Azot monoksit, kimyasal formülü NO olan bir bileşiktir. Bu gaz, -insanlar da dahil olmak üzere- memelilerin vücutlarında önemli bir sinyal molekülü olmasının yanı sıra de önemli bir ara üründür. Ayrıca NO, araba motorları ve elektrik santralleri tarafından üretilerek hava kirliliğine neden olur.
| |||
Adlandırmalar | |||
---|---|---|---|
Azot monoksit | |||
Oksidonitrojen(•) (ilave) | |||
Diğer adlar Nitrik oksit Azot(II) oksit | |||
Tanımlayıcılar | |||
| |||
3D model (JSmol) |
| ||
3DMet |
| ||
ChEBI |
| ||
ChEMBL |
| ||
ChemSpider |
| ||
DrugBank |
| ||
ECHA InfoCard | 100.030.233 | ||
EC Numarası |
| ||
451 | |||
| |||
KEGG |
| ||
PubChem CID |
| ||
RTECS numarası |
| ||
UNII |
| ||
UN numarası | 1660 | ||
CompTox Bilgi Panosu (EPA) |
| ||
| |||
| |||
Özellikler | |||
Kimyasal formül | NO | ||
Molekül kütlesi | 30,01 g mol−1 | ||
Görünüm | Renksiz gaz | ||
Yoğunluk | 1.3402 g/L | ||
Erime noktası | −164 °C | ||
Kaynama noktası | −152 °C | ||
Çözünürlük (su içinde) | 0.0098 g / 100 ml (0 °C) 0.0056 g / 100 ml (20 °C) | ||
Kırınım dizimi (nD) | 1.0002697 | ||
Yapı | |||
doğrusal ( C∞v) | |||
Termokimya | |||
Standart molar entropi (S⦵298) | 210.76 J/(K•mol) | ||
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298) | 91.29 kJ/mol | ||
Farmakoloji | |||
soluma | |||
Farmakokinetik: | |||
iyi | |||
pulmoner kapiller yoluyla | |||
2–6 saniye | |||
Tehlikeler | |||
GHS etiketleme sistemi: | |||
Piktogramlar | |||
R-ibareleri | R8, R23, R34, R44 | ||
G-ibareleri | S1, S17, S23, S36/37/39, S45 | ||
Tehlike ifadeleri | H270, H280, H314, H330 | ||
Önlem ifadeleri | P220, P244, P260, P280, P303+P361+P353, P304+P340, P305+P351+P338, P315, P370+P376, P403, P405 | ||
NFPA 704 (yangın karosu) | | ||
Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC): | |||
LC50 ((medyan konsantrasyon)) | 315 ppm (tavşan, 15 dak.) 854 ppm (sıçan, 4 saat) 2500 ppm (fare, 12 dak.) | ||
LCLo ((yayınlanan en düşük)) | 320 ppm (fare) | ||
Güvenlik bilgi formu (SDS) | |||
Benzeyen bileşikler | |||
Azot pentaoksit Azot tetraoksit Azot dioksit Nitröz oksit Nitroksil (indirgenmiş formu) (hidrojenlenmiş formu) | |||
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa). | |||
NO, memeli vücudundaki yararlı veya zararlı birçok fizyolojik ve patolojik süreçte rol oynayan önemli bir sinyal molekülüdür. Uygun dozlarda NO üretimi, birçok organın zarar görmesinin engellenmesinde (karaciğerin iskemik hasardan korunması gibi) önemlidir. Ancak yüksek dozlarda NO, doğrudan doku zehirlenmesine yol açtığı gibi, septik şokla tetiklenen dolaşım sistemi çöküşüne de katkıda bulunur. Ayrıca kronik NO salınımı, Tip I juvenil diyabet, multiple skleroz, artrit, ülseratif kolit gibi birçok iltihabi hastalık ve kanser türüyle ilişkilendirilmiştir.
Azot monoksit, kimyasal formülü N2O olan bir genel anestetik madde olan Nitröz Oksit ile ya da bir başka hava kirletici madde olan (NO2) ile karıştırılmamalıdır. Azot monoksitin kimyasal etkinliğinin oldukça yüksek olması, bir serbest radikal olduğunun anlaşılmasına uygundur. Havadaki Ozon ile tepkimeye girerek NO2 oluşmasını sağlar. Bu reaksiyon, ortaya çıkan kırmızı-kahverengi renk ile kolaylıkla tanınabilir.
Basit bir molekül olmasına rağmen, NO, sinir sistemi, fizyoloji, immunoloji gibi alanlarda yapılan birçok araştırmanın temel molekülüdür. Ayrıca NO, 1992 yılında AAAS (American Association for the Advancement of Science, Amerikan Bilim Gelişimi Kuruluşu) tarafından Yılın Molekülü seçilmiştir.
Kimyasal özellikleri
Termodinamik açıdan bakıldığında, NO O2 ve N2 bileşiklerinden daha kararsızdır, bu çevrim bir madde olmadığı sürece çok yavaştır. NO oluşumu endotermik bir olaydır, 1000 °C üstü sıcaklıklarda mümkün olmaktadır. Şimşek NO oluşumunun doğal bir kaynağıdır.İçten yanmalı motor kullanan taşıtların yaygınlaşması çevrede NO düzeylerini hatırı sayılır derecede artırmıştır. Arabalarda bulunan bir amacı da oluşan NO'yu O2 ve N2'ye geri çevirerek çevreye yayılan NO miktarını azaltmaktır.
Havadaki azot monoksit nitrik aside dönüşebilir, ki bu da asit yağmurunda görülür. Ek olarak, hem NO hem de NO2 pay sahibidirler. Azot monoksit ufak,yüksek oranda difüzyona uğrayan bir gazdır ve önemli bir biyoaktif moleküldür.
Etki mekanizması
Canlı hücrelerde NO için birçok etki mekanizması gösterilmiştir. Bunlar; ribonükleotid redüktaz ve akonitaz gibi demirli proteinlerin oksidasyonu, aktivasyonu ve buna bağlı etkiler,proteinlere yapılan ADP ribozilasyonu,proteinlerin sülfhidril gruplarının ve demir metabolizmasının düzenlenmesidir. NO'nun kanın mononükleer akyuvarlarında iNOS gen ekspresyonu ve iltihabi yanıttan sorumlu önemli bir transkripsiyon faktörü olan NFkB aktivasyonu yaptığı gösterilmiştir. NO'nun siklik GMP sentezinden sorumlu sitozolik heterodimerik bir enzim olan aktivasyonu yaptığı gösterilmiştir. Siklik GMP'nin bazı protein kinazları aktive ederek miyozin hafif zincirinin defosforilasyonuna yol açtığı bilinmektedir. Bu da düz kas gevşemesi anlamına gelmektedir (özellikle damar düz kası gevşemesi ve vazodilatasyon).
Teknik uygulamaları
NO'nun doğrudan kullanımı olmamasına rağmen amonyaktan nitrik asit sentezinin yapıldığı üretilen bir ara üründür.2005'te yalnızca ABD'de 6 milyon ton nitrik asit üretimi gerçekleştirilmiştir. Ayrıca yarı iletken endüstrisinde de pay sahibi olmuştur.CMOS aygıtlarda nitröz oksit ile birlikte oksinitrit kapılarını oluşturmak için yararlanılmaktadır.
Diğer kullanımları
Azot monoksit polimerlerdeki yüzey radikallerini saptamada kullanılabilir.Yüzey radikallerini NO ile ortadan kaldırmak azot inkorporasyonu ile sonuçlanır ki bu değer tekniğiyle ölçülebilir.
Biyolojik işlevleri
NO sinyal iletiminde görevli bilinen birkaç gazdan birisidir.Omurgalılarda anahtar role sahip bir sinyal molekülüdür ve birçok biyolojik süreçte rol oynamaktadır.Önceleri (EKGF,EDRF)olarak bilinen bu molekül çok sayıda (NOS) enzimlerinin yardımıyla arjinin ve oksijenden veya inorganik nitrat gruplarının indirgenmesiyle nitrovazodilatör ilaç moleküllerinden sentezlenmektedir. Damarın içteki endotel tabakası NO sinyaliyle kendisini kuşatan damar düz kasını gevşetir bu da vazodilatasyon ve artmış kan akımı ile sonuçlanır. Azot monoksit çok reaktif bir bileşiktir (birkaç saniyelik yarıömrü vardır) ve membranlardan hızlıca difüzyona uğramaktadır. Bu da belki de onun ideal bir sinyal molekülü olmasını açıklayan görüştür. Yüksek rakımlı yerlerde yaşayan insanlarda hipoksi oluşumunu önlemek için NO sentezi artar. NO'nun vazodilatasyonun yanı sıra bir nörotransmitter olduğu (bakınız ) ayrıca saç ve kıl oluşumunda rolü olduğu(bakınız Minoksidil ve penil ereksiyonda da vazgeçilmez bir rolü olduğu bilinmektedir. ve NO açığa çıkardığı için vazodilatör ilaç olarak kullanılmaktadır.Sildenafil, popüler olarak bilinen adıyla Viagra NO sinyal yolunun sürekliliğini sağlayarak penisin ereksiyon halini korur.
Azot monoksit (NO) damar düz kasının kasılmasını ve büyümesini,kan pulcuğu kümelenmesini ve endotele akyuvar yapışmasını inhibe ederek damar homeostasisinde olmazsa olmaz bir yer edinmektedir.İnsanlarda besinlerle aşırı tuz alımının NO salınımını bozduğu gösterilmişir.
Azot monoksit ayrıca insanda immun yanıtın bir bileşeni olarak makrofaj ve nötrofillerde de üretilmektedir.Bakteri ve insanda patojen olan diğer organizmalara karşı toksik etki göstermektedir. Ama günümüzde birçok bakteri No'ya karşı direnç mekanizmaları geliştirmiştir. Azot monoksitin ayrıca havayolunun astım gibi iltihabi hastalıklarında iltihabın düzeyinin göstergesi olduğunun düşünülmesi, bir olarak ölçümünün gündeme gelmesini sağlamıştır.
Azot monoksit aynı zamanda tepkimeye girerek oluşturduğu için iskemi sonrası gelişen sürecine katkıda bulunabilir. Çelişircesine, zehirlenmesinde solunan NO'nun yararlı olduğu bilinmektedir.
Bitkilerde, 4 ayrı yoldan biriyle sentezlenmektedir:(i)L-arjinin-bağımlı azot oksit sentaz, (her ne kadar bitkilerde hayvan NOS analogu enzimler olduğu tartışmalı olsa da), (ii) plazma membranına bağlı , (iii) mitokondrial ETS ile ya da (iv) enzimatik olmayan tepkimelerle. Bitkilerde de bir sinyal molekülüdür, esas olarak oksidatif strese karşı görev yapar ve bitkilerin patojenlerle başa çıkmasını sağlar. Viagra ile muamele edilen koparılmış çiçeklerin solmadan önce daha uzun süre dayandığı ve dik durduğu gösterilmiştir.
Azot monoksitin biyolojik öneme sahip bir diğer tepkimesi de S- tepkimesidir, bu işlemle grupları, örneğin proteinlerdeki sistein kalıntıları,S-nitrozotiyolleri (RSNOlar) verirler. S- birçok önemli protein için bir posttranslasyonel düzenleme mekanizmasıdır.
Pediatrik Yoğun Bakımda Kullanımı
Nitrik Oksit/Oksijen karışımları yenidoğanlarda primer pulmoner hipertansiyonun ve tedavisinde kapiller ve pulmoner dilatasyon sağlamak için ve post mekonyum aspirasyonda kullanılmaktadır,ayrıca doğum lekeleriylen ilişkilendirilmiştir. Bunlar kullanımından önce son-çare gaz karışımlarıdır.NO tedavisi pulmoner vasküler hastalıkları olan yenidoğanlarda hayatı kurtarabilmektedir.
Tepkimeleri
- Oksijene maruz kaldığında, NO azot diokside dönüşür.
- 2NO + O2 → 2NO2
- Bu birleşmenin ONOONO denen bir ara ürün aracılığıyla olduğu düşünülmektedir. Suda, NO oksijen ve suyla tepkimeye girerek HNO2 ya da verir. Bu tepkime şöyle olmaktadır:
- 4 NO + O2 + 2 H2O → 4 HNO2
- NO flor, klor ve brom ile de tepkime verir,XNO bileşiklerini oluşturur, bunlar nitrozil halidler olarak bilinirler(örneğin ) İyotla da tepkimeye girebilir ve Nitrozil iyodür de oluşur ama çok kısa bir süre içinde eski haline döner.
- 2NO + Cl2 → 2NOCl
- Nitroksil (HNO) nitrik oksidin indirgenmiş biçimidir.
- Azot oksit aseton ve ile tepkimeye girerek diazeniumdiolat ya da nitrozohidroksilamin ve Metil asetat verir. ]::
- Bu Traube tepkimesi olarak bilinen eski bir tepkimedir (1898) ama NO ön ilaç araştırması dolayısıyla yeniden gündeme gelmiştir.Sodyum metoksit ile de tepkimeye girerek Sodyum format ve nitröz oksit verir.
Hazırlanması
- Yukarıda belirtildiği gibi, nitrik oksit yüksek sıcaklıklarda endüstriyel olarak doğrudan O2 ve N2'den üretilmektedir.Laboratuarda ise nitrik asidin indirgenmesiyle hzırlanmaktadır.
- ya da nitröz asidin indirgenmesiyle
- 2 NaNO2 + 2 NaI + 2 H2SO4 → I2 + 4 NaHSO4 + 2 NO
- 2 NaNO2 + 2 FeSO4 + 3 H2SO4 → Fe2(SO4)3 + 2 NaHSO4 + 2 H2O + 2 NO
- 3 KNO2(l) + KNO3 (l) + Cr2O3(s) → 2 K2CrO4(s) + 4 NO (g)
- Demir(II) sülfat yolu basit olup üniversite öğrencilerine deney amaçlı olarak gösterilmektedir.
- Ticari olarak, NO amonyağın 750 °C ila 900 °C (normali 850 °C) katalist olarak platin varlığında oksitlenmesiyle elde edilir:
- 4NH3 + 5O2 → 4NO + 6H2O
- Endotermik O2 ve N2 tepkimesi (>2000 °C) sıcaklıklarda şimşek çakarken kendiliğinden gelişmektedir.
- N2 + O2 → 2NO
Koordinasyon Kimyası
NO tüm geçiş metalleriyle denen kompleksler vermektedir.NO'nun en yaygın bağlanma biçimi terminal linear tiptir (M-NO).M-N-O grubunun açısı 160-180° arasında değişebilmektedir ama yie de doğrusal olarak anılmaktadır.NO grubu tek bir elektron vericisi olarak göze çarpmaktadır. Buna benzer kompleksler CO ile izoelektronik olan NO+ tepkimelerinde de gözlenmektedir.
Azot monoksit bir tek elektron psödohalidi olarak iş görebilir. Bu durumda M-N-O grubu açısı 120-140° civarında olmaktadır.
NO grubu ayrıca birçok moleküler geometride azot atomu aracılığıyla metal merkezleri arasında köprüler kurabilir.
NO derişiminin ölçülmesi
NO derişimi ozon içeren basit bir tepkimeyle ölçülebilir. NO içeren bir örnek bol miktarda ozon içeren bir yere konur. Azot monoksit ozonla tepkimeye girerek oksijen ve azot dioksit verir. Bu tepkime ayrıca bir yardımıyla saptanabilir. üretilen ışık miktarı NO miktarıyla doğru orantılıdır.
- NO + O3 → NO2 + O2 + ışık
Diğer bir test yöntemi olan (amperometrik yaklaşım) sırasında NO voltaj değişimi oluşturan bir elektrod gibi davranır.NO'nun in vivo ortamda ölçümü kısa yarıömrü dolayısıyla çok daha zordur. Birkaç yararlı yöntemden birisi azot oksidin demir- radikalleriyle tuzaklandığı (spin trapping) yöntemidir. Oluşan mononitrozildemir EPR() ile ölçülür.
Hücreiçi ölçümler için asetillenmiş formda türleri kullanılmaktadır.Oluşan ürün DAF-2()
Besin desteği
Azot monoksit vücut geliştiriciler için bir besin desteği olarak alınabilir.GNC vücut geliştiriciler için oral NO tabletleri hazırlamakta ve kas gelişiminde çok önemli olduğunu öne sürmektedir fakat bu klinik denemelerle doğrulanmış değildir.
Kaynakça
- ^ . Chemical Entities of Biological Interest (ChEBI). Birleşik Krallık: European Bioinformatics Institute. 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2020.
- ^ a b "Nitrik oksit". Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH). Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (NIOSH).
- ^ Hou Y.C., Janczuk A. and Wang P.G. (1999): Current trends in the development of nitric oxide donors. Curr. Pharm. Des. June, 5 (6): 417- 471
- ^ Tylor B.S., Kion Y.M., Wang Q.I., Sharpio R.A., Billiar T.R. and Geller D.A. (1997): Nitric oxide down regulates hepatocyte-inducible nitric oxide synthase gene expression. Arch. Surg. 1, (32). Nov.; 1177-1182.
- ^ Elizabeth Culotta and Daniel E. Koshland Jr (Aralık 1992). "NO news is good news. (nitric oxide; includes information about other significant advances & discoveries of 1992) (Molecule of the Year)". Science. 258 (5090). ss. 1862-1864. doi:10.1126/science.1361684. (PMID) 1361684.
- ^ Shami P.J., Moore J.O., Cockerman J.P., Halhorn W.J., Misukonis M.A., and Weinberg J.B. (1995): Yeni izole edilmiş non-lenfositik lösemi hücrelerinde büyüme ve farklılaşmanın NO tarafından düzenlenmesi. Leukaemia Research; 19(8): 527 - 534.
- ^ Kaibori M., Sakitani K., Oda M., Kamiyama Y., Masu Y. and Okumura T.(1999). Immunosuppressant FK56 inhibits iNOS gene expression at a step of NK-Kappa B activation in rat hepatocytes. J. Hepatol. Jan; 30 (6): 1138-1145.
- ^ Denninger J.W. and Marletta M.A. (1999): Guanylate cyclase and the No/cGMP singling pathway. Biochem. Biophys. Acta, May; 1411 (2-3): 334-356.
- ^ “Production: Growth is the Norm” Chemical and Engineering News, July 1 0, 2006, p. 59.
- ^ Stryer, Lubert (1995). Biochemistry, 4th Edition. W.H. Freeman and Company. ss. pp. 732. ISBN .
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Aralık 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ağustos 2008.
- ^ C. A. Janeway; ve diğerleri. (2005). Immunobiology: the immune system in health and disease (6. ed. bas.). New York: Garland Science. ISBN .
- ^ Corpas; ve diğerleri. (2004). "Cellular and subcellular localization of endogenous nitric oxide in young and senescent pea plants". Plant Physiology. 136 (1). ss. 2722-33. doi:10.1104/pp.104.042812. (PMID) 15347796.
- ^ Corpas; ve diğerleri. (2006). "Constitutive arginine-dependent nitric oxide synthase activity in different organs of pea seedlings during plant development". Planta. 224 (2). ss. 246-54. doi:10.1007/s00425-005-0205-9.
- ^ Valderrama; ve diğerleri. (2007). "Nitrosative stress in plants". FEBS Lett. 581 (3). ss. 453-61. doi:10.1016/j.febslet.2007.01.006.
- ^ Corpas; ve diğerleri. (2004). "Enzymatic sources of nitric oxide in plant cells – beyond one protein–one function". New Phytologist. Cilt 162. ss. 246-7. doi:10.1111/j.1469-8137.2004.01058.x.
- ^ Judy Siegel-Itzkovich. Viagra makes flowers stand up straight 20 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. , September 1999.
- ^ Finer NN, Barrington KJ (2006). "Nitric oxide for respiratory failure in infants born at or near term". Cochrane Database Syst Rev, 4. ss. CD000399. doi:10.1002/14651858.CD000399.pub2. (PMID) 17054129.
- ^ Chotigeat U, Khorana M, Kanjanapattanakul W (Şubat 2007). "Inhaled nitric oxide in newborns with severe hypoxic respiratory failure". J Med Assoc Thai. 90 (2). ss. 266-71. (PMID) 17375630.
- ^ Hayward C.S., Kelly R.P. and Macdonald P.S. (1999): Inhaled nitric oxide in cardiology practice. Cadio. Vasc. Res. Aug.; 15, 43 (3): 628 - 638.
- ^ Ueber Synthesen stickstoffhaltiger Verbindungen mit Hülfe des Stickoxyds Volume 300, Issue 1, Date: 1898, Pages: 81-128 DOI:10.1002/jlac.18983000108
- ^ Nitric Oxide Reacts with Methoxide Frank DeRosa, Larry K. Keefer, and Joseph A. Hrabie 2008, 73, 1139-1142 DOI:10.1021/jo7020423
- ^ Catherine E. Housecroft and Alan G. Sharpe: "Inorganic Chemistry", page 570. Pearson Education Limited 2001, 2005
- ^ Fontijn, A., A. J. Sabadell and R. J. Ronco (1970). "Homogeneous chemiluminescent measurement of nitric oxide with ozone." Analytical Chemistry 42(6): 575-579.
- ^ Vanin A. F.; Huisman A.; van Faassen E.E.; Methods in Enzymology vol 359 (2002) 27 - 42
- ^ Nagano T.; Yoshimura T.; "Bioimaging of nitric oxide", Chemical Reviews vol 102 (2002) 1235 - 1269.
- ^ Kojima H, Nakatsubo N, Kikuchi K, Kawahara S, Kirino Y, Nagoshi H, Hirata Y, Nagano T (1998). "Detection and imaging of nitric oxide with novel fluorescent indicators: diaminofluoresceins". Anal. Chem. 70 (13). ss. 2446-2453. doi:10.1021/ac9801723. (PMID) 9666719.
Konuyla ilgili yayınlar
- Butler A. and Nicholson R.; " Life, death and NO." Cambridge 2003. .
- Corpas FJ et al “Constitutive arginine-dependent nitric oxide synthase activity in different organs of pea seedlings during plant development” Planta 2006 224(2):246-54.
- Corpas FJ, del Río LA, Barroso JB. "Need of biomarkers of nitrosative stress in plants" Trends Plant Sci. 2007 12(10):436-8.
- van Faassen, E. E.; Vanin, A. F. (eds); " Radicals for life: The various forms of Nitric Oxide." Elsevier, Amsterdam 2007. .
- F.A. Cotton, G. Wilkinson, C.A. Murillo, M. Bochmann; Advanced Inorganic Chemistry, 6th ed. Wiley-Interscience, New York, 1999.
- K.J. Gupta, M. Stoimenova, and W. M. Kaiser "In higher plants, only root mitochondria, but not leaf mitochondria reduce nitrite to NO, in vitro and in situ" Journal of Experimental Botany 2005 56(420):2601-2609.
- E. Planchet, K.J. Gupta, M .Sonada & W.M.Kaiser (2005) "Nitric oxide emission from tobacco leaves and cell suspensions: rate limiting factors and evidence for the involvement of mitochondrial electron transport"The Plant Journal 41 (5), 732-743.
- Stöhr, C.; Stremlau, S. "Formation and possible roles of nitric oxide in plant roots" Journal of Experimental Botany 2006 57(3):463-470.
- Pacher, P.; Beckman, J. S.; Liaudet, L.; “Nitric Oxide and Peroxynitrite: in Health and disease” Physiological Reviews 2007, volume 87(1), page 315-424. PMID 17237348.
- Valderrama et al. "Nitrosative stress in plants" FEBS Lett. 2007 581(3):453-61.
Dış bağlantılar
- 1998 Nobel Prize in Physiology/Medicine for discovery of NO's role in cardiovascular regulation 26 Ocak 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Nitric Oxide and its Role in Diabetes, Wound Healing and Peripheral Neuropathy 22 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Microscale Gas Chemistry: Experiments with Nitrogen Oxides 15 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Your Brain Boots Up Like a Computer 5 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - new insights about the biological role of nitric oxide.
- Assessing The Potential of Nitric Oxide in the Diabetic Foot 6 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- New Discoveries About Nitric Oxide Can Provide Drugs For Schizophrenia 7 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Azot monoksit kimyasal formulu NO olan bir bilesiktir Bu gaz insanlar da dahil olmak uzere memelilerin vucutlarinda onemli bir sinyal molekulu olmasinin yani sira de onemli bir ara urundur Ayrica NO araba motorlari ve elektrik santralleri tarafindan uretilerek hava kirliligine neden olur Azot monoksit Iki yalin cifti ve bir uc elektronlu bagi gosteren iskelet formulu Azot monoksitin bosluk doldurma modeliAdlandirmalarIUPAC adiAzot monoksitSistematik IUPAC adiOksidonitrojen ilave Diger adlarNitrik oksit Azot II oksitTanimlayicilarCAS numarasi 10102 43 9 3D model JSmol Etkilesimli goruntu3DMet B00122ChEBI CHEBI 16480 ChEMBL ChEMBL1200689 ChemSpider 127983 DrugBank DB00435 ECHA InfoCard 100 030 233EC Numarasi 233 271 0Gmelin Referansi 4512509KEGG D00074 PubChem CID 145068RTECS numarasi QX0525000UNII 31C4KY9ESH UN numarasi 1660CompTox Bilgi Panosu EPA DTXSID1020938InChI InChI 1S NO c1 2 Key MWUXSHHQAYIFBG UHFFFAOYSA N InChI 1 NO c1 2Key MWUXSHHQAYIFBG UHFFFAOYAISMILES N OOzelliklerKimyasal formul NOMolekul kutlesi 30 01 g mol 1Gorunum Renksiz gazYogunluk 1 3402 g LErime noktasi 164 CKaynama noktasi 152 CCozunurluk su icinde 0 0098 g 100 ml 0 C 0 0056 g 100 ml 20 C Kirinim dizimi nD 1 0002697YapiMolekuler geometri dogrusal C v TermokimyaStandart molar entropi S 298 210 76 J K mol Standart formasyon entalpisi DfH 298 91 29 kJ molFarmakolojiUygulama yolu solumaFarmakokinetik Biyoyararlanim iyiMetabolizma pulmoner kapiller yoluylaBiyolojik yari omur 2 6 saniyeTehlikelerGHS etiketleme sistemi PiktogramlarR ibareleri R8 R23 R34 R44G ibareleri S1 S17 S23 S36 37 39 S45Tehlike ifadeleri H270 H280 H314 H330Onlem ifadeleri P220 P244 P260 P280 P303 P361 P353 P304 P340 P305 P351 P338 P315 P370 P376 P403 P405NFPA 704 yangin karosu 303OXOldurucu doz veya konsantrasyon LD LC LC50 medyan konsantrasyon 315 ppm tavsan 15 dak 854 ppm sican 4 saat 2500 ppm fare 12 dak LCLo yayinlanan en dusuk 320 ppm fare Guvenlik bilgi formu SDS Benzeyen bilesiklerBenzeyen azot oksitler Azot pentaoksit Azot tetraoksit Azot dioksit Nitroz oksit Nitroksil indirgenmis formu hidrojenlenmis formu Aksi belirtilmedigi surece madde verileri Standart sicaklik ve basinc kosullarinda belirtilir 25 C 77 F 100 kPa Bilgi kutusu kaynaklari NO memeli vucudundaki yararli veya zararli bircok fizyolojik ve patolojik surecte rol oynayan onemli bir sinyal molekuludur Uygun dozlarda NO uretimi bircok organin zarar gormesinin engellenmesinde karacigerin iskemik hasardan korunmasi gibi onemlidir Ancak yuksek dozlarda NO dogrudan doku zehirlenmesine yol actigi gibi septik sokla tetiklenen dolasim sistemi cokusune de katkida bulunur Ayrica kronik NO salinimi Tip I juvenil diyabet multiple skleroz artrit ulseratif kolit gibi bircok iltihabi hastalik ve kanser turuyle iliskilendirilmistir Azot monoksit kimyasal formulu N2O olan bir genel anestetik madde olan Nitroz Oksit ile ya da bir baska hava kirletici madde olan NO2 ile karistirilmamalidir Azot monoksitin kimyasal etkinliginin oldukca yuksek olmasi bir serbest radikal oldugunun anlasilmasina uygundur Havadaki Ozon ile tepkimeye girerek NO2 olusmasini saglar Bu reaksiyon ortaya cikan kirmizi kahverengi renk ile kolaylikla taninabilir Basit bir molekul olmasina ragmen NO sinir sistemi fizyoloji immunoloji gibi alanlarda yapilan bircok arastirmanin temel molekuludur Ayrica NO 1992 yilinda AAAS American Association for the Advancement of Science Amerikan Bilim Gelisimi Kurulusu tarafindan Yilin Molekulu secilmistir Kimyasal ozellikleriTermodinamik acidan bakildiginda NO O2 ve N2 bilesiklerinden daha kararsizdir bu cevrim bir madde olmadigi surece cok yavastir NO olusumu endotermik bir olaydir 1000 C ustu sicakliklarda mumkun olmaktadir Simsek NO olusumunun dogal bir kaynagidir Icten yanmali motor kullanan tasitlarin yayginlasmasi cevrede NO duzeylerini hatiri sayilir derecede artirmistir Arabalarda bulunan bir amaci da olusan NO yu O2 ve N2 ye geri cevirerek cevreye yayilan NO miktarini azaltmaktir Havadaki azot monoksit nitrik aside donusebilir ki bu da asit yagmurunda gorulur Ek olarak hem NO hem de NO2 pay sahibidirler Azot monoksit ufak yuksek oranda difuzyona ugrayan bir gazdir ve onemli bir biyoaktif molekuldur Etki mekanizmasiCanli hucrelerde NO icin bircok etki mekanizmasi gosterilmistir Bunlar ribonukleotid reduktaz ve akonitaz gibi demirli proteinlerin oksidasyonu aktivasyonu ve buna bagli etkiler proteinlere yapilan ADP ribozilasyonu proteinlerin sulfhidril gruplarinin ve demir metabolizmasinin duzenlenmesidir NO nun kanin mononukleer akyuvarlarinda iNOS gen ekspresyonu ve iltihabi yanittan sorumlu onemli bir transkripsiyon faktoru olan NFkB aktivasyonu yaptigi gosterilmistir NO nun siklik GMP sentezinden sorumlu sitozolik heterodimerik bir enzim olan aktivasyonu yaptigi gosterilmistir Siklik GMP nin bazi protein kinazlari aktive ederek miyozin hafif zincirinin defosforilasyonuna yol actigi bilinmektedir Bu da duz kas gevsemesi anlamina gelmektedir ozellikle damar duz kasi gevsemesi ve vazodilatasyon Teknik uygulamalariNO nun dogrudan kullanimi olmamasina ragmen amonyaktan nitrik asit sentezinin yapildigi uretilen bir ara urundur 2005 te yalnizca ABD de 6 milyon ton nitrik asit uretimi gerceklestirilmistir Ayrica yari iletken endustrisinde de pay sahibi olmustur CMOS aygitlarda nitroz oksit ile birlikte oksinitrit kapilarini olusturmak icin yararlanilmaktadir Diger kullanimlari Azot monoksit polimerlerdeki yuzey radikallerini saptamada kullanilabilir Yuzey radikallerini NO ile ortadan kaldirmak azot inkorporasyonu ile sonuclanir ki bu deger teknigiyle olculebilir Biyolojik islevleriNO sinyal iletiminde gorevli bilinen birkac gazdan birisidir Omurgalilarda anahtar role sahip bir sinyal molekuludur ve bircok biyolojik surecte rol oynamaktadir Onceleri EKGF EDRF olarak bilinen bu molekul cok sayida NOS enzimlerinin yardimiyla arjinin ve oksijenden veya inorganik nitrat gruplarinin indirgenmesiyle nitrovazodilator ilac molekullerinden sentezlenmektedir Damarin icteki endotel tabakasi NO sinyaliyle kendisini kusatan damar duz kasini gevsetir bu da vazodilatasyon ve artmis kan akimi ile sonuclanir Azot monoksit cok reaktif bir bilesiktir birkac saniyelik yariomru vardir ve membranlardan hizlica difuzyona ugramaktadir Bu da belki de onun ideal bir sinyal molekulu olmasini aciklayan gorustur Yuksek rakimli yerlerde yasayan insanlarda hipoksi olusumunu onlemek icin NO sentezi artar NO nun vazodilatasyonun yani sira bir norotransmitter oldugu bakiniz ayrica sac ve kil olusumunda rolu oldugu bakiniz Minoksidil ve penil ereksiyonda da vazgecilmez bir rolu oldugu bilinmektedir ve NO aciga cikardigi icin vazodilator ilac olarak kullanilmaktadir Sildenafil populer olarak bilinen adiyla Viagra NO sinyal yolunun surekliligini saglayarak penisin ereksiyon halini korur Azot monoksit NO damar duz kasinin kasilmasini ve buyumesini kan pulcugu kumelenmesini ve endotele akyuvar yapismasini inhibe ederek damar homeostasisinde olmazsa olmaz bir yer edinmektedir Insanlarda besinlerle asiri tuz aliminin NO salinimini bozdugu gosterilmisir Azot monoksit ayrica insanda immun yanitin bir bileseni olarak makrofaj ve notrofillerde de uretilmektedir Bakteri ve insanda patojen olan diger organizmalara karsi toksik etki gostermektedir Ama gunumuzde bircok bakteri No ya karsi direnc mekanizmalari gelistirmistir Azot monoksitin ayrica havayolunun astim gibi iltihabi hastaliklarinda iltihabin duzeyinin gostergesi oldugunun dusunulmesi bir olarak olcumunun gundeme gelmesini saglamistir Azot monoksit ayni zamanda tepkimeye girerek olusturdugu icin iskemi sonrasi gelisen surecine katkida bulunabilir Celisircesine zehirlenmesinde solunan NO nun yararli oldugu bilinmektedir Bitkilerde 4 ayri yoldan biriyle sentezlenmektedir i L arjinin bagimli azot oksit sentaz her ne kadar bitkilerde hayvan NOS analogu enzimler oldugu tartismali olsa da ii plazma membranina bagli iii mitokondrial ETS ile ya da iv enzimatik olmayan tepkimelerle Bitkilerde de bir sinyal molekuludur esas olarak oksidatif strese karsi gorev yapar ve bitkilerin patojenlerle basa cikmasini saglar Viagra ile muamele edilen koparilmis ciceklerin solmadan once daha uzun sure dayandigi ve dik durdugu gosterilmistir Azot monoksitin biyolojik oneme sahip bir diger tepkimesi de S tepkimesidir bu islemle gruplari ornegin proteinlerdeki sistein kalintilari S nitrozotiyolleri RSNOlar verirler S bircok onemli protein icin bir posttranslasyonel duzenleme mekanizmasidir Pediatrik Yogun Bakimda KullanimiNitrik Oksit Oksijen karisimlari yenidoganlarda primer pulmoner hipertansiyonun ve tedavisinde kapiller ve pulmoner dilatasyon saglamak icin ve post mekonyum aspirasyonda kullanilmaktadir ayrica dogum lekeleriylen iliskilendirilmistir Bunlar kullanimindan once son care gaz karisimlaridir NO tedavisi pulmoner vaskuler hastaliklari olan yenidoganlarda hayati kurtarabilmektedir TepkimeleriOksijene maruz kaldiginda NO azot diokside donusur 2NO O2 2NO2 Bu birlesmenin ONOONO denen bir ara urun araciligiyla oldugu dusunulmektedir Suda NO oksijen ve suyla tepkimeye girerek HNO2 ya da verir Bu tepkime soyle olmaktadir 4 NO O2 2 H2O 4 HNO2NO flor klor ve brom ile de tepkime verir XNO bilesiklerini olusturur bunlar nitrozil halidler olarak bilinirler ornegin Iyotla da tepkimeye girebilir ve Nitrozil iyodur de olusur ama cok kisa bir sure icinde eski haline doner 2NO Cl2 2NOClNitroksil HNO nitrik oksidin indirgenmis bicimidir Azot oksit aseton ve ile tepkimeye girerek diazeniumdiolat ya da nitrozohidroksilamin ve Metil asetat verir Bu Traube tepkimesi olarak bilinen eski bir tepkimedir 1898 ama NO on ilac arastirmasi dolayisiyla yeniden gundeme gelmistir Sodyum metoksit ile de tepkimeye girerek Sodyum format ve nitroz oksit verir Hazirlanmasi Yukarida belirtildigi gibi nitrik oksit yuksek sicakliklarda endustriyel olarak dogrudan O2 ve N2 den uretilmektedir Laboratuarda ise nitrik asidin indirgenmesiyle hzirlanmaktadir 8HNO3 3Cu 3Cu NO3 2 4H2O 2NOya da nitroz asidin indirgenmesiyle2 NaNO2 2 NaI 2 H2SO4 I2 4 NaHSO4 2 NO 2 NaNO2 2 FeSO4 3 H2SO4 Fe2 SO4 3 2 NaHSO4 2 H2O 2 NO 3 KNO2 l KNO3 l Cr2O3 s 2 K2CrO4 s 4 NO g Demir II sulfat yolu basit olup universite ogrencilerine deney amacli olarak gosterilmektedir Ticari olarak NO amonyagin 750 C ila 900 C normali 850 C katalist olarak platin varliginda oksitlenmesiyle elde edilir 4NH3 5O2 4NO 6H2OEndotermik O2 ve N2 tepkimesi gt 2000 C sicakliklarda simsek cakarken kendiliginden gelismektedir N2 O2 2NOKoordinasyon KimyasiNO tum gecis metalleriyle denen kompleksler vermektedir NO nun en yaygin baglanma bicimi terminal linear tiptir M NO M N O grubunun acisi 160 180 arasinda degisebilmektedir ama yie de dogrusal olarak anilmaktadir NO grubu tek bir elektron vericisi olarak goze carpmaktadir Buna benzer kompleksler CO ile izoelektronik olan NO tepkimelerinde de gozlenmektedir Azot monoksit bir tek elektron psodohalidi olarak is gorebilir Bu durumda M N O grubu acisi 120 140 civarinda olmaktadir NO grubu ayrica bircok molekuler geometride azot atomu araciligiyla metal merkezleri arasinda kopruler kurabilir NO derisiminin olculmesiNO derisimi ozon iceren basit bir tepkimeyle olculebilir NO iceren bir ornek bol miktarda ozon iceren bir yere konur Azot monoksit ozonla tepkimeye girerek oksijen ve azot dioksit verir Bu tepkime ayrica bir yardimiyla saptanabilir uretilen isik miktari NO miktariyla dogru orantilidir NO O3 NO2 O2 isik Diger bir test yontemi olan amperometrik yaklasim sirasinda NO voltaj degisimi olusturan bir elektrod gibi davranir NO nun in vivo ortamda olcumu kisa yariomru dolayisiyla cok daha zordur Birkac yararli yontemden birisi azot oksidin demir radikalleriyle tuzaklandigi spin trapping yontemidir Olusan mononitrozildemir EPR ile olculur Hucreici olcumler icin asetillenmis formda turleri kullanilmaktadir Olusan urun DAF 2 Besin destegiAzot monoksit vucut gelistiriciler icin bir besin destegi olarak alinabilir GNC vucut gelistiriciler icin oral NO tabletleri hazirlamakta ve kas gelisiminde cok onemli oldugunu one surmektedir fakat bu klinik denemelerle dogrulanmis degildir Kaynakca Chemical Entities of Biological Interest ChEBI Birlesik Krallik European Bioinformatics Institute 11 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Haziran 2020 a b Nitrik oksit Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations IDLH Ulusal Is Sagligi ve Guvenligi Enstitusu NIOSH Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Hou Y C Janczuk A and Wang P G 1999 Current trends in the development of nitric oxide donors Curr Pharm Des June 5 6 417 471 Tylor B S Kion Y M Wang Q I Sharpio R A Billiar T R and Geller D A 1997 Nitric oxide down regulates hepatocyte inducible nitric oxide synthase gene expression Arch Surg 1 32 Nov 1177 1182 Elizabeth Culotta and Daniel E Koshland Jr Aralik 1992 NO news is good news nitric oxide includes information about other significant advances amp discoveries of 1992 Molecule of the Year Science 258 5090 ss 1862 1864 doi 10 1126 science 1361684 PMID 1361684 Shami P J Moore J O Cockerman J P Halhorn W J Misukonis M A and Weinberg J B 1995 Yeni izole edilmis non lenfositik losemi hucrelerinde buyume ve farklilasmanin NO tarafindan duzenlenmesi Leukaemia Research 19 8 527 534 Kaibori M Sakitani K Oda M Kamiyama Y Masu Y and Okumura T 1999 Immunosuppressant FK56 inhibits iNOS gene expression at a step of NK Kappa B activation in rat hepatocytes J Hepatol Jan 30 6 1138 1145 Denninger J W and Marletta M A 1999 Guanylate cyclase and the No cGMP singling pathway Biochem Biophys Acta May 1411 2 3 334 356 Production Growth is the Norm Chemical and Engineering News July 1 0 2006 p 59 Stryer Lubert 1995 Biochemistry 4th Edition W H Freeman and Company ss pp 732 ISBN 0 7167 2009 4 KB1 bakim Fazladan yazi link Arsivlenmis kopya 11 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Agustos 2008 C A Janeway ve digerleri 2005 Immunobiology the immune system in health and disease 6 ed bas New York Garland Science ISBN 0 8153 4101 6 KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link KB1 bakim Fazladan yazi link Corpas ve digerleri 2004 Cellular and subcellular localization of endogenous nitric oxide in young and senescent pea plants Plant Physiology 136 1 ss 2722 33 doi 10 1104 pp 104 042812 PMID 15347796 KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link Corpas ve digerleri 2006 Constitutive arginine dependent nitric oxide synthase activity in different organs of pea seedlings during plant development Planta 224 2 ss 246 54 doi 10 1007 s00425 005 0205 9 KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link Valderrama ve digerleri 2007 Nitrosative stress in plants FEBS Lett 581 3 ss 453 61 doi 10 1016 j febslet 2007 01 006 KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link Corpas ve digerleri 2004 Enzymatic sources of nitric oxide in plant cells beyond one protein one function New Phytologist Cilt 162 ss 246 7 doi 10 1111 j 1469 8137 2004 01058 x KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link Judy Siegel Itzkovich Viagra makes flowers stand up straight 20 Agustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde September 1999 Finer NN Barrington KJ 2006 Nitric oxide for respiratory failure in infants born at or near term Cochrane Database Syst Rev 4 ss CD000399 doi 10 1002 14651858 CD000399 pub2 PMID 17054129 Chotigeat U Khorana M Kanjanapattanakul W Subat 2007 Inhaled nitric oxide in newborns with severe hypoxic respiratory failure J Med Assoc Thai 90 2 ss 266 71 PMID 17375630 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Hayward C S Kelly R P and Macdonald P S 1999 Inhaled nitric oxide in cardiology practice Cadio Vasc Res Aug 15 43 3 628 638 Ueber Synthesen stickstoffhaltiger Verbindungen mit Hulfe des Stickoxyds Volume 300 Issue 1 Date 1898 Pages 81 128 DOI 10 1002 jlac 18983000108 Nitric Oxide Reacts with Methoxide Frank DeRosa Larry K Keefer and Joseph A Hrabie 2008 73 1139 1142 DOI 10 1021 jo7020423 Catherine E Housecroft and Alan G Sharpe Inorganic Chemistry page 570 Pearson Education Limited 2001 2005 Fontijn A A J Sabadell and R J Ronco 1970 Homogeneous chemiluminescent measurement of nitric oxide with ozone Analytical Chemistry 42 6 575 579 Vanin A F Huisman A van Faassen E E Methods in Enzymology vol 359 2002 27 42 Nagano T Yoshimura T Bioimaging of nitric oxide Chemical Reviews vol 102 2002 1235 1269 Kojima H Nakatsubo N Kikuchi K Kawahara S Kirino Y Nagoshi H Hirata Y Nagano T 1998 Detection and imaging of nitric oxide with novel fluorescent indicators diaminofluoresceins Anal Chem 70 13 ss 2446 2453 doi 10 1021 ac9801723 PMID 9666719 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Konuyla ilgili yayinlarButler A and Nicholson R Life death and NO Cambridge 2003 ISBN 978 0 85404 686 7 Corpas FJ et al Constitutive arginine dependent nitric oxide synthase activity in different organs of pea seedlings during plant development Planta 2006 224 2 246 54 Corpas FJ del Rio LA Barroso JB Need of biomarkers of nitrosative stress in plants Trends Plant Sci 2007 12 10 436 8 van Faassen E E Vanin A F eds Radicals for life The various forms of Nitric Oxide Elsevier Amsterdam 2007 ISBN 978 0 444 52236 8 F A Cotton G Wilkinson C A Murillo M Bochmann Advanced Inorganic Chemistry 6th ed Wiley Interscience New York 1999 K J Gupta M Stoimenova and W M Kaiser In higher plants only root mitochondria but not leaf mitochondria reduce nitrite to NO in vitro and in situ Journal of Experimental Botany 2005 56 420 2601 2609 E Planchet K J Gupta M Sonada amp W M Kaiser 2005 Nitric oxide emission from tobacco leaves and cell suspensions rate limiting factors and evidence for the involvement of mitochondrial electron transport The Plant Journal 41 5 732 743 Stohr C Stremlau S Formation and possible roles of nitric oxide in plant roots Journal of Experimental Botany 2006 57 3 463 470 Pacher P Beckman J S Liaudet L Nitric Oxide and Peroxynitrite in Health and disease Physiological Reviews 2007 volume 87 1 page 315 424 PMID 17237348 Valderrama et al Nitrosative stress in plants FEBS Lett 2007 581 3 453 61 Dis baglantilar1998 Nobel Prize in Physiology Medicine for discovery of NO s role in cardiovascular regulation 26 Ocak 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nitric Oxide and its Role in Diabetes Wound Healing and Peripheral Neuropathy 22 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Microscale Gas Chemistry Experiments with Nitrogen Oxides 15 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Your Brain Boots Up Like a Computer 5 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde new insights about the biological role of nitric oxide Assessing The Potential of Nitric Oxide in the Diabetic Foot 6 Subat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde New Discoveries About Nitric Oxide Can Provide Drugs For Schizophrenia 7 Mayis 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde