-Attack) programlarının iptallerinin ardından Ortak Gelişmiş Saldırı Teknolojisi (JAST, Joint Advanced Strike Technology) programı ortaya çıkmıştı. Nispeten uygun fiyatlı bir F-16 değişimi için bir program olan MRF, F-16 filo kullanımını kolaylaştıran ve böylece hizmet ömrünü uzatan ve F-22 programından bütçe baskısını artıran Soğuk Savaş sonrası savunma kesintileri nedeniyle geriye ölçeklendirilmiş ve ertelenmişti. Başlangıçta Gelişmiş Saldırı (A-X, Advanced-Attack) olarak bilinen A/F-X, 1991'de ABD Donanması'nın bir A-6 değişimi için Gelişmiş Taktik Uçak (ATA, Advanced Tactical Aircraft) programını takip etmesi şeklinde başladı; ortaya çıkan A-12 Avenger II, 1991'de sorunlar ve maliyet aşımları nedeniyle iptal edildi. Aynı yıl, ABD Hava Kuvvetleri'nin Gelişmiş Taktik Savaşçısı (ATF, Advanced Tactical Fighter) programının bir parçası olan Donanma Gelişmiş Taktik Avcısı (NATF, Naval Advanced Tactical Fighter) programının sona ermesi, F-14'ün yerini almak için A-X'e ek savaşçı yetenekleri eklenmesine neden olmuş ve daha sonra A/F-X olarak yeniden adlandırılmıştı. Artan bütçe baskısının ortasında, Eylül 1993'te Savunma Bakanlığı'nın (DoD) aşağıdan yukarıya incelemesi (BUR, Bottom-Up Review), ortaya çıkan JAST programına getirilen uygulanabilir deneyimlerle MRF'lerin ve A/F-X'in iptallerini duyurdu. JAST'nin amacı yeni bir uçak geliştirmek değil, bunun yerine gereksinimleri geliştirmek, teknolojileri olgunlaştırmak ve gelişmiş hava saldırı harpleri için kavramlar göstermekti.

JAST programı ilerledikçe, 1996 yılına kadar kavram gösterici uçak ihtiyacı ortaya çıkacak ve bu da ASTOVL/CALF'ın tam ölçekli uçuş göstericisi aşamasına denk gelecekti. Çünkü ASTOVL/CALF kavramı JAST tüzüğüyle uyumlu göründüğü için, iki program sonunda 1994 yılında JAST adı altında birleştirildi ve program şu anda ABD Hava Kuvvetleri, ABD Deniz Piyade Kolordusu ve ABD Deniz Kuvvetleri'ne hizmet etmektedir. JAST daha sonra 1995 yılında McDonnell Douglas, Northrop Grumman, Lockheed Martin ve Boeing tarafından STOVL başvuruları ile birlikte Müşterek Saldırı Uçağı (JSF, Joint Strike Fighter) olarak yeniden adlandırıldı. JSF'nin sonunda Harrier, F-16, F/A-18, A-10 ve F-117 de dâhil ABD ve müttefiklerinin envanterindeki çok sayıda çok rollü ve saldırı uçaklarının yerini alması bekleniyordu.

Uluslararası katılım, Birleşik Krallık'ın ASTOVL programına katılımı ile başlayan JSF programının kilit bir yönüdür. F-16 ve F/A-18'i kullanan ve hava kuvvetlerinin modernizasyonuna ihtiyaç duyan birçok uluslararası ortak, JSF'ye ilgi duyuyordu. Birleşik Krallık, JAST/JSF'ye 1995 yılında kurucu üye olarak katılmış ve böylece JSF programının tek 1. seviye ortağı olmuştur. İtalya, Hollanda, Danimarka, Norveç, Kanada, Avustralya ve Türkiye, Kavramsal Gösterim Aşaması (CDP, Concept Demonstration Phase) sırasında programa katılmış ve İtalya ve Hollanda 2. seviye ortaklar ve diğer geri kalanlarda 3. seviye ortaklardı. Sonuç olarak, uçak uluslararası ortaklarla işbirliği içinde geliştirilmiş ve ihracata hazır hale gelmiştir.

Gerekliliği

F-35, 2040'lı yıllarda dünyanın en önde gelen avcı uçağı olması için tasarlanmıştır. Ayrıca havadan-havaya yeteneği olarak F-22'den sonra gelen tek uçak olarak da planlanmıştır. F-35 tasarlanırken istenilen özellikler ise şunlar olmuştur: geçmişteki avcılardan dört kat daha fazla etkili havadan havaya mücadele, sekiz kat daha etkili karaya saldırı, üç kat daha etkili stratejik keşif ve hava savunması. Manalı olarak bu yetenekleri geçmişte kalan uçaklardan daha küçük radar izi (RCS değeri) ve daha uzun menzille yerine getirmeliydi. Ayrıca NATO ülkelerindeki F-16'ların yerini doldurabilecek yeni bir ticari savaş uçağına ihtiyaç vardı. Diğer ülkelere F-22 satışı olmadığından doğal olarak talep bu uçağa yönlenecekti.

Adlandırma

Lockheed'in II. Dünya Savaşındaki P-38 Lightning ve Soğuk Savaş döneminde İngiliz Uçak Kurumunun (BAC) ürettiği "Electric Lightning" uçaklarının onur ve şerefine, ABD Hava Kuvvetleri (USAF) tarafından 7 Temmuz 2006'da resmî olarak uçağın ismi F-35: Lightning-II olarak açıklanmıştır. Seçim listesinde bulunmuş diğer isimler Kestrel, Phoenix, Piasa, Black Mamba ve Spitfire II'dir.

JSF yarışması

Boeing ve Lockheed Martin 1997'nin başlarında Kavramsal Gösterim Aşaması için seçildiler ve kavramsal gösterim uçakları sırasıyla X-32 ve X-35 olarak belirlenmiş; McDonnell Douglas takımı elenmiş ve Northrop Grumman ve British Aerospace, Lockheed Martin takımına dâhil olmuştu. Her kuruluş, geleneksel kalkış ve iniş (CTOL), uçak gemisine konuşlandırılabilir (CV) ve kısa kalkış ve dikey iniş modeli göstermek adına iki öncültür hava aracı üretecekti. Lockheed Martin'in tasarımı, ASTOVL/CALF programı kapsamında yürütülen SDLF (şaft tahrikli kaldırma fanı) sistemi üzerindeki çalışmalardan yararlanacaktı. X-35'in STOVL işlemini etkinleştiren kilit bir yönü olan SDLF sistemi, tahrik milini türbinlere bağlayan ve böylece motorun döner nozulundan gelen itişi artıran bir debriyaj takılarak etkinleştirilebilen ön merkez gövdesindeki kaldırma fanından oluşmaktaydı. Convair Model 200, ve Yakovlev Yak-141 gibi benzer sistemleri içeren önceki uçaklardan yapılan araştırmalar da dikkate alınmıştı. Buna karşılık, Boeing'in X-32 tasarımı, STOVL işlemine girerken arttırılmış turbofanın yeniden yapılandırılacağı doğrudan kaldırma sistemini kullandı.

image
X-35B, Edwards Hava Kuvvetleri Üssü üzerinde uçarken

Lockheed Martin'in ortak stratejisi, CTOL türü için STOVL türünün SDLF'sini (şaft tahrikli kaldırma fanı) bir yakıt deposu ile ve döner kıç nozulunu iki boyutlu bir itki taşıyıcı yönlendirme nozulu ile değiştirmekti. Bu, STOVL ve CTOL türleri için aynı aerodinamik yapılandırmalara izin verirken, CV türünün uçak gemisine iniş hızını azaltmak adına genişletilmiş kanatları olacaktı. JAST birleşmesinden kaynaklanan aerodinamik özellikler ve uçak gemisi iniş gereksinimleri nedeniyle, tasarım yapılandırması ASTOVL/CALF'ın kanart üçgen kanat tasarımına kıyasla geleneksel bir kuyruk üzerinde oturacaktı; özellikle, geleneksel kuyruk yapılandırması, uçak gemisi uyumluluğu göz önünde bulundurulmadan tasarlanan ASTOVL/CALF kanart yapılandırmasına kıyasla uçak gemisine iniş için çok daha düşük düzeyde bir risk sunar. Tasarımın bu aşamasında ortaklık hedefi hala çok yüksek olduğundan, bu, üç çeşidin tümü arasında daha büyük bir ortaklığı mümkün kılmıştı. Lockheed Martin'in öntür tasarımları, STOVL gösterimi için X-35B'ye ve uçak gemisi türü (CV) uyumluluk gösterisi için daha büyük kanatlı X-35C'ye dönüştürmeden önce CTOL'u göstermek için X-35A'dan oluşacaktı.

X-35A ilk olarak 24 Ekim 2000'de uçtu ve ses altı ve ses üstü uçuş nitelikleri, kullanım, menzil ve manevra başarımı için uçuş testlerinden geçti. 28 uçuştan sonra uçak, şaft tahrikli kaldırma fanı (SDLF), üç rulmanlı döner modül (3BSM) ve dönüş kontrol kanallarının (RCD) eklenmesi dâhil önemli değişikliklerle STOVL testi için X-35B'ye dönüştürüldü. X-35B, 150 m'den (500 ft) daha kısa bir mesafede kararlı gezinme, dikey iniş ve kısa kalkış gerçekleştirerek SDLF sistemini başarıyla sergileyecekti. X-35C ilk olarak 16 Aralık 2000'de uçtu ve sahada uçak gemisi iniş uygulama testleri gerçekleştirdi.

26 Ekim 2001'de Lockheed Martin kazanan ilan edildi ve Sistem Geliştirme ve Gösterim Sözleşmesi (SDD, System Development and Demonstration) ile ve , uçağın adlı motorunu geliştirmek üzere ayrı ayrı ödüllendirildi. Standart Savunma Bakanlığı numaralandırması ile sıra dışı olan "F-35" ad atamasının, Program Yöneticisi Tümgeneral Mike Hough tarafından yerinde belirlendiği iddia edilmiş; bu, JSF için "F-24" atamasını bekleyen Lockheed Martin için bile sürpriz olmuştur.

Tasarım ve üretim

image
Arnold Mühendislik Geliştirme Merkezi'nin (AEDC) 4.87 metrelik ses ötesi rüzgâr tünelinde bir F-35 rüzgar tüneli test modeli

JSF programı Sistem Geliştirme ve Gösterim aşamasına geçtiğinde, X-35 gösterim tasarımı F-35 savaş uçağını oluşturmak için değişikliğe uğradı. Ön gövde, görev aviyoniklerine yer açmak için 13 cm (5 inç) uzatılırken, yatay dengeleyiciler, denge ve denetimi korumak için 5.1 cm (2 inç) kıç tarafına kaydırıldı. Yön değiştirmeyen sesüstü giriş, dört taraflı bir kukuleta şeklinden üç taraflı bir kukuleta şekline değiştirilmiş ve 76 cm (30 inç) kıç tarafına hareket ettirilmişti. Gövde bölümü daha doluydu, üst yüzey silah koylarını barındırmak için merkez çizgisi boyunca 2.5 cm (1 inç) yükseltildi. X-35 öntürlerinin belirlenmesinin ardından, üç varyant F-35A (CTOL), F-35B (STOVL) ve F-35C (CV) olarak adlandırıldı. Ana yüklenici Lockheed Martin, genel sistem tamamlaması ve son montaj ve kontrolü (FACO, final assembly and checkout) gerçekleştirirken, Northrop Grumman ve BAE Systems, görev sistemleri ve uçak gövdesi için bileşenler tedarik ediyordu.

Bir savaş uçağı sistemlerinin eklenmesi, tasarıma ek ağırlık yarattı. F-35B, büyük ölçüde 2003 yılında silah koylarını, türler arasındaki ortaklığa göre genişletme kararı nedeniyle en yüksek hacmi kazandı; toplam ağırlık artışının %8'in üzerinde 1.000 kg'a (2.200 pound) kadar olduğu ve tüm STOVL anahtar başarım katsayısı (KPP, Key performance parameter) eşiklerinin kaçırılmasına neden olduğu bildirildi. Aralık 2003'te, ağırlık artışını azaltmak için STOVL Ağırlık Atma Ekibi (SWAT) kurulmuş; değişiklikler arasında daha fazla motor itki kuvveti, inceltilmiş gövde elemanları, daha küçük silah koyları ve dikey dengeleyiciler, roll-post çıkışlarına daha az itki beslemesi ve kokpitin hemen arkasında eş kanat ekleminin, elektrik elemanlarının ve uçak gövdesinin yeniden tasarlanması yer almıştı. SWAT çabasıyla oluşan birçok değişiklik, her üç ortak tasarımda da uygulandı. Eylül 2004'e kadar, bu çabalar F-35B'nin ağırlığını 1.400 kg (3.000 pound) düşürürken, F-35A ve F-35C'nin ağırlıklarını sırasıyla 1.100 kg (2.400 pound) ve 860 kg (1.900 pound) azaltmıştır. Ağırlık azaltma çalışmaları 6.2 milyar dolara mal olmuş ve 18 aylık bir gecikmeye neden olmuştur.

image
İlk F-35A prototipi AA-1, 7 Temmuz 2006'daki açılış törenine çekilirken.

AA-1 olarak adlandırılan ilk F-35A, 19 Şubat 2006'da Fort Worth, Teksas'ta testlere başlamış ve ilk uçuşunu 15 Aralık 2006'da yapmıştır. Uçağa 2006 yılında "Lightning II" adı verilmiştir.

Yazılım, Sistem Geliştirme ve Gösterim (SDD) için altı sürüm veya blok olarak geliştirilmiştir. İlk iki blok, 1A ve 1B, ilk pilot eğitimi ve çok seviyeli güvenlik için F-35'i hazırladı. Blok 2A, eğitim yeteneklerini geliştirirken, 2B, USMC'nin İlk İşletim Yeteneği (IOC, Initial Operating Capability) için planlanan ilk savaşa hazır sürümdü. Blok 3i, yeni donanıma sahipken 2B'nin yeteneklerini korur ve USAF'ın IOC'si için planlanmıştır. SDD için son sürüm olan Blok 3F, tam uçuş zarfına ve tüm temel savaş yeteneklerine sahip olacaktı. Yazılım sürümlerinin yanı sıra, her blok ayrıca aviyonik donanım güncellemelerini ve uçuş ve yapısal testlerden elde edilen hava aracı iyileştirmelerini de içerir. "Eşzamanlılık" olarak bilinen bu şeyde, bazı (LRIP, low rate initial production) uçak partileri erken Blok yapılandırmalarında teslim edilecek ve geliştirme tamamlandıktan sonra Blok 3F'ye yükseltilecekti. 17.000 uçuş test saatinden sonra, SDD aşaması için son uçuş Nisan 2018'de tamamlandı. F-22 gibi F-35 de siber saldırılar ve teknoloji hırsızlığı çabalarının yanı sıra tedarik zincirinin bütünlüğündeki olası güvenlik açıkları yoluyla hedef alınmıştır.

Denemeler birkaç büyük sorun buldu: ilk F-35B uçak gövdelerinde erken çatlamalar bulundu, F-35C yakalama kancası tasarımı güvenilmezdi, yakıt depoları yıldırım çarpmalarına karşı çok savunmasızdı, kask ekranının sorunları vardı ve bunlar gibi diğerleri. Yazılım, benzeri görülmemiş kapsamı ve karmaşıklığı nedeniyle defalarca ertelendi. 2009 yılında, ABD Savunma Bakanlığı Ortak Tahmin Ekibi (JET, Joint Estimate Team) programın kamu programının 30 ay gerisinde olduğunu tahmin etti. 2011 yılında, program "yeniden temellendi"; yani maliyet ve program hedefleri değiştirilerek IOC'yi planlanan tarih 2010'dan Temmuz 2015'e öteledi. Eşzamanlı olarak test etme, kusurları düzeltme ve üretime başlama kararı verimsiz olarak eleştirilmiş; 2014'te, Savunma Satın Alma Sekreteri Frank Kendall bunu "yanlış satın alma tedavisi" olarak nitelendirmişti. Üç tür, %70'lik beklenen ortaklığın çok altında, parçalarının sadece %25'ini paylaşmıştı. Program, maliyet aşımları ve öngörülen toplam ömür boyu maliyetlerin yanı sıra yüklenicilerin kalite yönetimi eksiklikleri konusunda önemli eleştiriler almıştır.

JSF programının, 2001 yılında ödüllendirilen SDD'nin 2002 yılı temel alındığında yaklaşık 200 milyar dolara mal olması bekleniyordu. 2005 gibi erken bir tarihte, ABD Hükûmeti Hesap Verebilirlik Ofisi (GAO) maliyet ve zamanlamada önemli program risklerini belirlemişti. Pahalı gecikmeler Pentagon ve müteahhitler arasındaki ilişkiyi germiş; Program İcra Sorumlusu Korgeneral Christopher Bogdan, 2012'teki yıpranmış ilişkinin altını çizmiştir. 2017'ye gelindiğinde, gecikmeler ve maliyet aşımları, F-35 programının beklenen yaşam süresi (yani 2070'e kadar) maliyetini o yıl için 1.5 trilyon dolara çıkardı: satın almalar için 406.5 milyar dolar [artı] işletme ve bakım için 1.1 trilyon dolar. 'LRIP Lot 13' kodlu F-35A'nın birim maliyeti 79.2 milyon dolardı. Geliştirme ve operasyonel test ve değerlendirmedeki gecikmeler, tam oranlı üretimi 2021'e ötelemişti.

Yükseltmeler ve daha fazla geliştirme

Temel havadan havaya ve saldırı yeteneklerine sahip ilk savaş yeteneğine sahip Block 2B yapılandırması, Temmuz 2015'te USMC tarafından hazır ilan edildi. Blok 3F yapılandırması, 2018 Aralık ayında operasyonel test ve değerlendirmeye (OT&E) başlamış ve tamamlanması SDD'yi sonuçlandıracaktı. F-35 programı ayrıca, erken LRIP uçaklarının 2021 yılına kadar temel Blok 3F standardına yükseltilmesi ile sürdürme ve yükseltme geliştirme çalışmaları yürütüyordu.

F-35'in kullanım ömrü boyunca sürekli olarak yükseltilmesi bekleniyor. Sürekli Yetenek Geliştirme ve Teslimat (C2d2) olarak adlandırılan ilk yükseltme programı 2019'da başlamış ve 2024'e kadar devreye alınması planlanmaktadır. C2D2'nin yakın vadeli geliştirilecek önceliği, uluslararası müşterilere özgü olanlar da dâhil, ek silahları bütünleştirecek, aviyonikleri yenileyecek, ESM yeteneklerini geliştirecek ve Uzaktan Komutalı Gelişmiş Video Alıcı (ROVER) desteği ekleyecek olan Blok 4'tür. C2D2 ayrıca sürümleri daha hızlı etkinleştirmek için çevik yazılım geliştirmeye daha fazla vurgu yapar. 2018 yılında, Hava Kuvvetleri Yaşam Döngüsü Yönetim Merkezi (AFLCMC), Uyarlanabilir Motor Geçiş Programı (AETP) kapsamında yapılan araştırmadan yararlanarak, F-35'teki olası uygulama için daha güçlü ve verimli uyarlanabilir döngü motorları geliştirmek üzere General Electric ve Pratt & Whitney ile sözleşmeler imzaladı.

Savunma iş alıcıları, resmî program sözleşmeleri dışında F-35'e yükseltmeler teklif etmişti. 2013'te Northrop Grumman, Tehdit Etkisizleştirme Savunma Kaynağı (ThNDR) adlı bir yönlü kızılötesi karşı önlem paketinin (DIRCM) geliştirildiğini açıkladı. Karşı önlem sistemi, Dağıtık Diyafram Sistemi (DAS) algılayıcıları ile aynı alanı paylaşacak ve kızılötesi güdümlü füzelere karşı koruma sağlamak için bir lazer füze sinyali karıştırıcı görevi görecektir.

Satın alma ve uluslararası katılım

image
Katılımcı ülkeler:
  Birincil müşteri: Amerika Birleşik Devletleri
  1. Seviye ortak: Birleşik Krallık
  2. Seviye ortak: İtalya, Hollanda ve Türkiye (Türkiye S400 krizi sebebiyle 2019'da projeden çıkarıldı.)[]
  3. Seviye ortak: Avustralya, Kanada, Danimarka ve Norveç
  Ortak Güvenlik Katılımcıları: İsrail ve Singapur
image
X-35 prototipi yakıt ikmali yaparken

ABD, USAF için 1,763 F-35A, USMC için 353 F-35B ve 67 F-35C ve USN için 273 F-35C tedarik etme planıyla birincil müşteri ve finansal destekçidir. Buna ek olarak, Birleşik Krallık, İtalya, Hollanda, Kanada, Türkiye, Avustralya, Norveç ve Danimarka, geliştirme maliyetlerine 4.375 milyar dolar katkıda bulunmayı kabul etmiş ve Birleşik Krallık, tek 1. seviye ortak olarak planlanan geliştirme maliyetlerinin yaklaşık %10'una katkıda bulunmuştur. Öncelikli plan, ABD ve sekiz büyük ortak ülkenin 2035 yılına kadar 3.100'den fazla F-35'i satın almasıydı. Uluslararası katılımın üç katmanı genellikle programdaki mali payı, ulusal şirketler tarafından teklife açık teknoloji transferi ve alt sözleşmelerin miktarını ve ülkelerin üretilen uçakları elde etme sırasını yansıtır. Program ortağı ülkelerin yanı sıra İsrail ve Singapur, Ortak Güvenlik Katılımcıları (SCP) olarak projede yer almıştır. SCP ve ortak olmayan ülkelere satışlar Pentagon'un Yabancı Askeri Satış (FMS) programı aracılığıyla yapılmaktadır. Türkiye'nin, güvenlik endişeleri nedeniyle 17 Temmuz 2019'da F-35 Müşterek Saldırı Uçağı programından çıkarıldığı açıklanmıştır.

Japonya, 20 Aralık 2011'de, Japonya'da montajı yapılacak ve 2016'da başlayacak teslimatlarla, F-4 Phantom II'nin yerini alması için 42 F-35'i satın alma niyetini açıklamıştır. Geliştirme ve testlerdeki gecikmeler nedeniyle, birçok erken sipariş ertelenmiştir. İtalya 2012'de sipariş adetini 131'den 90 F-35'e düşürmüştür. Hollanda JSF'nin ilk ortaklarından olmasına rağmen 2009 Nisan ayında F-35 alımı konusunda ciddi tartışmalara sahne olmuş bir ülkedir. Ülkedeki işçi partililer F-35'in maliyetinin artması ve henüz birim fiyatının belli olmaması sebebiyle alımın iptal edilmesi fikrini öne atmış, ancak koalisyonun diğer ortağı olan Hristiyan Demokratlar projenin devamından yana olmuşlardır. Mecliste süren uzun tartışmalar sonucunda Hollanda, meclisten kendi lehine önemli bir karar çıkarttırmış ve Lockheed Martin'e kabul ettirmiştir: İlk F-35 test uçağı temin edilecek ve Hollanda eğer bu uçağı kendi ihtiyaçlarına uygun bulmayıp anlaşmadan vazgeçerse 113 milyon avronun sadece 20 milyon avrosunu ödeyecek. Kalan maliyet ise Lockheed Martin‘in sorumluluğunda karşılanacak.

Hollanda'dan sonra Avustralya'da da projenin maliyetleri konusunda soru işaretleri oluşmuş ve bazı iddialar basına yansımıştır ancak Avustralya Savunma Bakanlığı bürokratlarının 2009 Mayıs ayında kaleme aldığı Beyaz Kitap’ın yazarlarının yorumunda, Avustralya için 2030 yılına kadar beşinci nesil savaş uçağı alternatifinin sadece F-35 olduğu, zira 20 yıl boyunca F-35'ten daha üstün bir uçak olmayacağı iddia edilmiştir. Yapılan yorumda, F-35'in stealth özelliği ve modern aviyoniği ile her türlü tehdite cevap verebilecek bir uçak olacağı dile getirildi. Avustralya, 2006 yılında F/A-18F Super Hornet'i ve 2013 yılında EA-18G Growler'ı geçici önlemler olarak satın almaya karar verdi. Avustralya, 100 adet F-35A (CTOL) tipi taarruz uçağı tedarik etmeyi planlıyor. Bu uçaklar, F/A-18A/B Hornet’lerin yerine geçerek F/A-18F Super Hornet uçaklarını tamamlayacaklardır.

3 Nisan 2012'de Kanada Genel Denetçisi Michael Ferguson, Kanada'nın jet tedariki ile ilgili sorunları özetleyen bir rapor yayınlamış; rapor, hükûmetin 65 F-35'in nihai maliyetini 10 milyar $ ile hafife aldığını belirtiyordu. 2015 Federal seçimlerinden sonra, Liberal Parti yönetimindeki Kanada hükûmeti tek kaynaklı bir satın alma işlemine devam etmemeye karar vermiş ve bir uçak seçmek için bir yarışma başlatmıştır.

Ocak 2019'da Singapur, F-16 filosunu değiştirmeye karar vermeden önce, yeteneklerin ve uygunluğun değerlendirilmesi için az sayıda F-35 satın alma planını resmen açıklamıştı. Mayıs 2019'da Polonya, Sovyet döneminden kalma jetlerinin yerine 32 adet F-35A almayı planladığını duyurdu; sözleşme 31 Ocak 2020'de imzalandı.

Türkiye JSF (Müşterek Saldırı Uçağı) Projesine 12 Temmuz 2002'de yedinci uluslararası ortak olarak katılmıştır. Ayrıca Türkiye yapacağı F-35 üretimi ile ilgili olarak karşılıklı anlayış muhtırası imzalamıştır. Türkiye 116+18 adet F-35A "CTOL/Hava Kuvvetleri (geleneksel kalkma ve inme) versiyonu" siparişinde bulunmuş ve bu uçaklar için 11 milyar Amerikan doları ödeyeceğini bildirmiştir. Türkiye'deki uluslararası üretime katkıyı Türk Havacılık ve Uzay Sanayii'nin lisanslı olarak yapması planlanmaktadır. Üretilen bütün uçakların motor bölümü ve diğer kısımlardan bazılarının parçaları Türkiye'de üretilecektir. Uçağın elektronik kablo tesisatını üreten Hollandalı firma dördüncü fabrikasını Türkiye'de açmıştır. Pentagon uçaklara ait yazılım ve şifreleri vermemektedir. Milli savunma bakanı İsmet Yılmaz, 100 adet F-35 alınacağını, bunların ikisinin 2017'de teslim edileceğini ve uçaklar için 25 milyar dolar ödeme yapılacağını açıkladı. Türkiye, S-400 Hava Savunma Sistemlerini alması sonrası projeden aşamalı bir şekilde çıkartıldı.

Tasarım

Genel bakış

F-35, tek motorlu, ses üstü hızda, hayalet özellikli, çok amaçlı bir avcı uçağı ailesidir. ABD hizmetine giren ikinci beşinci nesil avcı ve ilk operasyonel sesüstü STOVL hayalet avcı uçağı olan F-35, yüksek düzeyde durumsal farkındalık ve uzun menzilli öldürücülük sağlayan düşük gözlemlenebilirlik sağlayan materyal ile gelişmiş aviyonikler ve sensör füzyonunu içerir; USAF, uçağı, gelişmiş sensörler ve görev sistemleri sayesinde düşman hava savunma sistemlerini bastırmak (SEAD, Suppression of Enemy Air Defenses) için birincil saldırı uçağı olarak görmektedir.

image
(üstten itibaren) F-35A, F-35B ve F-35C Valparaiso (Florida) Eglin Hava Üssü civarında uçarken (Mayıs 2014)

F-35, görünmezlik için eğimli iki dikey dengeleyiciye sahip bir kanat-kuyruk yapılandırmasına sahiptir. Uçuş kontrol yüzeyleri, ön kenar kanatları, flaperonlar,dümenler ve tüm hareketli yatay kuyrukları (dengeleyici) içerir; da hava girişlerine doğru uzanır. F-35A ve F-35B'nin nispeten kısa olan 11 metre (35 ft) kanat açıklığı, ABD donanması amfibi saldırı gemileri park alanları ve taşıyıcı asansörleri içine sığacak şekilde ayarlanmıştır; F-35C'nin daha büyük kanadı daha fazla yakıt tasarrufu sağlar. Sabit yönlendiricisiz sesüstü girişler (DSI, diverterless supersonic inlet), ön gövdenin sınır tabakasını, motor için bir Y-kanalı oluşturan girişlerden uzakta tutmak için yumrulu bir sıkıştırma yüzeyi ve ileri süprüntülü bir yüzey kullanır. Yapısal olarak, F-35 F-22'den dersler aldı; kompozitler gövde ağırlığının %35'ini oluştururken, çoğunluğu ve yanı sıra yeni üretim partilerinde bazı karbon nanotüp takviyeli epoksi malzemelerdir. F-35, 13.300 kg (29.300 lb) boş ağırlığa sahip en hafif türü ile, yerini aldığı hafif avcı uçaklarından çok daha ağırdır; ağırlığın büyük bir kısmı iç silah bölmelerine ve taşınan geniş aviyoniklere bağlanabilir.

Daha büyük boyutlu çift motorlu F-22'nin ham performansından yoksun olsa da, F-35, F-16 ve F/A-18 gibi dördüncü nesil avcı uçaklarıyla rekabet edebilecek hareket yeteneklerine sahiptir; özellikle mühimmat yüklendiğinde, F-35'in dâhili silah taşıyıcı bölmeleri, dışarıdan gelen parazitsel etkiyi ortadan kaldırır. Tüm sürümler, tam dahili yük ile erişilebilen en yüksek 1.6 Mach hıza sahiptir. Güçlü F135 motoru, artyanma anında sesüstü çizgi ile iyi ses altı ivme ve enerji sağlar. Büyük dengeleyiciler, ön kenar uzantıları, kanatçıklar ve eğimli dümenler, 50°'lik düzeltilmiş bir açıda mükemmel yüksek yaklaşma açısı (hücum açısı) özellikleri sunar. Rahat stabilite ve kablolu uçuş kontrolleri, mükemmel taşıma kalitesi ve sağlar. F-16'nın dahili yakıtının iki katından fazlasına sahip olan F-35, önemli ölçüde daha büyük bir savaş yarıçapına sahipken, görünmezlik yeteneği ayrıca daha verimli bir görev uçuş profili sağlar. Boş ve en yüksek brüt ağırlıkları, Vietnam savaşı dönemindeki tek motorlu en büyük avcı uçağı olan tek kişilik F-105'e oldukça yakın ve benzerdir; ancak F-35 sahip olduğu yepyeni motoru sayesinde %60 daha fazla itici güç sağlar, böylece güç/ağırlık oranı ve kanata yükleme, göreceli olarak donanımlı bir F-16'ya çok daha yakındır.

Egzoz kanalı tasarımı, ABD'de Deniz Kontrol Gemisi projesi için ihtiyaç duyulan süpersonik VTOL avcı uçağı için teklif edilmiş General Dynamics Model 200 (1972) tasarımından ilham alınmıştır. Daha ileri seviyede gelişmiş bir STOVL (F-35B) için Loockhed, Yakovlev'e danışmış ve Yak-141'in tasarım verilerini satın almıştır.ABD Deniz Kuvvetleri'nin başarısız Rockwell XFV-12 dahil olmak üzere 1960'lardan beri denediği çeşitli deneysel tasarımlar üretilmiş ve test edilmiş olmasına rağmen, F-35B, ABD için ilk operasyonel bir sesüstü yetenekli STOVL ve görünmez avcı uçağıdır.

Sensörler ve aviyonik

image
F-35'in burnunun altındaki elektro-optik hedefleme sistemi (EOTS)

F-35'in görev sistemleri, uçağın en karmaşık yönleri arasındadır. Aviyonik ve , pilotun durumsal farkındalığını ve komuta ve kontrol yeteneklerini geliştirmek ve ağ merkezli savaşı kolaylaştırmak için tasarlanmıştır. Anahtar algılayıcılar arasında Northrop Grumman AN/APG-81 aktif elektronik taramalı dizi (AESA) radarı, BAE Systems AN/ASQ-239 Barracuda elektronik harp sistemi, Northrop Grumman/Raytheon AN/AAQ-37 Dağıtık Diyafram Sistemi (DAS), Lockheed Martin AN/AAQ-40 Elektro-Optik Hedefleme Sistemi (EOTS), Northrop Grumman AN/ASQ-242 İletişim, Konumlandırma ve Kimliklendirme (CNI, Communications, Navigation, and Identification) takımı ve Harris Corporation Çok İşlevli Gelişmiş Veri Bağlantı (MADL) haberleşme sistemi. F-35, yerel savaş alanının uyumlu bir görüntüsünü sağlamak için sensör iletişimi ve herhangi bir olası kullanım ve birbirleri ile birleştirim amaçlı kullanılabilirliği ile tasarlanmıştır; örneğin, APG-81 radarı ayrıca elektronik harp sisteminin bir parçası olarak da işlev görür.

F-35'in yazılımlarının çoğu C ve programlama dillerinde geliştirilirken, F-22'deki Ada83 programlama lehçesi de kullanıldı; Blok 3F'nin yazılımı 8.6 milyon satır koda sahipti. Green Hills Software gerçek zamanlı işletim sistemi (RTOS), bütünleşik çekirdekli işlemciler (ICP, Integrated core processors) üzerinde çalışır; veri ağı, IEEE 1394b ve veri yollarını içerir. Yazılım, tanımlı radyo sistemleri için filo yazılımı yükseltmelerini sağlamak ve daha fazla yükseltme esnekliği ve uygun fiyatta olmasını sağlamak için, aviyonikler, kullanışlı olduğunda ticari kullanıma hazır (COTS, Commercial off-the-shelf) bileşenlerden yararlanır. Görev sistemleri yazılımı, özellikle sensör füzyonu, programın en zor kısımlarından biriydi ve önemli program gecikmelerine neden olmuştu.

image
AESA radarı anteni. Anten uçağın burun konisine sığabilecek boyuttadır.

APG-81 radarı, hızlı ışın çevikliği için elektronik tarama kullanır ve pasif ve aktif havadan havaya kipleri, vuruş kiplerini ve sentetik açıklıklı radar (SAR, synthetic aperture radar) özelliğini içerir ve 150 km'yi (80 nmi) aşan aralıklarda çoklu hedef izleme özelliğine sahiptir. Anten görünmezlik için geriye doğru eğiktir. Radarı tamamlayan AAQ-37 DAS, her yönden füze fırlatma uyarısı ve hedef takibi sağlayan altı kızılötesi sensörden oluşur; DAS bir durumsal farkındalık kızılötesi arama ve izleme (SAIRST) sistemi olarak hareket eder ve pilota kask vizöründe küresel kızılötesi ve gece görüş görüntüleri verir. ASQ-239 Barracuda elektronik harp sistemi, her yönden (RWR, Radar warning receiver) için kanat ve kuyruk kenarlarına gömülü on radyo frekansı antenine sahiptir. Ayrıca, radyo frekansı ve kızılötesi izleme işlevlerinin sensör füzyonu, coğrafi konum tehdit hedeflemesi ve füzelere karşı kendini savunma için çok bantlı görüntü karşı önlemleri sağlar. Elektronik harp sistemi, düşman radarlarını tespit edebilir ve bozma yeteneğine sahiptir. AAQ-40 EOTS, burnun altında karartılı pencerenin arkasına dâhili olarak eklenmiştir ve lazer hedefleme, ileriye dönük kızılötesi (FLIR, Forward-looking infrared) ve uzun menzilli kızılötesi arama ve izleme (IRST, Infrared search and track) işlevleri gerçekleştirir. ASQ-242 CNI takımı, gizli CNI işlevleri için Çok İşlevli Gelişmiş Veri Bağlantısı (MADL, Multifunction Advanced Data Link) dâhil olmak üzere yarım düzine kadar farklı fiziksel bağlantı kullanır. Sensör füzyonu sayesinde, radyo frekansı alıcılarından ve kızılötesi alıcılardan gelen bilgiler, pilot için tek bir taktik görüntü oluşturmak üzere birleştirilir. Tüm yönleriyle hedef algılama ve tanımlama, düşük gözlemlenebilirlikten ödün vermeden MADL aracılığıyla diğer platformlara paylaşılabilirken, Link 16 eski sistemlerle iletişim için mevcuttur.

F-35 en baştan, kullanım ömrü boyunca gelişmiş işlemcileri, algılayıcıları ve yazılım geliştirmelerini içerecek şekilde tasarlanmıştır. Lot 15 uçakları için yeni bir çekirdek işlemci ve yeni bir kokpit ekranı içeren 3. bir teknoloji yenilemesi planlanıyor. Lockheed Martin, Blok 4 yapılandırması için gelişmiş bir EOTS teklif etmiştir; geliştirilmiş algılayıcı, en az değişiklikle temel EOTS ile aynı alana sığabilmektedir. Haziran 2018'de Lockheed Martin, geliştirilmiş DAS için Raytheon'u seçti. ABD Hv. Kuvvetleri, F-35'in sensörleri ve iletişim teçhizatları aracılığıyla silahlı insansız hava araçlarının (SİHA) saldırılarını düzenleme yeterliliğini de incelemiştir.

Görünmezlik ve radar izi

image
İniş takımı kapağı ve erişim panellerindeki testere dişi tasarımına dikkat ediniz

Görünmezlik, F-35'in tasarımının önemli bir yönüdür ve radar kesiti (RCS), gövdenin dikkatlice şekillendirilmesi ve (RAM) kullanılmasıyla en aza indirilir; RCS'yi azaltmak için gözle görülür önlemler arasında kenarların hizalanması, cilt panellerinin tırtıllanması ve motor yüzü ile türbinin maskelenmesi yer alır. Ek olarak, F-35'in yönlendiricisiz sesüstü girişi (DSI), sınır tabakasını giriş kanalından uzaklaştırmak, yönlendiricisiz boşluğu ortadan kaldırmak ve radar izini daha da azaltmak için bir veya akı sistemi yerine bir sıkıştırma yumrusu ve ileri süprüntülü bir yüzey kullanır. F-35'in RCS değeri, belirli frekans ve açılarda bir metal golf topundan daha düşük olarak karakterize edilmiştir; bazı koşullarda, F-35, görünmezlik yönünden F-22'ye göre daha olumlu geri dönüş verir. Sürdürülebilirlik yönünden, F-35'in görünmezlik özellikli tasarımı, F-22 gibi daha önce geliştirilen hayalet uçaklardan öğrenilen dersleri almıştır. F-35'in radar dalgası emen fiber mat gövde yüzeyi daha dayanıklıdır ve eski üst tabakalardan daha az bakım gerektirir. Uçak ayrıca ve görsel simgelerin yanı sıra tespitlerini önlemek için radyo frekansı yayıcılarının sıkı kontrollerine de sahiptir. F-35'in görünmezlik tasarımı öncelikle yüksek frekanslı dalga boylarına odaklanmıştır;, Rayleigh saçılması nedeniyle görünmez uçakları tespit edebilir, ancak bu tür radarlar da dikkat çekici olarak, dağınıklığa duyarlıdır ve hassasiyetten yoksunlardır. RCS'yi gizlemek için uçak üzerine dört reflektörü eklenebilir.

F-35'ten dolayı oluşan gürültü, uçak için olası üslerin yakınındaki yerleşim alanlarında endişelere neden olmuş ve bu —Luke Hava Kuvvetleri Üssü, Arizona ve Eglin Hava Kuvvetleri Üssü, Florida— gibi iki üssün yakınındaki sakinler sırasıyla 2008 ve 2009'da çevresel etki çalışmaları talep etmiştir.Desibel cinsinden gürültü seviyesi, F-16 gibi önceki savaşçılarınkilerle karşılaştırılabilir olsa da, F-35'in ses gücü özellikle düşük frekanslarda daha güçlüdür. Daha sonraki araştırmalar ve çalışmalar, F-35'in gürültüsünün F-16 ve F/A-18E/F'den belirgin bir şekilde farklı olmadığını, ancak bazı gözlemciler için daha düşük frekanslı gürültünün fark edildiğini göstermiştir.

Kokpit

image
F-35 kokpit simülatörü

Cam kokpit pilota iyi bir durumsal farkındalık kazandırmak için tasarlandı. Ana ekran, uçuş cihazlarını, mühimmat yönetimini, CNI bilgilerini ve bütünleşik ikaz ve uyarıları gösteren 50x20 cm (20x8 inç) panoramik bir dokunmatik ekrandır; pilot, bilgilerin düzenini özelleştirebilir. Ana ekranın altında daha küçük bir bekleme ekranı (stand-by display) bulunur. Kokpit, Adacel tarafından geliştirilen bir konuşma tanıma sistemine sahiptir. F-35'in baş üstü göstergesi yoktur, bunun yerine, uçuş ve savaş bilgileri, pilotun kaskının vizöründe, bir kaska ekli ekran sisteminde (HMDS, Helmet Mounted Display System) görüntülenir. Tek parça renkli kanopi önden menteşelidir ve yapısal direnç için bir iç çerçeveye sahiptir. Martin-Baker US16E fırlatma koltuğu, yan raylar üzerine yerleştirilmiş bir çift mancınık sistemi ile fırlatılır. Sağ tarafta bir çubuk ve elle çalıştırılan gaz ve çubuk sistemi vardır. Yaşam desteği takımı, yerleşik bir oksijen üretim sistemi (OBOGS), acil durumlar için yardımcı bir oksijen tüpü ve yedek oksijen sistemi ile bütünleşik güç paketi (IPP, Integrated Power Package) ile donatılmış ve güçlendirilmiştir.

image
F-35'in kaska ekli ekran sistemi

Collins Elbit Vision Systems tarafından üretilen kask ekranı, F-35'in insan-makine arayüzünün önemli bir parçasıdır. Kaska takılı ekran sistemi, eski uçakların ön panelinin üstüne yerleştirilmiş baş üstü göstergesi yerine, kask vizörüne uçuş ve muharebe bilgilerini getirerek pilotların hangi yöne bakarlarsa baksınlar önemli bilgileri görmelerini sağlar. Dağıtık Diyafram Sisteminden gelen kızılötesi ve gece görüşü görüntüleri doğrudan HMDS'de görüntülenebilir ve pilotun uçağı "görmesini" sağlar. HMDS, bir F-35 pilotunun, uçağın burnu başka bir yere dönük iken bile, füze arayıcıları hedefleri yüksek açılarda görüş mesafesinden keserek füze ateşlemesine izin verir. Her bir kask 400.000 dolardır. HMDS, geleneksel kasklardan daha ağırdır ve fırlatma sırasında hafif pilotları tehlikeye atabileceği endişesi vardır.

HMDS'nin titreşim, seğirme, gece görüşü ve sensör ekranı sorunları nedeniyle, Lockheed Martin ve Elbit, 2011 yılında AN/AVS-9 adlı gece görüş gözlüklerine dayanan başka bir HMDS için bir taslak şartname yayınlamıştır. Alternatif bir HMDS'nin bütünleştirilebilmesi için kokpitin yeniden tasarlanması gerekecekti. Temel kask üzerindeki ilerlemenin ardından, diğer HMDS'lerin geliştirilmesi Ekim 2013'te durdurulmuştur. 2016 yılında, geliştirilmiş gece görüş kamerası, yeni sıvı kristal ekranlar, otomatik hizalama ve yazılım geliştirmeleri ile Gen 3 kaskı LRIP lot 7 ile tanıtılmıştır.

Cephane donatımı

Görünmezlik şeklini korumak için, F-35'in dört silah istasyonuna sahip iki iç silah bölmesi vardır. İki dış silah istasyonu, 1.100 kg (2.500 lb) veya 680 kg (1.500 lb) kadar mühimmat taşıyabilirken, iki iç silah istasyonu havadan havaya füzeleri barındırabilir. Dış istasyon için havadan yüzeye silahlar arasında Ortak Doğrudan Saldırı Mühimmatı (JDAM), Paveway bomba serisi, Müşterek Savma Silahı (JSOW) ve misket bombası (Rüzgâr Düzeltmeli Mühimmat Dağıtıcı) bulunur. İstasyon aynı zamanda GBU-39 küçük çaplı bombaları (SDB), SDB II ve SPEAR 3 tanksavar füzeleri gibi çok sayıda küçük mühimmatı taşıyabilir; F-35A ve F-35C için istasyon başına dört adede kadar SDB ve F-35B için üç adede kadar SDB taşınabilir. İç istasyon AIM-120 AMRAAM'ı taşıyabilir. Silah bölmelerinin arkasındaki iki bölmede işaret fişekleri ve radar karşı önlem tuzakları (Radar yanıltıcı parçacık bulutu) bulunur.

image
Tüm iç silah istasyon kapakları açıkken F-35A bir gösteri uçuşunda (16 Ocak 2019, Arizona, ABD)

Uçak, görünmezlik gerektirmeyen görevler için kanatları altında bulunan altı adet harici silah istasyonuna da sahiptir. Kanat uçlarının her biri AIM-9X veya AIM-132 ASRAAM taşıyabilir ve radar kesitlerini azaltmak için dışa doğru eğiktir. Ek olarak, her kanatta 2.300 kg (5.000 lb) kapasiteli kök istasyon ve 1.100 kg (2.500 lb) kapasiteli orta istasyon veya F-35B türü için 680 kg (1.500 lb) kapasiteli orta istasyon bulunur. Dış kanat istasyonları, ortak havadan yüzeye standoff seyir füzeleri gibi silah bölmelerinin içine sığmayacak kadar büyük havadan yüzeye füzeleri taşıyabilir. Dahili ve harici silah istasyonları kullanılarak sekiz AIM-120 ve iki AIM-9 gibi havadan havaya füze yükü taşınması mümkündür; altı adet 910 kg (2.000 lb) bomba, iki adet AIM-120 ve iki adet AIM-9'dan oluşan bir yapılandırma da düzenlenebilir. F-35A, taşınan 182 mermi ile sol kanat kökünün yakınına dahili olarak eklenmiş 25 mm GAU-22/A döner topla donanmıştır; top, diğer hava kuvvetleri savaş uçaklarının taşıdığı 20 mm toplara göre yer hedeflerine karşı daha etkilidir. F-35B ve F-35C'nin dahili bir silahı yoktur ve bunun yerine GAU-22/A ve 220 mermi taşıyan bir Terma A/S çoklu görev podu (MMP) kullanabilir; pod, uçağın merkez hattına takılır ve radar kesitini azaltmak için şekillendirilir. Silah yerine, bu pod, elektronik savaş, hava keşif veya arkaya bakan taktik radar gibi farklı ekipman ve amaçlar için de kullanılabilir.

image
Irak üzerinde devriye gezen, mühimmat yüklü iki ABD Hava Kuvvetleri F-35A'sı tanker uçağın operatör penceresinden görünürken, 26 Nisan 2019

Lockheed Martin, sidekick adında bir silah askısı geliştirmektedir ve bu sayede ek dış silah istasyonu iki AIM-120 daha taşıyabilir ve böylece dahili havadan havaya yük, şu anda Blok 4 için sunulan altı füzeye yükseltilecektir. Blok 4 ayrıca, F-35B'nin dahili dış istasyon başına dört SDB taşımasına izin vermek için yeniden düzenlenmiş bir hidrolik hatta ve brakete sahip olacaktır; böylece MBDA Meteor füzesinin uçakla bütünleştirilmesi de planlanmıştır.ABD Hava Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri, AGM-88G AARGM-ER'yi dahili olarak F-35A ve F-35C'ye entegre etmeyi planlamaktadır. Norveç ve Avustralya, F-35 için Deniz Saldırı Füzesinin (NSM) bir uyarlamasını finanse etmektedirler; Müşterek Taarruz Füzesi (JSM) olarak adlandırılmış iki füze dahili olarak ve buna ek olarak da dört tanesi harici olarak taşınabilir. 2024 yılında Blok 4B için B61 nükleer bombasının dahili istasyonda taşınması yoluyla nükleer silah teslimatı planlanmaktadır. Hem sesten hızlı füzeler hem de katı hal lazeri gibi doğrudan enerjili silahlar şu anda gelecekteki yükseltmeler olarak kabul edilmektedir. Lockheed Martin, birden fazla ayrı lazer modülünü çeşitli seviyelere ölçeklendirilebilen tek bir yüksek güçlü ışınla birleştiren tayfsal ışın kullanan bir fiber lazeri bütünleştirmesini incelemektedir.

ABD Hv. Kuvvetleri, F-35A'nın tartışmalı ortamlarda yakın hava desteği (CAS) görevini üstlenmeyi planlamakta; özel bir saldırı platformu kadar uygun olmadığı yönündeki eleştirilerin ortasında, ABD Hv. K. Genelkurmay Başkanı Mark Welsh, güdümlü roketler, çarpmadan önce küçük bilyalara ayrılan roketler ve daha yüksek kapasiteli silah kapsülleri için daha özlü mühimmatlar da dahil olmak üzere yakın hava desteği uçuşları için silahlara odaklanmıştır. Parçacık etkili roket savaş başlıkları, top mermilerinden daha büyük etkiler yaratır, çünkü her roket "bin mermilik bir patlama" yaratır ve bir ateşleme turundan daha fazla mermi sunar.

Motor

Tek motorlu uçak, 43.000 lbf (191 kN) nominal itme gücüne sahip Pratt & Whitney F135 düşük bypass ile arttırılmış turbofan motoru tarafından desteklenmektedir. F-22 tarafından kullanılan Pratt & Whitney F119'dan türetilen F135 motoru, ses altı yakıt verimliliğini artırmak için daha büyük bir fana ve daha yüksek baypass oranına sahiptir ve F119'dan farklı olarak süperseyir için optimize edilmemiştir. Motor, yakıt enjektörlerini kalın kavisli kanatlara dahil eden, düşük gözlemlenebilir bir artırıcıya veya artyakıcıya sahip olarak F-35'in görünmezliğine katkıda bulunur; bu kanatlar seramik radar emici malzemelerle kaplıdır ve türbini maskeler. Gizlilik güçlendirici, geliştirilmesinin erken dönemlerinde düşük irtifa ve yüksek hızlarda basınç titreşimleri veya "gıcırtı" ile ilgili sorunlar yaşıyordu. Düşük gözlemlenebilir eksenel bakışımlı nozul, arka kenarda bir testere dişi deseni oluşturan 15 kadar kısmen örtüşen kanattan oluşur, bu da radar izini azaltır ve egzoz dumanının kızılötesi izini azaltan yayılı girdaplar oluşturur. Motorun büyük boyutları nedeniyle, ABD Donanması denizde lojistik desteğini kolaylaştırmak için devam eden ikmâl sistemini değiştirmek zorunda kalmıştı.

image
STOVL için döner nozul, kaldırma fanı ve kanat altlarında denge denetim kanallarının çizimi

F-35B sürümünde F135-PW-600 varyantı motor, STOVL işlemlerine izin verecek şekilde şaft tahrikli kaldırma fanı (SDLF, shaft-driven lift fan) içerir. Lockheed Martin tarafından tasarlanan ve Rolls-Royce tarafından geliştirilen SDLF, aynı zamanda Rolls-Royce LiftSystem olarak da bilinir; kaldırma fanı, tahrik mili, yanlarda iki itki nozulu (denge kontrol kanalları) ve bir üç rulmanlı döner modülden (3BSM, three-bearing swivel module) oluşur. İtki vektörlü üç rulmanlı döner modülden oluşan nozul, ana motor egzozunun uçağın kuyruğundan aşağı doğru itki kuvvetini yönlendirmesine izin verir ve olarak basınçlı yakıt kullanan bir ('fueldraulic' actuator) tarafından hareket ettirilir. Harrier'in tamamen kaldırma için doğrudan motor itki kuvveti kullanan motorundan farklı olarak, F-35B'nin sistemi döner nozülün itki gücünü kaldırma fanı ile arttırır; fan, bir debriyajla birleştiğinde bir tahrik mili vasıtasıyla düşük basınçlı türbin tarafından çalıştırılır ve dengeleme oluşturmada bir itki kuvveti sağlaması için uçağın önüne yerleştirilir. Yavaş uçuş sırasında denge denetimi, ısıtılmamış motor baypass havasını, denge kontrol kanalları olarak adlandırılan kanatlara monte edilmiş itki nozulları vasıtasıyla yönlendirerek elde edilir.

image
F135 Motoru ve denge denetim kanalları (solda) ile kaldırma fanı (sağda)

Bir diğer motor olan General Electric/Rolls-Royce F136, 2000'li yıllarda geliştirildi; başlangıçta, Lot 6'dan itibaren F-35 motorları rekabetçi bir şekilde sunuldu. General Electric YF120 teknolojisini kullanan F136'nın, F135'ten daha yüksek bir sıcaklık marjına sahip olduğu iddia edilmiştir. F136, finansman yetersizliği nedeniyle Aralık 2011'de iptal edildi.

2016 yılında, uyarlanabilir çevrim motorlarını geliştirmek ve test etmek için Uyarlanabilir Motor Geçiş Programı (AETP) başlatılmıştı ve ana olası uygulamalardan biri motor konusunda F-35'in yeniden yapılandırılmasıydı. Hem GE hem de , sırasıyla ve adlarıyla 45.000 lbf (200 kN) itki kuvveti sınıfında kavramsal gösterim motorları geliştirme ihaleleri aldı. 2017 yılında P&W, F135'in Genişleme Seçeneği 1.0 ve 2.0'ı duyurdu; Mayıs 2017'de testi bitiren ve üretime hazır olan Genişleme Seçeneği 1.0, %6–10 itki kuvveti iyileştirmesi ve %5–6 yakıt tasarrufu sunan bir güç modülü yükseltmesiydi. Güç modülü eski motorlara yeniden takılabilir ve düşük maliyet artışı ve teslimatı etkilemeyen gelecekteki motorlara sorunsuz bir şekilde eklenebilirdi. Genişleme Seçeneği 2.0, uyarlanabilir çevrimli XA101 olacaktı. Haziran 2018'de Pratt & Whitney, F135 için geliştirme planını değiştirmiş ve bunun yerine yeni bir motor çekirdeğine sahip olan XA101'den ayrı olan Genişleme Seçeneği 2.0 olarak uyarlanabilir üç akışlı bir fan sistemi sunmuştur.

Bakım ve ikmâl

F-35, önceki hayalet uçaklara göre daha az bakım gerektirecek şekilde tasarlanmıştır. Sahada değiştirilebilir parçaların yaklaşık %95'i "tek derinliklidir" —yani istenen parçaya ulaşmak için başka hiçbir şeyin çıkarılmasına gerek yoktur; örneğin fırlatma koltuğu kanopiyi çıkarmadan değiştirilebilir. F-35, eski RAM kaplamalarından daha dayanıklı, çalışması daha kolay ve iyileştirmesi daha hızlı olan, yüzeye fırınlanmış bir fibermat radar emici malzemeye (RAM) sahiptir; F-22 gibi daha eski hayalet uçaklarda uygulama için şu anda benzer kaplamalar düşünülmektedir. F-22 üzerindeki yüzey korozyonu, F-35 tasarımcılarının daha az (galvanik korozyona) neden olan bir yüzey boşluğu dolgusu kullanmasına ve uçak gövdesinde dolgu ve daha iyi süzülme (drainage) gerektiren daha az boşluk kullanmasına neden olmuştu. Uçuş kontrol sistemi, geleneksel hidrolik sistemler yerine elektro-hidrostatik aktüatörler kullanır; bu kontroller acil durumlarda lityum iyon pillerle güçlendirilebilir. Uçağın farklı türleri arasındaki ortak nokta, deniz piyadelerinin, hava kuvvetleri derslerini F-35 operasyonlarına uygulamak için ilk uçak bakım Saha Eğitim Müfrezesini (FTD, Field Training Detachment) oluşturmasına olanak sağladı.

F-35, Otonom Lojistik Bilgi Sistemi (ALIS, Autonomic Logistics Information System) adlı bilgisayarlı bir bakım yönetim sistemi tarafından desteklenecek şekilde tasarlanmıştır. Konsept olarak, herhangi bir uçağa herhangi bir F-35 bakım tesisinde ve tüm parçaların küresel olarak izlenmesini ve gerektiğinde paylaşılmasını içerecek şekilde hizmet verilebilir. Güvenilmez teşhisler, aşırı bağlantı gereksinimleri ve güvenlik açıkları gibi çok sayıda sorun nedeniyle, program yetkilileri ALIS'i 2022 yılına kadar bulut tabanlı Operasyonel Veri Bütünleştirme Ağı (ODIN, Operational Data Integrated Network) ile değiştirmeyi planlamaktadırlar.

Farklı yapılanmaları

image
F-35B, Atlas Okyanusundaki amfibi taarruz gemisi (USS Wasp) uçuş güvertesi üzerine ilk dikey inişini yaparken (3 Ekim 2011).

Uçağın parçalarının %80'ini paylaşan üç farklı yapılanması üretilmektedir:

  • F-35A, Geleneksel kalkış ve iniş (CTOL)
  • F-35B, Kısa kalkış ve dikey iniş (STOVL)
  • F-35C, Uçak gemileri için tasarlanmış sürüm (CV)

İhraç edilecek bazı ülkelere yönelik degiştirilmiş iki farklı sürümü bulunmaktadır:

  • F-35I, İsrail modifikasyonlarıyla değiştirilmiş F-35A'dır
  • CF-35, Kanada için "yavaşlatma paraşütü" eklenip, F-35B/C tipinde "yakıt ikmal sondası" takılmış F-35A'dır.

Kullanıcılar

image
Havada yakıt ikmali için yaklaşan bir F-35A

F-35'in faaliyet gösterdiği ve uçak teslim almış ülkeler:

image Avustralya
  • Avustralya Kraliyet Hava Kuvvetleri: 50 adet F-35A teslim edilmiştir. Toplam sipariş adeti 72
image ABD
  • Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri
  • Amerika Birleşik Devletleri Deniz Piyade Kolordusu
  • Amerika Birleşik Devletleri Deniz Kuvvetleri
image Birleşik Krallık
  • Kraliyet Hava Kuvvetleri: 18 F-35B teslim edildi ve 3 adeti test ve eğitim için ABD'de merkezlendirildi,
image Güney Kore
  • Kore Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri:13 F-35A teslim almıştır. Toplam 60 adet sipariş edilmiştir.
image Hollanda
  • Hollanda Kraliyet Hava Kuvvetleri: 9 adet F-35A teslim almıştır.
image İsrail
  • İsrail Hava Kuvvetleri: İsrail'e özel geliştirilen F-35I "Adir" varyantından 39 adet teslim edilmiştir.
image İtalya
  • İtalya Hava Kuvvetleri: 9 adet F-35A operasyoneldir.
  • : 1 adet F-35B teslim edilmiş olup toplam 15 adet olarak planlanmaktadır.
image Japonya
  • Japonya Hava Öz Savunma Kuvvetleri: 12 adet F-35A operasyoneldir. Toplamda 147 adet olması planlanmaktadır.
image Norveç
  • Norveç Kraliyet Hava Kuvvetleri: 7 adet operasyonel F-35A eğitim için ABD'de merkezlendirildi. 9 adet teslim edilmiştir.
image Türkiye
  • Türk Hava Kuvvetleri: 6 adet F-35A teslim edilmiş olup, "Luke Askeri Hava Üssü" (Arizona, ABD)'de konuşlandırılmıştır. (S-400 Krizi) nedeniyle bu uçaklar Türkiye'ye gönderilmemiştir ve Türkiye F-35 programından çıkarılmıştır. (Programa geri girebilmek için temas ve görüşmeler sürüyor.)
image Polonya
  • Polonya Hava Kuvvetleri 32 adet F-35A planlanmaktadır. MiG 29 felaketlerine ilişkin sekiz aydır toplanan raporlara göre Polonya, MiG-29 ve SU-22'nin yerine F-35 alıyor, ilk F-35 2026'da Polonya'ya gidecek.
image Finlandiya
  • Finlandiya Hava Kuvvetleri: 64 adet F-35A planlanmaktadır.
image Yunanistan
  • Yunanistan Hava Kuvvetleri: 40 adet F-35 almayı planlamaktadır.

Genel özellikleri

image
  • Mürettebat: 1
  • Uzunluk: 15,7 metre (52 ft)
  • Yükseklik: 4,38 metre (14,4 ft)
  • Kanat açıklığı: 10,7 metre (35 ft)
  • Kanat Alanı: 42,7 metrekare (460 ft2)
  • Boş ağırlığı:
    • F-35A: 13.290 kilogram (29.300 lb)
    • F-35B: 14.650 kilogram (32.300 lb)
    • F-35C: 15.785 kilogram (34.800 lb)
  • Yüklü ağırlığı: 22.471 kilogram (49.540 lb)
  • Azami Kalkış Ağırlığı: 31.751 kilogram (69.999 lb)
  • Dahili yakıt miktarı:
    • F-35A: 18.250 pound (8.280 kg)
    • F-35B: 13.500 pound (6.100 kg)
    • F-35C: 19.750 pound (8.960 kg)
  • Güç kaynağı: 1× -PW-100 Artyakıcı turbofan,
    • Artyakıcı olmadan itme gücü: 28.000 pound-kuvvet (125 kN)
    • Artyakıcı ile itme gücü: 43.000 pound-kuvvet (191 kN)
  • Kaldırma Fanı (STOVL): F135 motoru üzerine 1× Rolls-Royce Kaldırma Sistemi (80 kN)

Performans

  • Azami hız: 1,6+ Mach (1.932 km/h)
  • Menzil: A: 2.200 km; B: 1.667 km; C: 2.593 km (Dahili yakıt ile birlikte)
  • Servis Tavanı (Azami irtifa): 60,000 ft (18,288 m)
  • Tırmanış değeri: 40.000 fit/dak. (200 m/sn). (tahmini)
  • Muharebe yarıçapı:
    • F-35A: 1.081 km (584 deniz mili)
    • F-35B: 868 km (469 deniz mili)
    • F-35C: 1.138 km (615 deniz mili)
  • Kanat yüklemesi: 446 kg/m²
  • İtici Güç/Ağırlık oranı:
    • Tam dolu yakıt ile: A: 0.89; B: 0.92; C: 0.81
    • %50 Yakıt ile: A: 1.12; B: 1.10; C: 1.01
  • G Limiti:
    • F-35A: 9 G
    • F-35B: 9 G
    • F-35C: 9 G

Silah Sistemleri

  • Top: 1 × General Dynamics GAU-22/A Equalizer, 25 mm (0.984 in), 4-namlulu top, dahili 180 mermi ile beraber
  • Silah istasyonları: 6 × harici silah kulesi (6,800 kg kapasiteli) kanatlarda ve çift silah kuleli iki adet dahili iç bölüm. Toplam 8.100 kg (18,000 lb) silah yükü aşağıdaki kombinasyonlar ile;
    • Füzeler:
      • Havadan Havaya Füze:
        • AIM-120 AMRAAM
        • AIM-9 Sidewinder
        • IRIS-T
        • MBDA Meteor
      • Havadan karaya füzeler:
        • AGM-158 JASSM
        • Brimstone
        • Lockheed Martin JAGM
        • Storm Shadow
        • SOM
      • Anti-gemi füzesi:
        • Naval Strike Missile JSM
        • Long Range Anti-Ship Missile (LRASM)
        • SOM
    • Bombalar:
      • MK-84, MK-83, MK-82 Genel maksat bombaları
      • CBU-100 küme bombasi
      • Paveway serisi lazer güdümlü bombalar
      • GBU-39 SDB küçük çap bombalar
      • JDAM serisi
      • AGM-154 JSOW

Aviyonikler

  • Northrop Grumman AN/APG-81 aktif elektronik taramalı dizi (AESA) radarı
  • BAE Systems AN/ASQ-239 Barracuda Elektronik Harp Sistemi
  • Northrop Grumman/Raytheon AN/AAQ-37 Dağıtık Diyafram Sistemi (DAS)
  • Lockheed Martin AN/AAQ-40 Elektro-Optik Hedefleme Sistemi (EOTS)
  • Northrop Grumman AN/ASQ-242 İletişim, Konumlandırma ve Kimliklendirme (CNI, Communications, Navigation, and Identification) takımı
  • Harris Corporation Çok İşlevli Gelişmiş Veri Bağlantı () haberleşme sistemi

İlgili İçerik

Benzer tasarım ve gelişimdeki uçaklar

  • Lockheed Martin F-22 Raptor

Benzer rolde, dönemde ve yetenekte olan uçaklar

  • Suhoy Su-57
  • TUSAŞ TF-X
  • Chengdu J-20
  • Shenyang J-31

Notlar

  1. ^ CV, Carrier variant, Uçak gemisi sürümü; ABD Donanması'ndaki uçak gemileri için bir sınıflandırma sembolüdür.
  2. ^ 2014 yılına ulaşıldığında, program maliyeti "bütçesinin 163 milyar ABD doları üzerinde [ve] seri üretim tarihinin yedi yıl gerisindeydi".
  3. ^ Lockheed, 1993 yılında Fort Worth'ta yerleşik General Dynamics savaş uçağı bölümünü satın aldı ve Lockheed Martin'i oluşturmak için 1995 yılında Martin Marietta ile birleşti.
  4. ^ Bunlar risk azaltma amaçlı kavramsal gösterim uçakları olduğu için, bir silah sistemi olarak uçağın son halinin iç yapısına veya çoğu alt sistemine sahip olmaları gerekmiyordu.
  5. ^ F-35'in döner nozul tasarımına Convair Model 200 öncülük etti.
  6. ^ İtki taşıyıcı yönlendirme nozulu, ağırlığı azaltmak için sonunda eksenel bakışımlı düşük gözlemlenebilir bir nozul ile değiştirilecekti.
  7. ^ FACO, uluslararası işbirliğinin endüstriyel faydalarının bir parçası olarak ABD dışındaki bazı müşteriler için İtalya ve Japonya'da da gerçekleştirilmektedir.
  8. ^ Bu ilk öntür, SWAT'ın ağırlık durumu ayarlamasından yoksundu.
  9. ^ İlk F-35B'lerin, Lot 9 ve sonraki uçaklarında görüldüğü gibi, iyileştirmelerden önce 2.100 saat kadar düşük bir hizmet ömrü vardır.
  10. ^ Türkiye, F-35'in birkaç parçasının tek tedarikçisiydi ve bu da programı yedek tedarikçiler bulmaya zorlamıştır.
  11. ^ F-35C, kanatların katlanan kısımlarında ek kanatçıklara sahiptir.
  12. ^ 2014 yılında Operasyonel Test ve Değerlendirme Direktörü Michael Gilmore şunları söyledi: "yazılım geliştirme, yüklenici laboratuvarlarına entegrasyon ve uçuş testi için olgun yeteneklerin teslimi programın gerisinde kalmaya devam etti."
  13. ^ Rockwell Collins ve Elbit Systems, Vision Systems International (VSI) ortak girişimini kurmuş ve daha sonra adını Collins Elbit Vision Systems (CEVS) olarak değiştirmiştir.
  14. ^ 2002 yılında, F-35 için katı hal lazer silahlarının geliştirildiği bildirilmiştir.
  15. ^ F-35B ve F-35C harici pod ile beraber 220 mermili topa sahiptir.

Kaynakça

  1. ^ a b c Drew, James (31 Temmuz 2015). "First operational F-35 squadron declared ready for combat" [İlk operasyonel F-35 filosu savaşa hazır ilan edildi]. flightglobal.com (İngilizce). FlightGlobal. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. 
  2. ^ "U.S. Marines Corps declares the F-35B operational" [ABD Deniz Kuvvetleri, F-35B'nin operasyonel olduğunu ilan etti]. marines.mil (İngilizce). ABD Deniz Piyade Kolordusu. 31 Temmuz 2015. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2016. 
  3. ^ a b Insinna, Valerie (2 Ağustos 2016). "Air Force Declares F-35A Ready for Combat" [Hava Kuvvetleri F-35A'nın Savaşa Hazır Olduğunu Açıkladı]. defensenews.com (İngilizce). Defense News. 
  4. ^ "Air Force lifts F-35A stealth fighter to 'combat-ready' status" [Hava Kuvvetleri, F-35A hayalet avcı uçağını 'savaşa hazır' durumuna yükseltti] (İngilizce). cnbc.com. 2 Ağustos 2016. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2016. 
  5. ^ a b Eckstein, Megan (28 Şubat 2019). [Donanma, Müşterek Saldırı Uçağı F-35C için İlk Operasyonel Yeteneğini Açıkladı]. usni.org (İngilizce). USNI News. 11 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. 
  6. ^ "F-35 Lightning II Program Status and Fast Facts" [F-35 Lightning II Program Durumu ve Kısa Bilgiler] (PDF). F35.com (İngilizce). Lockheed Martin. 2 Şubat 2024. 2 Şubat 2024 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 2 Şubat 2024. 
  7. ^ a b c [Seçili Satın Alma Raporu: 2020 Mali Yılı İtibarıyla F-35 Lightning II Müşterek Saldırı Uçağı (JSF) Programı (F-35) Başkanlık Bütçesi] (PDF) (İngilizce). 17 Nisan 2019. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 
  8. ^ a b c [F-35 Lightning II Program Durumu ve Kısa Bilgiler] (PDF). f35.com (İngilizce). Lockheed Martin. 1 Ekim 2020. 19 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020. []
  9. ^ Emmott, Robin (26 Ekim 2018). "Belgium picks Lockheed's F-35 over Eurofighter on price". reuters.com. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ekim 2020. 
  10. ^ "South Korea To Buy 40 F-35 Jets For $7 Billion". businessinsider.com. Business Insider. 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ekim 2020. 
  11. ^ Egozi2015-02-23T15:22:42+00:00, Arie. "Israel signs for next batch of F-35 'Adir' fighters". flightglobal.com. Flight Global. 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ekim 2020. 
  12. ^ "F-35 Global Partnerships" [F-35 Küresel Ortaklıkları]. lockheedmartin.com (İngilizce). Lockheed Martin. 2 Eylül 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ekim 2012. 
  13. ^ Dudley, Richard (5 Mart 2012). [Program Ortakları, Müşterek Taarruz Uçağı F-35 İçin Desteği Onayladı] (İngilizce). Defence Update. 13 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. 
  14. ^ "Fighter plane cost overruns detailed" [Ayrıntılı olarak savaş uçağı maliyet aşımları]. politico.com (İngilizce). Politico. 30 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Eylül 2015. 
  15. ^ "Flawed F-35 Too Big to Kill as Lockheed Hooks 45 States" [Kusurlu F-35, Lockheed'in 45 devlete bağlanmasından dolayı sonlandırılmak için çok büyük]. bloomberg.com (İngilizce). Bloomberg. 22 Şubat 2013. 2 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. 
  16. ^ Ciralsky, Adam. "Will the F-35, the U.S. Military's Flaw-Filled, Years-Overdue Joint Strike Fighter, Ever Actually Fly?" [ABD Ordusunun Kusur Dolu, Yıllarca Gecikmiş Müşterek Saldırı Uçağı F-35 Gerçekte Uçabilecek mi?]. vanityfair.com (İngilizce). Vanity Fair. 2 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Eylül 2015. 
  17. ^ Ahronheim, Anna (22 Mayıs 2018). "IAF Commander: Israel First To Use F-35 Jet In Combat" [İHK Komutanı: İsrail Savaşta F-35 Jetini İlk Kullanandır]. Jerusalem Post. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. 
  18. ^ "Lockheed F-35 service life extended to 2070" [Lockheed F-35'in hizmet ömrü 2070'e uzatıldı] (İngilizce). Flightglobal.com. 25 Mart 2016. 28 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. 
  19. ^ Stadler, Rich (Ekim 1994). [Müşterek Hafif Avcı] (PDF). codeonemagazine.com (İngilizce). Code One Magazine. 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. 
  20. ^ a b [Tarihçe (JAST Öncesi)]. jsf.mil (İngilizce). 6 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2020. 
  21. ^ a b [Tarihçe (JAST)] (İngilizce). JSF.mil. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2020. 
  22. ^ Barrie, Douglas; Norris, Guy; Warwick, Graham (4 Nisan 1995). "Short take-off, low funding" [Kısa kalkış, düşük ödeneklendirme]. flightglobal.com (İngilizce). Flight Global. 17 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2020. 
  23. ^ Renshaw, Kevin (12 Ağustos 2014). [F-35B Lightning II Üç Rulmanlı Döner Nozul] (İngilizce). Code One Magazine. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. 
  24. ^ Wilson, George C. (22 Ocak 2002). "The engine that could" [Olabilecek motor]. govexec.com (İngilizce). GovExec. 19 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. 
  25. ^ [Dikey ve kısa kalkış ve dikey iniş uçağı için tahrik sistemi] (İngilizce). Patentgenius.com. 25 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. 
  26. ^ Gunston, Bill (1997). Yakovlev Aircraft since 1924 [1924'ten beri Yakovlev Uçakları] (İngilizce). Londra: Putnam Aeronautical Books. s. 16. ISBN . 
  27. ^ a b c d Sheridan, Arthur E.; Burnes, Robert (13 Ağustos 2019). [F-35 Program Geçmişi: JAST'tan IOC'ye]. American Institute of Aeronautics and Astronautics (AIAA) (İngilizce). s. 50. doi:10.2514/5.9781624105678.0001.0076. 16 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. 
  28. ^ Bevilaqua, Paul M. (Eylül 2005). "Joint Strike Fighter Dual-Cycle Propulsion System" [Müşterek Saldırı Uçağı Çift Döngülü Tahrik Sistemi]. Journal of Propulsion and Power (İngilizce). 21 (5). ss. 778-783. doi:10.2514/1.15228. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. 
  29. ^ a b [Tarihçe (JSF)] (İngilizce). JSF.mil. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2020. 
  30. ^ Liev Schreiber (3 Şubat 2003). "Battle of the X-Planes" [X-Uçakları Savaşı]. NOVA. PBS. 29 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ocak 2020. 
  31. ^ Parsch, Andreas (27 Nisan 2006). "Designation Systems" [Tanımlayıcı Sistemler]. designation-systems.net (İngilizce). Designation Systems. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. 
  32. ^ Keijsper 2007, ss. 122, 124.
  33. ^ Hehs, Eric (15 Mayıs 2008). "X to F: F-35 Lightning II And Its X-35 Predecessors" [X'ten F'ye: F-35 Lightning II ve X-35]. codeonemagazine.com (İngilizce). Code One Magazine. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Eylül 2020. 
  34. ^ Keijsper 2007, ss. 119
  35. ^ Fulghum, David A.; Wall, Robert (19 Eylül 2004). "USAF Plans for Fighters Change" [Uçaklar için USAF Plan Değişikliği]. freerepublic.com (İngilizce). Aviation Week & Space Technology; Free Republic. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Eylül 2020. 
  36. ^ Keijsper 2007, ss. 124,
  37. ^ Pappalardo, Joe (Kasım 2006). "Weight Watchers: How a team of engineers and a crash diet saved the Joint Strike Fighter" [Kilo Gözlemcileri: Bir mühendis ekibi ve hızlı diyet, Joint Strike Fighter'ı nasıl kurtardı?]. airspacemag.com (İngilizce). Air & Space Magazine. 24 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2020. 
  38. ^ Knotts, Keith P. (9 Temmuz 2013). [F-35 Program Bilgisi - Dış Satım Denetimli Olmayan Bilgiler] (PDF) (İngilizce). 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2020. 
  39. ^ "'Lightning II' moniker given to Joint Strike Fighter" [Joint Strike Fighter'a verilen 'Lightning II' lakabı]. af.mil (İngilizce). ABD Hava Kuvvetleri. 7 Haziran 2006. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Eylül 2020. 
  40. ^ [F-35 Yazılım Geliştirmesi]. f35.com (İngilizce). Lockheed Martin. 2 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2020. 
  41. ^ "GAO-06-356, "DOD Plans to Enter Production before Testing Demonstrates Acceptable Performance"" [GAO-06-356, "DOD, Test Kabul Edilebilir Performansı Göstermeden Önce Üretime Girmeyi Planlıyor"] (PDF) (İngilizce). Government Accountability Office. Mart 2006. 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 23 Eylül 2020. 
  42. ^ Insinna, Valerie (28 Nisan 2018). "F-35 program office wraps up final developmental flight test" [F-35 program bürosu son gelişime yönelik uçuş testini tamamladı]. DefenseNews. 
  43. ^ Haynes, Deborah (15 Haziran 2019). "F-35 jets: Chinese-owned company making parts for top-secret UK-US fighters" [F-35 jetleri: Çin'e ait şirket, çok gizli İngiltere-ABD uçakları için parçalar üretiyor]. Sky News (İngilizce). 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Eylül 2020. 
  44. ^ Doffman, Zak (15 Haziran 2019). "U.S. And U.K. F-35 Jets Include 'Core' Circuit Boards From Chinese-Owned Company" [ABD ve İngiltere'deki F-35 Jetleri, Çin'in Sahibi Olduğu Şirketlerin 'Çekirdek' Devre Kartlarını İçeriyor]. forbes.com (İngilizce). Forbes. 16 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Eylül 2020. 
  45. ^ Minnick, Wendell (24 Mart 2016). "Chinese Businessman Pleads Guilty of Spying on F-35 and F-22" [Çinli İş insanı F-35 ve F-22'de Casusluk Suçunu Kabul Ediyor]. defensenews.com (İngilizce). Defense News. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Nisan 2019. 
  46. ^ Cox, Bob (1 Mart 2010). "Internal Pentagon memo predicts that F-35 testing won't be complete until 2016" [Dahili Pentagon notu, F-35 testinin 2016'ya kadar tamamlanmayacağını öngörüyor] (İngilizce). Fort Worth Star Telegram.  Eksik ya da boş |url= ()
  47. ^ Capaccio, Tony (6 Ocak 2010). "Lockheed F-35 Purchases Delayed in Pentagon's Fiscal 2011 Plan" [Lockheed F-35 Satın Alımları Pentagon’un 2011 Mali Planında Ertelendi] (İngilizce). Bloomberg BusinessWeek. 10 Ocak 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ocak 2019. 
  48. ^ Charette, Robert (12 Eylül 2012). "F-35 Program Continues to Struggle with Software" [F-35 Programı Yazılımla Mücadeleye Devam Ediyor] (İngilizce). IEEE Spectrum. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Eylül 2020. 
  49. ^ [FY18 DoD Programları F-35 Müşterek Saldırı Uçağı (JSF)] (PDF). dote.osd.mil. 2018. s. 25. 26 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2020. 
  50. ^ "Is the F-35 worth it?" [F-35 buna değer mi?]. 60 Dakika (İngilizce). CBS News. 16 Şubat 2014. 7 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Eylül 2020. 
  51. ^ Tirpak, John (14 Mart 2016). "All For One and One for All" [Hepimiz Birimiz ve Birimiz Hepimiz İçin] (İngilizce). Air Force Mag. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Eylül 2020. 
  52. ^ Shalal, Andrea (27 Nisan 2015). Ahn, Lisa Von (Ed.). "U.S. watchdog finds quality violations in Pratt work on F-35 engine" [ABD bekçi köpeği, F-35 motorundaki Pratt çalışmasında kalite ihlallerini tespit etti]. reuters.com (İngilizce). Reuters. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Eylül 2020. 
  53. ^ Barrett, Paul (10 Nisan 2017). "Danger Zone" [Tehlikeli Mıntıka] (İngilizce). Bloomberg Businessweek. ss. 50-55. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Eylül 2020. 
  54. ^ Schneider, Greg (27 Ekim 2001). "Lockheed Martin Beats Boeing for Fighter Contract" [Lockheed Martin, Savaş Uçağı Sözleşmesi için Boeing'i Yeniyor]. washingtonpost.com (İngilizce). Washington Post. 18 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  55. ^ Dao, James (27 Ekim 2001). "Lockheed Wins $200 Billion Deal for Fighter Jet" [Lockheed, Savaş Jeti için 200 Milyar Dolarlık Anlaşmayı Kazandı]. nytimes.com (İngilizce). The New York Times. 15 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  56. ^ Merle, Renae (15 Mart 2005). "GAO Questions Cost Of Joint Strike Fighter" [GAO, Müşterek Saldırı Uçağının Maliyetini Sorguluyor] (İngilizce). The Washington Post. 16 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  57. ^ Shalal-Esa, Andrea (17 Eylül 2012). "Pentagon tells Lockheed to shape up on F-35 fighter" [Pentagon, Lockheed'e F-35 savaş uçağını şekillendirmesini söyledi] (İngilizce). Reuters. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  58. ^ Tirpak, John A. (8 Ocak 2014). [Takım Çalışmasının Maliyeti]. airforcemag.com (İngilizce). Arlington, Virginia: Air Force Mag. 25 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  59. ^ "F-35 Program Costs Jump to $406.5 Billion in Latest Estimate" [F-35 Programının Maliyeti En Son Tahminlere Göre 406,5 Milyar Dolara Sıçradı] (İngilizce). Bloomberg. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  60. ^ Astore, William J. (16 Eylül 2019). "The Pentagon's $1.5 Trillion Addiction to the F-35 Fighter" [Pentagon'un F-35 Avcı Uçağına 1.5 Trilyon Dolarlık Bağımlılığı] (İngilizce). The Nation. 6 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  61. ^ Tirpak, John (29 Ekim 2019). "Massive $34 Billion F-35 Contract Includes Price Drop as Readiness Improves" [Hazırlık İyileşirken F-35 Sözleşmesi Devasa 34 Milyar Dolarlık Fiyat Düşüşünü İçeriyor] (İngilizce). Air Force Mag. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  62. ^ "F-35 Joint Strike Fighter Development Is Nearly Complete, but Deficiencies Found in Testing Need to Be Resolved" [F-35 Müşterek Saldırı Uçağının Geliştirilmesi Neredeyse Tamamlandı, ancak Testlerde Bulunan Eksikliklerin Çözülmesi Gerekiyor] (PDF). gao.gov (İngilizce). GAO. Haziran 2018. 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 12 Haziran 2019. 
  63. ^ Insinna, Valerie (18 Ekim 2019). "The F-35 jet might hit full-rate production more than a year late" [F-35 jeti, bir yıldan fazla bir süre sonra tam oranlı üretime ulaşabilir] (İngilizce). 15 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  64. ^ Insinna, Valerie (6 Aralık 2019). "After a couple months delay, the F-35 moves into operational tests" [Birkaç aylık gecikmeden sonra, F-35 operasyonel testlere geçiyor]. defensenews.com (İngilizce). DefenseNews. 15 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  65. ^ Tirpak, John (25 Şubat 2019). "Keeping the F-35 Ahead of the Bad Guys" [F-35'i Kötü Adamların Önünde Tutmak]. airforcemag.com (İngilizce). Air Force Mag. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  66. ^ "Lockheed Martin Awarded $1.8 Billion for F-35 Block 4 Development" [Lockheed Martin, F-35 Blok 4 Geliştirmesi İçin 1.8 Milyar Dolar Ödül Kazandı] (İngilizce). DefenseWorld.net. 8 Haziran 2019. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  67. ^ Zazulia, Nick (19 Mart 2019). "U.S. Defense Department Plans to Spend $6.6B on F-35 Continuing Development Through 2024" [ABD Savunma Bakanlığı, 2024'e Kadar Gelişmeye Devam Eden F-35'e 6.6 Milyar Dolar Harcamayı Planlıyor] (İngilizce). Avionics International. 17 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  68. ^ a b Trimble, Steven (9 Temmuz 2018). "USAF starts work on defining adaptive engine for future fighter" [USAF, gelecekteki uçaklar için uyarlanabilir motor tanımlama çalışmalarına başladı] (İngilizce). Flight Global. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  69. ^ Warwick, Graham (12 Eylül 2013). "Northrop Develops Laser Missile Jammer For F-35" [Northrop, F-35 İçin Lazer Füze Sinyali Karıştırıcı Geliştirdi]. aviationweek.com (İngilizce). Aviation Week. 20 Nisan 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Şubat 2020. 
  70. ^ "F-35 Joint Strike Fighter (JSF) Lightning II – International Partners" [F-35 Müşterek Saldırı Uçağı (JSF) Şimşek II - Uluslararası Ortaklar]. globalsecurity.org (İngilizce). Global Security. 27 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Nisan 2010. 
  71. ^ [Tahmini JSF Hava Aracı Tedarik Miktarları] (PDF) (İngilizce). JSF.mil. Nisan 2010. 27 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  72. ^ "F-35 Lightning: The Joint Strike Fighter Program, 2012" [F-35 Şimşek: Müşterek Saldırı Uçağı Programı, 2012] (İngilizce). Defense Industry Daily. 30 Ekim 2012. 29 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  73. ^ Schnasi, Katherine V. "Joint Strike Fighter Acquisition: Observations on the Supplier Base" [Müşterek Saldırı Uçağı Edinimi: Tedarikçi Bazında Gözlemler] (PDF) (İngilizce). US Accounts Office. 16 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 8 Şubat 2006. 
  74. ^ [Industry Canada: F-35 Müşterek Saldırı Uçağı (JSF) Kanada'nın Yeni Nesil Savaşçı Yeteneği] (İngilizce). ic.gc.ca. 22 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2010. 
  75. ^ Combat Aircraft Monthly, Eylül 2010, ss. 24.
  76. ^ Winters, Vice Adm. Mat (9 Aralık 2018). "Head of F-35 Joint Program Office: Stealth fighter enters the new year in midst of a growing phase" [F-35 Ortak Program Ofisi Başkanı: Görünmez savaşçı, büyüyen bir aşamanın ortasında yeni yıla giriyor] (İngilizce). DefenseNews. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 
  77. ^ Manson, Katrina; Pitel, Laura. "US Senate blocks F-35 sales to Turkey" [ABD Senatosu, F-35'in Türkiye'ye satışını engelledi]. ft.com (İngilizce). Financial Times. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Haziran 2018. 
  78. ^ Liptak, Kevin; Gaouette, Nicole. "Trump blames Obama as he reluctantly bans F-35 sales to Turkey" [Trump, Türkiye'ye F-35 satışlarını isteksizce yasakladığı için Obama'yı suçladı] (İngilizce). CNN. 27 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Temmuz 2019. 
  79. ^ [F-35 şefi, Türkiye'nin kararlı program ortağı olarak statüsünü teyit etti] (İngilizce). Jane's 360. 1 Ekim 2018. 3 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  80. ^ . f35.com. Lockheed Martin. 2019. 1 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2020. 
  81. ^ "US Lockheed Martin F-35 chosen as Japan fighter jet" [ABD'li Lockheed Martin F-35, Japon savaş jeti olarak seçildi] (İngilizce). BBC News. 20 Aralık 2011. 7 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  82. ^ Uyar, Tevfik (27 Nisan 2009). "F-35 projesinde çatırdamalar…". savunmasanayi.net. SavunmaSanayi.NET. 25 Haziran 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ekim 2020. 
  83. ^ Vasarri, Chiara (14 Şubat 2012). "Italy to Cut F-35 Fighter Jet Orders as Part of Defense Revamp" [İtalya, Savunma Yenilemesi Kapsamında F-35 Savaş Uçağı Siparişlerini Kesecek] (İngilizce). Bloomberg Business Week. 18 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  84. ^ [Amberley tam RAAF Growler filosunu ağırlıyor] (İngilizce). Australian Aviation. 7 Temmuz 2017. 17 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2017. 
  85. ^ "SavunmaSanayi.NET 66. Sayısı: Avustralya F-35'in arkasında durduğunu açıkladı". 24 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2009. 
  86. ^ "A timeline on Canada's involvement in the F-35 program" [Kanada'nın F-35 programına katılımı hakkında bir zaman çizelgesi]. canada.com (İngilizce). Postmedia Network Inc. 5 Nisan 2012. 10 Nisan 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  87. ^ Drew, James (21 Ekim 2015). "Canadian F-35 exit could signal wider air force review" [Kanada'nın F-35 çıkışı, daha geniş bir hava kuvvetleri incelemesine işaret edebilir]. flightglobal.com (İngilizce). Flight Global. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  88. ^ "Singapore identifies F-35 fighter jet to replace F-16s, expects to buy 'small number' for full testing" [Singapur, F-35 savaş uçağını F-16'ların yerini alacak şekilde tanımladı ve tam test için 'az sayıda' satın almayı bekliyor] (İngilizce). Channel NewsAsia. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2019. 
  89. ^ "Poland plans to buy 32 F-35A fighters: minister" [Polonya 32 F-35A uçağı satın almayı planlıyor: bakan]. reuters.com (İngilizce). 28 Mayıs 2019. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  90. ^ Adamowski, Jaroslaw (31 Ocak 2020). "Poland inks $4.6 billion contract for F-35 fighter jets" [Polonya, F-35 savaş uçakları için 4.6 milyar dolarlık sözleşme imzaladı] (İngilizce). DefenseNews. 15 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2020. 
  91. ^ . 2 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2012. 
  92. ^ a b "Capabilities" [Yetenekler]. lockheedmartin.com (İngilizce). Lockheed Martin. 24 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  93. ^ a b Kent, John R.; Geisel, Chris. "F-35 STOVL supersonic". lockheedmartin.com. Lockheed Martin. 14 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2010. 
  94. ^ "Open System Architecture (OSA) Secure Processing" [Açık Sistem Mimarisi (ASM) Güvenli İşleme] (PDF). www2.l-3com.com (İngilizce). L3. Mart 2011. 4 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  95. ^ "Avionics Magazine :: JSF: Integrated Avionics Par Excellence" [Avionics Magazine :: JSF: Bütünleşik Aviyonikte Mükemmellik]. aviationtoday.com (İngilizce). Aviation Today. Eylül 2003. 16 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  96. ^ Amaani, ABD Hv. K. Tekn. Çavuş. Lyle (3 Nisan 2009). "Air Force takes combat air acquisitions priorities to Hill" [Hava Kuvvetleri muharebe havası edinme önceliklerini Hill'e taşıyor]. af.mil (İngilizce). US Air Force. 18 Ekim 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  97. ^ Ryberg, Eric S. (26 Şubat 2002). "The Influence of Ship Configuration on the Design of the Joint Strike Fighter" [Gemi Yapılandırmasının Müşterek Saldırı Uçağının Tasarımına Etkisi] (PDF). dtic.mil (İngilizce). Naval Surface Warfare Center Dahlgren Division. s. 5. 9 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  98. ^ "The Ultimate Fighter?" [Nihai Savaşçı?]. airspacemag.com (İngilizce). Air Space Mag. 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2013. 
  99. ^ a b Hehs, Eric. "JSF Diverterless Supersonic Inlet" [JSF'nin Yönlendiricisiz Sesüstü Girişi] (İngilizce). Code One Magazine. 29 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2012. 
  100. ^ "Skinning the F-35 fighter" [F-35 uçağının derisini kaldırmak]. compositesworld.com (İngilizce). CompositesWorld. 13 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Kasım 2016. 
  101. ^ [JSF için süreci doğrulamak adına verilen sözleşme] (İngilizce). onlineamd.com. 17 Mayıs 2010. 14 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  102. ^ Trimble, Stephen (26 Mayıs 2011). "Lockheed Martin reveals F-35 to feature nanocomposite structures" [Lockheed Martin, F-35'in nanokompozit yapılara sahip olduğunu ortaya koyuyor] (İngilizce). Flight International. 30 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  103. ^ Nativi, Andy (5 Mart 2009). "F-35 Air Combat Skills Analyzed" [F-35'in Hava Muharebe Becerileri Çözümlendi] (İngilizce). Aviation Week. 26 Aralık 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  104. ^ Crébas, Frank (Mayıs 2018). "F-35 – Out of the Shadows" [F-35 - Gölgelerin Dışında]. Combat Aircraft Monthly (İngilizce). Key Publishing. Erişim tarihi: 8 Şubat 2020. 
  105. ^ "Flying The F-35: An Interview With Jon Beesley, F-35 Chief Test Pilot" [Uçan F-35: F-35 Baş Test Pilotu Jon Beesley ile Söyleşi]. lockheedmartin.com (İngilizce). Lockheed Martin. 18 Aralık 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Kasım 2010. 
  106. ^ Seligman, Lara (1 Mart 2016). "Norwegian F-35 Pilot Counters Controversial Dogfighting Report" [Norveç F-35 Pilotuna Karşı Tartışmalı İt Dalaşı Raporu]. defensenews.com. DefenseNews. 15 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  107. ^ [F-35 Lightning II Program Durumu ve Kısa Bilgiler] (PDF). f-35.ca (İngilizce). Lockheed Martin. 13 Mart 2012. 24 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  108. ^ "Vertiflight". Journal of the American Helicopter Society, Ocak 2004.
  109. ^ Hayles, John (28 Mart 2005). "Yakovlev Yak-41 Freestyle". Aeroflight. 24 Mart 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Temmuz 2008. 
  110. ^ "Joint Strike Fighter (JSF)" [Müşterek Saldırı Uçağı (MSU)]. janes.com (İngilizce). Jane's. 26 Şubat 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Temmuz 2008. 
  111. ^ George, Eric (1 Mayıs 2010). [F-35 aviyonikleri: Müşterek Saldırı Uçağının görev sistemleri ve yazılım direktörü ile röportaj]. Military & Aerospace Electronics (İngilizce). 21 (5). John McHale tarafından görüşme yapıldı. PennWell Corporation. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  112. ^ Sherman, Ron (1 Temmuz 2006). "F-35 Electronic Warfare Suite: More Than Self-Protection" [F-35 Elektronik Harp Takımı: Kişisel Korumadan Daha Fazlası]. aviationtoday.com (İngilizce). Aviation Today. 16 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  113. ^ "Hey C and C++ Can Be Used In Safety Critical Applications Too!" [Hey, C ve C++ Güvenlik Açısından Kritik Uygulamalarda da Kullanılabilir!] (İngilizce). Journal.thecsiac.com. 11 Şubat 2001. 16 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  114. ^ Warwick, Graham (12 Haziran 2010). [Bir Sonraki F-35 Bloğunun Uçuş Testleri Devam Ediyor] (İngilizce). Aviation Week. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  115. ^ [Raytheon, F-35 Müşterek Saldırı Uçağı için RACE++ Çoklu Bilgisayarlarını Seçti] (İngilizce). Embeddedstar.com. 27 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2015. 
  116. ^ McHale, John (1 Şubat 2010). [F-35 Müşterek Saldırı Uçağı, aviyonik sistemler için COTS'tan yararlanıyor] (İngilizce). Military & Aerospace Electronics, PennWell Corporation. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  117. ^ Philips,, E. H. (5 Şubat 2007). "The Electric Jet" [Elektrikli Jet] (İngilizce). Aviation Week & Space Technology. 
  118. ^ Parker, Ian (1 Haziran 2007). "Reducing Risk on the Joint Strike Fighter" [Müşterek Saldırı Uçağında Riski Azaltma]. aviationtoday.com (İngilizce). Access Intelligence, LLC - Aviation Today. 16 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  119. ^ "Tens of thousands of Xilinx FPGAs to be supplied by Lockheed Martin for F-35 Joint Strike Fighter avionics" [F-35 Müşterek Saldırı Uçağı aviyonikleri için Lockheed Martin tarafından tedarik edilecek on binlerce Xilinx FPGA] (İngilizce). 16 Haziran 2013. 12 Ocak 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  120. ^ FY2013 DOD PROGRAMS F-35 Joint Strike Fighter (JSF)
  121. ^ Reed, John (23 Kasım 2010). [Schwartz, F-35A Gecikmeleri Konusunda Endişeli]. dodbuzz.com (İngilizce). DoD buzz. 26 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  122. ^ Lyle, Amaani (6 Mart 2014). "Program executive officer describes F-35 progress" [Program yöneticisi F-35 ilerlemesini anlatıyor]. af.mil (İngilizce). American Forces Press Service. 4 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  123. ^ . northropgrumman.com. Northrop Grumman Electronic Systems. 23 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2007. 
  124. ^ [F-35 Dağıtık Diyafram Sistemi (EO DAS)]. northropgrumman.com (İngilizce). Northrop Grumman. 2 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2010. 
  125. ^ Lemons, Greg; Carrington, Karen; Frey, Dr. Thomas; Ledyard, John (24 Haziran 2018). "F-35 Mission Systems Design, Development, and Verification" [F-35 Görev Sistemleri Tasarımı, Geliştirme ve Doğrulama] (PDF). American Institute of Aeronautics and Astronautics (İngilizce). doi:10.2514/6.2018-3519. 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Şubat 2020. 
  126. ^ "Lockheed Martin Missiles and Fire Control: Joint Strike Fighter Electro-Optical Targeting System" [Lockheed Martin Füzeleri ve Atış Kontrolü: Müşterek Saldırı Uçağı Elektro-Optik Hedefleme Sistemi] (İngilizce). Lockheed Martin. 6 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2008. 
  127. ^ "ASQ242 Datasheet" [ASQ242 Veri kağıdı] (PDF). northropgrumman.com (İngilizce). Northrop Grumman. 12 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF). 
  128. ^ [Bütünleşik aviyonikleri yepyeni bir seviyeye taşıyan F-35 jet avcı uçakları] (İngilizce). Military & Aerospace Electronics - PennWell. 1 Mayıs 2003. 2 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  129. ^ [İsrail ve ABD 450 Milyon Dolarlık F-35I Aviyonik İyileştirmeleri için Pazarlık Yaptı] (İngilizce). Defense Update. 27 Temmuz 2012. 30 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  130. ^ Donald, David (17 Haziran 2019). "F-35 Looks to the Future" [F-35 Geleceğe Bakıyor]. ainonline.com (İngilizce). Aviation International News. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Şubat 2020. 
  131. ^ "Lockheed reveals Advanced EOTS targeting sensor for F-35 Block 4" [Lockheed, F-35 Blok 4 için Gelişmiş EOTS hedefleme algılayıcısını ortaya koyuyor]. flightglobal.com (İngilizce). Flight Global. 10 Eylül 2015. 26 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  132. ^ Abbott, Rich (18 Haziran 2018). "Raytheon Picked to Produce F-35 Sensor". Avionics Interational. 17 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  133. ^ "Pawlikowski On Air Force Offset Strategy: F-35s Flying Drone Fleets" [Pawlikowski Hava Kuvvetleri Ofset Stratejisi Üzerine: F-35'ler Uçan İHA Filoları]. breakingdefense.com (İngilizce). Breaking Defense. 15 Aralık 2014. 17 Aralık 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  134. ^ "Fast History: Lockheed's Diverterless Supersonic Inlet Testbed F-16" [Hızlı Tarih: Lockheed'in Yönlendiricisiz Sesüstü Girişi Test Yatağı F-16] (İngilizce). aviationintel.com. 13 Ocak 2013. 7 Eylül 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  135. ^ "F-35 Joint Strike Fighter (JSF) Lightning II" [F-35 Müşterek Saldırı Uçağı (JSF) Şimşek II] (İngilizce). GlobalSecurity.org. 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2010. 
  136. ^ Tirpak, John A. (26 Kasım 2014). "The F-35 on Final Approach" [Son Yaklaşım için F-35] (İngilizce). Air Force Mag. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Şubat 2020. 
  137. ^ "Threat Data Biggest Worry For F-35A's IOC; But It 'Will Be On Time'" [Tehdit Verisi F-35A'nın IOC'si İçin En Büyük Endişe; Ama 'Zamanında Olacak'] (İngilizce). Breaking Defense. 17 Mart 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  138. ^ Clark, Colin (6 Haziran 2014). "Gen. Mike Hostage On The F-35; No Growlers Needed When War Starts" [Gen. Mike F-35'te Rehin Aldı; Savaş Başladığında Hırıltılara Gerek Yok] (İngilizce). Breaking Defense. 11 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  139. ^ a b Butler, Amy (17 Mayıs 2010). [Yeni Gizlilik Kavramı JSF Maliyetini Etkileyebilir] (İngilizce). Aviation Week. 28 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  140. ^ [JSF'de USAF FY00 etkinliği] (İngilizce). U.S. Director, Operational Test & Evaluation. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  141. ^ "F-35 Norwegian Executive Summary" [F-35 Norveç Yönetici Özeti] (PDF). regjeringen.no (İngilizce). Lockheed Martin. Nisan 2008. 12 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  142. ^ Capaccio, Tony (4 Mayıs 2011). "Lockheed Martin's F-35 Fighter Jet Passes Initial Stealth Hurdle" [Lockheed Martin'in F-35 Savaş Uçağı İlk Görünmez Engelden Geçti] (İngilizce). Bloomberg News. 9 Aralık 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  143. ^ "F-35 – Beyond Stealth" [F-35 - Görünmezliğin Ötesinde]. defense-update.com (İngilizce). Defense Update. 14 Haziran 2015. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Nisan 2019. 
  144. ^ Ralston, J; Heagy, J; ve diğ. (Eylül 1998). "Environmental/Noise Effects on UHF/VHF UWB SAR" (PDF). dtic.mil. 27 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 2 Ocak 2015. 
  145. ^ Plopsky, Guy; Bozzato, Fabrizio (21 Ağustos 2014). "The F-35 vs. The VHF Threat" [F-35 ve VHF Tehdidi] (İngilizce). The Diplomat. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  146. ^ Brewer, Jeffrey; Meadows, Shawn (Yaz 2006). "Survivability of the Next Strike Fighter" [Bir Sonraki Taarruz Uçağının Beka Kabiliyeti]. Aircraft Survivability: Susceptibility Reduction. Joint Aircraft Survivability Program Office. s. 23. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  147. ^ Lockie, Alex (5 Mayıs 2017). "This strange mod to the F-35 kills its stealth near Russian defenses – and there's good reason for that" [F-35'in bu garip modu, Rus savunması yakınındaki gizliliğini yok ediyor - ve bunun için iyi bir sebep var] (İngilizce). Business Insider. 24 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  148. ^ Alaimo, Carol Ann (30 Kasım 2008). "Noisy F-35 Still Without A Home" [Hala Bir Evi Olmadan Gürültülü F-35]. azstarnet.com (İngilizce). Arizona Daily Star. 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  149. ^ "Report on Jet Engine Noise Reduction" [Jet Motoru Gürültü Azaltma Raporu] (PDF) (İngilizce). Naval Research Advisory Committee. Nisan 2009. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  150. ^ Joint Communications Release, JSF Program Office & Lockheed Martin. Subject: F-35 Acoustics Based on Edwards AFB Acoustics, Test, JSF Program Office & Lockheed Martin, Nisan 2009 
  151. ^ "F-35, F-16 noise difference small, Netherlands study shows" [Hollanda çalışması gösteriyor: F-35, F-16 gürültü farkı küçük] (İngilizce). Aviation Week. 31 Mayıs 2016. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  152. ^ Ledbetter, Stewart (31 Mayıs 2019). "Wonder no more: F-35 jet noise levels finally confirmed at BTV" [Merak etme artık: F-35 jet gürültü seviyeleri nihayet BTV'de doğrulandı] (İngilizce). NBC. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  153. ^ Hensley, Senior Airman James (19 Mayıs 2015). "F-35 pilot training begins at Luke" [F-35 pilot eğitimi Luke'da başlıyor]. af.mil (İngilizce). 56th Fighter Wing Public Affairs. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  154. ^ Schutte, John (10 Ekim 2007). "Researchers fine-tune F-35 pilot-aircraft speech system" [Araştırmacılar F-35'in pilot-uçak konuşma sistemine ince ayar yapıyor]. af.mil (İngilizce). US Air Force. 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ekim 2020. 
  155. ^ "VSI's Helmet Mounted Display System flies on Joint Strike Fighter" [VSI'nın Kask Üstü Görüntüleme Sistemi, Müşterek Saldırı Uçağı'nda uçuyor]. rockwellcollins.com (İngilizce). Rockwell Collins. 2007. 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından . 
  156. ^ . JSF. 21 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2009. 
  157. ^ "JSF" Martin-Baker. Erişim: 23 Kasım 2009
  158. ^ Lowell, Capt. Jonathan (25 Ağustos 2019). "Keeping cool over Salt Lake" [Salt Lake üzerinde serinlemek] (İngilizce). U.S. Air Force. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  159. ^ Zazulia, Nick (24 Ağustos 2018). "F-35: Under the Helmet of the World's Most Advanced Fighter" [F-35: Dünyanın En Gelişmiş Savaşçısının Miğferi Altında] (İngilizce). Avionics International. 23 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ekim 2020. 
  160. ^ a b Davis, Brigadier General Charles R. (26 Eylül 2006). (PDF). USAF. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013. 
  161. ^ "F-35 Distributed Aperture System EO DAS" [F-35 Dağıtık Diyafram Sistemi EO DAS]. youtube.com (İngilizce). YouTube. 17 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Kasım 2009. 
  162. ^ Davenport, Christian. "Meet the most fascinating part of the F-35: The $400,000 helmet" [F-35'in en büyüleyici kısmı ile tanışın: 400.000 dolarlık kask]. washingtonpost.com (İngilizce). Washington Post. 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ağustos 2015. 
  163. ^ Seligman, Lara (14 Ekim 2015). "F-35's Heavier Helmet Complicates Ejection Risks" [F-35'in Daha Ağır Kaskı Fırlatma Risklerini Zorlaştırıyor]. defensenews.com (İngilizce). TEGNA. 17 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2020. 
  164. ^ [Lockheed Martin F-35 Sözleşmesini Ödüllendirdi] (İngilizce). Zacks Investment Research. 17 Kasım 2011. 30 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2020. 
  165. ^ Warwick, Graham (21 Nisan 2011). "Lockheed Weighs Alternate F-35 Helmet Display" [Lockheed Alternatif F-35 Kask Ekranını Tartar] (İngilizce). Aviation Week. 
  166. ^ Carey, Bill (15 Şubat 2012). "BAE Drives Dual Approach To Fixing F-35 Helmet Display Issues" [BAE, F-35 Kask Ekranı Sorunlarını Çözmek İçin İkili Yaklaşım Sağladı]. ainonline.com (İngilizce). AINonline. 31 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ekim 2020. 
  167. ^ "Lockheed Martin Selects BAE Systems to Supply F-35 Joint Strike Fighter (JSF) Helmet Display Solution" [Lockheed Martin, F-35 Müşterek Saldırı Uçağı (JSF) Kask Görüntüleme Çözümü Sağlamak İçin BAE Systems'ı Seçti]. baesystems.com (İngilizce). BAE Systems. 11 Eylül 2011. 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ekim 2020. 
  168. ^ a b Majumdar, Dave (10 Ekim 2013). "F-35 JPO drops development of BAE alternative helmet" [F-35 OGO, BAE alternatif kask geliştirmesini düşürdü]. flightglobal.com (İngilizce). Flight Global. 29 Nisan 2014 tarihinde kaynağından . 
  169. ^ "Lockheed Cites Good Reports on Night Flights of F-35 Helmet" [Lockheed, F-35 Miğferinin Gece Uçuşlarıyla İlgili İyi Raporlardan Alıntı Yapıyor]. reuters.com (İngilizce). Reuters. 30 Ekim 2012. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ekim 2020. 
  170. ^ . defense-update.com. Defense Update. 27 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2010. 
  171. ^ . Lockheed Martin. 23 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2010. 
  172. ^ "Spear Capability 3". mbda-systems.com. MBDA. 9 Haziran 2019. 2 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
  173. ^ Keller, John (17 Ağustos 2018). "Navy asks BAE Systems to build T-1687/ALE-70(V) electronic warfare (EW) towed decoys for F-35". militaryaerospace.com. Military Aerospace Electronics. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
  174. ^ Keijsper 2007, ss. 220, 239.
  175. ^ Hewson, Robert (4 Mart 2008). "UK changes JSF configuration for ASRAAM" [İngiltere, ASRAAM için JSF yapılandırmasını değiştirdi]. janes.com (İngilizce). Jane's Defence. 16 Eylül 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
  176. ^ Tran, Pierre (22 Şubat 2008), MBDA Shows Off ASRAAM [MBDA ASRAAM'ı Gösteriyor] (İngilizce), Defense News 
  177. ^ "JSF Suite: BRU-67, BRU-68, LAU-147 – Carriage Systems: Pneumatic Actuated, Single Carriage". es.is.itt.com. 2009. []
  178. ^ Digger, Davis (30 Ekim 2007). "JSF Range & Airspace Requirements" (PDF). Headquarters Air Combat Command, Defense Technical Information Center. 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
  179. ^ [F-35 silah sistemi] (İngilizce). 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
  180. ^ (PDF). 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2011. 
  181. ^ Keijsper 2007, s. 233.
  182. ^ Donald, David (11 Temmuz 2012). "Terma Highlights F-35 Multi-Mission Pod" [Terma, F-35 Çok Görevli Pod'u Öne Çıkarıyor] (İngilizce). AINonline. 12 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
  183. ^ Bolsøy, Bjørnar (17 Eylül 2009). "F-35 Lightning II status and future prospects" [F-35 Lightning II'nin durumu ve gelecekteki beklentiler] (İngilizce). f-16.net.  Eksik ya da boş |url= (); |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor ()
  184. ^ Everstine W., Brian (17 Haziran 2019). "Lockheed Looking at Extending the F-35's Range, Weapons Suite" [Lockheed, F-35'in silah paketi menzilini genişletmeye bakıyor] (İngilizce). Air Force Mag. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ocak 2020. 
  185. ^ Lake 2010, ss. 37–45.
  186. ^ Trimble, Stephen (7 Kasım 2010). "MBDA reveals clipped-fin Meteor for F-35" [MBDA, F-35 için kırpılmış kanatçıklı Meteor'u ortaya çıkardı] (İngilizce). Flight International. 21 Eylül 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2020. 
  187. ^ "F-35B Internal Weapons Bay Can't Fit Required Load Of Small Diameter Bomb IIs". Insidedefense.com. 25 Şubat 2015. 21 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2020. 
  188. ^ "Financial Management & Comptroller > FM Resources > Budget > Air Force President's Budget FY20". www.saffm.hq.af.mil. 31 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2020. 
  189. ^ "Important cooperative agreement with Lockheed Martin" [Lockheed Martin ile önemli işbirliği anlaşması] (İngilizce). Kongsberg Defence & Aerospace. 9 Haziran 2009. 16 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2020. 
  190. ^ Tirpak, John A. (17 Mart 2014). . airforcemag.com. Arlington, VA: Air Force Association. 25 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2020. 
  191. ^ Fulghum, David A. (8 Temmuz 2002). . Aviation Week and Space Technology. 26 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2020. 
  192. ^ Morris, Jefferson (26 Eylül 2002). . Aerospace Daily. 4 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2020. 
  193. ^ Fulghum, David A. (22 Temmuz 2002). . Aviation Week and Space Technology. 13 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2020. 
  194. ^ Norris, Guy (20 Mayıs 2013). . aviationweek.com. Aviation Week. 20 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  195. ^ "Lockheed considering laser weapon concepts for F-35" [Lockheed, F-35 için lazer silah kavramlarını düşünüyor] (İngilizce). Flightglobal.com. 5 Ekim 2015. 7 Şubat 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2020. 
  196. ^ "USAF chief keeps sights on close air support mission". Flightglobal.com. 15 Şubat 2015. 9 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2020. 
  197. ^ "Long Road Ahead For Possible A-10 Follow-On". Aviationweek.com. 24 Mart 2015. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2020. 
  198. ^ [JSF hakkında Sık Sorulan Sorular]. jsf.mil (İngilizce). JSF. 1 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2010. 
  199. ^ Warwick, Graham (17 Mart 2011). [Gıcırtı, F135 ve JSF Motor Savaşı]. aviationweek.com (İngilizce). Aviation Week. 21 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  200. ^ Katz, Dan (7 Temmuz 2017). The Physics And Techniques Of Infrared Stealth [Kızılötesi Görünmezliğin Fiziği ve Teknikleri] (İngilizce). Aviation Week. 14 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Nisan 2019. 
  201. ^ Majumdar, Dave (1 Ekim 2012). "US Navy works through F-35C air-ship integration issues" [ABD Donanması, F-35C hava-gemi entegrasyon sorunları üzerinde çalışıyor] (İngilizce). Flight Global. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Şubat 2020. 
  202. ^ Custom tool to save weeks in F-35B test and evaluation [F-35B testi ve değerlendirmesinde haftaları kurtarmak için özel araç] (İngilizce), Naval Air Systems Command, 6 Mayıs 2011 
  203. ^ Colin Clark; Sydney J. Freedberg Jr. (28 Ocak 2014). "F-35 Operational Test and Evaluation Report; Marines Say No IOC Changes" [F-35 Operasyonel Test ve Değerlendirme Raporu; Denizciler IOC'de Herhangi Bir Değişiklik Olmadığını Söylüyor]. breakingdefense.com (İngilizce). Breaking Media, Inc. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ekim 2020. Lockheed sözcüsü Laura Siebert, "tam savaş yeteneği için gerekli olan 8.4 milyon satır yazılım kodunun 7.4 milyonunun şu anda uçuş testinde olduğunu veya zaten test edildiğini" belirtti. Yani matematiğim tutarsa, hâlâ test edilecek bir milyon satırlık kod var. (Lockheed spokesman Laura Siebert also notes that "7.4 million of the 8.4 million lines of software code required for full warfighting capability are currently or have already been flight tested." So that's one million lines of code still to be tested, if my math holds up.) 
  204. ^ Zolfagharifard, Ellie (28 Mart 2011). "Rolls-Royce's LiftSystem for the Joint Strike Fighter" [Müşterek Saldırı Uçağı için Rolls-Royce LiftSystem]. theengineer.co.uk (İngilizce). The Engineer Magazine. 19 Aralık 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ekim 2020. 
  205. ^ "LiftSystem". Rolls-Royce. 12 Ekim 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Kasım 2009. 
  206. ^ "Swivel nozzle VJ101D and VJ101E". Vstol.org, 20 Haziran 2009.
  207. ^ Hirschberg, Mike (1 Kasım 2000). "V/STOL Fighter Programs in Germany: 1956–1975" [Almanya'daki V/STOL Savaş Uçağı Programları: 1956–1975] (PDF). robertcmason.com (İngilizce). International Powered Lift Conference. s. 50. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 3 Ekim 2012. 
  208. ^ [Harrier nasıl geziniyor]. harrier.org (İngilizce). 7 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2010. 
  209. ^ Kjelgaard, Chris (21 Aralık 2007). "From Supersonic to Hover: How the F-35 Flies" [Sesüstülükten Uçağa: F-35 Nasıl Uçar] (İngilizce). Space. 31 Ekim 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ekim 2020. 
  210. ^ Hutchinson, John. [Dikey Olmak: Bir STOVL sistemi geliştirmek] (PDF). ingenia.org.uk (İngilizce). Ingenia. 20 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2009. 
  211. ^ "GE Rolls-Royce Fighter Engine Team completes study for Netherlands" [GE Rolls-Royce Savaş Uçağı Motor Ekibi, Hollanda için çalışmayı tamamladı]. rolls-royce.com (İngilizce). Rolls-Royce plc. 16 Haziran 2009. 22 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2009. GE Rolls-Royce Savaş Uçağı Motor Ekibi Başkanı Jean Lydon-Rodgers, "... Uçak Motor Ekibinin Hollanda'da halihazırda hem mühendislik tasarımı hem de ileri üretim çalışmaları da dâhil önemli endüstriyel katılımları bulunmakta" dedi. ("... The Fighter Engine Team already has significant industrial participation in The Netherlands, including both engineering design and advanced manufacturing work," said Jean Lydon-Rodgers, President of the GE Rolls-Royce Fighter Engine Team.) 
  212. ^ Trimble, Stephen (11 Haziran 2009). [Rolls-Royce: F136'nın hayatta kalması, büyük F-35 motor yükseltmesinin anahtarıdır]. flightglobal.com (İngilizce). FlightGlobal. 14 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  213. ^ "GE, Rolls Royce Stop Funding F-35 Alt Engine" [GE, Rolls Royce F-35 İkâme Motorunu Finanse Etmeyi Durdurdu]. defensenews.com (İngilizce). Defense News. 2 Aralık 2011. 29 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  214. ^ "Pratt & Whitney Validates Growth Option for F135 Engine" [Pratt & Whitney, F135 Motorunun Genişleme Seçeneğini Onayladı]. prnewswire.com (İngilizce). Pratt & Whitney. 28 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Kasım 2017. 
  215. ^ Kjelgaard, Christ (15 Haziran 2017). "P&W Outlines Three-step F135 Development Pathway" [P&W Üç Adımlı F135 Geliştirme Yolunun Ana Hatlarını Çiziyor] (İngilizce). Aviation International News. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ocak 2020. 
  216. ^ Kjelgaard, Chris (13 Haziran 2018). "P&W Outlines New Plan for F-35 Engine Upgrades" [P&W, F-35 Motor Yükseltmeleri için Yeni Planı Açıklıyor]. ainonline.com (İngilizce). Aviation International News. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ocak 2020. 
  217. ^ Norris, Guy; Anselmo, Joe (21 Temmuz 2018). "F-35 Engine Upgrade Would Enable Directed Energy Weapons" [F-35 Motor Yükseltmesi Yönlendirilmiş Enerji Silahlarını Etkinleştirecek]. aviationweek.com (İngilizce). Aviation Week. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ocak 2020. 
  218. ^ Zazulia, Nick (11 Ekim 2018). "Rejuvenating the Raptor: Roadmap for F-22 Modernization" [Raptor'u Gençleştirmek: F-22 Modernizasyonu için Yol Haritası] (İngilizce). Avionics Today. 16 Şubat 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2019. 
  219. ^ "US Air Force praises early performance of Lockheed Martin F-35" [ABD Hava Kuvvetleri, Lockheed Martin F-35'in erken gelen performansını övdü] (İngilizce). Flightglobal.com. 6 Kasım 2012. 4 Şubat 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  220. ^ Edwards, Jack E. (16 Aralık 2010). "Defense Management: DOD Needs to Monitor and Assess Corrective Actions Resulting from Its Corrosion Study of the F-35 Joint Strike Fighter" [Savunma Yönetimi: DOD, F-35 Müşterek Saldırı Uçağının Korozyon Çalışmasından Kaynaklanan Düzeltici Eylemleri İzlemeli ve Değerlendirmelidir] (PDF) (İngilizce). Washington, DC: United States Government Accountability Office. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  221. ^ Trimble, Stephen (12 Temmuz 2010). "Farnborough: Lockheed encouraged by pace of F-35 testing" [Farnborough: Lockheed, F-35 testlerinin hızıyla teşvik edildi] (İngilizce). Flight International. 7 Şubat 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  222. ^ "Li-Ion Battery in Production for F- 35s" [F-35'ler için Üretimdeki Li-Ion Pil] (İngilizce). Avionics International. 23 Temmuz 2013. 25 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ocak 2020. 
  223. ^ Hawkins, Dan (27 Temmuz 2012). "F-35 maintenance training spawns USMC's first air FTD" [F-35 bakım eğitimi, USMC'nin ilk hava FTD'sini doğurdu]. globalsecurity.org (İngilizce). USMC. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  224. ^ [F-35, Bakım ve Hizmet Tektipleştirmesinin Zorluğu]. sldinfo.com (İngilizce). Second Line of Defense. 9 Haziran 2011. 4 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  225. ^ Majumdar, Dave (20 Kasım 2012). "USMC finds workaround for cyber vulnerability on F-35 logistics system" [USMC, F-35 ikmâl sisteminde siber güvenlik açığı için geçici çözüm buldu] (İngilizce). Flight International. 7 Şubat 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  226. ^ Tucker, Patrick (8 Ocak 2015). "The F-35 Has To Phone Texas Before Taking Off" [F-35 Kalkmadan Önce Teksas'a Telefon Etmeli]. defenseone.com (İngilizce). Defense One. 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  227. ^ Host, Pat (22 Ocak 2020). "Pentagon announces replacement for F-35's ALIS". Jane's Defence Weekly. 16 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
  228. ^ "Canadian DND Reinforces Its Estimates for F-35 Acquisition" [Kanada USB'si, F-35 Satın Alma Tahminlerini Güçlendiriyor]. defpro.com (İngilizce). Kanada Ulusal Savunma Bakanlığı. 21 Mart 2011. 29 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2011. 
  229. ^ Editorial, Defense Brief (21 Haziran 2022). "Australia's F-35A fleet grows to 50 airframes with latest delivery". Defense Brief (İngilizce). 10 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Şubat 2024. 
  230. ^ . RAF. 28 Haziran 2013. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2013. 
  231. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013. 
  232. ^ "i24NEWS". www.i24news.tv. 18 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Şubat 2024. 
  233. ^ "US to Sell 40 F-35 Fighter Jets to Greece, Gift Other Aircraft". Bloomberg.com (İngilizce). 27 Ocak 2024. 27 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Şubat 2024. 
  234. ^ "LockheedMartin F-35B JSF." 8 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Airtoaircombat.com. Retrieved: 15 August 2009.
  235. ^ . kokpit.aero. KT10 Yapım Prodüksiyon Tic. Ltd. Şti. 31 Mart 2013. 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013. 
  236. ^ a b [F-35 Müşterek Saldırı Uçağı İstatistik Medya Kiti] (İngilizce). JSF.mil. 2004. 26 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013. 
  237. ^ "F-35A Conventional Takeoff and Landing Variant" (İngilizce). Lockheed Martin. 17 Mart 2011.  Eksik ya da boş |url= (); |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor ()
Wikimedia Commons'ta Lockheed Martin F-35 Lightning II ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar

Lockheed Martin F 35 Lightning II Turkce F 35 Simsek II JSF Joint Strike Fighter Musterek Saldiri Ucagi hem hava ustunluk hem de saldiri gorevlerini yerine getirmek ve savastaki her amac icin farkli ucak gelistirmenin masrafli olmasindan dolayi tek bir ucagin tum gorevleri yerine getirmesi amaciyla tasarlanan ve uretilen 5 nesil tek kisilik ve tek motorlu tum hava kosullarina uygun cok gorevli bir Amerikan savas ucagi ailesidir Ayni zamanda elektronik harp ve istihbarat gozetleme hedef tespit ve kesif ISTAR yeteneklerini etkili bir sekilde saglayabilir Lockheed Martin ana ortaklari Northrop Grumman ve BAE Systems ile birlikte ana F 35 yuklenicisidir Ucagin uc ana cesidi vardir geleneksel kalkis ve inis modeli olan F 35A CTOL kisa kalkis ve dikey inis ozellikli olan F 35B STOVL ve gemiye konuslu F 35C CV CATOBAR Lockheed Martin F 35 Lightning IIF 35C Lightning IITuruCok rollu hayalet avci ucagiUlusal koken ABDUreticiLockheed Martin HavacilikIlk ucus15 Aralik 2006 F 35A Hizmete girisF 35B 31 Temmuz 2015 USMC F 35A 2 Agustos 2016 USAF F 35C 28 Subat 2019 USN DurumuEtkin hizmetteAna kullaniciABD Hava Kuvvetleri ABD Deniz Kuvvetleri ABD Deniz Piyade KolordusuDiger kullanicilarBkz diger kullanicilarUretim araligi2006 gunumuzUretim sayisi990 1 Subat 2024 itibariyla Program maliyetiUS 428 4 milyar 2044 yilina kadar o yilin dolar ile operasyonlar ve idame icin 1 196 4 milyar 2077 ye kadar o yilin dolar ile 2019 tahmini Birim maliyetiUcabilir yerel surumun maliyeti F 35A 77 9 milyon lot 14 F 35B 101 3 milyon lot 14 F 35C 94 4 milyon lot 14 Ihracat surumu fiyati F 35A 133 milyon ucabilir maliyet 2018 176 5 milyon tam silahli 2018 F 35I 200 milyon tam silahli 2018 GelisimiLockheed Martin X 35DegisimleriF 35I Israil icin CF 35 Kanada icin Ucak 2001 yilinda Musterek Saldiri Ucagi JSF programi gelistiriminde Boeing X 32 yi eleyen bir ontur olan Lockheed Martin X 35 ten surumlendirilmistir Baslangicta ABD deniz ve hava kuvvetlerindeki F 16 A 10 F A 18 yeni olan E F Super Hornet varyantlari haric ve AV 8B leri Ingiltere ise Harrier lari bu ucak ile degistirecekti NATO ve Birlesik Krallik Italya Avustralya Kanada Norvec Danimarka Hollanda ve eski ortak Turkiye de dahil yakin ABD muttefigi program ortagi ulkelerden ek odeneklerle birlikte gelistirilmesi esas olarak Amerika Birlesik Devletleri tarafindan finanse edilmektedir Baska bircok ulke de ucaktan siparis etmis veya siparis niyetini aciklamistir Program benzeri gorulmemis boyutu karmasikligi balonlasan maliyetleri ve cok geciken teslimatlari nedeniyle cok fazla incelemenin konusu olmus ve elestiri almistir Ucagin eszamanli uretiminin satin alma stratejisi gelistirme ve test asamasindayken pahali tasarim degisikliklerine ve iyilestirmelere yol acmistir F 35B ABD Deniz Piyade Kolordusu nda Temmuz 2015 te hizmete girmis ardindan Agustos 2016 da ABD Hava Kuvvetleri nde F 35A ve Subat 2019 da ABD Donanmasi nda F 35C hizmete girmistir F 35 ilk olarak 2018 de Israil Hava Kuvvetleri tarafindan bir askeri operasyonda kullanilmistir ABD 2044 yilina kadar 2 456 adet F 35 i satin almayi planlamakta ve bu da hava kuvvetlerinin donanma kuvvetlerinin ve deniz piyadelerinin murettebatli taktik hava gucunun buyuk bir bolumunu birkac on yil boyunca temsil edecektir Ucagin 2070 yilina kadar etkin olarak kullanilacagi tahmin edilmektedir Ucak F 22 de kullanilan teknolojilerden de faydalanilarak uretilmistir Radardaki izi F 22 kadar kucuk olamasa bile gunumuz ucaklarindan dusuktur Bunu saglamak icin silah istasyonlari govdenin icine saklanmis daha keskin geometriye sahip bir govde tasarimi yapilmis kompozit malzemelerin kullanim orani artmis ve ozel RAM Radar Absorbing Material boyama yapilmistir Ucak gemisi varyantinin gemi pistine inip kalkarken mancinikla firlatilabilmesi ve kanca ile yakalanabilmesi icin govde alti saglamlastirilmistir GelistirilmesiProgram kokenleri F 35 1980 lerden ve 1990 lardan gelen cesitli savas ucagi programlarinin birlesmesi seklinde ortak bir saldiri ucagi tasarilarinin sonucu olarak ortaya cikti Ata programlardan biri 1983 ten 1994 e kadar suren Savunma Ileri Arastirma Projeleri Ajansi DARPA Gelismis Kisa Kalkis Dikey Inis ASTOVL calismasi idi ASTOVL ile Ingiltere Kraliyet Donanmasi ve ABD Deniz Piyadeleri USMC icin bir dikey kalkabilen Harrier modeli gelistirilmesi amaclanmisti ASTOVL un siniflandirilmis programlarindan biri kapsaminda SSF Supersonic STOVL Fighter adinda Lockheed Skunk Works tarafindan hem ABD Hava Kuvvetleri USAF hem de ABD Deniz Piyadeleri USMC icin tasarlanmis hayalet tasarimli bir sesustu hizli kisa kalkis ve dikey inis yetenekli savas ucagi icin arastirma yapilmisti ve incelenen onemli bir teknoloji de saft tahrikli kaldirma fani SDLF shaft driven lift fan sistemi idi Lockheed in kavram tasarimi bos olarak yaklasik 11 000 kg 24 000 lb agirliginda tek motorlu kanartli delta kanatli bir ucakti ASTOVL projesi 1993 yilinda Uygun Fiyatli Ortak Hafif Avci CALF Common Affordable Lightweight Fighter olarak yeniden adlandirildi ve Lockheed McDonnell Douglas ve Boeing i iceriyordu 1993 yilinda USAF in MRF Multi Role Fighter ve ABD Donanmasi nin A F X Advanced Fighter Attack programlarinin iptallerinin ardindan Ortak Gelismis Saldiri Teknolojisi JAST Joint Advanced Strike Technology programi ortaya cikmisti Nispeten uygun fiyatli bir F 16 degisimi icin bir program olan MRF F 16 filo kullanimini kolaylastiran ve boylece hizmet omrunu uzatan ve F 22 programindan butce baskisini artiran Soguk Savas sonrasi savunma kesintileri nedeniyle geriye olceklendirilmis ve ertelenmisti Baslangicta Gelismis Saldiri A X Advanced Attack olarak bilinen A F X 1991 de ABD Donanmasi nin bir A 6 degisimi icin Gelismis Taktik Ucak ATA Advanced Tactical Aircraft programini takip etmesi seklinde basladi ortaya cikan A 12 Avenger II 1991 de sorunlar ve maliyet asimlari nedeniyle iptal edildi Ayni yil ABD Hava Kuvvetleri nin Gelismis Taktik Savascisi ATF Advanced Tactical Fighter programinin bir parcasi olan Donanma Gelismis Taktik Avcisi NATF Naval Advanced Tactical Fighter programinin sona ermesi F 14 un yerini almak icin A X e ek savasci yetenekleri eklenmesine neden olmus ve daha sonra A F X olarak yeniden adlandirilmisti Artan butce baskisinin ortasinda Eylul 1993 te Savunma Bakanligi nin DoD asagidan yukariya incelemesi BUR Bottom Up Review ortaya cikan JAST programina getirilen uygulanabilir deneyimlerle MRF lerin ve A F X in iptallerini duyurdu JAST nin amaci yeni bir ucak gelistirmek degil bunun yerine gereksinimleri gelistirmek teknolojileri olgunlastirmak ve gelismis hava saldiri harpleri icin kavramlar gostermekti JAST programi ilerledikce 1996 yilina kadar kavram gosterici ucak ihtiyaci ortaya cikacak ve bu da ASTOVL CALF in tam olcekli ucus gostericisi asamasina denk gelecekti Cunku ASTOVL CALF kavrami JAST tuzuguyle uyumlu gorundugu icin iki program sonunda 1994 yilinda JAST adi altinda birlestirildi ve program su anda ABD Hava Kuvvetleri ABD Deniz Piyade Kolordusu ve ABD Deniz Kuvvetleri ne hizmet etmektedir JAST daha sonra 1995 yilinda McDonnell Douglas Northrop Grumman Lockheed Martin ve Boeing tarafindan STOVL basvurulari ile birlikte Musterek Saldiri Ucagi JSF Joint Strike Fighter olarak yeniden adlandirildi JSF nin sonunda Harrier F 16 F A 18 A 10 ve F 117 de dahil ABD ve muttefiklerinin envanterindeki cok sayida cok rollu ve saldiri ucaklarinin yerini almasi bekleniyordu Uluslararasi katilim Birlesik Krallik in ASTOVL programina katilimi ile baslayan JSF programinin kilit bir yonudur F 16 ve F A 18 i kullanan ve hava kuvvetlerinin modernizasyonuna ihtiyac duyan bircok uluslararasi ortak JSF ye ilgi duyuyordu Birlesik Krallik JAST JSF ye 1995 yilinda kurucu uye olarak katilmis ve boylece JSF programinin tek 1 seviye ortagi olmustur Italya Hollanda Danimarka Norvec Kanada Avustralya ve Turkiye Kavramsal Gosterim Asamasi CDP Concept Demonstration Phase sirasinda programa katilmis ve Italya ve Hollanda 2 seviye ortaklar ve diger geri kalanlarda 3 seviye ortaklardi Sonuc olarak ucak uluslararasi ortaklarla isbirligi icinde gelistirilmis ve ihracata hazir hale gelmistir Gerekliligi F 35 2040 li yillarda dunyanin en onde gelen avci ucagi olmasi icin tasarlanmistir Ayrica havadan havaya yetenegi olarak F 22 den sonra gelen tek ucak olarak da planlanmistir F 35 tasarlanirken istenilen ozellikler ise sunlar olmustur gecmisteki avcilardan dort kat daha fazla etkili havadan havaya mucadele sekiz kat daha etkili karaya saldiri uc kat daha etkili stratejik kesif ve hava savunmasi Manali olarak bu yetenekleri gecmiste kalan ucaklardan daha kucuk radar izi RCS degeri ve daha uzun menzille yerine getirmeliydi Ayrica NATO ulkelerindeki F 16 larin yerini doldurabilecek yeni bir ticari savas ucagina ihtiyac vardi Diger ulkelere F 22 satisi olmadigindan dogal olarak talep bu ucaga yonlenecekti Adlandirma Lockheed in II Dunya Savasindaki P 38 Lightning ve Soguk Savas doneminde Ingiliz Ucak Kurumunun BAC urettigi Electric Lightning ucaklarinin onur ve serefine ABD Hava Kuvvetleri USAF tarafindan 7 Temmuz 2006 da resmi olarak ucagin ismi F 35 Lightning II olarak aciklanmistir Secim listesinde bulunmus diger isimler Kestrel Phoenix Piasa Black Mamba ve Spitfire II dir JSF yarismasi Boeing ve Lockheed Martin 1997 nin baslarinda Kavramsal Gosterim Asamasi icin secildiler ve kavramsal gosterim ucaklari sirasiyla X 32 ve X 35 olarak belirlenmis McDonnell Douglas takimi elenmis ve Northrop Grumman ve British Aerospace Lockheed Martin takimina dahil olmustu Her kurulus geleneksel kalkis ve inis CTOL ucak gemisine konuslandirilabilir CV ve kisa kalkis ve dikey inis modeli gostermek adina iki oncultur hava araci uretecekti Lockheed Martin in tasarimi ASTOVL CALF programi kapsaminda yurutulen SDLF saft tahrikli kaldirma fani sistemi uzerindeki calismalardan yararlanacakti X 35 in STOVL islemini etkinlestiren kilit bir yonu olan SDLF sistemi tahrik milini turbinlere baglayan ve boylece motorun doner nozulundan gelen itisi artiran bir debriyaj takilarak etkinlestirilebilen on merkez govdesindeki kaldirma fanindan olusmaktaydi Convair Model 200 ve Yakovlev Yak 141 gibi benzer sistemleri iceren onceki ucaklardan yapilan arastirmalar da dikkate alinmisti Buna karsilik Boeing in X 32 tasarimi STOVL islemine girerken arttirilmis turbofanin yeniden yapilandirilacagi dogrudan kaldirma sistemini kullandi X 35B Edwards Hava Kuvvetleri Ussu uzerinde ucarken Lockheed Martin in ortak stratejisi CTOL turu icin STOVL turunun SDLF sini saft tahrikli kaldirma fani bir yakit deposu ile ve doner kic nozulunu iki boyutlu bir itki tasiyici yonlendirme nozulu ile degistirmekti Bu STOVL ve CTOL turleri icin ayni aerodinamik yapilandirmalara izin verirken CV turunun ucak gemisine inis hizini azaltmak adina genisletilmis kanatlari olacakti JAST birlesmesinden kaynaklanan aerodinamik ozellikler ve ucak gemisi inis gereksinimleri nedeniyle tasarim yapilandirmasi ASTOVL CALF in kanart ucgen kanat tasarimina kiyasla geleneksel bir kuyruk uzerinde oturacakti ozellikle geleneksel kuyruk yapilandirmasi ucak gemisi uyumlulugu goz onunde bulundurulmadan tasarlanan ASTOVL CALF kanart yapilandirmasina kiyasla ucak gemisine inis icin cok daha dusuk duzeyde bir risk sunar Tasarimin bu asamasinda ortaklik hedefi hala cok yuksek oldugundan bu uc cesidin tumu arasinda daha buyuk bir ortakligi mumkun kilmisti Lockheed Martin in ontur tasarimlari STOVL gosterimi icin X 35B ye ve ucak gemisi turu CV uyumluluk gosterisi icin daha buyuk kanatli X 35C ye donusturmeden once CTOL u gostermek icin X 35A dan olusacakti X 35A ilk olarak 24 Ekim 2000 de uctu ve ses alti ve ses ustu ucus nitelikleri kullanim menzil ve manevra basarimi icin ucus testlerinden gecti 28 ucustan sonra ucak saft tahrikli kaldirma fani SDLF uc rulmanli doner modul 3BSM ve donus kontrol kanallarinin RCD eklenmesi dahil onemli degisikliklerle STOVL testi icin X 35B ye donusturuldu X 35B 150 m den 500 ft daha kisa bir mesafede kararli gezinme dikey inis ve kisa kalkis gerceklestirerek SDLF sistemini basariyla sergileyecekti X 35C ilk olarak 16 Aralik 2000 de uctu ve sahada ucak gemisi inis uygulama testleri gerceklestirdi 26 Ekim 2001 de Lockheed Martin kazanan ilan edildi ve Sistem Gelistirme ve Gosterim Sozlesmesi SDD System Development and Demonstration ile ve Pratt amp Whitney ucagin F135 adli motorunu gelistirmek uzere ayri ayri odullendirildi Standart Savunma Bakanligi numaralandirmasi ile sira disi olan F 35 ad atamasinin Program Yoneticisi Tumgeneral Mike Hough tarafindan yerinde belirlendigi iddia edilmis bu JSF icin F 24 atamasini bekleyen Lockheed Martin icin bile surpriz olmustur Tasarim ve uretim Arnold Muhendislik Gelistirme Merkezi nin AEDC 4 87 metrelik ses otesi ruzgar tunelinde bir F 35 ruzgar tuneli test modeli JSF programi Sistem Gelistirme ve Gosterim asamasina gectiginde X 35 gosterim tasarimi F 35 savas ucagini olusturmak icin degisiklige ugradi On govde gorev aviyoniklerine yer acmak icin 13 cm 5 inc uzatilirken yatay dengeleyiciler denge ve denetimi korumak icin 5 1 cm 2 inc kic tarafina kaydirildi Yon degistirmeyen sesustu giris dort tarafli bir kukuleta seklinden uc tarafli bir kukuleta sekline degistirilmis ve 76 cm 30 inc kic tarafina hareket ettirilmisti Govde bolumu daha doluydu ust yuzey silah koylarini barindirmak icin merkez cizgisi boyunca 2 5 cm 1 inc yukseltildi X 35 onturlerinin belirlenmesinin ardindan uc varyant F 35A CTOL F 35B STOVL ve F 35C CV olarak adlandirildi Ana yuklenici Lockheed Martin genel sistem tamamlamasi ve son montaj ve kontrolu FACO final assembly and checkout gerceklestirirken Northrop Grumman ve BAE Systems gorev sistemleri ve ucak govdesi icin bilesenler tedarik ediyordu Bir savas ucagi sistemlerinin eklenmesi tasarima ek agirlik yaratti F 35B buyuk olcude 2003 yilinda silah koylarini turler arasindaki ortakliga gore genisletme karari nedeniyle en yuksek hacmi kazandi toplam agirlik artisinin 8 in uzerinde 1 000 kg a 2 200 pound kadar oldugu ve tum STOVL anahtar basarim katsayisi KPP Key performance parameter esiklerinin kacirilmasina neden oldugu bildirildi Aralik 2003 te agirlik artisini azaltmak icin STOVL Agirlik Atma Ekibi SWAT kurulmus degisiklikler arasinda daha fazla motor itki kuvveti inceltilmis govde elemanlari daha kucuk silah koylari ve dikey dengeleyiciler roll post cikislarina daha az itki beslemesi ve kokpitin hemen arkasinda es kanat ekleminin elektrik elemanlarinin ve ucak govdesinin yeniden tasarlanmasi yer almisti SWAT cabasiyla olusan bircok degisiklik her uc ortak tasarimda da uygulandi Eylul 2004 e kadar bu cabalar F 35B nin agirligini 1 400 kg 3 000 pound dusururken F 35A ve F 35C nin agirliklarini sirasiyla 1 100 kg 2 400 pound ve 860 kg 1 900 pound azaltmistir Agirlik azaltma calismalari 6 2 milyar dolara mal olmus ve 18 aylik bir gecikmeye neden olmustur Ilk F 35A prototipi AA 1 7 Temmuz 2006 daki acilis torenine cekilirken AA 1 olarak adlandirilan ilk F 35A 19 Subat 2006 da Fort Worth Teksas ta testlere baslamis ve ilk ucusunu 15 Aralik 2006 da yapmistir Ucaga 2006 yilinda Lightning II adi verilmistir Yazilim Sistem Gelistirme ve Gosterim SDD icin alti surum veya blok olarak gelistirilmistir Ilk iki blok 1A ve 1B ilk pilot egitimi ve cok seviyeli guvenlik icin F 35 i hazirladi Blok 2A egitim yeteneklerini gelistirirken 2B USMC nin Ilk Isletim Yetenegi IOC Initial Operating Capability icin planlanan ilk savasa hazir surumdu Blok 3i yeni donanima sahipken 2B nin yeteneklerini korur ve USAF in IOC si icin planlanmistir SDD icin son surum olan Blok 3F tam ucus zarfina ve tum temel savas yeteneklerine sahip olacakti Yazilim surumlerinin yani sira her blok ayrica aviyonik donanim guncellemelerini ve ucus ve yapisal testlerden elde edilen hava araci iyilestirmelerini de icerir Eszamanlilik olarak bilinen bu seyde bazi LRIP low rate initial production ucak partileri erken Blok yapilandirmalarinda teslim edilecek ve gelistirme tamamlandiktan sonra Blok 3F ye yukseltilecekti 17 000 ucus test saatinden sonra SDD asamasi icin son ucus Nisan 2018 de tamamlandi F 22 gibi F 35 de siber saldirilar ve teknoloji hirsizligi cabalarinin yani sira tedarik zincirinin butunlugundeki olasi guvenlik aciklari yoluyla hedef alinmistir Denemeler birkac buyuk sorun buldu ilk F 35B ucak govdelerinde erken catlamalar bulundu F 35C yakalama kancasi tasarimi guvenilmezdi yakit depolari yildirim carpmalarina karsi cok savunmasizdi kask ekraninin sorunlari vardi ve bunlar gibi digerleri Yazilim benzeri gorulmemis kapsami ve karmasikligi nedeniyle defalarca ertelendi 2009 yilinda ABD Savunma Bakanligi Ortak Tahmin Ekibi JET Joint Estimate Team programin kamu programinin 30 ay gerisinde oldugunu tahmin etti 2011 yilinda program yeniden temellendi yani maliyet ve program hedefleri degistirilerek IOC yi planlanan tarih 2010 dan Temmuz 2015 e oteledi Eszamanli olarak test etme kusurlari duzeltme ve uretime baslama karari verimsiz olarak elestirilmis 2014 te Savunma Satin Alma Sekreteri Frank Kendall bunu yanlis satin alma tedavisi olarak nitelendirmisti Uc tur 70 lik beklenen ortakligin cok altinda parcalarinin sadece 25 ini paylasmisti Program maliyet asimlari ve ongorulen toplam omur boyu maliyetlerin yani sira yuklenicilerin kalite yonetimi eksiklikleri konusunda onemli elestiriler almistir JSF programinin 2001 yilinda odullendirilen SDD nin 2002 yili temel alindiginda yaklasik 200 milyar dolara mal olmasi bekleniyordu 2005 gibi erken bir tarihte ABD Hukumeti Hesap Verebilirlik Ofisi GAO maliyet ve zamanlamada onemli program risklerini belirlemisti Pahali gecikmeler Pentagon ve muteahhitler arasindaki iliskiyi germis Program Icra Sorumlusu Korgeneral Christopher Bogdan 2012 teki yipranmis iliskinin altini cizmistir 2017 ye gelindiginde gecikmeler ve maliyet asimlari F 35 programinin beklenen yasam suresi yani 2070 e kadar maliyetini o yil icin 1 5 trilyon dolara cikardi satin almalar icin 406 5 milyar dolar arti isletme ve bakim icin 1 1 trilyon dolar LRIP Lot 13 kodlu F 35A nin birim maliyeti 79 2 milyon dolardi Gelistirme ve operasyonel test ve degerlendirmedeki gecikmeler tam oranli uretimi 2021 e otelemisti Yukseltmeler ve daha fazla gelistirme Temel havadan havaya ve saldiri yeteneklerine sahip ilk savas yetenegine sahip Block 2B yapilandirmasi Temmuz 2015 te USMC tarafindan hazir ilan edildi Blok 3F yapilandirmasi 2018 Aralik ayinda operasyonel test ve degerlendirmeye OT amp E baslamis ve tamamlanmasi SDD yi sonuclandiracakti F 35 programi ayrica erken LRIP ucaklarinin 2021 yilina kadar temel Blok 3F standardina yukseltilmesi ile surdurme ve yukseltme gelistirme calismalari yurutuyordu F 35 in kullanim omru boyunca surekli olarak yukseltilmesi bekleniyor Surekli Yetenek Gelistirme ve Teslimat C2d2 olarak adlandirilan ilk yukseltme programi 2019 da baslamis ve 2024 e kadar devreye alinmasi planlanmaktadir C2D2 nin yakin vadeli gelistirilecek onceligi uluslararasi musterilere ozgu olanlar da dahil ek silahlari butunlestirecek aviyonikleri yenileyecek ESM yeteneklerini gelistirecek ve Uzaktan Komutali Gelismis Video Alici ROVER destegi ekleyecek olan Blok 4 tur C2D2 ayrica surumleri daha hizli etkinlestirmek icin cevik yazilim gelistirmeye daha fazla vurgu yapar 2018 yilinda Hava Kuvvetleri Yasam Dongusu Yonetim Merkezi AFLCMC Uyarlanabilir Motor Gecis Programi AETP kapsaminda yapilan arastirmadan yararlanarak F 35 teki olasi uygulama icin daha guclu ve verimli uyarlanabilir dongu motorlari gelistirmek uzere General Electric ve Pratt amp Whitney ile sozlesmeler imzaladi Savunma is alicilari resmi program sozlesmeleri disinda F 35 e yukseltmeler teklif etmisti 2013 te Northrop Grumman Tehdit Etkisizlestirme Savunma Kaynagi ThNDR adli bir yonlu kizilotesi karsi onlem paketinin DIRCM gelistirildigini acikladi Karsi onlem sistemi Dagitik Diyafram Sistemi DAS algilayicilari ile ayni alani paylasacak ve kizilotesi gudumlu fuzelere karsi koruma saglamak icin bir lazer fuze sinyali karistirici gorevi gorecektir Satin alma ve uluslararasi katilim Katilimci ulkeler Birincil musteri Amerika Birlesik Devletleri 1 Seviye ortak Birlesik Krallik 2 Seviye ortak Italya Hollanda ve Turkiye Turkiye S400 krizi sebebiyle 2019 da projeden cikarildi kaynak belirtilmeli 3 Seviye ortak Avustralya Kanada Danimarka ve Norvec Ortak Guvenlik Katilimcilari Israil ve SingapurX 35 prototipi yakit ikmali yaparken ABD USAF icin 1 763 F 35A USMC icin 353 F 35B ve 67 F 35C ve USN icin 273 F 35C tedarik etme planiyla birincil musteri ve finansal destekcidir Buna ek olarak Birlesik Krallik Italya Hollanda Kanada Turkiye Avustralya Norvec ve Danimarka gelistirme maliyetlerine 4 375 milyar dolar katkida bulunmayi kabul etmis ve Birlesik Krallik tek 1 seviye ortak olarak planlanan gelistirme maliyetlerinin yaklasik 10 una katkida bulunmustur Oncelikli plan ABD ve sekiz buyuk ortak ulkenin 2035 yilina kadar 3 100 den fazla F 35 i satin almasiydi Uluslararasi katilimin uc katmani genellikle programdaki mali payi ulusal sirketler tarafindan teklife acik teknoloji transferi ve alt sozlesmelerin miktarini ve ulkelerin uretilen ucaklari elde etme sirasini yansitir Program ortagi ulkelerin yani sira Israil ve Singapur Ortak Guvenlik Katilimcilari SCP olarak projede yer almistir SCP ve ortak olmayan ulkelere satislar Pentagon un Yabanci Askeri Satis FMS programi araciligiyla yapilmaktadir Turkiye nin guvenlik endiseleri nedeniyle 17 Temmuz 2019 da F 35 Musterek Saldiri Ucagi programindan cikarildigi aciklanmistir Japonya 20 Aralik 2011 de Japonya da montaji yapilacak ve 2016 da baslayacak teslimatlarla F 4 Phantom II nin yerini almasi icin 42 F 35 i satin alma niyetini aciklamistir Gelistirme ve testlerdeki gecikmeler nedeniyle bircok erken siparis ertelenmistir Italya 2012 de siparis adetini 131 den 90 F 35 e dusurmustur Hollanda JSF nin ilk ortaklarindan olmasina ragmen 2009 Nisan ayinda F 35 alimi konusunda ciddi tartismalara sahne olmus bir ulkedir Ulkedeki isci partililer F 35 in maliyetinin artmasi ve henuz birim fiyatinin belli olmamasi sebebiyle alimin iptal edilmesi fikrini one atmis ancak koalisyonun diger ortagi olan Hristiyan Demokratlar projenin devamindan yana olmuslardir Mecliste suren uzun tartismalar sonucunda Hollanda meclisten kendi lehine onemli bir karar cikarttirmis ve Lockheed Martin e kabul ettirmistir Ilk F 35 test ucagi temin edilecek ve Hollanda eger bu ucagi kendi ihtiyaclarina uygun bulmayip anlasmadan vazgecerse 113 milyon avronun sadece 20 milyon avrosunu odeyecek Kalan maliyet ise Lockheed Martin in sorumlulugunda karsilanacak Hollanda dan sonra Avustralya da da projenin maliyetleri konusunda soru isaretleri olusmus ve bazi iddialar basina yansimistir ancak Avustralya Savunma Bakanligi burokratlarinin 2009 Mayis ayinda kaleme aldigi Beyaz Kitap in yazarlarinin yorumunda Avustralya icin 2030 yilina kadar besinci nesil savas ucagi alternatifinin sadece F 35 oldugu zira 20 yil boyunca F 35 ten daha ustun bir ucak olmayacagi iddia edilmistir Yapilan yorumda F 35 in stealth ozelligi ve modern aviyonigi ile her turlu tehdite cevap verebilecek bir ucak olacagi dile getirildi Avustralya 2006 yilinda F A 18F Super Hornet i ve 2013 yilinda EA 18G Growler i gecici onlemler olarak satin almaya karar verdi Avustralya 100 adet F 35A CTOL tipi taarruz ucagi tedarik etmeyi planliyor Bu ucaklar F A 18A B Hornet lerin yerine gecerek F A 18F Super Hornet ucaklarini tamamlayacaklardir 3 Nisan 2012 de Kanada Genel Denetcisi Michael Ferguson Kanada nin jet tedariki ile ilgili sorunlari ozetleyen bir rapor yayinlamis rapor hukumetin 65 F 35 in nihai maliyetini 10 milyar ile hafife aldigini belirtiyordu 2015 Federal secimlerinden sonra Liberal Parti yonetimindeki Kanada hukumeti tek kaynakli bir satin alma islemine devam etmemeye karar vermis ve bir ucak secmek icin bir yarisma baslatmistir Ocak 2019 da Singapur F 16 filosunu degistirmeye karar vermeden once yeteneklerin ve uygunlugun degerlendirilmesi icin az sayida F 35 satin alma planini resmen aciklamisti Mayis 2019 da Polonya Sovyet doneminden kalma jetlerinin yerine 32 adet F 35A almayi planladigini duyurdu sozlesme 31 Ocak 2020 de imzalandi Turkiye JSF Musterek Saldiri Ucagi Projesine 12 Temmuz 2002 de yedinci uluslararasi ortak olarak katilmistir Ayrica Turkiye yapacagi F 35 uretimi ile ilgili olarak karsilikli anlayis muhtirasi imzalamistir Turkiye 116 18 adet F 35A CTOL Hava Kuvvetleri geleneksel kalkma ve inme versiyonu siparisinde bulunmus ve bu ucaklar icin 11 milyar Amerikan dolari odeyecegini bildirmistir Turkiye deki uluslararasi uretime katkiyi Turk Havacilik ve Uzay Sanayii nin lisansli olarak yapmasi planlanmaktadir Uretilen butun ucaklarin motor bolumu ve diger kisimlardan bazilarinin parcalari Turkiye de uretilecektir Ucagin elektronik kablo tesisatini ureten Hollandali firma dorduncu fabrikasini Turkiye de acmistir Pentagon ucaklara ait yazilim ve sifreleri vermemektedir Milli savunma bakani Ismet Yilmaz 100 adet F 35 alinacagini bunlarin ikisinin 2017 de teslim edilecegini ve ucaklar icin 25 milyar dolar odeme yapilacagini acikladi Turkiye S 400 Hava Savunma Sistemlerini almasi sonrasi projeden asamali bir sekilde cikartildi TasarimGenel bakis F 35 tek motorlu ses ustu hizda hayalet ozellikli cok amacli bir avci ucagi ailesidir ABD hizmetine giren ikinci besinci nesil avci ve ilk operasyonel sesustu STOVL hayalet avci ucagi olan F 35 yuksek duzeyde durumsal farkindalik ve uzun menzilli olduruculuk saglayan dusuk gozlemlenebilirlik saglayan materyal ile gelismis aviyonikler ve sensor fuzyonunu icerir USAF ucagi gelismis sensorler ve gorev sistemleri sayesinde dusman hava savunma sistemlerini bastirmak SEAD Suppression of Enemy Air Defenses icin birincil saldiri ucagi olarak gormektedir ustten itibaren F 35A F 35B ve F 35C Valparaiso Florida Eglin Hava Ussu civarinda ucarken Mayis 2014 F 35 gorunmezlik icin egimli iki dikey dengeleyiciye sahip bir kanat kuyruk yapilandirmasina sahiptir Ucus kontrol yuzeyleri on kenar kanatlari flaperonlar dumenler ve tum hareketli yatay kuyruklari dengeleyici icerir da hava girislerine dogru uzanir F 35A ve F 35B nin nispeten kisa olan 11 metre 35 ft kanat acikligi ABD donanmasi amfibi saldiri gemileri park alanlari ve tasiyici asansorleri icine sigacak sekilde ayarlanmistir F 35C nin daha buyuk kanadi daha fazla yakit tasarrufu saglar Sabit yonlendiricisiz sesustu girisler DSI diverterless supersonic inlet on govdenin sinir tabakasini motor icin bir Y kanali olusturan girislerden uzakta tutmak icin yumrulu bir sikistirma yuzeyi ve ileri supruntulu bir yuzey kullanir Yapisal olarak F 35 F 22 den dersler aldi kompozitler govde agirliginin 35 ini olustururken cogunlugu ve yani sira yeni uretim partilerinde bazi karbon nanotup takviyeli epoksi malzemelerdir F 35 13 300 kg 29 300 lb bos agirliga sahip en hafif turu ile yerini aldigi hafif avci ucaklarindan cok daha agirdir agirligin buyuk bir kismi ic silah bolmelerine ve tasinan genis aviyoniklere baglanabilir Daha buyuk boyutlu cift motorlu F 22 nin ham performansindan yoksun olsa da F 35 F 16 ve F A 18 gibi dorduncu nesil avci ucaklariyla rekabet edebilecek hareket yeteneklerine sahiptir ozellikle muhimmat yuklendiginde F 35 in dahili silah tasiyici bolmeleri disaridan gelen parazitsel etkiyi ortadan kaldirir Tum surumler tam dahili yuk ile erisilebilen en yuksek 1 6 Mach hiza sahiptir Guclu F135 motoru artyanma aninda sesustu cizgi ile iyi ses alti ivme ve enerji saglar Buyuk dengeleyiciler on kenar uzantilari kanatciklar ve egimli dumenler 50 lik duzeltilmis bir acida mukemmel yuksek yaklasma acisi hucum acisi ozellikleri sunar Rahat stabilite ve kablolu ucus kontrolleri mukemmel tasima kalitesi ve saglar F 16 nin dahili yakitinin iki katindan fazlasina sahip olan F 35 onemli olcude daha buyuk bir savas yaricapina sahipken gorunmezlik yetenegi ayrica daha verimli bir gorev ucus profili saglar Bos ve en yuksek brut agirliklari Vietnam savasi donemindeki tek motorlu en buyuk avci ucagi olan tek kisilik F 105 e oldukca yakin ve benzerdir ancak F 35 sahip oldugu yepyeni motoru sayesinde 60 daha fazla itici guc saglar boylece guc agirlik orani ve kanata yukleme goreceli olarak donanimli bir F 16 ya cok daha yakindir Egzoz kanali tasarimi ABD de Deniz Kontrol Gemisi projesi icin ihtiyac duyulan supersonik VTOL avci ucagi icin teklif edilmis General Dynamics Model 200 1972 tasarimindan ilham alinmistir Daha ileri seviyede gelismis bir STOVL F 35B icin Loockhed Yakovlev e danismis ve Yak 141 in tasarim verilerini satin almistir ABD Deniz Kuvvetleri nin basarisiz Rockwell XFV 12 dahil olmak uzere 1960 lardan beri denedigi cesitli deneysel tasarimlar uretilmis ve test edilmis olmasina ragmen F 35B ABD icin ilk operasyonel bir sesustu yetenekli STOVL ve gorunmez avci ucagidir Sensorler ve aviyonik F 35 in burnunun altindaki elektro optik hedefleme sistemi EOTS F 35 in gorev sistemleri ucagin en karmasik yonleri arasindadir Aviyonik ve pilotun durumsal farkindaligini ve komuta ve kontrol yeteneklerini gelistirmek ve ag merkezli savasi kolaylastirmak icin tasarlanmistir Anahtar algilayicilar arasinda Northrop Grumman AN APG 81 aktif elektronik taramali dizi AESA radari BAE Systems AN ASQ 239 Barracuda elektronik harp sistemi Northrop Grumman Raytheon AN AAQ 37 Dagitik Diyafram Sistemi DAS Lockheed Martin AN AAQ 40 Elektro Optik Hedefleme Sistemi EOTS Northrop Grumman AN ASQ 242 Iletisim Konumlandirma ve Kimliklendirme CNI Communications Navigation and Identification takimi ve Harris Corporation Cok Islevli Gelismis Veri Baglanti MADL haberlesme sistemi F 35 yerel savas alaninin uyumlu bir goruntusunu saglamak icin sensor iletisimi ve herhangi bir olasi kullanim ve birbirleri ile birlestirim amacli kullanilabilirligi ile tasarlanmistir ornegin APG 81 radari ayrica elektronik harp sisteminin bir parcasi olarak da islev gorur F 35 in yazilimlarinin cogu C ve C programlama dillerinde gelistirilirken F 22 deki Ada83 programlama lehcesi de kullanildi Blok 3F nin yazilimi 8 6 milyon satir koda sahipti Green Hills Software gercek zamanli isletim sistemi RTOS butunlesik cekirdekli islemciler ICP Integrated core processors uzerinde calisir veri agi IEEE 1394b ve veri yollarini icerir Yazilim tanimli radyo sistemleri icin filo yazilimi yukseltmelerini saglamak ve daha fazla yukseltme esnekligi ve uygun fiyatta olmasini saglamak icin aviyonikler kullanisli oldugunda ticari kullanima hazir COTS Commercial off the shelf bilesenlerden yararlanir Gorev sistemleri yazilimi ozellikle sensor fuzyonu programin en zor kisimlarindan biriydi ve onemli program gecikmelerine neden olmustu AESA radari anteni Anten ucagin burun konisine sigabilecek boyuttadir APG 81 radari hizli isin cevikligi icin elektronik tarama kullanir ve pasif ve aktif havadan havaya kipleri vurus kiplerini ve sentetik aciklikli radar SAR synthetic aperture radar ozelligini icerir ve 150 km yi 80 nmi asan araliklarda coklu hedef izleme ozelligine sahiptir Anten gorunmezlik icin geriye dogru egiktir Radari tamamlayan AAQ 37 DAS her yonden fuze firlatma uyarisi ve hedef takibi saglayan alti kizilotesi sensorden olusur DAS bir durumsal farkindalik kizilotesi arama ve izleme SAIRST sistemi olarak hareket eder ve pilota kask vizorunde kuresel kizilotesi ve gece gorus goruntuleri verir ASQ 239 Barracuda elektronik harp sistemi her yonden RWR Radar warning receiver icin kanat ve kuyruk kenarlarina gomulu on radyo frekansi antenine sahiptir Ayrica radyo frekansi ve kizilotesi izleme islevlerinin sensor fuzyonu cografi konum tehdit hedeflemesi ve fuzelere karsi kendini savunma icin cok bantli goruntu karsi onlemleri saglar Elektronik harp sistemi dusman radarlarini tespit edebilir ve bozma yetenegine sahiptir AAQ 40 EOTS burnun altinda karartili pencerenin arkasina dahili olarak eklenmistir ve lazer hedefleme ileriye donuk kizilotesi FLIR Forward looking infrared ve uzun menzilli kizilotesi arama ve izleme IRST Infrared search and track islevleri gerceklestirir ASQ 242 CNI takimi gizli CNI islevleri icin Cok Islevli Gelismis Veri Baglantisi MADL Multifunction Advanced Data Link dahil olmak uzere yarim duzine kadar farkli fiziksel baglanti kullanir Sensor fuzyonu sayesinde radyo frekansi alicilarindan ve kizilotesi alicilardan gelen bilgiler pilot icin tek bir taktik goruntu olusturmak uzere birlestirilir Tum yonleriyle hedef algilama ve tanimlama dusuk gozlemlenebilirlikten odun vermeden MADL araciligiyla diger platformlara paylasilabilirken Link 16 eski sistemlerle iletisim icin mevcuttur F 35 en bastan kullanim omru boyunca gelismis islemcileri algilayicilari ve yazilim gelistirmelerini icerecek sekilde tasarlanmistir Lot 15 ucaklari icin yeni bir cekirdek islemci ve yeni bir kokpit ekrani iceren 3 bir teknoloji yenilemesi planlaniyor Lockheed Martin Blok 4 yapilandirmasi icin gelismis bir EOTS teklif etmistir gelistirilmis algilayici en az degisiklikle temel EOTS ile ayni alana sigabilmektedir Haziran 2018 de Lockheed Martin gelistirilmis DAS icin Raytheon u secti ABD Hv Kuvvetleri F 35 in sensorleri ve iletisim techizatlari araciligiyla silahli insansiz hava araclarinin SIHA saldirilarini duzenleme yeterliligini de incelemistir Gorunmezlik ve radar izi Inis takimi kapagi ve erisim panellerindeki testere disi tasarimina dikkat ediniz Gorunmezlik F 35 in tasariminin onemli bir yonudur ve radar kesiti RCS govdenin dikkatlice sekillendirilmesi ve RAM kullanilmasiyla en aza indirilir RCS yi azaltmak icin gozle gorulur onlemler arasinda kenarlarin hizalanmasi cilt panellerinin tirtillanmasi ve motor yuzu ile turbinin maskelenmesi yer alir Ek olarak F 35 in yonlendiricisiz sesustu girisi DSI sinir tabakasini giris kanalindan uzaklastirmak yonlendiricisiz boslugu ortadan kaldirmak ve radar izini daha da azaltmak icin bir veya aki sistemi yerine bir sikistirma yumrusu ve ileri supruntulu bir yuzey kullanir F 35 in RCS degeri belirli frekans ve acilarda bir metal golf topundan daha dusuk olarak karakterize edilmistir bazi kosullarda F 35 gorunmezlik yonunden F 22 ye gore daha olumlu geri donus verir Surdurulebilirlik yonunden F 35 in gorunmezlik ozellikli tasarimi F 22 gibi daha once gelistirilen hayalet ucaklardan ogrenilen dersleri almistir F 35 in radar dalgasi emen fiber mat govde yuzeyi daha dayaniklidir ve eski ust tabakalardan daha az bakim gerektirir Ucak ayrica ve gorsel simgelerin yani sira tespitlerini onlemek icin radyo frekansi yayicilarinin siki kontrollerine de sahiptir F 35 in gorunmezlik tasarimi oncelikle yuksek frekansli dalga boylarina odaklanmistir Rayleigh sacilmasi nedeniyle gorunmez ucaklari tespit edebilir ancak bu tur radarlar da dikkat cekici olarak daginikliga duyarlidir ve hassasiyetten yoksunlardir RCS yi gizlemek icin ucak uzerine dort reflektoru eklenebilir F 35 ten dolayi olusan gurultu ucak icin olasi uslerin yakinindaki yerlesim alanlarinda endiselere neden olmus ve bu Luke Hava Kuvvetleri Ussu Arizona ve Eglin Hava Kuvvetleri Ussu Florida gibi iki ussun yakinindaki sakinler sirasiyla 2008 ve 2009 da cevresel etki calismalari talep etmistir Desibel cinsinden gurultu seviyesi F 16 gibi onceki savascilarinkilerle karsilastirilabilir olsa da F 35 in ses gucu ozellikle dusuk frekanslarda daha gucludur Daha sonraki arastirmalar ve calismalar F 35 in gurultusunun F 16 ve F A 18E F den belirgin bir sekilde farkli olmadigini ancak bazi gozlemciler icin daha dusuk frekansli gurultunun fark edildigini gostermistir Kokpit F 35 kokpit simulatoru Cam kokpit pilota iyi bir durumsal farkindalik kazandirmak icin tasarlandi Ana ekran ucus cihazlarini muhimmat yonetimini CNI bilgilerini ve butunlesik ikaz ve uyarilari gosteren 50x20 cm 20x8 inc panoramik bir dokunmatik ekrandir pilot bilgilerin duzenini ozellestirebilir Ana ekranin altinda daha kucuk bir bekleme ekrani stand by display bulunur Kokpit Adacel tarafindan gelistirilen bir konusma tanima sistemine sahiptir F 35 in bas ustu gostergesi yoktur bunun yerine ucus ve savas bilgileri pilotun kaskinin vizorunde bir kaska ekli ekran sisteminde HMDS Helmet Mounted Display System goruntulenir Tek parca renkli kanopi onden menteselidir ve yapisal direnc icin bir ic cerceveye sahiptir Martin Baker US16E firlatma koltugu yan raylar uzerine yerlestirilmis bir cift mancinik sistemi ile firlatilir Sag tarafta bir cubuk ve elle calistirilan gaz ve cubuk sistemi vardir Yasam destegi takimi yerlesik bir oksijen uretim sistemi OBOGS acil durumlar icin yardimci bir oksijen tupu ve yedek oksijen sistemi ile butunlesik guc paketi IPP Integrated Power Package ile donatilmis ve guclendirilmistir F 35 in kaska ekli ekran sistemi Collins Elbit Vision Systems tarafindan uretilen kask ekrani F 35 in insan makine arayuzunun onemli bir parcasidir Kaska takili ekran sistemi eski ucaklarin on panelinin ustune yerlestirilmis bas ustu gostergesi yerine kask vizorune ucus ve muharebe bilgilerini getirerek pilotlarin hangi yone bakarlarsa baksinlar onemli bilgileri gormelerini saglar Dagitik Diyafram Sisteminden gelen kizilotesi ve gece gorusu goruntuleri dogrudan HMDS de goruntulenebilir ve pilotun ucagi gormesini saglar HMDS bir F 35 pilotunun ucagin burnu baska bir yere donuk iken bile fuze arayicilari hedefleri yuksek acilarda gorus mesafesinden keserek fuze ateslemesine izin verir Her bir kask 400 000 dolardir HMDS geleneksel kasklardan daha agirdir ve firlatma sirasinda hafif pilotlari tehlikeye atabilecegi endisesi vardir HMDS nin titresim segirme gece gorusu ve sensor ekrani sorunlari nedeniyle Lockheed Martin ve Elbit 2011 yilinda AN AVS 9 adli gece gorus gozluklerine dayanan baska bir HMDS icin bir taslak sartname yayinlamistir Alternatif bir HMDS nin butunlestirilebilmesi icin kokpitin yeniden tasarlanmasi gerekecekti Temel kask uzerindeki ilerlemenin ardindan diger HMDS lerin gelistirilmesi Ekim 2013 te durdurulmustur 2016 yilinda gelistirilmis gece gorus kamerasi yeni sivi kristal ekranlar otomatik hizalama ve yazilim gelistirmeleri ile Gen 3 kaski LRIP lot 7 ile tanitilmistir Cephane donatimi Gorunmezlik seklini korumak icin F 35 in dort silah istasyonuna sahip iki ic silah bolmesi vardir Iki dis silah istasyonu 1 100 kg 2 500 lb veya 680 kg 1 500 lb kadar muhimmat tasiyabilirken iki ic silah istasyonu havadan havaya fuzeleri barindirabilir Dis istasyon icin havadan yuzeye silahlar arasinda Ortak Dogrudan Saldiri Muhimmati JDAM Paveway bomba serisi Musterek Savma Silahi JSOW ve misket bombasi Ruzgar Duzeltmeli Muhimmat Dagitici bulunur Istasyon ayni zamanda GBU 39 kucuk capli bombalari SDB SDB II ve SPEAR 3 tanksavar fuzeleri gibi cok sayida kucuk muhimmati tasiyabilir F 35A ve F 35C icin istasyon basina dort adede kadar SDB ve F 35B icin uc adede kadar SDB tasinabilir Ic istasyon AIM 120 AMRAAM i tasiyabilir Silah bolmelerinin arkasindaki iki bolmede isaret fisekleri ve radar karsi onlem tuzaklari Radar yaniltici parcacik bulutu bulunur Tum ic silah istasyon kapaklari acikken F 35A bir gosteri ucusunda 16 Ocak 2019 Arizona ABD Ucak gorunmezlik gerektirmeyen gorevler icin kanatlari altinda bulunan alti adet harici silah istasyonuna da sahiptir Kanat uclarinin her biri AIM 9X veya AIM 132 ASRAAM tasiyabilir ve radar kesitlerini azaltmak icin disa dogru egiktir Ek olarak her kanatta 2 300 kg 5 000 lb kapasiteli kok istasyon ve 1 100 kg 2 500 lb kapasiteli orta istasyon veya F 35B turu icin 680 kg 1 500 lb kapasiteli orta istasyon bulunur Dis kanat istasyonlari ortak havadan yuzeye standoff seyir fuzeleri gibi silah bolmelerinin icine sigmayacak kadar buyuk havadan yuzeye fuzeleri tasiyabilir Dahili ve harici silah istasyonlari kullanilarak sekiz AIM 120 ve iki AIM 9 gibi havadan havaya fuze yuku tasinmasi mumkundur alti adet 910 kg 2 000 lb bomba iki adet AIM 120 ve iki adet AIM 9 dan olusan bir yapilandirma da duzenlenebilir F 35A tasinan 182 mermi ile sol kanat kokunun yakinina dahili olarak eklenmis 25 mm GAU 22 A doner topla donanmistir top diger hava kuvvetleri savas ucaklarinin tasidigi 20 mm toplara gore yer hedeflerine karsi daha etkilidir F 35B ve F 35C nin dahili bir silahi yoktur ve bunun yerine GAU 22 A ve 220 mermi tasiyan bir Terma A S coklu gorev podu MMP kullanabilir pod ucagin merkez hattina takilir ve radar kesitini azaltmak icin sekillendirilir Silah yerine bu pod elektronik savas hava kesif veya arkaya bakan taktik radar gibi farkli ekipman ve amaclar icin de kullanilabilir Irak uzerinde devriye gezen muhimmat yuklu iki ABD Hava Kuvvetleri F 35A si tanker ucagin operator penceresinden gorunurken 26 Nisan 2019 Lockheed Martin sidekick adinda bir silah askisi gelistirmektedir ve bu sayede ek dis silah istasyonu iki AIM 120 daha tasiyabilir ve boylece dahili havadan havaya yuk su anda Blok 4 icin sunulan alti fuzeye yukseltilecektir Blok 4 ayrica F 35B nin dahili dis istasyon basina dort SDB tasimasina izin vermek icin yeniden duzenlenmis bir hidrolik hatta ve brakete sahip olacaktir boylece MBDA Meteor fuzesinin ucakla butunlestirilmesi de planlanmistir ABD Hava Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri AGM 88G AARGM ER yi dahili olarak F 35A ve F 35C ye entegre etmeyi planlamaktadir Norvec ve Avustralya F 35 icin Deniz Saldiri Fuzesinin NSM bir uyarlamasini finanse etmektedirler Musterek Taarruz Fuzesi JSM olarak adlandirilmis iki fuze dahili olarak ve buna ek olarak da dort tanesi harici olarak tasinabilir 2024 yilinda Blok 4B icin B61 nukleer bombasinin dahili istasyonda tasinmasi yoluyla nukleer silah teslimati planlanmaktadir Hem sesten hizli fuzeler hem de kati hal lazeri gibi dogrudan enerjili silahlar su anda gelecekteki yukseltmeler olarak kabul edilmektedir Lockheed Martin birden fazla ayri lazer modulunu cesitli seviyelere olceklendirilebilen tek bir yuksek guclu isinla birlestiren tayfsal isin kullanan bir fiber lazeri butunlestirmesini incelemektedir ABD Hv Kuvvetleri F 35A nin tartismali ortamlarda yakin hava destegi CAS gorevini ustlenmeyi planlamakta ozel bir saldiri platformu kadar uygun olmadigi yonundeki elestirilerin ortasinda ABD Hv K Genelkurmay Baskani Mark Welsh gudumlu roketler carpmadan once kucuk bilyalara ayrilan roketler ve daha yuksek kapasiteli silah kapsulleri icin daha ozlu muhimmatlar da dahil olmak uzere yakin hava destegi ucuslari icin silahlara odaklanmistir Parcacik etkili roket savas basliklari top mermilerinden daha buyuk etkiler yaratir cunku her roket bin mermilik bir patlama yaratir ve bir atesleme turundan daha fazla mermi sunar Motor Tek motorlu ucak 43 000 lbf 191 kN nominal itme gucune sahip Pratt amp Whitney F135 dusuk bypass ile arttirilmis turbofan motoru tarafindan desteklenmektedir F 22 tarafindan kullanilan Pratt amp Whitney F119 dan turetilen F135 motoru ses alti yakit verimliligini artirmak icin daha buyuk bir fana ve daha yuksek baypass oranina sahiptir ve F119 dan farkli olarak superseyir icin optimize edilmemistir Motor yakit enjektorlerini kalin kavisli kanatlara dahil eden dusuk gozlemlenebilir bir artiriciya veya artyakiciya sahip olarak F 35 in gorunmezligine katkida bulunur bu kanatlar seramik radar emici malzemelerle kaplidir ve turbini maskeler Gizlilik guclendirici gelistirilmesinin erken donemlerinde dusuk irtifa ve yuksek hizlarda basinc titresimleri veya gicirti ile ilgili sorunlar yasiyordu Dusuk gozlemlenebilir eksenel bakisimli nozul arka kenarda bir testere disi deseni olusturan 15 kadar kismen ortusen kanattan olusur bu da radar izini azaltir ve egzoz dumaninin kizilotesi izini azaltan yayili girdaplar olusturur Motorun buyuk boyutlari nedeniyle ABD Donanmasi denizde lojistik destegini kolaylastirmak icin devam eden ikmal sistemini degistirmek zorunda kalmisti STOVL icin doner nozul kaldirma fani ve kanat altlarinda denge denetim kanallarinin cizimi F 35B surumunde F135 PW 600 varyanti motor STOVL islemlerine izin verecek sekilde saft tahrikli kaldirma fani SDLF shaft driven lift fan icerir Lockheed Martin tarafindan tasarlanan ve Rolls Royce tarafindan gelistirilen SDLF ayni zamanda Rolls Royce LiftSystem olarak da bilinir kaldirma fani tahrik mili yanlarda iki itki nozulu denge kontrol kanallari ve bir uc rulmanli doner modulden 3BSM three bearing swivel module olusur Itki vektorlu uc rulmanli doner modulden olusan nozul ana motor egzozunun ucagin kuyrugundan asagi dogru itki kuvvetini yonlendirmesine izin verir ve olarak basincli yakit kullanan bir fueldraulic actuator tarafindan hareket ettirilir Harrier in tamamen kaldirma icin dogrudan motor itki kuvveti kullanan motorundan farkli olarak F 35B nin sistemi doner nozulun itki gucunu kaldirma fani ile arttirir fan bir debriyajla birlestiginde bir tahrik mili vasitasiyla dusuk basincli turbin tarafindan calistirilir ve dengeleme olusturmada bir itki kuvveti saglamasi icin ucagin onune yerlestirilir Yavas ucus sirasinda denge denetimi isitilmamis motor baypass havasini denge kontrol kanallari olarak adlandirilan kanatlara monte edilmis itki nozullari vasitasiyla yonlendirerek elde edilir F135 Motoru ve denge denetim kanallari solda ile kaldirma fani sagda Bir diger motor olan General Electric Rolls Royce F136 2000 li yillarda gelistirildi baslangicta Lot 6 dan itibaren F 35 motorlari rekabetci bir sekilde sunuldu General Electric YF120 teknolojisini kullanan F136 nin F135 ten daha yuksek bir sicaklik marjina sahip oldugu iddia edilmistir F136 finansman yetersizligi nedeniyle Aralik 2011 de iptal edildi 2016 yilinda uyarlanabilir cevrim motorlarini gelistirmek ve test etmek icin Uyarlanabilir Motor Gecis Programi AETP baslatilmisti ve ana olasi uygulamalardan biri motor konusunda F 35 in yeniden yapilandirilmasiydi Hem GE hem de P amp W sirasiyla ve adlariyla 45 000 lbf 200 kN itki kuvveti sinifinda kavramsal gosterim motorlari gelistirme ihaleleri aldi 2017 yilinda P amp W F135 in Genisleme Secenegi 1 0 ve 2 0 i duyurdu Mayis 2017 de testi bitiren ve uretime hazir olan Genisleme Secenegi 1 0 6 10 itki kuvveti iyilestirmesi ve 5 6 yakit tasarrufu sunan bir guc modulu yukseltmesiydi Guc modulu eski motorlara yeniden takilabilir ve dusuk maliyet artisi ve teslimati etkilemeyen gelecekteki motorlara sorunsuz bir sekilde eklenebilirdi Genisleme Secenegi 2 0 uyarlanabilir cevrimli XA101 olacakti Haziran 2018 de Pratt amp Whitney F135 icin gelistirme planini degistirmis ve bunun yerine yeni bir motor cekirdegine sahip olan XA101 den ayri olan Genisleme Secenegi 2 0 olarak uyarlanabilir uc akisli bir fan sistemi sunmustur Bakim ve ikmal F 35 onceki hayalet ucaklara gore daha az bakim gerektirecek sekilde tasarlanmistir Sahada degistirilebilir parcalarin yaklasik 95 i tek derinliklidir yani istenen parcaya ulasmak icin baska hicbir seyin cikarilmasina gerek yoktur ornegin firlatma koltugu kanopiyi cikarmadan degistirilebilir F 35 eski RAM kaplamalarindan daha dayanikli calismasi daha kolay ve iyilestirmesi daha hizli olan yuzeye firinlanmis bir fibermat radar emici malzemeye RAM sahiptir F 22 gibi daha eski hayalet ucaklarda uygulama icin su anda benzer kaplamalar dusunulmektedir F 22 uzerindeki yuzey korozyonu F 35 tasarimcilarinin daha az galvanik korozyona neden olan bir yuzey boslugu dolgusu kullanmasina ve ucak govdesinde dolgu ve daha iyi suzulme drainage gerektiren daha az bosluk kullanmasina neden olmustu Ucus kontrol sistemi geleneksel hidrolik sistemler yerine elektro hidrostatik aktuatorler kullanir bu kontroller acil durumlarda lityum iyon pillerle guclendirilebilir Ucagin farkli turleri arasindaki ortak nokta deniz piyadelerinin hava kuvvetleri derslerini F 35 operasyonlarina uygulamak icin ilk ucak bakim Saha Egitim Mufrezesini FTD Field Training Detachment olusturmasina olanak sagladi F 35 Otonom Lojistik Bilgi Sistemi ALIS Autonomic Logistics Information System adli bilgisayarli bir bakim yonetim sistemi tarafindan desteklenecek sekilde tasarlanmistir Konsept olarak herhangi bir ucaga herhangi bir F 35 bakim tesisinde ve tum parcalarin kuresel olarak izlenmesini ve gerektiginde paylasilmasini icerecek sekilde hizmet verilebilir Guvenilmez teshisler asiri baglanti gereksinimleri ve guvenlik aciklari gibi cok sayida sorun nedeniyle program yetkilileri ALIS i 2022 yilina kadar bulut tabanli Operasyonel Veri Butunlestirme Agi ODIN Operational Data Integrated Network ile degistirmeyi planlamaktadirlar Farkli yapilanmalariF 35B Atlas Okyanusundaki amfibi taarruz gemisi USS Wasp ucus guvertesi uzerine ilk dikey inisini yaparken 3 Ekim 2011 Ucagin parcalarinin 80 ini paylasan uc farkli yapilanmasi uretilmektedir F 35A Geleneksel kalkis ve inis CTOL F 35B Kisa kalkis ve dikey inis STOVL F 35C Ucak gemileri icin tasarlanmis surum CV Ihrac edilecek bazi ulkelere yonelik degistirilmis iki farkli surumu bulunmaktadir F 35I Israil modifikasyonlariyla degistirilmis F 35A dir CF 35 Kanada icin yavaslatma parasutu eklenip F 35B C tipinde yakit ikmal sondasi takilmis F 35A dir KullanicilarHavada yakit ikmali icin yaklasan bir F 35A F 35 in faaliyet gosterdigi ve ucak teslim almis ulkeler AvustralyaAvustralya Kraliyet Hava Kuvvetleri 50 adet F 35A teslim edilmistir Toplam siparis adeti 72 ABDAmerika Birlesik Devletleri Hava Kuvvetleri Amerika Birlesik Devletleri Deniz Piyade Kolordusu Amerika Birlesik Devletleri Deniz Kuvvetleri Birlesik KrallikKraliyet Hava Kuvvetleri 18 F 35B teslim edildi ve 3 adeti test ve egitim icin ABD de merkezlendirildi Guney KoreKore Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri 13 F 35A teslim almistir Toplam 60 adet siparis edilmistir HollandaHollanda Kraliyet Hava Kuvvetleri 9 adet F 35A teslim almistir IsrailIsrail Hava Kuvvetleri Israil e ozel gelistirilen F 35I Adir varyantindan 39 adet teslim edilmistir ItalyaItalya Hava Kuvvetleri 9 adet F 35A operasyoneldir 1 adet F 35B teslim edilmis olup toplam 15 adet olarak planlanmaktadir JaponyaJaponya Hava Oz Savunma Kuvvetleri 12 adet F 35A operasyoneldir Toplamda 147 adet olmasi planlanmaktadir NorvecNorvec Kraliyet Hava Kuvvetleri 7 adet operasyonel F 35A egitim icin ABD de merkezlendirildi 9 adet teslim edilmistir TurkiyeTurk Hava Kuvvetleri 6 adet F 35A teslim edilmis olup Luke Askeri Hava Ussu Arizona ABD de konuslandirilmistir S 400 Krizi nedeniyle bu ucaklar Turkiye ye gonderilmemistir ve Turkiye F 35 programindan cikarilmistir Programa geri girebilmek icin temas ve gorusmeler suruyor PolonyaPolonya Hava Kuvvetleri 32 adet F 35A planlanmaktadir MiG 29 felaketlerine iliskin sekiz aydir toplanan raporlara gore Polonya MiG 29 ve SU 22 nin yerine F 35 aliyor ilk F 35 2026 da Polonya ya gidecek FinlandiyaFinlandiya Hava Kuvvetleri 64 adet F 35A planlanmaktadir YunanistanYunanistan Hava Kuvvetleri 40 adet F 35 almayi planlamaktadir Genel ozellikleriMurettebat 1 Uzunluk 15 7 metre 52 ft Yukseklik 4 38 metre 14 4 ft Kanat acikligi 10 7 metre 35 ft Kanat Alani 42 7 metrekare 460 ft2 Bos agirligi F 35A 13 290 kilogram 29 300 lb F 35B 14 650 kilogram 32 300 lb F 35C 15 785 kilogram 34 800 lb Yuklu agirligi 22 471 kilogram 49 540 lb Azami Kalkis Agirligi 31 751 kilogram 69 999 lb Dahili yakit miktari F 35A 18 250 pound 8 280 kg F 35B 13 500 pound 6 100 kg F 35C 19 750 pound 8 960 kg Guc kaynagi 1 Pratt amp Whitney F135 PW 100 Artyakici turbofan Artyakici olmadan itme gucu 28 000 pound kuvvet 125 kN Artyakici ile itme gucu 43 000 pound kuvvet 191 kN Kaldirma Fani STOVL F135 motoru uzerine 1 Rolls Royce Kaldirma Sistemi 80 kN Performans Azami hiz 1 6 Mach 1 932 km h Menzil A 2 200 km B 1 667 km C 2 593 km Dahili yakit ile birlikte Servis Tavani Azami irtifa 60 000 ft 18 288 m Tirmanis degeri 40 000 fit dak 200 m sn tahmini Muharebe yaricapi F 35A 1 081 km 584 deniz mili F 35B 868 km 469 deniz mili F 35C 1 138 km 615 deniz mili Kanat yuklemesi 446 kg m Itici Guc Agirlik orani Tam dolu yakit ile A 0 89 B 0 92 C 0 81 50 Yakit ile A 1 12 B 1 10 C 1 01 G Limiti F 35A 9 G F 35B 9 G F 35C 9 GSilah Sistemleri Top 1 General Dynamics GAU 22 A Equalizer 25 mm 0 984 in 4 namlulu top dahili 180 mermi ile beraber Silah istasyonlari 6 harici silah kulesi 6 800 kg kapasiteli kanatlarda ve cift silah kuleli iki adet dahili ic bolum Toplam 8 100 kg 18 000 lb silah yuku asagidaki kombinasyonlar ile Fuzeler Havadan Havaya Fuze AIM 120 AMRAAM AIM 9 Sidewinder IRIS T MBDA Meteor Havadan karaya fuzeler AGM 158 JASSM Brimstone Lockheed Martin JAGM Storm Shadow SOM Anti gemi fuzesi Naval Strike Missile JSM Long Range Anti Ship Missile LRASM SOM Bombalar MK 84 MK 83 MK 82 Genel maksat bombalari CBU 100 kume bombasi Paveway serisi lazer gudumlu bombalar GBU 39 SDB kucuk cap bombalar JDAM serisi AGM 154 JSOWAviyonikler Northrop Grumman AN APG 81 aktif elektronik taramali dizi AESA radari BAE Systems AN ASQ 239 Barracuda Elektronik Harp Sistemi Northrop Grumman Raytheon AN AAQ 37 Dagitik Diyafram Sistemi DAS Lockheed Martin AN AAQ 40 Elektro Optik Hedefleme Sistemi EOTS Northrop Grumman AN ASQ 242 Iletisim Konumlandirma ve Kimliklendirme CNI Communications Navigation and Identification takimi Harris Corporation Cok Islevli Gelismis Veri Baglanti haberlesme sistemiIlgili IcerikBenzer tasarim ve gelisimdeki ucaklar Lockheed Martin F 22 Raptor Benzer rolde donemde ve yetenekte olan ucaklar Suhoy Su 57 TUSAS TF X Chengdu J 20 Shenyang J 31Notlar CV Carrier variant Ucak gemisi surumu ABD Donanmasi ndaki ucak gemileri icin bir siniflandirma semboludur 2014 yilina ulasildiginda program maliyeti butcesinin 163 milyar ABD dolari uzerinde ve seri uretim tarihinin yedi yil gerisindeydi Lockheed 1993 yilinda Fort Worth ta yerlesik General Dynamics savas ucagi bolumunu satin aldi ve Lockheed Martin i olusturmak icin 1995 yilinda Martin Marietta ile birlesti Bunlar risk azaltma amacli kavramsal gosterim ucaklari oldugu icin bir silah sistemi olarak ucagin son halinin ic yapisina veya cogu alt sistemine sahip olmalari gerekmiyordu F 35 in doner nozul tasarimina Convair Model 200 onculuk etti Itki tasiyici yonlendirme nozulu agirligi azaltmak icin sonunda eksenel bakisimli dusuk gozlemlenebilir bir nozul ile degistirilecekti FACO uluslararasi isbirliginin endustriyel faydalarinin bir parcasi olarak ABD disindaki bazi musteriler icin Italya ve Japonya da da gerceklestirilmektedir Bu ilk ontur SWAT in agirlik durumu ayarlamasindan yoksundu Ilk F 35B lerin Lot 9 ve sonraki ucaklarinda goruldugu gibi iyilestirmelerden once 2 100 saat kadar dusuk bir hizmet omru vardir Turkiye F 35 in birkac parcasinin tek tedarikcisiydi ve bu da programi yedek tedarikciler bulmaya zorlamistir F 35C kanatlarin katlanan kisimlarinda ek kanatciklara sahiptir 2014 yilinda Operasyonel Test ve Degerlendirme Direktoru Michael Gilmore sunlari soyledi yazilim gelistirme yuklenici laboratuvarlarina entegrasyon ve ucus testi icin olgun yeteneklerin teslimi programin gerisinde kalmaya devam etti Rockwell Collins ve Elbit Systems Vision Systems International VSI ortak girisimini kurmus ve daha sonra adini Collins Elbit Vision Systems CEVS olarak degistirmistir 2002 yilinda F 35 icin kati hal lazer silahlarinin gelistirildigi bildirilmistir F 35B ve F 35C harici pod ile beraber 220 mermili topa sahiptir Kaynakca a b c Drew James 31 Temmuz 2015 First operational F 35 squadron declared ready for combat Ilk operasyonel F 35 filosu savasa hazir ilan edildi flightglobal com Ingilizce FlightGlobal 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Eylul 2020 U S Marines Corps declares the F 35B operational ABD Deniz Kuvvetleri F 35B nin operasyonel oldugunu ilan etti marines mil Ingilizce ABD Deniz Piyade Kolordusu 31 Temmuz 2015 20 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2016 a b Insinna Valerie 2 Agustos 2016 Air Force Declares F 35A Ready for Combat Hava Kuvvetleri F 35A nin Savasa Hazir Oldugunu Acikladi defensenews com Ingilizce Defense News Air Force lifts F 35A stealth fighter to combat ready status Hava Kuvvetleri F 35A hayalet avci ucagini savasa hazir durumuna yukseltti Ingilizce cnbc com 2 Agustos 2016 20 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2016 a b Eckstein Megan 28 Subat 2019 Donanma Musterek Saldiri Ucagi F 35C icin Ilk Operasyonel Yetenegini Acikladi usni org Ingilizce USNI News 11 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Eylul 2020 F 35 Lightning II Program Status and Fast Facts F 35 Lightning II Program Durumu ve Kisa Bilgiler PDF F35 com Ingilizce Lockheed Martin 2 Subat 2024 2 Subat 2024 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 2 Subat 2024 a b c Secili Satin Alma Raporu 2020 Mali Yili Itibariyla F 35 Lightning II Musterek Saldiri Ucagi JSF Programi F 35 Baskanlik Butcesi PDF Ingilizce 17 Nisan 2019 6 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 5 Subat 2020 a b c F 35 Lightning II Program Durumu ve Kisa Bilgiler PDF f35 com Ingilizce Lockheed Martin 1 Ekim 2020 19 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 11 Ekim 2020 olu kirik baglanti Emmott Robin 26 Ekim 2018 Belgium picks Lockheed s F 35 over Eurofighter on price reuters com 11 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ekim 2020 South Korea To Buy 40 F 35 Jets For 7 Billion businessinsider com Business Insider 27 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ekim 2020 Egozi2015 02 23T15 22 42 00 00 Arie Israel signs for next batch of F 35 Adir fighters flightglobal com Flight Global 26 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ekim 2020 F 35 Global Partnerships F 35 Kuresel Ortakliklari lockheedmartin com Ingilizce Lockheed Martin 2 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Ekim 2012 Dudley Richard 5 Mart 2012 Program Ortaklari Musterek Taarruz Ucagi F 35 Icin Destegi Onayladi Ingilizce Defence Update 13 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Eylul 2020 Fighter plane cost overruns detailed Ayrintili olarak savas ucagi maliyet asimlari politico com Ingilizce Politico 30 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Eylul 2015 Flawed F 35 Too Big to Kill as Lockheed Hooks 45 States Kusurlu F 35 Lockheed in 45 devlete baglanmasindan dolayi sonlandirilmak icin cok buyuk bloomberg com Ingilizce Bloomberg 22 Subat 2013 2 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Eylul 2020 Ciralsky Adam Will the F 35 the U S Military s Flaw Filled Years Overdue Joint Strike Fighter Ever Actually Fly ABD Ordusunun Kusur Dolu Yillarca Gecikmis Musterek Saldiri Ucagi F 35 Gercekte Ucabilecek mi vanityfair com Ingilizce Vanity Fair 2 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Eylul 2015 Ahronheim Anna 22 Mayis 2018 IAF Commander Israel First To Use F 35 Jet In Combat IHK Komutani Israil Savasta F 35 Jetini Ilk Kullanandir Jerusalem Post 9 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Eylul 2020 Lockheed F 35 service life extended to 2070 Lockheed F 35 in hizmet omru 2070 e uzatildi Ingilizce Flightglobal com 25 Mart 2016 28 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Eylul 2020 Stadler Rich Ekim 1994 Musterek Hafif Avci PDF codeonemagazine com Ingilizce Code One Magazine 29 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 22 Eylul 2020 a b Tarihce JAST Oncesi jsf mil Ingilizce 6 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Ocak 2020 a b Tarihce JAST Ingilizce JSF mil 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Ocak 2020 Barrie Douglas Norris Guy Warwick Graham 4 Nisan 1995 Short take off low funding Kisa kalkis dusuk odeneklendirme flightglobal com Ingilizce Flight Global 17 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2020 Renshaw Kevin 12 Agustos 2014 F 35B Lightning II Uc Rulmanli Doner Nozul Ingilizce Code One Magazine 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Eylul 2020 Wilson George C 22 Ocak 2002 The engine that could Olabilecek motor govexec com Ingilizce GovExec 19 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Eylul 2020 Dikey ve kisa kalkis ve dikey inis ucagi icin tahrik sistemi Ingilizce Patentgenius com 25 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Eylul 2020 Gunston Bill 1997 Yakovlev Aircraft since 1924 1924 ten beri Yakovlev Ucaklari Ingilizce Londra Putnam Aeronautical Books s 16 ISBN 1 55750 978 6 a b c d Sheridan Arthur E Burnes Robert 13 Agustos 2019 F 35 Program Gecmisi JAST tan IOC ye American Institute of Aeronautics and Astronautics AIAA Ingilizce s 50 doi 10 2514 5 9781624105678 0001 0076 16 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Eylul 2020 Bevilaqua Paul M Eylul 2005 Joint Strike Fighter Dual Cycle Propulsion System Musterek Saldiri Ucagi Cift Dongulu Tahrik Sistemi Journal of Propulsion and Power Ingilizce 21 5 ss 778 783 doi 10 2514 1 15228 12 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Eylul 2020 a b Tarihce JSF Ingilizce JSF mil 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Ocak 2020 Liev Schreiber 3 Subat 2003 Battle of the X Planes X Ucaklari Savasi NOVA PBS 29 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ocak 2020 Parsch Andreas 27 Nisan 2006 Designation Systems Tanimlayici Sistemler designation systems net Ingilizce Designation Systems 19 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Eylul 2020 Keijsper 2007 ss 122 124 Hehs Eric 15 Mayis 2008 X to F F 35 Lightning II And Its X 35 Predecessors X ten F ye F 35 Lightning II ve X 35 codeonemagazine com Ingilizce Code One Magazine 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Eylul 2020 Keijsper 2007 ss 119 Fulghum David A Wall Robert 19 Eylul 2004 USAF Plans for Fighters Change Ucaklar icin USAF Plan Degisikligi freerepublic com Ingilizce Aviation Week amp Space Technology Free Republic 10 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Eylul 2020 Keijsper 2007 ss 124 Pappalardo Joe Kasim 2006 Weight Watchers How a team of engineers and a crash diet saved the Joint Strike Fighter Kilo Gozlemcileri Bir muhendis ekibi ve hizli diyet Joint Strike Fighter i nasil kurtardi airspacemag com Ingilizce Air amp Space Magazine 24 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Eylul 2020 Knotts Keith P 9 Temmuz 2013 F 35 Program Bilgisi Dis Satim Denetimli Olmayan Bilgiler PDF Ingilizce 21 Subat 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Eylul 2020 Lightning II moniker given to Joint Strike Fighter Joint Strike Fighter a verilen Lightning II lakabi af mil Ingilizce ABD Hava Kuvvetleri 7 Haziran 2006 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Eylul 2020 F 35 Yazilim Gelistirmesi f35 com Ingilizce Lockheed Martin 2 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Subat 2020 GAO 06 356 DOD Plans to Enter Production before Testing Demonstrates Acceptable Performance GAO 06 356 DOD Test Kabul Edilebilir Performansi Gostermeden Once Uretime Girmeyi Planliyor PDF Ingilizce Government Accountability Office Mart 2006 1 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 23 Eylul 2020 Insinna Valerie 28 Nisan 2018 F 35 program office wraps up final developmental flight test F 35 program burosu son gelisime yonelik ucus testini tamamladi DefenseNews Haynes Deborah 15 Haziran 2019 F 35 jets Chinese owned company making parts for top secret UK US fighters F 35 jetleri Cin e ait sirket cok gizli Ingiltere ABD ucaklari icin parcalar uretiyor Sky News Ingilizce 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Eylul 2020 Doffman Zak 15 Haziran 2019 U S And U K F 35 Jets Include Core Circuit Boards From Chinese Owned Company ABD ve Ingiltere deki F 35 Jetleri Cin in Sahibi Oldugu Sirketlerin Cekirdek Devre Kartlarini Iceriyor forbes com Ingilizce Forbes 16 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Eylul 2020 Minnick Wendell 24 Mart 2016 Chinese Businessman Pleads Guilty of Spying on F 35 and F 22 Cinli Is insani F 35 ve F 22 de Casusluk Sucunu Kabul Ediyor defensenews com Ingilizce Defense News 13 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Nisan 2019 Cox Bob 1 Mart 2010 Internal Pentagon memo predicts that F 35 testing won t be complete until 2016 Dahili Pentagon notu F 35 testinin 2016 ya kadar tamamlanmayacagini ongoruyor Ingilizce Fort Worth Star Telegram Eksik ya da bos url yardim Capaccio Tony 6 Ocak 2010 Lockheed F 35 Purchases Delayed in Pentagon s Fiscal 2011 Plan Lockheed F 35 Satin Alimlari Pentagon un 2011 Mali Planinda Ertelendi Ingilizce Bloomberg BusinessWeek 10 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ocak 2019 Charette Robert 12 Eylul 2012 F 35 Program Continues to Struggle with Software F 35 Programi Yazilimla Mucadeleye Devam Ediyor Ingilizce IEEE Spectrum 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Eylul 2020 FY18 DoD Programlari F 35 Musterek Saldiri Ucagi JSF PDF dote osd mil 2018 s 25 26 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Eylul 2020 Is the F 35 worth it F 35 buna deger mi 60 Dakika Ingilizce CBS News 16 Subat 2014 7 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Eylul 2020 Tirpak John 14 Mart 2016 All For One and One for All Hepimiz Birimiz ve Birimiz Hepimiz Icin Ingilizce Air Force Mag 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Eylul 2020 Shalal Andrea 27 Nisan 2015 Ahn Lisa Von Ed U S watchdog finds quality violations in Pratt work on F 35 engine ABD bekci kopegi F 35 motorundaki Pratt calismasinda kalite ihlallerini tespit etti reuters com Ingilizce Reuters 24 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Eylul 2020 Barrett Paul 10 Nisan 2017 Danger Zone Tehlikeli Mintika Ingilizce Bloomberg Businessweek ss 50 55 22 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Eylul 2020 Schneider Greg 27 Ekim 2001 Lockheed Martin Beats Boeing for Fighter Contract Lockheed Martin Savas Ucagi Sozlesmesi icin Boeing i Yeniyor washingtonpost com Ingilizce Washington Post 18 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Dao James 27 Ekim 2001 Lockheed Wins 200 Billion Deal for Fighter Jet Lockheed Savas Jeti icin 200 Milyar Dolarlik Anlasmayi Kazandi nytimes com Ingilizce The New York Times 15 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Merle Renae 15 Mart 2005 GAO Questions Cost Of Joint Strike Fighter GAO Musterek Saldiri Ucaginin Maliyetini Sorguluyor Ingilizce The Washington Post 16 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Shalal Esa Andrea 17 Eylul 2012 Pentagon tells Lockheed to shape up on F 35 fighter Pentagon Lockheed e F 35 savas ucagini sekillendirmesini soyledi Ingilizce Reuters 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Tirpak John A 8 Ocak 2014 Takim Calismasinin Maliyeti airforcemag com Ingilizce Arlington Virginia Air Force Mag 25 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Eylul 2020 F 35 Program Costs Jump to 406 5 Billion in Latest Estimate F 35 Programinin Maliyeti En Son Tahminlere Gore 406 5 Milyar Dolara Sicradi Ingilizce Bloomberg 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Astore William J 16 Eylul 2019 The Pentagon s 1 5 Trillion Addiction to the F 35 Fighter Pentagon un F 35 Avci Ucagina 1 5 Trilyon Dolarlik Bagimliligi Ingilizce The Nation 6 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Tirpak John 29 Ekim 2019 Massive 34 Billion F 35 Contract Includes Price Drop as Readiness Improves Hazirlik Iyilesirken F 35 Sozlesmesi Devasa 34 Milyar Dolarlik Fiyat Dususunu Iceriyor Ingilizce Air Force Mag 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 F 35 Joint Strike Fighter Development Is Nearly Complete but Deficiencies Found in Testing Need to Be Resolved F 35 Musterek Saldiri Ucaginin Gelistirilmesi Neredeyse Tamamlandi ancak Testlerde Bulunan Eksikliklerin Cozulmesi Gerekiyor PDF gao gov Ingilizce GAO Haziran 2018 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 12 Haziran 2019 Insinna Valerie 18 Ekim 2019 The F 35 jet might hit full rate production more than a year late F 35 jeti bir yildan fazla bir sure sonra tam oranli uretime ulasabilir Ingilizce 15 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Insinna Valerie 6 Aralik 2019 After a couple months delay the F 35 moves into operational tests Birkac aylik gecikmeden sonra F 35 operasyonel testlere geciyor defensenews com Ingilizce DefenseNews 15 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Tirpak John 25 Subat 2019 Keeping the F 35 Ahead of the Bad Guys F 35 i Kotu Adamlarin Onunde Tutmak airforcemag com Ingilizce Air Force Mag 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Lockheed Martin Awarded 1 8 Billion for F 35 Block 4 Development Lockheed Martin F 35 Blok 4 Gelistirmesi Icin 1 8 Milyar Dolar Odul Kazandi Ingilizce DefenseWorld net 8 Haziran 2019 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Zazulia Nick 19 Mart 2019 U S Defense Department Plans to Spend 6 6B on F 35 Continuing Development Through 2024 ABD Savunma Bakanligi 2024 e Kadar Gelismeye Devam Eden F 35 e 6 6 Milyar Dolar Harcamayi Planliyor Ingilizce Avionics International 17 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 a b Trimble Steven 9 Temmuz 2018 USAF starts work on defining adaptive engine for future fighter USAF gelecekteki ucaklar icin uyarlanabilir motor tanimlama calismalarina basladi Ingilizce Flight Global 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Warwick Graham 12 Eylul 2013 Northrop Develops Laser Missile Jammer For F 35 Northrop F 35 Icin Lazer Fuze Sinyali Karistirici Gelistirdi aviationweek com Ingilizce Aviation Week 20 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Subat 2020 F 35 Joint Strike Fighter JSF Lightning II International Partners F 35 Musterek Saldiri Ucagi JSF Simsek II Uluslararasi Ortaklar globalsecurity org Ingilizce Global Security 27 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Nisan 2010 Tahmini JSF Hava Araci Tedarik Miktarlari PDF Ingilizce JSF mil Nisan 2010 27 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 25 Eylul 2020 F 35 Lightning The Joint Strike Fighter Program 2012 F 35 Simsek Musterek Saldiri Ucagi Programi 2012 Ingilizce Defense Industry Daily 30 Ekim 2012 29 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Schnasi Katherine V Joint Strike Fighter Acquisition Observations on the Supplier Base Musterek Saldiri Ucagi Edinimi Tedarikci Bazinda Gozlemler PDF Ingilizce US Accounts Office 16 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 8 Subat 2006 Industry Canada F 35 Musterek Saldiri Ucagi JSF Kanada nin Yeni Nesil Savasci Yetenegi Ingilizce ic gc ca 22 Eylul 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Kasim 2010 Combat Aircraft Monthly Eylul 2010 ss 24 Winters Vice Adm Mat 9 Aralik 2018 Head of F 35 Joint Program Office Stealth fighter enters the new year in midst of a growing phase F 35 Ortak Program Ofisi Baskani Gorunmez savasci buyuyen bir asamanin ortasinda yeni yila giriyor Ingilizce DefenseNews Erisim tarihi 5 Subat 2020 Manson Katrina Pitel Laura US Senate blocks F 35 sales to Turkey ABD Senatosu F 35 in Turkiye ye satisini engelledi ft com Ingilizce Financial Times 13 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Haziran 2018 Liptak Kevin Gaouette Nicole Trump blames Obama as he reluctantly bans F 35 sales to Turkey Trump Turkiye ye F 35 satislarini isteksizce yasakladigi icin Obama yi sucladi Ingilizce CNN 27 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Temmuz 2019 F 35 sefi Turkiye nin kararli program ortagi olarak statusunu teyit etti Ingilizce Jane s 360 1 Ekim 2018 3 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi f35 com Lockheed Martin 2019 1 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Ekim 2020 US Lockheed Martin F 35 chosen as Japan fighter jet ABD li Lockheed Martin F 35 Japon savas jeti olarak secildi Ingilizce BBC News 20 Aralik 2011 7 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Uyar Tevfik 27 Nisan 2009 F 35 projesinde catirdamalar savunmasanayi net SavunmaSanayi NET 25 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ekim 2020 Vasarri Chiara 14 Subat 2012 Italy to Cut F 35 Fighter Jet Orders as Part of Defense Revamp Italya Savunma Yenilemesi Kapsaminda F 35 Savas Ucagi Siparislerini Kesecek Ingilizce Bloomberg Business Week 18 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Amberley tam RAAF Growler filosunu agirliyor Ingilizce Australian Aviation 7 Temmuz 2017 17 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2017 SavunmaSanayi NET 66 Sayisi Avustralya F 35 in arkasinda durdugunu acikladi 24 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mayis 2009 A timeline on Canada s involvement in the F 35 program Kanada nin F 35 programina katilimi hakkinda bir zaman cizelgesi canada com Ingilizce Postmedia Network Inc 5 Nisan 2012 10 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Drew James 21 Ekim 2015 Canadian F 35 exit could signal wider air force review Kanada nin F 35 cikisi daha genis bir hava kuvvetleri incelemesine isaret edebilir flightglobal com Ingilizce Flight Global 16 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Singapore identifies F 35 fighter jet to replace F 16s expects to buy small number for full testing Singapur F 35 savas ucagini F 16 larin yerini alacak sekilde tanimladi ve tam test icin az sayida satin almayi bekliyor Ingilizce Channel NewsAsia 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ocak 2019 Poland plans to buy 32 F 35A fighters minister Polonya 32 F 35A ucagi satin almayi planliyor bakan reuters com Ingilizce 28 Mayis 2019 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 Adamowski Jaroslaw 31 Ocak 2020 Poland inks 4 6 billion contract for F 35 fighter jets Polonya F 35 savas ucaklari icin 4 6 milyar dolarlik sozlesme imzaladi Ingilizce DefenseNews 15 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2020 2 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mart 2012 a b Capabilities Yetenekler lockheedmartin com Ingilizce Lockheed Martin 24 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2020 a b Kent John R Geisel Chris F 35 STOVL supersonic lockheedmartin com Lockheed Martin 14 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Kasim 2010 Open System Architecture OSA Secure Processing Acik Sistem Mimarisi ASM Guvenli Isleme PDF www2 l 3com com Ingilizce L3 Mart 2011 4 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Avionics Magazine JSF Integrated Avionics Par Excellence Avionics Magazine JSF Butunlesik Aviyonikte Mukemmellik aviationtoday com Ingilizce Aviation Today Eylul 2003 16 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Amaani ABD Hv K Tekn Cavus Lyle 3 Nisan 2009 Air Force takes combat air acquisitions priorities to Hill Hava Kuvvetleri muharebe havasi edinme onceliklerini Hill e tasiyor af mil Ingilizce US Air Force 18 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Ryberg Eric S 26 Subat 2002 The Influence of Ship Configuration on the Design of the Joint Strike Fighter Gemi Yapilandirmasinin Musterek Saldiri Ucaginin Tasarimina Etkisi PDF dtic mil Ingilizce Naval Surface Warfare Center Dahlgren Division s 5 9 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Ekim 2020 The Ultimate Fighter Nihai Savasci airspacemag com Ingilizce Air Space Mag 16 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Subat 2013 a b Hehs Eric JSF Diverterless Supersonic Inlet JSF nin Yonlendiricisiz Sesustu Girisi Ingilizce Code One Magazine 29 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Aralik 2012 Skinning the F 35 fighter F 35 ucaginin derisini kaldirmak compositesworld com Ingilizce CompositesWorld 13 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Kasim 2016 JSF icin sureci dogrulamak adina verilen sozlesme Ingilizce onlineamd com 17 Mayis 2010 14 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Trimble Stephen 26 Mayis 2011 Lockheed Martin reveals F 35 to feature nanocomposite structures Lockheed Martin F 35 in nanokompozit yapilara sahip oldugunu ortaya koyuyor Ingilizce Flight International 30 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Nativi Andy 5 Mart 2009 F 35 Air Combat Skills Analyzed F 35 in Hava Muharebe Becerileri Cozumlendi Ingilizce Aviation Week 26 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Crebas Frank Mayis 2018 F 35 Out of the Shadows F 35 Golgelerin Disinda Combat Aircraft Monthly Ingilizce Key Publishing Erisim tarihi 8 Subat 2020 Flying The F 35 An Interview With Jon Beesley F 35 Chief Test Pilot Ucan F 35 F 35 Bas Test Pilotu Jon Beesley ile Soylesi lockheedmartin com Ingilizce Lockheed Martin 18 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Kasim 2010 Seligman Lara 1 Mart 2016 Norwegian F 35 Pilot Counters Controversial Dogfighting Report Norvec F 35 Pilotuna Karsi Tartismali It Dalasi Raporu defensenews com DefenseNews 15 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2020 F 35 Lightning II Program Durumu ve Kisa Bilgiler PDF f 35 ca Ingilizce Lockheed Martin 13 Mart 2012 24 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Vertiflight Journal of the American Helicopter Society Ocak 2004 Hayles John 28 Mart 2005 Yakovlev Yak 41 Freestyle Aeroflight 24 Mart 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Temmuz 2008 Joint Strike Fighter JSF Musterek Saldiri Ucagi MSU janes com Ingilizce Jane s 26 Subat 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Temmuz 2008 George Eric 1 Mayis 2010 F 35 aviyonikleri Musterek Saldiri Ucaginin gorev sistemleri ve yazilim direktoru ile roportaj Military amp Aerospace Electronics Ingilizce 21 5 John McHale tarafindan gorusme yapildi PennWell Corporation 1 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Sherman Ron 1 Temmuz 2006 F 35 Electronic Warfare Suite More Than Self Protection F 35 Elektronik Harp Takimi Kisisel Korumadan Daha Fazlasi aviationtoday com Ingilizce Aviation Today 16 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Hey C and C Can Be Used In Safety Critical Applications Too Hey C ve C Guvenlik Acisindan Kritik Uygulamalarda da Kullanilabilir Ingilizce Journal thecsiac com 11 Subat 2001 16 Subat 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Warwick Graham 12 Haziran 2010 Bir Sonraki F 35 Blogunun Ucus Testleri Devam Ediyor Ingilizce Aviation Week 25 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Raytheon F 35 Musterek Saldiri Ucagi icin RACE Coklu Bilgisayarlarini Secti Ingilizce Embeddedstar com 27 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ekim 2015 McHale John 1 Subat 2010 F 35 Musterek Saldiri Ucagi aviyonik sistemler icin COTS tan yararlaniyor Ingilizce Military amp Aerospace Electronics PennWell Corporation 21 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Philips E H 5 Subat 2007 The Electric Jet Elektrikli Jet Ingilizce Aviation Week amp Space Technology Parker Ian 1 Haziran 2007 Reducing Risk on the Joint Strike Fighter Musterek Saldiri Ucaginda Riski Azaltma aviationtoday com Ingilizce Access Intelligence LLC Aviation Today 16 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Tens of thousands of Xilinx FPGAs to be supplied by Lockheed Martin for F 35 Joint Strike Fighter avionics F 35 Musterek Saldiri Ucagi aviyonikleri icin Lockheed Martin tarafindan tedarik edilecek on binlerce Xilinx FPGA Ingilizce 16 Haziran 2013 12 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2020 FY2013 DOD PROGRAMS F 35 Joint Strike Fighter JSF Reed John 23 Kasim 2010 Schwartz F 35A Gecikmeleri Konusunda Endiseli dodbuzz com Ingilizce DoD buzz 26 Kasim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Lyle Amaani 6 Mart 2014 Program executive officer describes F 35 progress Program yoneticisi F 35 ilerlemesini anlatiyor af mil Ingilizce American Forces Press Service 4 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2020 northropgrumman com Northrop Grumman Electronic Systems 23 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Agustos 2007 F 35 Dagitik Diyafram Sistemi EO DAS northropgrumman com Ingilizce Northrop Grumman 2 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Nisan 2010 Lemons Greg Carrington Karen Frey Dr Thomas Ledyard John 24 Haziran 2018 F 35 Mission Systems Design Development and Verification F 35 Gorev Sistemleri Tasarimi Gelistirme ve Dogrulama PDF American Institute of Aeronautics and Astronautics Ingilizce doi 10 2514 6 2018 3519 20 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Subat 2020 Lockheed Martin Missiles and Fire Control Joint Strike Fighter Electro Optical Targeting System Lockheed Martin Fuzeleri ve Atis Kontrolu Musterek Saldiri Ucagi Elektro Optik Hedefleme Sistemi Ingilizce Lockheed Martin 6 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2008 ASQ242 Datasheet ASQ242 Veri kagidi PDF northropgrumman com Ingilizce Northrop Grumman 12 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan PDF Butunlesik aviyonikleri yepyeni bir seviyeye tasiyan F 35 jet avci ucaklari Ingilizce Military amp Aerospace Electronics PennWell 1 Mayis 2003 2 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Israil ve ABD 450 Milyon Dolarlik F 35I Aviyonik Iyilestirmeleri icin Pazarlik Yapti Ingilizce Defense Update 27 Temmuz 2012 30 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Donald David 17 Haziran 2019 F 35 Looks to the Future F 35 Gelecege Bakiyor ainonline com Ingilizce Aviation International News 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Subat 2020 Lockheed reveals Advanced EOTS targeting sensor for F 35 Block 4 Lockheed F 35 Blok 4 icin Gelismis EOTS hedefleme algilayicisini ortaya koyuyor flightglobal com Ingilizce Flight Global 10 Eylul 2015 26 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Abbott Rich 18 Haziran 2018 Raytheon Picked to Produce F 35 Sensor Avionics Interational 17 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Pawlikowski On Air Force Offset Strategy F 35s Flying Drone Fleets Pawlikowski Hava Kuvvetleri Ofset Stratejisi Uzerine F 35 ler Ucan IHA Filolari breakingdefense com Ingilizce Breaking Defense 15 Aralik 2014 17 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2020 Fast History Lockheed s Diverterless Supersonic Inlet Testbed F 16 Hizli Tarih Lockheed in Yonlendiricisiz Sesustu Girisi Test Yatagi F 16 Ingilizce aviationintel com 13 Ocak 2013 7 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ekim 2020 F 35 Joint Strike Fighter JSF Lightning II F 35 Musterek Saldiri Ucagi JSF Simsek II Ingilizce GlobalSecurity org 7 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Kasim 2010 Tirpak John A 26 Kasim 2014 The F 35 on Final Approach Son Yaklasim icin F 35 Ingilizce Air Force Mag 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Subat 2020 Threat Data Biggest Worry For F 35A s IOC But It Will Be On Time Tehdit Verisi F 35A nin IOC si Icin En Buyuk Endise Ama Zamaninda Olacak Ingilizce Breaking Defense 17 Mart 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Mart 2015 Clark Colin 6 Haziran 2014 Gen Mike Hostage On The F 35 No Growlers Needed When War Starts Gen Mike F 35 te Rehin Aldi Savas Basladiginda Hiriltilara Gerek Yok Ingilizce Breaking Defense 11 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ekim 2020 a b Butler Amy 17 Mayis 2010 Yeni Gizlilik Kavrami JSF Maliyetini Etkileyebilir Ingilizce Aviation Week 28 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Ekim 2020 JSF de USAF FY00 etkinligi Ingilizce U S Director Operational Test amp Evaluation 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Ekim 2020 F 35 Norwegian Executive Summary F 35 Norvec Yonetici Ozeti PDF regjeringen no Ingilizce Lockheed Martin Nisan 2008 12 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 2 Ekim 2020 Capaccio Tony 4 Mayis 2011 Lockheed Martin s F 35 Fighter Jet Passes Initial Stealth Hurdle Lockheed Martin in F 35 Savas Ucagi Ilk Gorunmez Engelden Gecti Ingilizce Bloomberg News 9 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ekim 2020 F 35 Beyond Stealth F 35 Gorunmezligin Otesinde defense update com Ingilizce Defense Update 14 Haziran 2015 6 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Nisan 2019 Ralston J Heagy J ve dig Eylul 1998 Environmental Noise Effects on UHF VHF UWB SAR PDF dtic mil 27 Subat 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 2 Ocak 2015 Plopsky Guy Bozzato Fabrizio 21 Agustos 2014 The F 35 vs The VHF Threat F 35 ve VHF Tehdidi Ingilizce The Diplomat 6 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ekim 2020 Brewer Jeffrey Meadows Shawn Yaz 2006 Survivability of the Next Strike Fighter Bir Sonraki Taarruz Ucaginin Beka Kabiliyeti Aircraft Survivability Susceptibility Reduction Joint Aircraft Survivability Program Office s 23 1 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ekim 2020 Lockie Alex 5 Mayis 2017 This strange mod to the F 35 kills its stealth near Russian defenses and there s good reason for that F 35 in bu garip modu Rus savunmasi yakinindaki gizliligini yok ediyor ve bunun icin iyi bir sebep var Ingilizce Business Insider 24 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ekim 2020 Alaimo Carol Ann 30 Kasim 2008 Noisy F 35 Still Without A Home Hala Bir Evi Olmadan Gurultulu F 35 azstarnet com Ingilizce Arizona Daily Star 17 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Ekim 2020 Report on Jet Engine Noise Reduction Jet Motoru Gurultu Azaltma Raporu PDF Ingilizce Naval Research Advisory Committee Nisan 2009 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 2 Ekim 2020 Joint Communications Release JSF Program Office amp Lockheed Martin Subject F 35 Acoustics Based on Edwards AFB Acoustics Test JSF Program Office amp Lockheed Martin Nisan 2009 F 35 F 16 noise difference small Netherlands study shows Hollanda calismasi gosteriyor F 35 F 16 gurultu farki kucuk Ingilizce Aviation Week 31 Mayis 2016 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ekim 2020 Ledbetter Stewart 31 Mayis 2019 Wonder no more F 35 jet noise levels finally confirmed at BTV Merak etme artik F 35 jet gurultu seviyeleri nihayet BTV de dogrulandi Ingilizce NBC 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ekim 2020 Hensley Senior Airman James 19 Mayis 2015 F 35 pilot training begins at Luke F 35 pilot egitimi Luke da basliyor af mil Ingilizce 56th Fighter Wing Public Affairs 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2020 Schutte John 10 Ekim 2007 Researchers fine tune F 35 pilot aircraft speech system Arastirmacilar F 35 in pilot ucak konusma sistemine ince ayar yapiyor af mil Ingilizce US Air Force 23 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ekim 2020 VSI s Helmet Mounted Display System flies on Joint Strike Fighter VSI nin Kask Ustu Goruntuleme Sistemi Musterek Saldiri Ucagi nda ucuyor rockwellcollins com Ingilizce Rockwell Collins 2007 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan JSF 21 Ekim 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Kasim 2009 JSF Martin Baker Erisim 23 Kasim 2009 Lowell Capt Jonathan 25 Agustos 2019 Keeping cool over Salt Lake Salt Lake uzerinde serinlemek Ingilizce U S Air Force 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2020 Zazulia Nick 24 Agustos 2018 F 35 Under the Helmet of the World s Most Advanced Fighter F 35 Dunyanin En Gelismis Savascisinin Migferi Altinda Ingilizce Avionics International 23 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ekim 2020 a b Davis Brigadier General Charles R 26 Eylul 2006 PDF USAF 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 13 Agustos 2013 F 35 Distributed Aperture System EO DAS F 35 Dagitik Diyafram Sistemi EO DAS youtube com Ingilizce YouTube 17 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Kasim 2009 Davenport Christian Meet the most fascinating part of the F 35 The 400 000 helmet F 35 in en buyuleyici kismi ile tanisin 400 000 dolarlik kask washingtonpost com Ingilizce Washington Post 1 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Agustos 2015 Seligman Lara 14 Ekim 2015 F 35 s Heavier Helmet Complicates Ejection Risks F 35 in Daha Agir Kaski Firlatma Risklerini Zorlastiriyor defensenews com Ingilizce TEGNA 17 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Ekim 2020 Lockheed Martin F 35 Sozlesmesini Odullendirdi Ingilizce Zacks Investment Research 17 Kasim 2011 30 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Ekim 2020 Warwick Graham 21 Nisan 2011 Lockheed Weighs Alternate F 35 Helmet Display Lockheed Alternatif F 35 Kask Ekranini Tartar Ingilizce Aviation Week Carey Bill 15 Subat 2012 BAE Drives Dual Approach To Fixing F 35 Helmet Display Issues BAE F 35 Kask Ekrani Sorunlarini Cozmek Icin Ikili Yaklasim Sagladi ainonline com Ingilizce AINonline 31 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ekim 2020 Lockheed Martin Selects BAE Systems to Supply F 35 Joint Strike Fighter JSF Helmet Display Solution Lockheed Martin F 35 Musterek Saldiri Ucagi JSF Kask Goruntuleme Cozumu Saglamak Icin BAE Systems i Secti baesystems com Ingilizce BAE Systems 11 Eylul 2011 24 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ekim 2020 a b Majumdar Dave 10 Ekim 2013 F 35 JPO drops development of BAE alternative helmet F 35 OGO BAE alternatif kask gelistirmesini dusurdu flightglobal com Ingilizce Flight Global 29 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan Lockheed Cites Good Reports on Night Flights of F 35 Helmet Lockheed F 35 Migferinin Gece Ucuslariyla Ilgili Iyi Raporlardan Alinti Yapiyor reuters com Ingilizce Reuters 30 Ekim 2012 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ekim 2020 defense update com Defense Update 27 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Agustos 2010 Lockheed Martin 23 Subat 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Kasim 2010 Spear Capability 3 mbda systems com MBDA 9 Haziran 2019 2 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Ekim 2020 Keller John 17 Agustos 2018 Navy asks BAE Systems to build T 1687 ALE 70 V electronic warfare EW towed decoys for F 35 militaryaerospace com Military Aerospace Electronics 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Ekim 2020 Keijsper 2007 ss 220 239 Hewson Robert 4 Mart 2008 UK changes JSF configuration for ASRAAM Ingiltere ASRAAM icin JSF yapilandirmasini degistirdi janes com Ingilizce Jane s Defence 16 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Ekim 2020 Tran Pierre 22 Subat 2008 MBDA Shows Off ASRAAM MBDA ASRAAM i Gosteriyor Ingilizce Defense News JSF Suite BRU 67 BRU 68 LAU 147 Carriage Systems Pneumatic Actuated Single Carriage es is itt com 2009 olu kirik baglanti Digger Davis 30 Ekim 2007 JSF Range amp Airspace Requirements PDF Headquarters Air Combat Command Defense Technical Information Center 19 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 14 Ekim 2020 F 35 silah sistemi Ingilizce 6 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Ekim 2020 PDF 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Nisan 2011 Keijsper 2007 s 233 Donald David 11 Temmuz 2012 Terma Highlights F 35 Multi Mission Pod Terma F 35 Cok Gorevli Pod u One Cikariyor Ingilizce AINonline 12 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Ekim 2020 Bolsoy Bjornar 17 Eylul 2009 F 35 Lightning II status and future prospects F 35 Lightning II nin durumu ve gelecekteki beklentiler Ingilizce f 16 net Eksik ya da bos url yardim erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Everstine W Brian 17 Haziran 2019 Lockheed Looking at Extending the F 35 s Range Weapons Suite Lockheed F 35 in silah paketi menzilini genisletmeye bakiyor Ingilizce Air Force Mag 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Ocak 2020 Lake 2010 ss 37 45 Trimble Stephen 7 Kasim 2010 MBDA reveals clipped fin Meteor for F 35 MBDA F 35 icin kirpilmis kanatcikli Meteor u ortaya cikardi Ingilizce Flight International 21 Eylul 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2020 F 35B Internal Weapons Bay Can t Fit Required Load Of Small Diameter Bomb IIs Insidedefense com 25 Subat 2015 21 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2020 Financial Management amp Comptroller gt FM Resources gt Budget gt Air Force President s Budget FY20 www saffm hq af mil 31 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2020 Important cooperative agreement with Lockheed Martin Lockheed Martin ile onemli isbirligi anlasmasi Ingilizce Kongsberg Defence amp Aerospace 9 Haziran 2009 16 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2020 Tirpak John A 17 Mart 2014 airforcemag com Arlington VA Air Force Association 25 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2020 Fulghum David A 8 Temmuz 2002 Aviation Week and Space Technology 26 Haziran 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2020 Morris Jefferson 26 Eylul 2002 Aerospace Daily 4 Haziran 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2020 Fulghum David A 22 Temmuz 2002 Aviation Week and Space Technology 13 Haziran 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2020 Norris Guy 20 Mayis 2013 aviationweek com Aviation Week 20 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Lockheed considering laser weapon concepts for F 35 Lockheed F 35 icin lazer silah kavramlarini dusunuyor Ingilizce Flightglobal com 5 Ekim 2015 7 Subat 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2020 USAF chief keeps sights on close air support mission Flightglobal com 15 Subat 2015 9 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2020 Long Road Ahead For Possible A 10 Follow On Aviationweek com 24 Mart 2015 28 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2020 JSF hakkinda Sik Sorulan Sorular jsf mil Ingilizce JSF 1 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Nisan 2010 Warwick Graham 17 Mart 2011 Gicirti F135 ve JSF Motor Savasi aviationweek com Ingilizce Aviation Week 21 Mart 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Katz Dan 7 Temmuz 2017 The Physics And Techniques Of Infrared Stealth Kizilotesi Gorunmezligin Fizigi ve Teknikleri Ingilizce Aviation Week 14 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Nisan 2019 Majumdar Dave 1 Ekim 2012 US Navy works through F 35C air ship integration issues ABD Donanmasi F 35C hava gemi entegrasyon sorunlari uzerinde calisiyor Ingilizce Flight Global 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Subat 2020 Custom tool to save weeks in F 35B test and evaluation F 35B testi ve degerlendirmesinde haftalari kurtarmak icin ozel arac Ingilizce Naval Air Systems Command 6 Mayis 2011 Colin Clark Sydney J Freedberg Jr 28 Ocak 2014 F 35 Operational Test and Evaluation Report Marines Say No IOC Changes F 35 Operasyonel Test ve Degerlendirme Raporu Denizciler IOC de Herhangi Bir Degisiklik Olmadigini Soyluyor breakingdefense com Ingilizce Breaking Media Inc 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ekim 2020 Lockheed sozcusu Laura Siebert tam savas yetenegi icin gerekli olan 8 4 milyon satir yazilim kodunun 7 4 milyonunun su anda ucus testinde oldugunu veya zaten test edildigini belirtti Yani matematigim tutarsa hala test edilecek bir milyon satirlik kod var Lockheed spokesman Laura Siebert also notes that 7 4 million of the 8 4 million lines of software code required for full warfighting capability are currently or have already been flight tested So that s one million lines of code still to be tested if my math holds up Zolfagharifard Ellie 28 Mart 2011 Rolls Royce s LiftSystem for the Joint Strike Fighter Musterek Saldiri Ucagi icin Rolls Royce LiftSystem theengineer co uk Ingilizce The Engineer Magazine 19 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ekim 2020 LiftSystem Rolls Royce 12 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Kasim 2009 Swivel nozzle VJ101D and VJ101E Vstol org 20 Haziran 2009 Hirschberg Mike 1 Kasim 2000 V STOL Fighter Programs in Germany 1956 1975 Almanya daki V STOL Savas Ucagi Programlari 1956 1975 PDF robertcmason com Ingilizce International Powered Lift Conference s 50 5 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 3 Ekim 2012 Harrier nasil geziniyor harrier org Ingilizce 7 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Kasim 2010 Kjelgaard Chris 21 Aralik 2007 From Supersonic to Hover How the F 35 Flies Sesustulukten Ucaga F 35 Nasil Ucar Ingilizce Space 31 Ekim 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ekim 2020 Hutchinson John Dikey Olmak Bir STOVL sistemi gelistirmek PDF ingenia org uk Ingilizce Ingenia 20 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Kasim 2009 GE Rolls Royce Fighter Engine Team completes study for Netherlands GE Rolls Royce Savas Ucagi Motor Ekibi Hollanda icin calismayi tamamladi rolls royce com Ingilizce Rolls Royce plc 16 Haziran 2009 22 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Kasim 2009 GE Rolls Royce Savas Ucagi Motor Ekibi Baskani Jean Lydon Rodgers Ucak Motor Ekibinin Hollanda da halihazirda hem muhendislik tasarimi hem de ileri uretim calismalari da dahil onemli endustriyel katilimlari bulunmakta dedi The Fighter Engine Team already has significant industrial participation in The Netherlands including both engineering design and advanced manufacturing work said Jean Lydon Rodgers President of the GE Rolls Royce Fighter Engine Team Trimble Stephen 11 Haziran 2009 Rolls Royce F136 nin hayatta kalmasi buyuk F 35 motor yukseltmesinin anahtaridir flightglobal com Ingilizce FlightGlobal 14 Haziran 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi GE Rolls Royce Stop Funding F 35 Alt Engine GE Rolls Royce F 35 Ikame Motorunu Finanse Etmeyi Durdurdu defensenews com Ingilizce Defense News 2 Aralik 2011 29 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Pratt amp Whitney Validates Growth Option for F135 Engine Pratt amp Whitney F135 Motorunun Genisleme Secenegini Onayladi prnewswire com Ingilizce Pratt amp Whitney 28 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Kasim 2017 Kjelgaard Christ 15 Haziran 2017 P amp W Outlines Three step F135 Development Pathway P amp W Uc Adimli F135 Gelistirme Yolunun Ana Hatlarini Ciziyor Ingilizce Aviation International News 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Ocak 2020 Kjelgaard Chris 13 Haziran 2018 P amp W Outlines New Plan for F 35 Engine Upgrades P amp W F 35 Motor Yukseltmeleri icin Yeni Plani Acikliyor ainonline com Ingilizce Aviation International News 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Ocak 2020 Norris Guy Anselmo Joe 21 Temmuz 2018 F 35 Engine Upgrade Would Enable Directed Energy Weapons F 35 Motor Yukseltmesi Yonlendirilmis Enerji Silahlarini Etkinlestirecek aviationweek com Ingilizce Aviation Week 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Ocak 2020 Zazulia Nick 11 Ekim 2018 Rejuvenating the Raptor Roadmap for F 22 Modernization Raptor u Genclestirmek F 22 Modernizasyonu icin Yol Haritasi Ingilizce Avionics Today 16 Subat 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2019 US Air Force praises early performance of Lockheed Martin F 35 ABD Hava Kuvvetleri Lockheed Martin F 35 in erken gelen performansini ovdu Ingilizce Flightglobal com 6 Kasim 2012 4 Subat 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2020 Edwards Jack E 16 Aralik 2010 Defense Management DOD Needs to Monitor and Assess Corrective Actions Resulting from Its Corrosion Study of the F 35 Joint Strike Fighter Savunma Yonetimi DOD F 35 Musterek Saldiri Ucaginin Korozyon Calismasindan Kaynaklanan Duzeltici Eylemleri Izlemeli ve Degerlendirmelidir PDF Ingilizce Washington DC United States Government Accountability Office 5 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 10 Kasim 2020 Trimble Stephen 12 Temmuz 2010 Farnborough Lockheed encouraged by pace of F 35 testing Farnborough Lockheed F 35 testlerinin hiziyla tesvik edildi Ingilizce Flight International 7 Subat 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2020 Li Ion Battery in Production for F 35s F 35 ler icin Uretimdeki Li Ion Pil Ingilizce Avionics International 23 Temmuz 2013 25 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ocak 2020 Hawkins Dan 27 Temmuz 2012 F 35 maintenance training spawns USMC s first air FTD F 35 bakim egitimi USMC nin ilk hava FTD sini dogurdu globalsecurity org Ingilizce USMC 5 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2020 F 35 Bakim ve Hizmet Tektiplestirmesinin Zorlugu sldinfo com Ingilizce Second Line of Defense 9 Haziran 2011 4 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Majumdar Dave 20 Kasim 2012 USMC finds workaround for cyber vulnerability on F 35 logistics system USMC F 35 ikmal sisteminde siber guvenlik acigi icin gecici cozum buldu Ingilizce Flight International 7 Subat 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2020 Tucker Patrick 8 Ocak 2015 The F 35 Has To Phone Texas Before Taking Off F 35 Kalkmadan Once Teksas a Telefon Etmeli defenseone com Ingilizce Defense One 8 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2020 Host Pat 22 Ocak 2020 Pentagon announces replacement for F 35 s ALIS Jane s Defence Weekly 16 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2020 Canadian DND Reinforces Its Estimates for F 35 Acquisition Kanada USB si F 35 Satin Alma Tahminlerini Guclendiriyor defpro com Ingilizce Kanada Ulusal Savunma Bakanligi 21 Mart 2011 29 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Kasim 2011 Editorial Defense Brief 21 Haziran 2022 Australia s F 35A fleet grows to 50 airframes with latest delivery Defense Brief Ingilizce 10 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Subat 2024 RAF 28 Haziran 2013 1 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Agustos 2013 Arsivlenmis kopya 23 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Agustos 2013 i24NEWS www i24news tv 18 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Subat 2024 US to Sell 40 F 35 Fighter Jets to Greece Gift Other Aircraft Bloomberg com Ingilizce 27 Ocak 2024 27 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Subat 2024 LockheedMartin F 35B JSF 8 Aralik 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Airtoaircombat com Retrieved 15 August 2009 kokpit aero KT10 Yapim Produksiyon Tic Ltd Sti 31 Mart 2013 16 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Nisan 2013 a b F 35 Musterek Saldiri Ucagi Istatistik Medya Kiti Ingilizce JSF mil 2004 26 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Agustos 2013 F 35A Conventional Takeoff and Landing Variant Ingilizce Lockheed Martin 17 Mart 2011 Eksik ya da bos url yardim erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Wikimedia Commons ta Lockheed Martin F 35 Lightning II ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir

Yayın tarihi: Haziran 29, 2024, 07:05 am
En çok okunan
  • Kasım 04, 2024

    İsviçre-Türkiye ilişkileri

  • Kasım 04, 2024

    İsviçre'deki tatil günleri

  • Kasım 04, 2024

    İsviçre'nin dış ilişkileri

  • Kasım 04, 2024

    İsviçre'nin Ankara Büyükelçiliği

  • Kasım 04, 2024

    İsveç monarşisi

Günlük

  • Lepton

  • Kuantum mekaniği

  • Spin (fizik)

  • Pauli dışarlama ilkesi

  • Dalga-parçacık ikiliği

  • Temel kuvvet

  • Simpsonlar açılış sekansı

  • Bart Gets an F

  • İtalya

  • Napoli

NiNa.Az - Stüdyo

  • Vikipedi

Bültene üye ol

Mail listemize abone olarak bizden her zaman en son haberleri alacaksınız.
Temasta ol
Bize Ulaşın
DMCA Sitemap Feeds
© 2019 nina.az - Her hakkı saklıdır.
Telif hakkı: Dadaş Mammedov
Üst