Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ölüm cezası olarak da bilinen ve daha önce adli cinayet olarak adlandırılan idam cezası, bir suçun cezası olarak bir kişinin öldürülmesinin devlet tarafından onaylanmış uygulamasıdır ve genellikle kişinin söz konusu cezayı gerektiren normları ihlal etmekten sorumlu olduğu sonucuna varmak için yetkili, kurallarla yönetilen bir süreci takip eder. Bir suçlunun bu şekilde cezalandırılmasını emreden hüküm, ölüm cezası olarak bilinir ve cezanın yerine getirilmesi eylemi infaz olarak adlandırılır. Ölüm cezasına çarptırılan veya infaz edilmeyi bekleyen mahkumlara "idam mahkumu" denir. Etimolojik olarak idam terimi (Latince: caput, "baş" anlamına gelen Latince: capitalis kelimesinden türetilmiştir), kafa kesme yoluyla infaz anlamına gelir, ancak infazlar asma, vurma, zehirli iğne, taşlama, elektrik verme ve gaz verme gibi birçok yöntemle gerçekleştirilir.
Ölümle cezalandırılan suçlar, genellikle ağır ceza suçları olmakla birlikte, ülkelerdeki yargı yetkisine göre değişiklik göstermektedir. Genellikle suikast, toplu katliam, çocuk cinayeti, ağırlaştırılmış tecavüz, terörizm, uçak kaçırma, savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve soykırım gibi bir kişiye karşı işlenen ciddi suçların yanı sıra, hükümeti devirmeye teşebbüs, vatana ihanet, casusluk, isyan ve korsanlık gibi devlete karşı işlenen suçları da içerir. Ayrıca bazı durumlarda uyuşturucu kaçakçılığı, uyuşturucu ticareti ve uyuşturucu bulundurmanın yanı sıra tekerrür, ağırlaştırılmış soygun ve adam kaçırma eylemleri de idamlık suçlar veya artırımlardır. Bununla birlikte eyaletler, siyasi veya dini inanç ve uygulamalar, kişinin kontrolü dışındaki bir durum veya herhangi bir önemli yargı süreci prosedürü uygulamadan, geniş bir davranış yelpazesi için cezalandırıcı infazlar da uygulamıştır. Adli cinayet, masum bir kişinin idam cezası yoluyla kasıtlı ve önceden planlanmış bir şekilde öldürülmesidir. Örneğin, 1936-1938 Büyük Temizlik döneminde Sovyetler Birliği'nde yapılan göstermelik yargılamaları takiben gerçekleştirilen infazlar siyasi baskının bir aracıydı.
2022 yılının sonları itibarıyla 53 ülkede idam cezası devam ederken, 111 ülke tüm suçlar için hukuken idam cezasını tamamen kaldırdı, yedi ülke adi suçlar için idam cezasını kaldırdı (savaş suçları gibi özel durumlar için devam ettirirken) ve 24 ülke ise uygulamada idam cezasını kaldırdı. Ülkelerin çoğunluğu idam cezasını kaldırsa da, dünya nüfusunun %60'ından fazlası Çin, Hindistan, Amerika Birleşik Devletleri, Singapur, Endonezya, Pakistan, Bangladeş, Nijerya, Mısır, Suudi Arabistan, İran, Japonya ve Tayvan gibi idam cezasının devam ettiği ülkelerde yaşamaktadır.
Ölüm cezası tartışmalı bir konudur ve birçok kişi, kuruluş ve dini grup bu cezanın etik açıdan uygun olup olmadığı konusunda farklı görüşlere sahiptir. Uluslararası Af Örgütü, ölüm cezasının insan haklarını, özellikle de "yaşam hakkı ve işkence ya da zalimane, insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele ya da cezaya maruz kalmadan yaşama hakkını" ihlal ettiğini beyan etmektedir. Bu haklar, Birleşmiş Milletler tarafından 1948 yılında kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirisi kapsamında korunmaktadır. Avrupa Birliği'nde (AB), Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi'nin 2. maddesi, idam cezasının uygulanmasını yasaklamaktadır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 13. protokolü aracılığıyla 46 üye ülkesi bulunan Avrupa Konseyi, üyeleri tarafından ölüm cezasının kullanılmasını tamamen ortadan kaldırmaya çalışmıştır. Ancak bu sadece protokolü imzalayan ve onaylayan üye ülkeleri etkilemektedir ve bu ülkeler arasında Ermenistan ve Azerbaycan bulunmamaktadır. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 2007-2020 yılları arasında, nihai olarak kaldırılması amacıyla infazlar konusunda küresel bir moratoryum çağrısında bulunan bağlayıcı olmayan sekiz karar kabul etti.
Tarihi
Suçluların ve muhaliflerin idam edilmesi, dünya üzerindeki medeniyetlerin başlangıcından bu yana neredeyse tüm toplumlar tarafından kullanıldı. 19. yüzyıla kadar, gelişmiş hapishane sistemleri olmadan suçluların caydırılmasını ve etkisiz hale getirilmesini sağlamak için çoğu zaman uygulanabilir bir alternatif yoktu. Modern zamanlar öncesinde infazlar, genellikle kırma tekerleği, omurga kesme, testere ile kesme, asma, kurşuna dizme, kazıkta yakma, çarmıha germe, derisini yüzme, yavaş yavaş dilimleme, canlı canlı kaynatma, kazığa oturtma, mazzatello, silahla üfleme, schwedentrunk ve skafizm gibi acı verici yöntemlerle işkenceyi içeriyordu. Sadece efsanelerde yer alan diğer yöntemler arasında kan kartalı ve pirinç boğa bulunmaktadır.
Resmî infazın kullanımı kayıtlı tarihin başlangıcına kadar uzanmaktadır. Çoğu tarihî kayıt ve çeşitli ilkel kabile uygulamaları, ölüm cezasının adalet sistemlerinin bir parçası olduğunu göstermektedir. Kabahatler için verilen toplumsal cezalar genellikle kabahatli tarafından kan parası tazminatı, bedensel ceza, uzak durma, sürgün ve idamı içeriyordu. Kabile toplumlarında tazminat ve uzak durma genellikle bir adalet biçimi olarak yeterli görülmekteydi. Komşu kabileler, klanlar ya da topluluklar tarafından işlenen suçlara verilen karşılık resmî özür, tazminat, kan davası ve kabile savaşlarını içermekteydi.
İdam cezasını uygulayan ülkelerin çoğunda bu ceza cinayet, terörizm, savaş suçları, casusluk, vatana ihanet ya da askeri yargının bir parçası olarak uygulanmaktadır. Bazı ülkelerde, tecavüz, zina, ensest, sodomi ve hayvanlarla cinsel ilişki gibi cinsel suçlar, Hudud, Zina ve Kısas gibi dini suçlar ve irtidat (devlet dininden resmî olarak vazgeçme), küfür, moharebeh, hirabah, Fasad, Mofsed-e-filarz ve büyücülük gibi suçlar ölüm cezası taşımaktadır. Ölüm cezasının uygulandığı pek çok ülkede uyuşturucu kaçakçılığı ve genellikle uyuşturucu bulundurmak da idamlık bir suçtur. Çin'de insan kaçakçılığı, ciddi yolsuzluk vakaları ve malî suçlar ölüm cezası ile cezalandırılmaktadır. Dünyanın dört bir yanındaki ordularda, askeri mahkemeler korkaklık, firar, itaatsizlik ve isyan gibi suçlar için ölüm cezaları verdi.
Antik tarih
Kan davalarının aşiret hakemliğinde çözümlenmesi, genellikle dini bağlamda yapılan barış anlaşmalarını ve tazminat sistemini içermekteydi. Tazminat, maddî (örneğin sığır, köle, toprak) tazminat, gelin ya da damat değişimi ya da kan borcunun ödenmesini içerebilen ikame ilkesine dayanıyordu. Uzlaşma kuralları hayvan kanının insan kanının yerini almasına, mülk ya da kan parası transferine ya da bazı durumlarda bir kişinin idam edilmesinin teklif edilmesine izin verebiliyordu. İdam için teklif edilen kişinin suçun asıl faili olması gerekmiyordu çünkü sosyal sistem bireylere değil kabilelere ve klanlara dayanıyordu. Kan davaları, İskandinavların yaptığı gibi toplantılarda düzenlenebilirdi. Kan davalarından türeyen sistemler daha gelişmiş hukuk sistemlerinin yanında varlığını sürdürebilir ya da mahkemeler tarafından tanınabilir. Kan davasının daha modern inceliklerinden biri de düellodur.
Dünyanın belirli bölgelerinde eski cumhuriyetler, monarşiler veya kabile oligarşileri şeklinde uluslar ortaya çıktı. Bu uluslar genellikle ortak dil, din ya da aile bağlarıyla birleşmişlerdir. Dahası, bu ulusların genişlemesi genellikle komşu kabilelerin ya da ulusların fethedilmesiyle gerçekleşmiştir. Sonuç olarak, çeşitli kraliyet sınıfları, soylular, çeşitli halk ve köleler ortaya çıktı. Buna bağlı olarak, kabile hakemliği sistemleri, "kabileler" yerine farklı "sosyal sınıflar" arasındaki ilişkiyi resmileştiren daha birleşik bir adalet sisteminin içine gömüldü. En eski ve en ünlü örnek, farklı sınıf ya da gruptaki mağdur ve faillere göre farklı ceza ve tazminatlar belirleyen Hammurabi Kanunları'dır. Tevrat ve Eski Ahit, cinayet, adam kaçırma, büyü yapma, Şabat'ı ihlâl etme, dine küfretme ve çok çeşitli cinsel suçlar için ölüm cezası öngörmektedir.
Bir başka örnek de, geleneksel sözlü hukukun yerini alan Atina hukuk sisteminin ilk kez M.Ö. 621 yılında Drakon tarafından yazıya döküldüğü Antik Yunan'dan gelmektedir. Ölüm cezası özellikle geniş bir suç yelpazesi için uygulanmaktaydı, ancak Solon daha sonra Drakon'un kanununu yürürlükten kaldırarak yeni kanunlar yayınladı ve ölüm cezasını yalnızca kasıtlı cinayet için ve yalnızca kurbanın ailesinin izniyle korudu. Draconian kelimesi Drakon'un kanunlarından gelmektedir. Romalılar da ölüm cezasını çok çeşitli suçlar için kullandılar.
Antik Yunan
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Küresel dağılım
| Ülke | İdam sayısı (2018) |
|---|---|
 Çin | 1.000+ |
 İran | 253+ |
 Suudi Arabistan |
.
| 149 | |
 Vietnam | 85+ |
 Irak | 52+ |
 Mısır | 43+ |
 ABD | 25 |
 Japonya | 15 |
 Pakistan | 14+ |
 Singapur | 13 |
 Somali | 13 |
 Güney Sudan | 7+ |
 Belarus | 4+ |
 Yemen | 4+ |
 Afganistan | 3 |
 Botsvana | 2 |
 Sudan | 2 |
 Tayvan | 1 |
 Tayland | 1 |
 Kuzey Kore | Bilinmiyor |
Gelişmiş ülkeler arasında yalnızca Amerika Birleşik Devletleri, Japonya, Güney Kore, Tayvan ve Singapur'da ölüm cezası hâlen yürürlüktedir. Avrupa ve çoğu Latin Amerika devletlerinde ölüm cezasını yürürlükten kaldırmıştır. Avrupa kıtasında ise sadece Belarus ve Rusya'da ölüm cezası vardır. Bunlardan Belarus'ta cezalar infaz edilmekteyken Rusya'da ise moratoryum nedeniyle cezalar askıya alınmıştır. Avrupa ve Latin Amerika haricinde, gelişmemiş ve demokratik olmayan ülkelerde ölüm cezasının kullanımı yaygındır.
Tartışma
Ölüm cezası karşıtlığı
Ölüm cezası karşıtları, idam cezasının Evrensel İnsan Hakları'nın 5. maddesini ihlal ettiğini savunur. 5. maddeye göre "Hiç kimseye işkence yapılamaz ya da zalimce, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele uygulanamaz." Karşıtlar ayrıca suçluları suç işlemekten caydırmadığını öne sürer. Örneğin, ölüm cezasını destekleyen ABD ölüm cezasına karşıt Avrupa ülkelerine göre daha yüksek bir suç oranına sahiptir. Ölüm cezası, bazı kişiler infazlarına dakikalar kala ortaya çıkan yeni deliller sebebiyle affedilmiş, beraat etmiş veya yeni dava açmalarına izin verilmiş olması bakımından eleştirilmiştir. Amerika'da ölüm cezasının 1976 yılında yeniden yürürlüğe girmesinden bu yana yaklaşık 100 kişi idamdan kurtulmuştur. DNA kanıtları idam davalarının çok azında mevcut olmasına rağmen, Amerika'da 1992 yılından bu yana, senede birden fazla kişinin beraat etmesine sebep olmuştur.Birleşik Krallık'ta yakın zamanda yeniden gözden geçirilen davalar, 1950 ve 1953 yıllarında idam edilenler arasında, bir kişinin af edilmesi ve üç kişinin de beraati ile sonuçlanmıştır.
Şiddetle yanıt verilince, ölüm cezasının kaldırılmasını destekleyen bazı kişiler toplumun daha şiddetli bir hale geleceğine inanmakta olup, ölüm cezasının devlet tarafından uygulanan bir şiddet haline geldiğini savunurlar. Suç işlemiş insanların doğru yolu bulup toplumun yeniden bir parçası olmalarının engellenmesi, idam mahkûmlarının duygusal nedenlerle ölmek istememeleri ve bunun insan haklarını ihlal etmesi, bir yerlerde birilerinin idam edildiğini bilmenin toplum için bir vicdan azabı yaratması, vahşice idam yöntemleri insanlarda psikolojik zarara yol açması, idam mahkûmlarının kaybedecek hiçbir şeyleri olmadığı için isyan edip gardiyanlara zarar verebilmeleri ve müebbet hapis gibi bir seçenek varken idamın "insanlık dışı" olması idam karşıtı bireylerce öne sürülen ve savunulan diğer nedenlerdir.[]
Ünlü karşıtlar
- Fransa
- İtalya
- ABD
- Güney Afrika
Ölüm cezası destekçiliği
İdam destekçileri, ölüm cezasının ileride cinayet işlenmesine karşı caydırıcı olduğunu savunur. Bazı ölüm cezası destekçileri; esas olan suçluları veya suç işlemeye niyetleri olanları caydırmak değil, insanların vicdanındaki adaleti ve adalete olan güveni sağlamak olduğunu öne sürmektedir.[] Suçlu, cinayet işlediğinde kendi yaşama hakkını kaybetmiştir ve bu nedenle yaşamaya layık değildir. Suçlunun yaşamasına izin verilmediği takdirde mağdur aile, adaletin yerine geldiğine inanır.[]
Ünlü destekçiler
İdam yöntemleri
- Damnatio ad ferrum
- Damnatio ad bestias
- Aç bırakma
- Asarak idam (Mısır, Afganistan, Irak, İran, Japonya, Güney Kore, Ürdün, Pakistan, Singapur ve diğer ülkelerde hâlen uygulanıyor)
- Kurşuna dizerek infaz (Mısır, İran, Endonezya, Libya, Çin, ABD ve diğer ülkelerde uygulanıyor.)
- Ateş saçarak infaz (tek kişilik, mahkûmun ensesinden ve/veya kalbinden tek vuruş ile yapılan idam çeşididir.)(Belarus, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri, Çin ve diğer ülkelerde uygulanıyor.)
- infaz
- Çarmıha germe
- infaz (Asya ülkelerinde çoğunlukla görülmekle beraber genellikle fillerle yapılır.)
- Elektrikli sandalye'de infaz (ABD'de hâlen uygulanıyor)
- Gaz odası
- Giyotin ile baş kesme
- Kılıç, bıçak, balta gibi kesici bir aletle infaz (Suudi Arabistan'da hâlen uygulanıyor.)
- Öldürücü iğne ile infaz (ABD, Çin, Guatemala, Tayland'da hâlen uygulanıyor)
- Recm (taş atarak idam) (Suudi Arabistan, Afganistan ve İran'da hâlen uygulanıyor.)
Galeri
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Alman General Anton Dostler kurşuna dizilmeden önce direğe bağlanıyor (1 Aralık 1945, İtalya) -
![image]()
Fransa'da Anarşistler giyotine götürülürken -
![image]()
Britanya yönetiminin Hindistan'da 1857 isyancılarını caydırmak amacıyla top namlusuna bağlayarak gerçekleştirdiği idam yöntemi -
![image]()
Meksika Devrimi'nde kurşuna dizilerek idam edilen Arcadio Jiménez, Hilario Silva ve Marcelino Martínez (28 Nisan 1900) - Ling che yöntemiyle, yavaş yavaş dilimlenerek idam edilen bir ÇinliLing che yöntemiyle, yavaş yavaş dilimlenerek idam edilen bir Çinli
-
![image]()
Cesare Beccaria, Dei delitti e delle pene
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Shipley, Maynard (1906). "The Abolition of Capital Punishment in Italy and San Marino". American Law Review. 40 (2): 240-251. 4 Ocak 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Aralık 2023 – HeinOnline vasıtasıyla.
- ^ Grann, David (3 Nisan 2018). Killers of the Flower Moon: The Osage Murders and the Birth of the FBI. Vintage Books. s. 153. ISBN . OCLC 993996600.
- ^ Kronenwetter 2001, s. 202
- ^ (PDF). Amnesty International. 8 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2018.
- ^ (PDF). Amnesty International. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021.
- ^ . Amnesty International. 22 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2016.
- ^ . Asia Times. 13 Ağustos 2004. 20 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2010.
- ^ . International Herald Tribune. 29 Mart 2009. 16 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2010.
- ^ . International Federation for Human Rights. 28 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2010.
- ^ Das, J.K. (2022). Human rights law and practice, second edition. PHI Learning Pvt. Ltd. s. 192. ISBN . Erişim tarihi: 8 Mayıs 2022.
- ^ (PDF). European Union. 29 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2010.
- ^ A Record 120 Nations Adopt UN Death-Penalty Moratorium Resolution 12 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 18 Aralık 2018, Death Penalty Information Center
- ^ . United Nations. 15 Kasım 2007. 27 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2010.
- ^ . criminaljusticedegreeschools.com. 27 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2017.
- ^ . law.cornell.edu. 18 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2017.
When this country was founded, memories of the Stuart horrors were fresh and severe corporal punishments were common. Death was not then a unique punishment. The practice of punishing criminals by death, moreover, was widespread and by and large acceptable to society. Indeed, without developed prison systems, there was frequently no workable alternative. Since that time, successive restrictions, imposed against the background of a continuing moral controversy, have drastically curtailed the use of this punishment.
- ^ So common was the practice of compensation that the word murder is derived from the French word mordre (bite) a reference to the heavy compensation one must pay for causing an unjust death. The "bite" one had to pay was used as a term for the crime itself: "Mordre wol out; that se we day by day." – Geoffrey Chaucer (1340-1400), The Canterbury Tales, The Nun's Priest's Tale, l. 4242 (1387-1400), repr. In The Works of Geoffrey Chaucer, ed. Alfred W. Pollard, et al. (1898).
- ^ . Shot at Dawn Pardons Campaign. 3 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2006.
- ^ Tekvin 9:6, "Whosoever sheds the blood of man, by man shall his blood be shed."
- ^ . Britannica.com. 22 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012.
- ^ Death sentences and executions 2018 (PDF). Londra: Amnesty International. 2019. 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 31 Ocak 2021.
- ^ "Who Was the Afghan Mom Executed by Taliban?". ABC News. 2 Ekim 2002. 17 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2015.
- ^ . 23 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2006.
- ^ a b c d e Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;UAÖisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
Dış bağlantılar
Ölüm cezası hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Commons'ta dosyalar |
 | Vikisöz'de alıntılar |
- (ing)
Ölüm cezasına karşı bağlantılar
- Amnesty International (Uluslararası Af Örgütü) (ing)
- Avrupa Birliği3 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (ing)
- Death Penalty Information Center31 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (ing)
- Madde işaretli liste ögesi
Ölüm cezasını destekleyen bağlantılar
- Pro Death Penalty.com4 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (ing)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Olum cezasi olarak da bilinen ve daha once adli cinayet olarak adlandirilan idam cezasi bir sucun cezasi olarak bir kisinin oldurulmesinin devlet tarafindan onaylanmis uygulamasidir ve genellikle kisinin soz konusu cezayi gerektiren normlari ihlal etmekten sorumlu oldugu sonucuna varmak icin yetkili kurallarla yonetilen bir sureci takip eder Bir suclunun bu sekilde cezalandirilmasini emreden hukum olum cezasi olarak bilinir ve cezanin yerine getirilmesi eylemi infaz olarak adlandirilir Olum cezasina carptirilan veya infaz edilmeyi bekleyen mahkumlara idam mahkumu denir Etimolojik olarak idam terimi Latince caput bas anlamina gelen Latince capitalis kelimesinden turetilmistir kafa kesme yoluyla infaz anlamina gelir ancak infazlar asma vurma zehirli igne taslama elektrik verme ve gaz verme gibi bircok yontemle gerceklestirilir Olumle cezalandirilan suclar genellikle agir ceza suclari olmakla birlikte ulkelerdeki yargi yetkisine gore degisiklik gostermektedir Genellikle suikast toplu katliam cocuk cinayeti agirlastirilmis tecavuz terorizm ucak kacirma savas suclari insanliga karsi suclar ve soykirim gibi bir kisiye karsi islenen ciddi suclarin yani sira hukumeti devirmeye tesebbus vatana ihanet casusluk isyan ve korsanlik gibi devlete karsi islenen suclari da icerir Ayrica bazi durumlarda uyusturucu kacakciligi uyusturucu ticareti ve uyusturucu bulundurmanin yani sira tekerrur agirlastirilmis soygun ve adam kacirma eylemleri de idamlik suclar veya artirimlardir Bununla birlikte eyaletler siyasi veya dini inanc ve uygulamalar kisinin kontrolu disindaki bir durum veya herhangi bir onemli yargi sureci proseduru uygulamadan genis bir davranis yelpazesi icin cezalandirici infazlar da uygulamistir Adli cinayet masum bir kisinin idam cezasi yoluyla kasitli ve onceden planlanmis bir sekilde oldurulmesidir Ornegin 1936 1938 Buyuk Temizlik doneminde Sovyetler Birligi nde yapilan gostermelik yargilamalari takiben gerceklestirilen infazlar siyasi baskinin bir araciydi 2022 yilinin sonlari itibariyla 53 ulkede idam cezasi devam ederken 111 ulke tum suclar icin hukuken idam cezasini tamamen kaldirdi yedi ulke adi suclar icin idam cezasini kaldirdi savas suclari gibi ozel durumlar icin devam ettirirken ve 24 ulke ise uygulamada idam cezasini kaldirdi Ulkelerin cogunlugu idam cezasini kaldirsa da dunya nufusunun 60 indan fazlasi Cin Hindistan Amerika Birlesik Devletleri Singapur Endonezya Pakistan Banglades Nijerya Misir Suudi Arabistan Iran Japonya ve Tayvan gibi idam cezasinin devam ettigi ulkelerde yasamaktadir Olum cezasi tartismali bir konudur ve bircok kisi kurulus ve dini grup bu cezanin etik acidan uygun olup olmadigi konusunda farkli goruslere sahiptir Uluslararasi Af Orgutu olum cezasinin insan haklarini ozellikle de yasam hakki ve iskence ya da zalimane insanlik disi ya da asagilayici muamele ya da cezaya maruz kalmadan yasama hakkini ihlal ettigini beyan etmektedir Bu haklar Birlesmis Milletler tarafindan 1948 yilinda kabul edilen Insan Haklari Evrensel Bildirisi kapsaminda korunmaktadir Avrupa Birligi nde AB Avrupa Birligi Temel Haklar Bildirgesi nin 2 maddesi idam cezasinin uygulanmasini yasaklamaktadir Avrupa Insan Haklari Sozlesmesi nin 13 protokolu araciligiyla 46 uye ulkesi bulunan Avrupa Konseyi uyeleri tarafindan olum cezasinin kullanilmasini tamamen ortadan kaldirmaya calismistir Ancak bu sadece protokolu imzalayan ve onaylayan uye ulkeleri etkilemektedir ve bu ulkeler arasinda Ermenistan ve Azerbaycan bulunmamaktadir Birlesmis Milletler Genel Kurulu 2007 2020 yillari arasinda nihai olarak kaldirilmasi amaciyla infazlar konusunda kuresel bir moratoryum cagrisinda bulunan baglayici olmayan sekiz karar kabul etti TarihiAnarsist Auguste Vaillant Fransa da giyotinle idam edilmek uzereyken 1894 Suclularin ve muhaliflerin idam edilmesi dunya uzerindeki medeniyetlerin baslangicindan bu yana neredeyse tum toplumlar tarafindan kullanildi 19 yuzyila kadar gelismis hapishane sistemleri olmadan suclularin caydirilmasini ve etkisiz hale getirilmesini saglamak icin cogu zaman uygulanabilir bir alternatif yoktu Modern zamanlar oncesinde infazlar genellikle kirma tekerlegi omurga kesme testere ile kesme asma kursuna dizme kazikta yakma carmiha germe derisini yuzme yavas yavas dilimleme canli canli kaynatma kaziga oturtma mazzatello silahla ufleme schwedentrunk ve skafizm gibi aci verici yontemlerle iskenceyi iceriyordu Sadece efsanelerde yer alan diger yontemler arasinda kan kartali ve pirinc boga bulunmaktadir Resmi infazin kullanimi kayitli tarihin baslangicina kadar uzanmaktadir Cogu tarihi kayit ve cesitli ilkel kabile uygulamalari olum cezasinin adalet sistemlerinin bir parcasi oldugunu gostermektedir Kabahatler icin verilen toplumsal cezalar genellikle kabahatli tarafindan kan parasi tazminati bedensel ceza uzak durma surgun ve idami iceriyordu Kabile toplumlarinda tazminat ve uzak durma genellikle bir adalet bicimi olarak yeterli gorulmekteydi Komsu kabileler klanlar ya da topluluklar tarafindan islenen suclara verilen karsilik resmi ozur tazminat kan davasi ve kabile savaslarini icermekteydi Idam cezasini uygulayan ulkelerin cogunda bu ceza cinayet terorizm savas suclari casusluk vatana ihanet ya da askeri yarginin bir parcasi olarak uygulanmaktadir Bazi ulkelerde tecavuz zina ensest sodomi ve hayvanlarla cinsel iliski gibi cinsel suclar Hudud Zina ve Kisas gibi dini suclar ve irtidat devlet dininden resmi olarak vazgecme kufur moharebeh hirabah Fasad Mofsed e filarz ve buyuculuk gibi suclar olum cezasi tasimaktadir Olum cezasinin uygulandigi pek cok ulkede uyusturucu kacakciligi ve genellikle uyusturucu bulundurmak da idamlik bir suctur Cin de insan kacakciligi ciddi yolsuzluk vakalari ve mali suclar olum cezasi ile cezalandirilmaktadir Dunyanin dort bir yanindaki ordularda askeri mahkemeler korkaklik firar itaatsizlik ve isyan gibi suclar icin olum cezalari verdi Antik tarih Hiristiyan Sehitlerinin Son Duasi Jean Leon Gerome 1883 Roma Sirki Maximus Kan davalarinin asiret hakemliginde cozumlenmesi genellikle dini baglamda yapilan baris anlasmalarini ve tazminat sistemini icermekteydi Tazminat maddi ornegin sigir kole toprak tazminat gelin ya da damat degisimi ya da kan borcunun odenmesini icerebilen ikame ilkesine dayaniyordu Uzlasma kurallari hayvan kaninin insan kaninin yerini almasina mulk ya da kan parasi transferine ya da bazi durumlarda bir kisinin idam edilmesinin teklif edilmesine izin verebiliyordu Idam icin teklif edilen kisinin sucun asil faili olmasi gerekmiyordu cunku sosyal sistem bireylere degil kabilelere ve klanlara dayaniyordu Kan davalari Iskandinavlarin yaptigi gibi toplantilarda duzenlenebilirdi Kan davalarindan tureyen sistemler daha gelismis hukuk sistemlerinin yaninda varligini surdurebilir ya da mahkemeler tarafindan taninabilir Kan davasinin daha modern inceliklerinden biri de duellodur Vaftizci Yahya nin kafasinin kesilmesi Julius Schnorr von Karolsfeld in gravuru 1860 Dunyanin belirli bolgelerinde eski cumhuriyetler monarsiler veya kabile oligarsileri seklinde uluslar ortaya cikti Bu uluslar genellikle ortak dil din ya da aile baglariyla birlesmislerdir Dahasi bu uluslarin genislemesi genellikle komsu kabilelerin ya da uluslarin fethedilmesiyle gerceklesmistir Sonuc olarak cesitli kraliyet siniflari soylular cesitli halk ve koleler ortaya cikti Buna bagli olarak kabile hakemligi sistemleri kabileler yerine farkli sosyal siniflar arasindaki iliskiyi resmilestiren daha birlesik bir adalet sisteminin icine gomuldu En eski ve en unlu ornek farkli sinif ya da gruptaki magdur ve faillere gore farkli ceza ve tazminatlar belirleyen Hammurabi Kanunlari dir Tevrat ve Eski Ahit cinayet adam kacirma buyu yapma Sabat i ihlal etme dine kufretme ve cok cesitli cinsel suclar icin olum cezasi ongormektedir Bir baska ornek de geleneksel sozlu hukukun yerini alan Atina hukuk sisteminin ilk kez M O 621 yilinda Drakon tarafindan yaziya dokuldugu Antik Yunan dan gelmektedir Olum cezasi ozellikle genis bir suc yelpazesi icin uygulanmaktaydi ancak Solon daha sonra Drakon un kanununu yururlukten kaldirarak yeni kanunlar yayinladi ve olum cezasini yalnizca kasitli cinayet icin ve yalnizca kurbanin ailesinin izniyle korudu Draconian kelimesi Drakon un kanunlarindan gelmektedir Romalilar da olum cezasini cok cesitli suclar icin kullandilar Antik Yunan Sokrates in Olumu 1787 New York City deki Metropolitan Sanat Muzesi ndeBu alt basligin gelistirilmesi gerekiyor Kuresel dagilimUlke Idam sayisi 2018 Cin amp Ifade hatasi Beklenmedik operatoru Ifade hatasi Beklenmedik operatoru Ifade hatasi Beklenmedik operatoru Ifade hatasi Beklenmedik operatoru Ifade hatasi Beklenmedik operatoru Ifade hatasi Beklenmedik operatoru Ifade hatasi Beklenmedik operatoru Ifade hatasi Beklenmedik operatoru Ifade hatasi Beklenmedik operatoru Ifade hatasi Beklenmedik operatoru Ifade hatasi Beklenmedik operatoru Ifade hatasi Beklenmedik operatoru Ifade hatasi Beklenmedik operatoru Ifade hatasi Beklenmedik operatoru Ifade hatasi Beklenmedik operatoru 0 000000 1 000 Iran amp 0000000000000253 000000 253 Suudi Arabistan amp 0000000000000149 000000 149 Vietnam amp 0000000000000085 000000 85 Irak amp 0000000000000052 000000 52 Misir amp 0000000000000043 000000 43 ABD amp 0000000000000025 000000 25 Japonya amp 0000000000000015 000000 15 Pakistan amp 0000000000000014 000000 14 Singapur amp 0000000000000013 000000 13 Somali amp 0000000000000013 000000 13 Guney Sudan amp 0000000000000007 000000 7 Belarus amp 0000000000000004 000000 4 Yemen amp 0000000000000004 000000 4 Afganistan amp 0000000000000003 000000 3 Botsvana amp 0000000000000002 000000 2 Sudan amp 0000000000000002 000000 2 Tayvan amp 0000000000000001 000000 1 Tayland amp 0000000000000001 000000 1 Kuzey Kore Bilinmiyor Gelismis ulkeler arasinda yalnizca Amerika Birlesik Devletleri Japonya Guney Kore Tayvan ve Singapur da olum cezasi halen yururluktedir Avrupa ve cogu Latin Amerika devletlerinde olum cezasini yururlukten kaldirmistir Avrupa kitasinda ise sadece Belarus ve Rusya da olum cezasi vardir Bunlardan Belarus ta cezalar infaz edilmekteyken Rusya da ise moratoryum nedeniyle cezalar askiya alinmistir Avrupa ve Latin Amerika haricinde gelismemis ve demokratik olmayan ulkelerde olum cezasinin kullanimi yaygindir Olum cezasinin kuresel dagilimi 2005 06 itibariyla Butun suclar icin kaldirilmistir 98 Ozel durumlar haric butun suclar icin kaldirilmistir 7 Yururluktedir ama son 10 yil icinde kullanilmamistir 35 Olum cezasi yururluktedir 58 TartismaOlum cezasi karsitligi Zarmeena adindaki bir kadinin Taliban tarafindan Kabil de Ghazi Stadyumu nda halka acik sekilde infazi 16 Kasim 1999 Olum cezasi karsitlari idam cezasinin Evrensel Insan Haklari nin 5 maddesini ihlal ettigini savunur 5 maddeye gore Hic kimseye iskence yapilamaz ya da zalimce insanlik disi veya asagilayici muamele uygulanamaz Karsitlar ayrica suclulari suc islemekten caydirmadigini one surer Ornegin olum cezasini destekleyen ABD olum cezasina karsit Avrupa ulkelerine gore daha yuksek bir suc oranina sahiptir Olum cezasi bazi kisiler infazlarina dakikalar kala ortaya cikan yeni deliller sebebiyle affedilmis beraat etmis veya yeni dava acmalarina izin verilmis olmasi bakimindan elestirilmistir Amerika da olum cezasinin 1976 yilinda yeniden yururluge girmesinden bu yana yaklasik 100 kisi idamdan kurtulmustur DNA kanitlari idam davalarinin cok azinda mevcut olmasina ragmen Amerika da 1992 yilindan bu yana senede birden fazla kisinin beraat etmesine sebep olmustur Birlesik Krallik ta yakin zamanda yeniden gozden gecirilen davalar 1950 ve 1953 yillarinda idam edilenler arasinda bir kisinin af edilmesi ve uc kisinin de beraati ile sonuclanmistir Hindistan da idam yontemi olarak suclularin fillerin ayaklari altinda ezilerek parcalanmasi Siddetle yanit verilince olum cezasinin kaldirilmasini destekleyen bazi kisiler toplumun daha siddetli bir hale gelecegine inanmakta olup olum cezasinin devlet tarafindan uygulanan bir siddet haline geldigini savunurlar Suc islemis insanlarin dogru yolu bulup toplumun yeniden bir parcasi olmalarinin engellenmesi idam mahkumlarinin duygusal nedenlerle olmek istememeleri ve bunun insan haklarini ihlal etmesi bir yerlerde birilerinin idam edildigini bilmenin toplum icin bir vicdan azabi yaratmasi vahsice idam yontemleri insanlarda psikolojik zarara yol acmasi idam mahkumlarinin kaybedecek hicbir seyleri olmadigi icin isyan edip gardiyanlara zarar verebilmeleri ve muebbet hapis gibi bir secenek varken idamin insanlik disi olmasi idam karsiti bireylerce one surulen ve savunulan diger nedenlerdir kaynak belirtilmeli Unlu karsitlar Fransa Victor Hugo Robert Badinter Jacques Chirac Francois Mitterrand Maximilien de Robespierre Philippe Seguin Italya Cesare Beccaria ABD John Kerry Michael Dukakis Guney Afrika Nelson Mandela Desmond TutuOlum cezasi destekciligi Alman Koylu Savasi nda koylulerin lideri Jakob Rohrbach in yakilisi Idam destekcileri olum cezasinin ileride cinayet islenmesine karsi caydirici oldugunu savunur Bazi olum cezasi destekcileri esas olan suclulari veya suc islemeye niyetleri olanlari caydirmak degil insanlarin vicdanindaki adaleti ve adalete olan guveni saglamak oldugunu one surmektedir kaynak belirtilmeli Suclu cinayet islediginde kendi yasama hakkini kaybetmistir ve bu nedenle yasamaya layik degildir Suclunun yasamasina izin verilmedigi takdirde magdur aile adaletin yerine geldigine inanir kaynak belirtilmeli Unlu destekciler Fransa Charles de Gaulle Valery Giscard d Estaing Voltaire Jean Jacques Rousseau Jean Marie Le Pen ABD George W Bush Bill Clinton Hillary Clinton Ronald Reagan Donald TrumpIdam yontemleriABD de kullanilan elektrikli sandalyeDamnatio ad ferrum Damnatio ad bestias Ac birakma Asarak idam Misir Afganistan Irak Iran Japonya Guney Kore Urdun Pakistan Singapur ve diger ulkelerde halen uygulaniyor Kursuna dizerek infaz Misir Iran Endonezya Libya Cin ABD ve diger ulkelerde uygulaniyor Ates sacarak infaz tek kisilik mahkumun ensesinden ve veya kalbinden tek vurus ile yapilan idam cesididir Belarus Bahreyn Birlesik Arap Emirlikleri Cin ve diger ulkelerde uygulaniyor infaz Carmiha germe infaz Asya ulkelerinde cogunlukla gorulmekle beraber genellikle fillerle yapilir Elektrikli sandalye de infaz ABD de halen uygulaniyor Gaz odasi Giyotin ile bas kesme Kilic bicak balta gibi kesici bir aletle infaz Suudi Arabistan da halen uygulaniyor Oldurucu igne ile infaz ABD Cin Guatemala Tayland da halen uygulaniyor Recm tas atarak idam Suudi Arabistan Afganistan ve Iran da halen uygulaniyor GaleriFrancisco de Goya nin 3 Mayis Infazlari Zina yapan bir Azteklinin taslanarak oldurulmesi Alman General Anton Dostler kursuna dizilmeden once direge baglaniyor 1 Aralik 1945 Italya Fransa da Anarsistler giyotine goturulurken Britanya yonetiminin Hindistan da 1857 isyancilarini caydirmak amaciyla top namlusuna baglayarak gerceklestirdigi idam yontemi Meksika Devrimi nde kursuna dizilerek idam edilen Arcadio Jimenez Hilario Silva ve Marcelino Martinez 28 Nisan 1900 Ling che yontemiyle yavas yavas dilimlenerek idam edilen bir Cinli Ling che yontemiyle yavas yavas dilimlenerek idam edilen bir Cinli Cesare Beccaria Dei delitti e delle peneAyrica bakinizTurkiye de olum cezasiKaynakca Shipley Maynard 1906 The Abolition of Capital Punishment in Italy and San Marino American Law Review 40 2 240 251 4 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Aralik 2023 HeinOnline vasitasiyla Grann David 3 Nisan 2018 Killers of the Flower Moon The Osage Murders and the Birth of the FBI Vintage Books s 153 ISBN 978 0 307 74248 3 OCLC 993996600 Kronenwetter 2001 s 202 PDF Amnesty International 8 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 3 Aralik 2018 PDF Amnesty International 9 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Temmuz 2021 Amnesty International 22 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Agustos 2016 Asia Times 13 Agustos 2004 20 Agustos 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Agustos 2010 International Herald Tribune 29 Mart 2009 16 Mart 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Agustos 2010 International Federation for Human Rights 28 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Agustos 2010 Das J K 2022 Human rights law and practice second edition PHI Learning Pvt Ltd s 192 ISBN 978 81 951611 6 4 Erisim tarihi 8 Mayis 2022 PDF European Union 29 Mayis 2010 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Agustos 2010 A Record 120 Nations Adopt UN Death Penalty Moratorium Resolution 12 Eylul 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde 18 Aralik 2018 Death Penalty Information Center United Nations 15 Kasim 2007 27 Ocak 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Agustos 2010 criminaljusticedegreeschools com 27 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Agustos 2017 law cornell edu 18 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Temmuz 2017 When this country was founded memories of the Stuart horrors were fresh and severe corporal punishments were common Death was not then a unique punishment The practice of punishing criminals by death moreover was widespread and by and large acceptable to society Indeed without developed prison systems there was frequently no workable alternative Since that time successive restrictions imposed against the background of a continuing moral controversy have drastically curtailed the use of this punishment So common was the practice of compensation that the word murder is derived from the French word mordre bite a reference to the heavy compensation one must pay for causing an unjust death The bite one had to pay was used as a term for the crime itself Mordre wol out that se we day by day Geoffrey Chaucer 1340 1400 The Canterbury Tales The Nun s Priest s Tale l 4242 1387 1400 repr In The Works of Geoffrey Chaucer ed Alfred W Pollard et al 1898 Shot at Dawn Pardons Campaign 3 Temmuz 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Temmuz 2006 Tekvin 9 6 Whosoever sheds the blood of man by man shall his blood be shed Britannica com 22 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Aralik 2012 Death sentences and executions 2018 PDF Londra Amnesty International 2019 25 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 31 Ocak 2021 Who Was the Afghan Mom Executed by Taliban ABC News 2 Ekim 2002 17 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2015 23 Nisan 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Nisan 2006 a b c d e Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi UAO isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Dis baglantilarVikipedi nin kardes projelerinden Olum cezasi hakkinda daha fazla bilgi edininCommons ta dosyalarVikisoz de alintilar ing Olum cezasina karsi baglantilar Amnesty International Uluslararasi Af Orgutu ing Avrupa Birligi3 Aralik 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ing Death Penalty Information Center31 Aralik 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ing Madde isaretli liste ogesiOlum cezasini destekleyen baglantilar Pro Death Penalty com4 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde ing