Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cook Adaları (Cook Adaları Maorice: Kūki 'Āirani), Polinezya ada öbeği içerisinde, Büyük Okyanus'un güneyinde yer alan, kendi kendine yöneten, bağımsız bir ülke olan ancak Yeni Zelanda ile ilişkili devlet statüsünde olan Okyanusya ada ülkesi. Cook Adaları'nın başkenti Avarua'dır.
Cook Adaları | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
| Başkent | Avarua | ||||||
| En büyük | Başkent | ||||||
| Resmî dil(ler) | İngilizce, Cook Adaları Maorice | ||||||
| Etnik gruplar | %87,7 Māori, %5,8 yarı Māori, %6,5 diğer | ||||||
| Demonim | Cook Adalı | ||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||
| |||||||
| Tarihçe | |||||||
| |||||||
| Yüzölçümü | |||||||
• Toplam | 242 km2 (206.) | ||||||
| Nüfus | |||||||
• 2020 tahminî | 8574 | ||||||
• 2016 sayımı | 17.434 | ||||||
• Yoğunluk | 42/km2 (124.) | ||||||
| GSYİH (SAGP) | 2005 tahminî | ||||||
• Toplam | 183,2 milyon $ (not ranked.) | ||||||
• Kişi başına | 9.100 $ (not ranked.) | ||||||
| Para birimi | Yeni Zelanda doları (NZD) | ||||||
| Zaman dilimi | UTC-10 | ||||||
| Trafik akışı | sol | ||||||
| Telefon kodu | 682 | ||||||
| İnternet alan adı | .ck | ||||||
Ülke ismi
1770 yılında adaları keşfeden Britanyalı kaptan James Cook'un onuruna adalara Cook ismi verilmiştir.
Ülke 1994 yılında isim değişikliği yapılıp yapılmaması adına referandum düzenlemiş ve isim değişikliği yapılması fikri kabul edilmemişti. 2019 yılının başlarında ada ülkesinde isim değişikliği yeniden gündeme gelmiş, ülke isminin, Polinezya mirasını ve geleneğini yansıtacak ve Britanyalı kaşif ile bağlantısını silecek bir isim olması yönünde düşünceler dile getirilmiştir. 1994 yılında yapılan referandumda Avaiki Nui ismi gündeme gelmişti.
Coğrafya
Cook Adaları, Polinezya ada öbeği içerisinde, Büyük Okyanus'un güneyinde, serbest işbirliği içerisinde oldukları Yeni Zelanda'nın kuzeydoğusunda, Fransız Polinezyası ile Amerikan Samoası arasında yer almaktadır.
Adanın en yüksek noktasını 652 m ile Rarotonga adasının kuzeydoğu üzerinde bulunan dağı oluşturmaktadır. Ada ülkesi olması sebebiyle kara sınırı bulunmayan ülkenin, toplamda 120 km sahil şeridi bulunmaktadır.
Cook Adaları volkanik hareketler sonucu oluşmuştur. Ada ülkesi toplam 15 ada ve 2 resiften oluşmakta olup, Büyük Okyanus'ta 2,200,000 km² bir alana dağılmış durumdadır. Adalar iki ana ada grubuna bölünmüş olup, bunlar Kuzey Cook Adaları ve Güney Cook Adaları'dır.
Ülkenin kuzey kesiminde bulunan adaları genellikle mercan adalarıdır. Bu adaların deniz seviyesine yakın bir rakımı bulunmakta olup, mercan resifleri nedeniyle ulaşımları zordur. Ülkenin volkanik adalar olan kalan adaları ise genellikle 600 m'ye kadar çıkan rakımları bulunmaktadır ve yeşil bitki örtüsü ile kaplıdır. Bu adalarda hindistan cevizi, ekmek ağacı ve pisang bulunmaktadır.
| Ada grubu | Ada | Yüzölçümü km² | Nüfus | Yoğunluk |
|---|---|---|---|---|
| Kuzey | 10 | 226 | 22.6 | |
| Kuzey | 4 | 80 | 20.0 | |
| Kuzey | 5 | 213 | 42.6 | |
| Kuzey | 1 | 444 | 444.0 | |
| Kuzey | (batmış) | 0 | 0 | - |
| Kuzey | 1 | 78 | 78.0 | |
| Kuzey | 0 | 0 | 0.0 | |
| Güney | 2 | 58 | 28.0 | |
| Güney | Aitutaki | 18 | 1,928 | 107.1 |
| Güney | 6 | 0 | 0.0 | |
| Güney | 1 | 0 | 0.0 | |
| Güney | 22 | 155 | 7.1 | |
| Güney | Atiu | 27 | 437 | 16.2 |
| Güney | 18 | 297 | 16.5 | |
| Güney | (batmış) | 0 | 0 | - |
| Güney | Rarotonga | 67 | 13,044 | 194.7 |
| Güney | Mangaia | 52 | 499 | 9.6 |
| Toplam | Toplam | 237 | 17,459 | 73.7 |
Nüfus
Cook Adaları genelinde son olarak 2016 yılında gerçekleştirilen resmî sayım sonuçlarına göre 17,434 nüfus tespit edilmiştir. Bu güncel olarak son resmî sayım olup, adada resmî nüfus sayımları beş yılda bir yapılmaktadır. 2022tahmini sayım sonuçlarına göre adada 8,128 kişi yaşamaktadır. Ülke nüfusunun büyük çoğunluğu, ada ülkesinin en büyük adası da olan Rarotonga'da yaşamaktadır.
Nüfusun büyük çoğunluğu Yeni Zelanda'da yaşamaktadır. Yeni Zelanda'nın 2013 yılında yaptığı nüfus sayımında, 61.839 kişi Cook Adaları kökenli olduklarını beyan etmiştir.
Cook Adaları genel olarak orta yaş bir nüfusa sahip olup, 2022 tahmini verilerine göre nüfusun sadece %32,59'u 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin %14,74'ü 65 yaş ve üzerindedir.
0-14 yaş: %18.69 (erkek 797/kadın 722)
15-24 yaş: %13.90 (erkek 606/kadın 524)
25-54 yaş: %37.66 (erkek 1,595/kadın 1,634)
55-64 yaş: %15.69 (erkek 711/kadın 564)
65 yaş ve üzeri: %14.74 (erkek 584/kadın 614)
Şehirde yaşayanların oranı 2022 verilerine göre %75,9 olan ülkede nüfusun yıllık artış oranı 2022 tahmini verilerine göre -%2,39 düzeyindedir. Bu veri ile Cook Adaları dünya üzerinden yıllık düzeyde en çok nüfus kaybeden ülke konumundadır.
Etnik gruplar
Ülke nüfusunun büyük çoğunluğunu Cook Adaları Maorileri oluşturmaktadır. Polinezya topluluklarından olan Cook Adaları Maorileri'nin nüfus içerisinde oranı %88 düzeyindedir. Bu oran içerisinde saf Cook Adaları Maorisi olanların oranı %81,1 iken, %6,7 kısmen Maori soyundan geldiklerini ifade etmektedir. Ada ülkesinde geri kalan %12'lik grup ise diğer etnik grupları temsil etmektedir.
Din
Ada ülkesinde hakim olan din Hristiyan dinidir. Hristiyan inancına göre yaşayanların oranı %79,8 düzeyinde olup, bu oran içerisinde protestan mezhebine mensup Hristiyanların oranı %62,8, katolik mezheplerine mensupların ise %17 seviyesindedir. Protestan mensupları da farklı görüşlere göre dağılım göstermektedir. Bu verilen %62,8 oranının %49,1'i Cook Adaları Hristiyan Kilisesi, %7,9'u Yedinci Gün Adventist Kilisesi, %3,7'si Tanrı'nın Meclisi, %2,1'i ise Apostolik Kilisesi mensubudur. Geriye kalan %4,4 Mormonluk, %8 diğer dine mensuptur.
Dil
Ada ülkesinin iki resmî dili İngilizce ve Cook Adaları Maorice'dir. 2011 verilerine göre nüfusun %86,4'ü İngilizce konuştuğunu beyan ederken, %76,2'si Cook Adaları Maorice konuştuğunu belirtmektedir.
Sosyal durum
Sağlık
Ada ülkesi genelinde temiz su ve tıbbi malzemeye ulaşım oranları yüksek düzeydedir. Ülkede nüfusun %99,9 gibi yüksek bir oranla neredeyse tamamı temiz su kaynaklarından yararlanabilmektedir. Nüfusun %97,5'i tam teçhizatlı sağlık hizmetlerinden yararlanabilmektedir. Okyanusya bölgesinde bulunan ülkelerde gözlemlenen obezite sorunu, Cook Adaları'nda da gözlemlenebilmektedir. Yetişkin nüfusun %55,9'u 2016 verilerine göre obezite sorunu yaşamaktadır. Cook Adaları bu oran ile bir diğer Okyanusya ülkesi Nauru'nun ardından ikinci sırada yer almaktadır.
Ülke genelinde bakteriyel ishal ve sıtma en yaygın gözüken hastalıklardır.
Eğitim
Ülke genelinde devlete bağlı ilk ve orta öğretim okullarında ücretsiz eğitim görülmektedir. Cook Adaları eğitim, Yeni Zelanda eğitim sistemi ile yakın bağları vardır ve beş ile on beş yaş arasındaki çocuklar için eğitim öğretime katılım zorunludur.
Tarihçe
Adanın yerleşim ile tanışmasının 9. yüzyıl olduğu tahmin edilmektedir. O yüzyılda günümüzde Fransız Polinezyası'na bağlı olan Sosyete Adaları'ndan ve Samoa'da bulunan Polinezyalı yerliler tarafından keşfedilerek yerleştikleri düşünülmektedir.
Avrupalıların ada ile ilk teması 1595 yılında İspanyol Alvaro de Mendaña de Neyra'nın adaların kuzeyindeki Pukapuka adasına çıkmasıyla olmuştur. Bu teması yine İspanyolların, 1606 yılında Portekizli kaptan yönetiminde Rakahanga adasına çıkması izlemiştir. İlk olarak 1764 yılında Pukahaka adasını gözlemleyen Britanyalılar, adaya yerlilerin izin vermemesinden dolayı çıkamadıkları için Danger Island (Türkçe: Tehlikeli Ada) ismini vermişlerdir.
Britanyalı kaptan James Cook, 1770'li yıllarından başından 1770'li yılların sonuna kadar adaları birçok kez gözlemlemiş ve diğer adaları da keşfetmiştir. Ancak Cook bu süreçte ana ada olan Rarotonga'yı hiç görmemiştir. HMS Bounty'nin kaptanı Teğmen William Bligh 1789 yılında Aitutaki adasına çıkmıştır. Bligh aynı zamanda adalara Ekmek ağacını getiren kişi olmuştur. Tüm takımadalara Cook Adaları ismini Alman-Baltık amiral Johann von Krusenstern, Cook onuruna yaptığı dünya keşif gezisinin ardından vermiştir. Adalar bu ismi ile ilk defa 19. yüzyılın başında bir Rus deniz haritasında ortaya çıkmıştır.
19. yüzyılın başlarında adalara gelen ilk Avrupalı, Avustralyalı ve Yeni Zelandalı tüccarlar, sandal ağacı bulmak ve almak için yerli halk ile takas faaliyetlerinde bulunmuştur.
1888 yılında Büyük Britanya, yakın süreçte Tahiti'yi ilhak eden Fransa tehdidi nedeniyle adaları koruma altına aldı. Cook Adaları, dünya üzerinden kadınların seçimlere katıldığı ilk yer olmuştur. Her ne kadar kadınların seçme hakkı Yeni Zelanda yasalarından üç gün sonra kararlaştırılsa da, Rarotonga'da düzenlenen ve kadınların katıldığı seçimler 14 Ekim 1893 tarihi ile Yeni Zelanda'dan önce olması nedeniyle, bu hakkı kullandıran ilk yer olmuştur.
Cook Adaları, Cook Adaları Federasyonu adı ile 1891 yılından bu yana varlığını sürdüse de 1900 yılında Birleşik Krallık tarafından ilhak edilerek, 1901 yılından itibaren de yönetimsel olarak Yeni Zelanda Kolonisi'ne bağlandı. Bu süreçte 6 Eylül 1900 tarihinde ada liderleri tarafından yetkililere sunulan bir dilekçede, Niue dahil adaların Britanya topraklarına bağlanması talep edilmiş ve bu yönde bir dilekçe sunulmuştur. Ada yönetimi, Yeni Zelanda'nın atadığı ve adada yerleşik olarak bulunan komiser tarafından yürütülmekteydi. 1946 yılında adada ilk başlarda sadece danışma işlevi gören yerel konsey oluşturulmuştur. 1957 yılından itibaren seçimle üyelerini belirleyen yasama meclisi kurulmuş ve bu meclis zaman içerisinde anlam ve önem kazanmaya başlamıştır. 4 Ağustos 1965 tarihinde tam bağımsızlığını elde eden Cook Adaları, bağımsız bir meclis ve başbakan seçme haklarını elde etmiştir. Bu adıma rağmen tüm ada halkı elde edilen Yeni Zelanda vatandaşı olma hakkını korumuş, ada ise ilişkili devlet statüsü ile Yeni Zelanda ile işbirliği içerisinde olan bir ülke olmuştur.
İdari yapılanma
Adanın idari yapılanmasında ada konseyleri, ilçe konseyleri ve köy komiteleri bulunmaktadır.
 |  | Rarotonga | 67 km² | 14.153 nüfus | Ana ada, 15 ada içerisinde en büyüğü ve yoğunlaşmanın en çok olduğu ada |
 |  | Aitutaki | 19 km² | 1.800 nüfus | Nüfus olmayan mercanı da dahil |
 |  | Mangaia | 52 km² | ~700 nüfus | Cook Adaları'nın ikinci büyük adası |
 |  | Atiu | 27 km² | ~600 nüfus | Nüfus olmayan adası dahil |
 |  | 20,3 km² | ~650 nüfus | ||
 |  | 22,8 km² | 230 nüfus | ||
 |  | 5,4 km² | 515 nüfus | ||
 |  | 10 km² | 357 nüfus | yerel ismi Tongareva | |
 |  | 4,1 km² | 141 nüfus | ||
 |  | 4,3 km² | ~600 nüfus | (1,2 km²) ve (1,7 km²) dahil | |
 |  | 2 km² | ~50 nüfus | yerel ismi Pamati Tüm sakinleri İngiliz William Marsters'in (1831-1899) soyundan gelmektedir. |
Siyaset
Cook Adaları'nın uluslararası statüsü özel bir niteliktedir. Cook Adaları bağımsız bir devlet konumunda olmasına rağmen Yeni Zelanda ile ilişkili devlet statüsündedir. Bu durum Cook Adaları tarafından kendi kaderini tayin etme hakkı olarak kabul edilmiş ve Birleşmiş Milletler genel meclisi tarafından da onaylanmıştır.
Cook Adaları kendi kendine yöneten, hukuken Yeni Zelanda'dan ayrı ve bağımsız bir ülkedir. Ada ülkesinin yasama ve yürütme organları Yeni Zelanda tarafından herhangi bir kısıtlamaya tabi değildir. Bunlarla birlikte Cook Adaları sakinlerinin tabii oldukları Cook Adaları vatandaşlığı bulunmamakta olup, tüm ada sakinleri Yeni Zelanda vatandaşı olarak sayılmaktadır. Ülkenin para birimi Yeni Zelanda doları ile bağlantılı olan Cook Adaları dolarıdır.
1973 yılında imzalanan bir anlaşma gereğince, Yeni Zelanda istişare mekanizması çerçevesinde adaların dış temsil ve güvenlik politikası görevlerini üstlenmiştir. Cook Adaları'nın, Yeni Zelanda ile yürüttüğü ilişki devlet statüsü, adanın yapacağı uluslararası antlaşmalara engel teşkil etmemektedir.
Cook Adaları, 1971 yılından bu yana Pasifik Adaları Forumu ile 1990 yılında kurulan üyesidir. Cook Adaları, İngiliz Milletler Topluluğu'nun ortak üyelerinden olup, Birleşmiş Milletler'de bir üyeliği bulunmamaktadır.
Cook Adaları'nı bağımsız bir devlet olarak kabul ederek diplomatik ilişki kuran ülkeler ve bu ilişkiye başladıkları yıllar şu şekildedir:
- Okyanusya
![image]()
Yeni Zelanda (1993)![image]()
Avustralya (1994)![image]()
Nauru (1994)![image]()
Papua Yeni Gine (1995)![image]()
Fiji (1998)![image]()
Kiribati (2013)![image]()
Marshall Adaları (2013)![image]()
Niue (2013)![image]()
Palau (2013)![image]()
Samoa (2013)![image]()
Solomon Adaları (2013)![image]()
Tuvalu (2013)![image]()
Vanuatu (2013)![image]()
Mikronezya Federal Devletleri (2014)![image]()
Tonga (2014)
- Avrupa
![image]()
Portekiz (1995)![image]()
Bosna-Hersek (1996)![image]()
Norveç (1998)![image]()
İspanya (1998)![image]()
Vatikan (1999)![image]()
Fransa (2000)![image]()
Almanya (2001)![image]()
İtalya (2002)![image]()
Belçika (2005)![image]()
İsviçre (2005)![image]()
Türkiye (2008)![image]()
Çekya (2008)![image]()
Hollanda (2011)![image]()
Kosova (2015)![image]()
Malta (2017)![image]()
İzlanda (2017)![image]()
Estonya (2018)![image]()
Yunanistan (2018)
- Asya
![image]()
Malezya (1992)![image]()
İran (1996)![image]()
Çin (1997)![image]()
Hindistan (1998)![image]()
Doğu Timor (2002)![image]()
Tayland (2005)![image]()
İsrail (2008)![image]()
Japonya (2011)![image]()
Filipinler (2011)![image]()
Singapur (2012)![image]()
Güney Kore (2013)
![image]()
Birleşik Arap Emirlikleri (2018)
- Amerika
- Afrika
![image]()
Güney Afrika (1996)
Ulaşım
Ada ülkesinin uluslararası tek havalimanı Rarotonga adasında bulunan 'dır. Başkent Avarua'nın üç kilometre dışında yer alan havaalanı ile Fransız Polinezyası adası Tahiti, Avustralya, Yeni Zelanda ve Amerika Birleşik Devletleri'ne uçuşlar düzenlenmektedir. Adadan uçuş imkânı imkânı sağlayan havayolları ve uçtukları varış noktaları şu şekildedir:
- Air New Zealand (Auckland, Sydney, Christchurch (dönemsel), Los Angeles (haftada x1))
- (Aitutaki, Atiu, Mangaia, Manihiki, Mauke, Mitiaro, Penryhn, Pukapuka)
- Air Tahiti (Papeete)
- (Auckland)
- Virgin Australia (Auckland, Christchurch (dönemsel))
Kaynakça
- ^ . 16 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2010.
- ^ a b c d e f g h i "www.cia.gov". 10 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mayıs 2020.
- ^ "2016 Sayım Sonuçları" (PDF). 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 17 Mayıs 2020.
- ^ "Cook Adaları yeni bir isim arıyor". 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mayıs 2020.
- ^ "Cook Adaları'nda 'isim değişikliği referandumu' düşüncesi". 16 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mayıs 2020.
- ^ "Cook Adaları 2016 sayım sonuçları". 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mayıs 2020.
- ^ "Yeni Zelanda'da, Cook Adaları kökenli kişilere dair bilgiler". 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mayıs 2020.
- ^ "Okyanusya'da obezite sorunu". 25 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ocak 2017.
- ^ . 31 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2020.
- ^ Thomas, Nicholas (2003). Cook : the extraordinary voyages of Captain James Cook, Walker & Company, Sayfa 310–311.
- ^ . 26 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2009.
- ^ Jad Adams: Women and the Vote. A World History. Oxford University Press, Oxford 2014, Sayfa 26.
- ^ Kenneth Roberts-Wray "Commonwealth and Colonial Law", London, Stevens, 1966. Sayfa 891
- ^ "Yeni Zelanda vatandaşlığı hakkında bilgiler". 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mayıs 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mayıs 2020.
- ^ Virgin Australia Adds Christchurch – Rarotonga Link 27 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . airlineroute.net (englisch) Durum 26 Kasım 2015 itibarıyla, erişim 21 Nisan 2016.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Cook Adaları ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Wikimedia Atlas'da Cook Adaları
| Vikisözlük'te cook adaları ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cook Adalari Cook Adalari Maorice Kuki Airani Polinezya ada obegi icerisinde Buyuk Okyanus un guneyinde yer alan kendi kendine yoneten bagimsiz bir ulke olan ancak Yeni Zelanda ile iliskili devlet statusunde olan Okyanusya ada ulkesi Cook Adalari nin baskenti Avarua dir Cook AdalariCook Islands Ingilizce Kuki Airani Cook Adalari Maorice Bayrak ArmaMilli mars Te Atua Mou E Ingilizce God is Truth Turkce Tanri gercektir source source noiconBaskentAvaruaEn buyukBaskentResmi dil ler Ingilizce Cook Adalari MaoriceEtnik gruplar 87 7 Maori 5 8 yari Maori 6 5 digerDemonimCook AdaliHukumetMonarsi KralIII Charles Genel Vali Kral Temsilcisi Sir Tom Marsters BasbakanMark BrownTarihce Yeni Zelanda dan Bagimsizligi4 Agustos 1965 BM dis iliskilerde bagimsiz kabulu1992Yuzolcumu Toplam242 km2 206 Nufus 2020 tahmini8574 2016 sayimi17 434 Yogunluk42 km2 124 GSYIH SAGP 2005 tahmini Toplam183 2 milyon not ranked Kisi basina9 100 not ranked Para birimiYeni Zelanda dolari NZD Zaman dilimiUTC 10Trafik akisisolTelefon kodu682Internet alan adi ckUlke ismi1770 yilinda adalari kesfeden Britanyali kaptan James Cook un onuruna adalara Cook ismi verilmistir Ulke 1994 yilinda isim degisikligi yapilip yapilmamasi adina referandum duzenlemis ve isim degisikligi yapilmasi fikri kabul edilmemisti 2019 yilinin baslarinda ada ulkesinde isim degisikligi yeniden gundeme gelmis ulke isminin Polinezya mirasini ve gelenegini yansitacak ve Britanyali kasif ile baglantisini silecek bir isim olmasi yonunde dusunceler dile getirilmistir 1994 yilinda yapilan referandumda Avaiki Nui ismi gundeme gelmisti CografyaPukapuka adasi Cook Adalari Polinezya ada obegi icerisinde Buyuk Okyanus un guneyinde serbest isbirligi icerisinde olduklari Yeni Zelanda nin kuzeydogusunda Fransiz Polinezyasi ile Amerikan Samoasi arasinda yer almaktadir Adanin en yuksek noktasini 652 m ile Rarotonga adasinin kuzeydogu uzerinde bulunan dagi olusturmaktadir Ada ulkesi olmasi sebebiyle kara siniri bulunmayan ulkenin toplamda 120 km sahil seridi bulunmaktadir Cook Adalari volkanik hareketler sonucu olusmustur Ada ulkesi toplam 15 ada ve 2 resiften olusmakta olup Buyuk Okyanus ta 2 200 000 km bir alana dagilmis durumdadir Adalar iki ana ada grubuna bolunmus olup bunlar Kuzey Cook Adalari ve Guney Cook Adalari dir Ulkenin kuzey kesiminde bulunan adalari genellikle mercan adalaridir Bu adalarin deniz seviyesine yakin bir rakimi bulunmakta olup mercan resifleri nedeniyle ulasimlari zordur Ulkenin volkanik adalar olan kalan adalari ise genellikle 600 m ye kadar cikan rakimlari bulunmaktadir ve yesil bitki ortusu ile kaplidir Bu adalarda hindistan cevizi ekmek agaci ve pisang bulunmaktadir Ada grubu Ada Yuzolcumu km Nufus YogunlukKuzey 10 226 22 6Kuzey 4 80 20 0Kuzey 5 213 42 6Kuzey 1 444 444 0Kuzey batmis 0 0 Kuzey 1 78 78 0Kuzey 0 0 0 0Guney 2 58 28 0Guney Aitutaki 18 1 928 107 1Guney 6 0 0 0Guney 1 0 0 0Guney 22 155 7 1Guney Atiu 27 437 16 2Guney 18 297 16 5Guney batmis 0 0 Guney Rarotonga 67 13 044 194 7Guney Mangaia 52 499 9 6Toplam Toplam 237 17 459 73 7NufusCook Adalari genelinde son olarak 2016 yilinda gerceklestirilen resmi sayim sonuclarina gore 17 434 nufus tespit edilmistir Bu guncel olarak son resmi sayim olup adada resmi nufus sayimlari bes yilda bir yapilmaktadir 2022tahmini sayim sonuclarina gore adada 8 128 kisi yasamaktadir Ulke nufusunun buyuk cogunlugu ada ulkesinin en buyuk adasi da olan Rarotonga da yasamaktadir Nufusun buyuk cogunlugu Yeni Zelanda da yasamaktadir Yeni Zelanda nin 2013 yilinda yaptigi nufus sayiminda 61 839 kisi Cook Adalari kokenli olduklarini beyan etmistir Cook Adalari genel olarak orta yas bir nufusa sahip olup 2022 tahmini verilerine gore nufusun sadece 32 59 u 0 24 yas araligindadir Ulkenin 14 74 u 65 yas ve uzerindedir 0 14 yas 18 69 erkek 797 kadin 722 15 24 yas 13 90 erkek 606 kadin 524 25 54 yas 37 66 erkek 1 595 kadin 1 634 55 64 yas 15 69 erkek 711 kadin 564 65 yas ve uzeri 14 74 erkek 584 kadin 614 Sehirde yasayanlarin orani 2022 verilerine gore 75 9 olan ulkede nufusun yillik artis orani 2022 tahmini verilerine gore 2 39 duzeyindedir Bu veri ile Cook Adalari dunya uzerinden yillik duzeyde en cok nufus kaybeden ulke konumundadir Etnik gruplar Ulke nufusunun buyuk cogunlugunu Cook Adalari Maorileri olusturmaktadir Polinezya topluluklarindan olan Cook Adalari Maorileri nin nufus icerisinde orani 88 duzeyindedir Bu oran icerisinde saf Cook Adalari Maorisi olanlarin orani 81 1 iken 6 7 kismen Maori soyundan geldiklerini ifade etmektedir Ada ulkesinde geri kalan 12 lik grup ise diger etnik gruplari temsil etmektedir Din Avrupali misyonerler 1837 Ada ulkesinde hakim olan din Hristiyan dinidir Hristiyan inancina gore yasayanlarin orani 79 8 duzeyinde olup bu oran icerisinde protestan mezhebine mensup Hristiyanlarin orani 62 8 katolik mezheplerine mensuplarin ise 17 seviyesindedir Protestan mensuplari da farkli goruslere gore dagilim gostermektedir Bu verilen 62 8 oraninin 49 1 i Cook Adalari Hristiyan Kilisesi 7 9 u Yedinci Gun Adventist Kilisesi 3 7 si Tanri nin Meclisi 2 1 i ise Apostolik Kilisesi mensubudur Geriye kalan 4 4 Mormonluk 8 diger dine mensuptur Dil Ada ulkesinin iki resmi dili Ingilizce ve Cook Adalari Maorice dir 2011 verilerine gore nufusun 86 4 u Ingilizce konustugunu beyan ederken 76 2 si Cook Adalari Maorice konustugunu belirtmektedir Sosyal durumSaglik Ada ulkesi genelinde temiz su ve tibbi malzemeye ulasim oranlari yuksek duzeydedir Ulkede nufusun 99 9 gibi yuksek bir oranla neredeyse tamami temiz su kaynaklarindan yararlanabilmektedir Nufusun 97 5 i tam techizatli saglik hizmetlerinden yararlanabilmektedir Okyanusya bolgesinde bulunan ulkelerde gozlemlenen obezite sorunu Cook Adalari nda da gozlemlenebilmektedir Yetiskin nufusun 55 9 u 2016 verilerine gore obezite sorunu yasamaktadir Cook Adalari bu oran ile bir diger Okyanusya ulkesi Nauru nun ardindan ikinci sirada yer almaktadir Ulke genelinde bakteriyel ishal ve sitma en yaygin gozuken hastaliklardir Egitim Ulke genelinde devlete bagli ilk ve orta ogretim okullarinda ucretsiz egitim gorulmektedir Cook Adalari egitim Yeni Zelanda egitim sistemi ile yakin baglari vardir ve bes ile on bes yas arasindaki cocuklar icin egitim ogretime katilim zorunludur TarihceAdanin yerlesim ile tanismasinin 9 yuzyil oldugu tahmin edilmektedir O yuzyilda gunumuzde Fransiz Polinezyasi na bagli olan Sosyete Adalari ndan ve Samoa da bulunan Polinezyali yerliler tarafindan kesfedilerek yerlestikleri dusunulmektedir Avrupalilarin ada ile ilk temasi 1595 yilinda Ispanyol Alvaro de Mendana de Neyra nin adalarin kuzeyindeki Pukapuka adasina cikmasiyla olmustur Bu temasi yine Ispanyollarin 1606 yilinda Portekizli kaptan yonetiminde Rakahanga adasina cikmasi izlemistir Ilk olarak 1764 yilinda Pukahaka adasini gozlemleyen Britanyalilar adaya yerlilerin izin vermemesinden dolayi cikamadiklari icin Danger Island Turkce Tehlikeli Ada ismini vermislerdir Britanyali kaptan James Cook 1770 li yillarindan basindan 1770 li yillarin sonuna kadar adalari bircok kez gozlemlemis ve diger adalari da kesfetmistir Ancak Cook bu surecte ana ada olan Rarotonga yi hic gormemistir HMS Bounty nin kaptani Tegmen William Bligh 1789 yilinda Aitutaki adasina cikmistir Bligh ayni zamanda adalara Ekmek agacini getiren kisi olmustur Tum takimadalara Cook Adalari ismini Alman Baltik amiral Johann von Krusenstern Cook onuruna yaptigi dunya kesif gezisinin ardindan vermistir Adalar bu ismi ile ilk defa 19 yuzyilin basinda bir Rus deniz haritasinda ortaya cikmistir 19 yuzyilin baslarinda adalara gelen ilk Avrupali Avustralyali ve Yeni Zelandali tuccarlar sandal agaci bulmak ve almak icin yerli halk ile takas faaliyetlerinde bulunmustur Cook Adalari ilhak toreni 1900 1888 yilinda Buyuk Britanya yakin surecte Tahiti yi ilhak eden Fransa tehdidi nedeniyle adalari koruma altina aldi Cook Adalari dunya uzerinden kadinlarin secimlere katildigi ilk yer olmustur Her ne kadar kadinlarin secme hakki Yeni Zelanda yasalarindan uc gun sonra kararlastirilsa da Rarotonga da duzenlenen ve kadinlarin katildigi secimler 14 Ekim 1893 tarihi ile Yeni Zelanda dan once olmasi nedeniyle bu hakki kullandiran ilk yer olmustur Cook Adalari Cook Adalari Federasyonu adi ile 1891 yilindan bu yana varligini surduse de 1900 yilinda Birlesik Krallik tarafindan ilhak edilerek 1901 yilindan itibaren de yonetimsel olarak Yeni Zelanda Kolonisi ne baglandi Bu surecte 6 Eylul 1900 tarihinde ada liderleri tarafindan yetkililere sunulan bir dilekcede Niue dahil adalarin Britanya topraklarina baglanmasi talep edilmis ve bu yonde bir dilekce sunulmustur Ada yonetimi Yeni Zelanda nin atadigi ve adada yerlesik olarak bulunan komiser tarafindan yurutulmekteydi 1946 yilinda adada ilk baslarda sadece danisma islevi goren yerel konsey olusturulmustur 1957 yilindan itibaren secimle uyelerini belirleyen yasama meclisi kurulmus ve bu meclis zaman icerisinde anlam ve onem kazanmaya baslamistir 4 Agustos 1965 tarihinde tam bagimsizligini elde eden Cook Adalari bagimsiz bir meclis ve basbakan secme haklarini elde etmistir Bu adima ragmen tum ada halki elde edilen Yeni Zelanda vatandasi olma hakkini korumus ada ise iliskili devlet statusu ile Yeni Zelanda ile isbirligi icerisinde olan bir ulke olmustur Idari yapilanmaAdanin idari yapilanmasinda ada konseyleri ilce konseyleri ve koy komiteleri bulunmaktadir Rarotonga 67 km 14 153 nufus Ana ada 15 ada icerisinde en buyugu ve yogunlasmanin en cok oldugu adaAitutaki 19 km 1 800 nufus Nufus olmayan mercani da dahilMangaia 52 km 700 nufus Cook Adalari nin ikinci buyuk adasiAtiu 27 km 600 nufus Nufus olmayan adasi dahil20 3 km 650 nufus22 8 km 230 nufus5 4 km 515 nufus10 km 357 nufus yerel ismi Tongareva4 1 km 141 nufus4 3 km 600 nufus 1 2 km ve 1 7 km dahil2 km 50 nufus yerel ismi Pamati Tum sakinleri Ingiliz William Marsters in 1831 1899 soyundan gelmektedir SiyasetCook Adalari meclis binasi Cook Adalari nin uluslararasi statusu ozel bir niteliktedir Cook Adalari bagimsiz bir devlet konumunda olmasina ragmen Yeni Zelanda ile iliskili devlet statusundedir Bu durum Cook Adalari tarafindan kendi kaderini tayin etme hakki olarak kabul edilmis ve Birlesmis Milletler genel meclisi tarafindan da onaylanmistir Cook Adalari kendi kendine yoneten hukuken Yeni Zelanda dan ayri ve bagimsiz bir ulkedir Ada ulkesinin yasama ve yurutme organlari Yeni Zelanda tarafindan herhangi bir kisitlamaya tabi degildir Bunlarla birlikte Cook Adalari sakinlerinin tabii olduklari Cook Adalari vatandasligi bulunmamakta olup tum ada sakinleri Yeni Zelanda vatandasi olarak sayilmaktadir Ulkenin para birimi Yeni Zelanda dolari ile baglantili olan Cook Adalari dolaridir 1973 yilinda imzalanan bir anlasma geregince Yeni Zelanda istisare mekanizmasi cercevesinde adalarin dis temsil ve guvenlik politikasi gorevlerini ustlenmistir Cook Adalari nin Yeni Zelanda ile yuruttugu iliski devlet statusu adanin yapacagi uluslararasi antlasmalara engel teskil etmemektedir Cook Adalari 1971 yilindan bu yana Pasifik Adalari Forumu ile 1990 yilinda kurulan uyesidir Cook Adalari Ingiliz Milletler Toplulugu nun ortak uyelerinden olup Birlesmis Milletler de bir uyeligi bulunmamaktadir Cook Adalari ni bagimsiz bir devlet olarak kabul ederek diplomatik iliski kuran ulkeler ve bu iliskiye basladiklari yillar su sekildedir Cook Adalari ile diplomatik iliski kuran devletler Cook Adalari ile konsolosluk duzeyinde iliski kuran devletler Cook AdalariOkyanusya Yeni Zelanda 1993 Avustralya 1994 Nauru 1994 Papua Yeni Gine 1995 Fiji 1998 Kiribati 2013 Marshall Adalari 2013 Niue 2013 Palau 2013 Samoa 2013 Solomon Adalari 2013 Tuvalu 2013 Vanuatu 2013 Mikronezya Federal Devletleri 2014 Tonga 2014 Avrupa Portekiz 1995 Bosna Hersek 1996 Norvec 1998 Ispanya 1998 Vatikan 1999 Fransa 2000 Almanya 2001 Italya 2002 Belcika 2005 Isvicre 2005 Turkiye 2008 Cekya 2008 Hollanda 2011 Kosova 2015 Malta 2017 Izlanda 2017 Estonya 2018 Yunanistan 2018 Asya Malezya 1992 Iran 1996 Cin 1997 Hindistan 1998 Dogu Timor 2002 Tayland 2005 Israil 2008 Japonya 2011 Filipinler 2011 Singapur 2012 Guney Kore 2013 Birlesik Arap Emirlikleri 2018 Amerika Kuba 2002 Jamaika 2003 Brezilya 2015 Sili 2016 Peru 2017 Antigua ve Barbuda 2017 Afrika Guney Afrika 1996 UlasimAir Rarotonga ucagi Ada ulkesinin uluslararasi tek havalimani Rarotonga adasinda bulunan dir Baskent Avarua nin uc kilometre disinda yer alan havaalani ile Fransiz Polinezyasi adasi Tahiti Avustralya Yeni Zelanda ve Amerika Birlesik Devletleri ne ucuslar duzenlenmektedir Adadan ucus imkani imkani saglayan havayollari ve uctuklari varis noktalari su sekildedir Air New Zealand Auckland Sydney Christchurch donemsel Los Angeles haftada x1 Aitutaki Atiu Mangaia Manihiki Mauke Mitiaro Penryhn Pukapuka Air Tahiti Papeete Auckland Virgin Australia Auckland Christchurch donemsel Kaynakca 16 Eylul 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Haziran 2010 a b c d e f g h i www cia gov 10 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mayis 2020 2016 Sayim Sonuclari PDF 31 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 17 Mayis 2020 Cook Adalari yeni bir isim ariyor 11 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mayis 2020 Cook Adalari nda isim degisikligi referandumu dusuncesi 16 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mayis 2020 Cook Adalari 2016 sayim sonuclari 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mayis 2020 Yeni Zelanda da Cook Adalari kokenli kisilere dair bilgiler 14 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mayis 2020 Okyanusya da obezite sorunu 25 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ocak 2017 31 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mayis 2020 Thomas Nicholas 2003 Cook the extraordinary voyages of Captain James Cook Walker amp Company Sayfa 310 311 26 Mart 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Mart 2009 Jad Adams Women and the Vote A World History Oxford University Press Oxford 2014 Sayfa 26 Kenneth Roberts Wray Commonwealth and Colonial Law London Stevens 1966 Sayfa 891 Yeni Zelanda vatandasligi hakkinda bilgiler 27 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Mayis 2020 Arsivlenmis kopya 3 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Mayis 2020 Virgin Australia Adds Christchurch Rarotonga Link 27 Kasim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde airlineroute net englisch Durum 26 Kasim 2015 itibariyla erisim 21 Nisan 2016 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Cook Adalari ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Wikimedia Atlas da Cook Adalari Vikisozluk te cook adalari ile ilgili tanim bulabilirsiniz