Destek
www.wikipedia.tr-tr.nina.az
Iklim degisikliginin hafifletilmesi uzun vadeli kuresel isinmanin ve ilgili etkilerinin buyuklugunu veya oranini sinirlayan eylemlerden olusur Iklim degisikliginin hafifletilmesi genel olarak insan sera gazi emisyonlarindaki azalmayi icerir kapasitesini artirarak da hafifletme saglanabilir ornegin agaclandirma ile Etki hafifletme politikalari insan kaynakli kuresel isinmayla iliskili riskleri onemli olcude azaltabilir Fosil yakit kaynakli CO2 emisyonlarinin IPCC nin bes emisyon senaryosuyla karsilastirilmasi Inisler kuresel durgunluklarla ilgilidir Veri kaynagi Uluslararasi Enerji Ajansi 2010 Yakit Yakmasindan Kaynaklanan CO2 Emisyonlari One Cikanlar 21 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ve Ek IEA verileri 7 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Grafik kaynagi Kuresel ortalama yuzey sicakligi 1951 1980 ortalamasina gore 1880 den 2016 ya degismektedir Siyah cizgi kuresel yillik ortalamadir ve kirmizi cizgi bes yillik yerel agirlikli grafik yumusatmasidir Mavi belirsizlik cubuklari 95 guven sinirini gostermektedir Kaynak NASA GISS 17 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde hava kirliliginden kaynaklanan 1950 ve 1980 arasinda kuresel isinmanin bir miktar azalmasina neden olduguna inaniliyor Insan faaliyetlerinden kaynaklanan kuresel karbondioksit emisyonlari 1800 2007 Sektorlere gore sera gazi emisyonlari Ayrintili bir analiz icin ne bakin Karbondioksit esdegeri rakamlar bakimindan her bir enerji kaynaginin dolayli veya trend yonunde kuresel isinma potansiyeli etkileri devam etmekte olup hala arastirilmaktadir nin 2014 degerlendirme raporuna gore Iklim Degisikligini Hafifletme bir kamu yararidir Iklim degisikligi mustereklerin trajedisi durumudur Etkili bir iklim degisikligi hafifletme eger her bir ajan birey kurum veya ulke kendi bencil cikarina gore bagimsiz hareket ederse elde edilemez bakiniz Uluslararasi isbirligi ve ve bu kolektif eyleme olan ihtiyaci ortaya koyar Bazi eylemleri ise en azindan kisa vadede eylemlerin faydalari onlari ustlenen bireylere bolgelere veya ulkelere daha fazla tahakkuk edebileceklerinden ozel bir fayda ozelliklerine sahiptir Etki azaltma ornekleri arasinda enerji verimliligini artirarak enerji talebini azaltma gecerek fosil yakitlari geride birakma ve karbondioksiti Dunya atmosferinden giderme sayilabilir Iklim degisikliginin azaltilmasina bir diger yaklasim ise Iklim degisikligini azaltma onlemleri ulkelerin ulusal cevre politika belgelerine yazilabilir ornegin Paris Anlasmasi kapsaminda Cogu ulke Birlesmis Milletler Iklim Degisikligi Cerceve Sozlesmesi ne UNFCCC taraftir UNFCCC nin nihai hedefi atmosferdeki sera gazi konsantrasyonlarini iklim sistemine tehlikeli insan etkisini onleyecek bir seviyede sabitlemektir Bilimsel analiz iklim degisikliginin etkileri hakkinda bilgi saglayabilir ancak hangi etkilerin tehlikeli olduguna karar vermek deger yargilarini gerektirir 2010 yilinda UNFCCC nin Taraflari gelecekteki kuresel isinmanin Sanayi Devrimi oncesi seviyeye gore 2 0 C nin 3 6 F altinda olmasi gerektigine karar verdiler 2015 yilinin Paris Anlasmasi ile bu dogrulandi ancak 1 5 C nin altinda bir isinma elde etmek icin taraflar elinden gelenin en iyisini yapacak seklinde yeni bir hedef belirlenerek revize edildi Kuresel sera gazi emisyonlarinin mevcut gidisati kuresel isinmanin 1 5 veya 2 C nin altina sinirlanmasi ile tutarli gorunmemektedir Bazilari 2 C sinirindan daha kati kaynak belirtilmeli veya mutevazi olan baska azaltma politikalari onerilmistir 2019 yilinda 2 yillik bir arastirmanin ardindan Avustralya ve Almanya dan bilim adamlari sicaklik artisinin yilda 1 7 trilyon dolar ile 1 5 C ile nasil sinirlandirilabilecegini gosteren Tek Dunya Iklim Modeli ni sundu Sera gazi konsantrasyonlari ve stabilizasyonuCO2 emisyonlarinin mevcut seviyelerinde dengelenmesi atmosferdeki konsantrasyonunu stabilize etmez Atmosferik CO2 konsantrasyonunun sabit bir seviyede stabilizasyonu emisyonlarin etkin bir sekilde ortadan kaldirilmasini gerektirecektir Iklim degisikligini hafifletme ile ilgili sikca tartisilan konulardan biri atmosferdeki sera gazi konsantrasyonlarinin dengelenmesidir Birlesmis Milletler Iklim Degisikligi Cerceve Sozlesmesi UNFCCC iklim sistemine tehlikeli antropojenik yani insan mudahalenin onlenmesi hedefine sahiptir Sozlesmenin 2 Maddesinde belirtildigi gibi bu atmosferdeki sera gazi GHG konsantrasyonlarinin ekosistemlerin iklim degisikligine dogal olarak adapte olabilecegi gida uretiminin tehdit altinda olmayacagi ve ekonomik kalkinmanin surdurulebilir bir sekilde ilerleyebilecegi bir seviyede dengelenmesini gerektirir Cok sayida antropojenik sera gazi vardir Bunlar arasinda karbondioksit kimyasal formul CO2 metan CH4 azot oksit N2O ve halokarbonlar olarak adlandirilan bir gaz grubu bulunur Baska bir sera gazi olan su buhari konsantrasyonu da insan faaliyetlerinin dolayli bir sonucu olarak yukseldi Bu gazlarin atmosferik konsantrasyonlarini dengelemek icin gerekli emisyon azaltmalari degisiklik gosterir CO2 antropojenik sera gazlarinin en onemlisidir CO2 emisyonlarinin stabilize edilmesi ile atmosferik CO2 konsantrasyonlarinin stabilize edilmesi arasinda bir fark vardir CO2 emisyonlarinin mevcut seviyelerde dengelenmesi atmosferik CO2 konsantrasyonunda stabilizasyona yol acmaz Aslinda emisyonlarin mevcut seviyelerde dengelenmesi 21 yuzyilin ve sonrasindaki atmosferik CO2 konsantrasyonunun artmaya devam etmesine neden olacaktir grafige bakiniz Aslinda emisyonlarin mevcut seviyelerde dengelenmesi 21 yuzyilin ve sonrasindaki atmosferik CO2 konsantrasyonunun artmaya devam etmesine neden olacaktir grafige bakiniz Bunun nedeni insan faaliyetlerinin atmosfere dogal sureclerin kaldirabileceginden daha hizli CO2 eklemesidir tam bir aciklama icin bkz Bu bir kuvete su akisina benzer Musluk suyu kuvete tahliye deliginden cikan sudan atmosferdeki karbon dioksitin dogal olarak uzaklastirilmasina benzer daha hizli aktigi karbondioksit emisyonuna benzer surece haznedeki su seviyesi atmosferdeki karbondioksit konsantrasyonuna benzer yukselmeye devam edecektir Bazi calismalara gore atmosferik CO2 konsantrasyonlarinin stabilize edilmesi antropojenik CO2 emisyonlarinin tepe emisyon seviyesine gore 80 oraninda azaltilmasini gerektirecektir Emisyonlarda 80 lik bir azalma CO2 konsantrasyonlarini yaklasik bir yuzyil boyunca stabilize eder ancak bunun otesinde daha da fazla azalma gerekli olacaktir Diger arastirmalar 9 milyar insanin gida uretimine yonelik emisyon dusuldukten sonra ve kuresel sicaklik artisinin 2 C nin altinda kalmasini saglayacak sekilde enerji uretimi ve tasimaciliktan kaynaklanan emisyonlarin gelismis dunyada neredeyse hemen zirve yapmasi ve 2030 yili civarinda sifir emisyona ulasilana kadar yilda yaklasik 10 dusmesi gerektigini buldu Gelismekte olan ulkeler de enerji ve ulastirma emisyonlarinin 2025 yilina kadar zirveye cikmasi ve ardindan benzer sekilde dusus gostermesi gerekecektir Insan kaynakli diger sera gazlarinin atmosferik konsantrasyonunun stabilize edilmesi atmosfere birakilma ve atmosferden giderilme hizlarina baglidir Bu gazlar icin stabilizasyon sonraki CO2 olmayan sera gazlari hakkinda olan bolumde aciklanmistir kaynak belirtilmeli 2018 yilinda uluslararasi bir bilim adami ekibi Paris Anlasmasi ndaki mevcut azaltma politikasinin sicaklik artisini 2 derece ile sinirlamak icin yetersiz oldugunu aciklayan arastirma yayinladi Tum mevcut taahhutler yerine getirilse bile on yillar icinde 4 5 derecelik bir sicaklik artisi ihtimali oldugunu soyluyorlar Bunu onlemek icin dogal Karbon yutaklarinin restorasyonu Karbon dioksitin giderilmesi toplumda ve degerlerde degisiklikler gerekli olacaktir Projeksiyonlar Gelecekteki sera gazi emisyonlari projeksiyonlari belirsizdir Iklim degisikligini hafifletecek politikalarin yoklugunda sera gazi emisyonlari 21 yuzyilda onemli olcude artabilir Cok sayida degerlendirme atmosferik sera gazi konsantrasyonlarinin nasil dengelenebilecegini dikkate almistir Stabilizasyon seviyesinin ne kadar dusuk olmasi istenirse kuresel sera gazi emisyonlarinin o kadar cabuk tepe noktasina ulasip dusmeye baslamasi gerekecektir Sera gazi konsantrasyonlarinin bu yuzyilda buyuk politika degisiklikleri olmadan dengelenmesi pek mumkun degildir Referans ve hafifletme senaryolari icin 21 yuzyilda ongorulen karbondioksit emisyonlari ve atmosferik konsantrasyonlar 1970 ten 2010 a kadar gunluk dunya enerji kullanim orani Her fosil yakit kaynagi 1970 ve 2010 arasinda diger tum enerji kaynaklarinin cok uzerinde olan buyuk miktarlarda artmistir Hidroelektrik bu ayni donemde yavas bir oranda artmis nukleer mevcut seviyesinde dengelenmeden once 1970 ve 1990 arasinda hizli bir buyume donemine girmistir Diger yenilenebilir enerji kaynaklari 2000 2010 yillari arasinda dusuk kullanim oranindan baslayarak hizli bir buyume donemine girmeye baslamistir 1000 TWh 1 PWh Guc kaynaklarinin enerji tuketimi Hidroelektrik Icsel Maliyetler ve Dissal Yararlar Frans H Koch Uluslararasi Enerji Ajansi IEA Hidroelektrik Teknolojileri ve Programlari icin Uygulama Anlasmasi 2000 Uzun sureli iklim degisikligi hafifletme olusturmak icin geleneksel fosil yakitlarin petrol komur ve dogalgaz gibi yuksek karbon guc kaynaklarinin guc kaynaklariyla degistirilmesi gerekir Fosil yakitlar insanliga enerji talebimizin buyuk cogunlugunu ve artan bir oranda tedarik etmektedir 2012 yilinda IEA komurun onceki on yilin artan enerji kullaniminin yarisini olusturdugunu ve tum yenilenebilir enerji kaynaklarindan daha hizli buyudugunu belirtti Hem hidroelektrik hem de nukleer enerji kuresel toplam enerji tuketiminin uretilen guc fraksiyonunun cogunlugunu saglar Yakit cinsi Ortalama toplam kuresel tuketimi TW1980 2004 2006Petrol 4 38 5 58 5 74Gaz 1 80 3 45 3 61Komur 2 34 3 87 4 27Hidroelektrik 0 60 0 93 1 00Nukleer enerji 0 25 0 91 0 93Jeotermal ruzgar solar enerji Agaclar 0 02 0 13 0 16Toplam 9 48 15 0 15 8Kaynak ABDO yil icindeki cinsinden Enerji tuketimi kaynagi ve miktari Fosil Nukleer Tum yenilenebilir Toplam1990 83 374 6 113 13 082 102 5692000 94 493 7 857 15 337 117 6872008 117 076 8 283 18 492 143 851Degisim 2000 2008 22 583 0 426 3 155 26 164Yontemler ve araclarSu anda karsimiza cikan sorunlarla basa cikacak kadar radikal olamayiz Soru pratikte mumkun olan seydir David AttenboroughBirlesik Krallik ne tanik olarak Bu grafik cesitli enerji kaynaklarinin dunya birincil elektrik tuketimine PEC tahmini katkisini gostermektedir Sera gazi emisyonlarinin 21 yuzyil boyunca onemli olcude azaltildigi bir iklim degisikligi hafifletme senaryosuna dayanmaktadir Senaryoda emisyon azaltimlari bir enerji kaynaklari portfoyunun yani sira enerji talebindeki azalmalar kullanilarak elde edilmektedir Ayrica gri tonlama ile bulabilirsiniz Degerlendirmeler siklikla sera gazi emisyonlarinin dusuk karbonlu teknolojiler portfoyu kullanilarak azaltilabilecegini gostermektedir Cogu teklifin merkezinde enerji israfini azaltarak ve enerji kaynaklarina gecerek sera gazi GHG emisyonlarinin azaltilmasi var Elektrik sektorundeki sera gazi emisyonlarinin azaltilmasinin maliyeti ulasim sektorundeki gibi diger sektorlerden daha dusuk gorundugu icin elektrik sektoru ekonomik olarak verimli bir iklim politikasi ile en buyuk orantili karbon azalmasini saglayabilir Ekonomik araclar iklim degisikligi hafifletme politikalarinin tasarlanmasinda yararli olabilir Iktisat ve sosyal refah analizinin maliyet fayda analizi de dahil olmak uzere sinirlamalari genis capta belgelenmekle birlikte ekonomi yine de uyum onlemlerinin alinmasinin yani sira iklim degisikligi hafifletmek icin harekete gecmenin artilarini ve eksilerini degerlendirmek icin ve rekabetci toplumsal hedeflere ulasmada yararli araclar saglar Bu artilari ve eksileri anlamak iklim degisikliginin hafifletilmesi konusunda politika kararlari alinmasina yardimci olabilir ve ulkeler kurumlar ve bireyler tarafindan gerceklestirilen eylemleri etkileyebilir Sikca tartisilan diger araclar arasinda verimlilik toplu tasima arttirilmasi kullanimini icerir hibritlerin ve elektrikli otomobillerin sarj edilmesi yapilmasi ve icerir Bircok fosil yakitla calisan arac elektrik kullanacak sekilde donusturulebilir ve ABD gece sarji kullanarak hafif hizmet tipi araclarin 73 u icin elektrik saglama potansiyeline sahiptir Elektrikli bir otomobil icin ABD deki CO2 ortalama emisyon mil basina 180 gram ve benzinli bir araba icin mil basina 430 gramdir Emisyonlar yuksek insan sagligi etkileri olan sokak seviyesinden uzaklastirilacaktir Gelecekteki tasimacilik yukunu karsilamak icin artan elektrik uretimi kullanimi cogunlukla fosil yakit esasli cogunlukla dogal gazdir ve bunu komur takip eder ancak nukleer gelgit hidroelektrik ve diger kaynaklardan da karsilanabilir Bir dizi enerji teknolojisi iklim degisikliginin hafifletilmesine katkida bulunabilir Bunlar nukleer enerji biyokutle hidroelektrik ruzgar enerjisi gunes enerjisi jeotermal enerji okyanus enerjisi ve yenilenebilir enerji kaynaklarini ve karbon yutaklarinin kullanimi ve karbon yakalama ve depolamayi icerir Ornegin Princeton dan Pacala ve Socolow gunumuz teknolojilerini kullanarak CO2 salinimini yilda 1 milyar metrik ton veya 50 yil boyunca 25 milyar ton azaltmak icin bir gibi 15 bolumluk bir program onerdi Diger bir dusunce gelecek nin nasil ilerleyecegidir Gelisme secimleri veya yollar sera gazi emisyonlarinda farkliliklara yol acabilir Siyasi ve sosyal tutumlar emisyonlari azaltmak icin etkili politikalari uygulamanin ne kadar kolay veya zor oldugunu etkileyebilir Talep yonetimi Yasam tarzi ve davranis IPCC davranis yasam tarzi ve kulturel degisimin bazi sektorlerde ozellikle teknolojik ve yapisal degisimi tamamlarken iklim degisikligini hafifletmede yuksek potansiyele sahip oldugunu vurgulamaktadir 20 Genelde daha yuksek tuketimli yasam tarzlari daha buyuk bir cevresel etkiye sahiptir Bazi bilimsel arastirmalar ozellikle gelismis ulkelerde yasayan ancak daha genel olarak tum ulkelerdeki insanlarin karbon ayakizlerini azaltmak istediklerinde yapabilecekleri dort onemli yuksek etkili eylemin oldugunu gostermistir kaynak guvenilir mi 1 2 4 ton CO2 2 Bir adet gidis donus transatlantik ucustan kacinma 1 6 ton 3 Bitki bazli diyet 0 8 ton Bunlar cogunlukla dusuk etki kategorisine girmis gibi gorunen yasam tarzini yesillendirme konusundaki populer tavsiyelerden onemli olcude farkli gorunuyor Tipik bir otomobilin bir hibritle degistirilmesi 0 52 ton Soguk suda camasir yikamak 0 25 ton Geri donusum 0 21 ton Verimli ampul kullanma 0 10 ton vb Arastirmacilar bir kisinin karbon ayakizini azaltma konusundaki halk soyleminin ezici bir sekilde dusuk etkili davranislara odaklandigini ve yuksek etkili davranislardan soz etmenin ana akim medyada hukumet yayinlarinda K 12 okul kitaplarinda vs neredeyse yok denecek kadar az oldugunu tespit etti Arastirmacilar Onerilen yuksek etkili eylemlerimiz daha cok tartisilan seceneklerden daha etkilidir ornegin bitki bazli bir diyet ampulleri yukseltmekten sekiz kat daha fazla emisyon tasarrufu saglar Daha da onemlisi bir tane daha az cocuga sahip olmayi secen bir ABD ailesi yasamlari boyunca kapsamli geri donusumu benimsemeyi secen 684 genc ile ayni duzeyde emisyon azaltimi saglayacaktir Diyet degisimi Genel olarak gida kuresel karbon ayakizinin yaklasik 20 sini olusturan tuketime dayali sera gazi emisyonlarinin en buyuk payini olusturuyor bunu konut mobilite servisler uretilen urunler ve insaat izliyor Yiyecek ve hizmetler yoksul ulkelerde hareketlilik ve uretilen mallar zengin ulkelerde daha onemlidir 327 Ingiliz halkinin gercek yasam diyetleriyle ilgili yapilan 2014 yili arastirmasi sera gazi katkilarinin yuksek et yiyiciler icin gunde 7 19 kg gun vejeteryanlar icin 3 81 kg gun veganlar icin 2 89 kg gun oldugunu tahmin ediyor Vejetaryen bir diyetin yaygin olarak benimsenmesi gida kaynakli sera gazi emisyonlarini 2050 yilina kadar 63 azaltabilir Cin 2016 yilinda et tuketimini 50 azaltmayi ve boylece sera gazi emisyonlarini 2030 yilina kadar 1 milyar ton dusurmeyi hedefleyen yeni diyet yonergeleri getirdi 2016 yilinda yapilan bir arastirma et ve sut vergilerinin es zamanli olarak sera gazi emisyonlarinin azalmasina ve saglikli diyetlerin artmasina neden olabilecegi sonucuna varmistir Calismada sigir eti uzerinde 40 sutte 20 ek ucretler analiz edildi ve optimum bir planin emisyonlari yilda 1 milyar ton azaltacagi one suruldu Enerji verimliligi ve tasarrufu tabani 10 watt 806 ile 230 voltluk bir LED ampul Bazen sadece enerji verimliligi olarak adlandirilan verimli enerji kullanimi urun ve hizmet saglamak icin gereken enerji miktarini azaltma cabalarinin hedefidir Ornegin bir evin yalitilmasi bir binanin konforlu bir sicakligi saglamak ve korumak icin daha az isitma ve sogutma enerjisi kullanmasini saglar LED aydinlatma floresan aydinlatma veya dogal tavan penceresi pencereleri takmak geleneksel akkor ampulleri kullanmaya kiyasla ayni aydinlatma seviyesine ulasmak icin gereken enerji miktarini azaltir enerjinin yalnizca 33 unu kullanir ve akkor lambalardan 6 ila 10 kat daha uzun sure dayanir LED lambalar akkor lambanin ihtiyac duydugu enerjinin sadece 10 unu kullanir Enerji verimliliginin arttirmadan ekonomileri buyutmek icin verimli bir strateji oldugu kanitlanmistir Ornegin Kaliforniya eyaleti 1970 lerin ortalarinda kati verimlilik gereklilikleri ile bina kodu ve cihaz standartlari da dahil olmak uzere enerji verimliligi onlemlerini uygulamaya basladi Sonraki yillarda Kaliforniya nin kisi basina enerji tuketimi yaklasik olarak sabit kalirken ABD nin ulusal tuketimi iki katina cikti Kaliforniya stratejisinin bir parcasi olarak enerji verimliligini birinci yenilenebilir elektrik kaynaklarini ikinci ve yeni fosil yakitli enerji santrallerini en sona koyan yeni enerji kaynaklari icin bir yukleme siralamasi uyguladi Enerji tasarrufu ornegin davranis degisikligi yoluyla daha az enerji gerektiren bir hizmet elde etmek icin daha az enerji kullanmayi icerdiginden enerji verimliliginden daha genistir Verimlilik artisi olmayan koruma ornekleri bir odayi kisin daha az isitmak daha az araba kullanmak veya daha az aydinlik bir odada calismak olabilir Diger tanimlarda oldugu gibi verimli enerji kullanimi ve enerji tasarrufu arasindaki sinir bulanik olabilir ancak her ikisi de cevresel ve ekonomik acidan onemlidir Bu ozellikle eylemlerin fosil yakitlarin tasarrufuna yonelik oldugu durumdur Enerji kullaniminin azaltilmasi sera gazi emisyonlarinin azaltilmasi sorununa kilit bir cozum olarak gorulmektedir Uluslararasi Enerji Ajansi na gore binalarda endustriyel islemlerde ve tasimacilikta enerji verimliliginin artmasi 2050 de dunyanin enerji ihtiyacini ucte bir oraninda azaltabilir ve kuresel sera gazi emisyonlarinin kontrolune yardimci olabilir Talep tarafinda kaynaklari degistirme Talep tarafindaki yakit degisimi bir enerji servisine duyulan ihtiyaci karsilamak icin kullanilan yakit tipini degistirmeyi ifade eder Derin dekarbonizasyon hedeflerine ulasmak icin Kaliforniya ve Avrupa Birligi nde tartisilan 2050 hedefine gore 80 azalma gibi bircok birincil enerji degisikligine ihtiyac duyulmaktadir Sadece enerji verimliligi bu hedeflere ulasmak icin yeterli olmayabilir talep tarafinda kullanilan yakitlari degistirmek karbon salinimini azaltmaya yardimci olacaktir Kademeli olarak komur petrol ve nihayetinde dogal gazin binalarda mekan ve su isitmasi icin azaltilmasi gerekecektir Esdeger miktarda isi icin dogal gaz yakmak komur yakmaktan 45 daha az karbondioksit uretir Bunun olabilecegi cesitli yollar vardir ve farkli stratejiler muhtemelen farkli yerlerde anlamli olacaktir Bir gaz ocaginin sistem verimliligi dogal gaz enerji santrali ve elektrikli isi kombinasyonundan daha yuksek olabilir Ayni dogal gaz enerji santrali ve bir elektrik isi pompasi kombinasyonu en soguk iklimler haric hepsinde iletilen isi birimi basina daha dusuk emisyona sahiptir Bu isi pompalarinin cok verimli performans katsayisi nedeniyle mumkundur Bu yuzyilin basinda tum elektrigin 70 i fosil yakitlar tarafindan uretiliyordu ve karbon icermeyen kaynaklar sonunda uretim karisiminin yarisini olusturdugu zaman gaz veya yag firinlari ve su isiticilarini elektrikli olanlar ile degistirmenin cevresel yarari olacak Norvec Brezilya ve Quebec gibi bol miktarda hidroelektrik olan bolgelerde elektrikli isi ve elektrik ile su isitma yaygindir Talep tarafini fosil yakitlardan isitma icin elektrige gecirme ekonomisi yakitlara gore elektrik fiyatina ve ekipmanlarin nispi fiyatlarina bagli olacaktir EIA Yillik Enerji Gorunumu 2014 yerel gaz fiyatlarinin onumuzdeki on yillarda elektrifikasyonunu tesvik edecek sekilde elektrik fiyatlarindan daha hizli artacagini gostermektedir Elektrikli isitma yukleri ayrica icerisine katilabilecek esnek bir kaynak saglayabilir Termostatik olarak kontrol edilen yukler dogal enerji deposuna sahip olduklarindan isitmanin elektrifikasyonu degisken yenilenebilir kaynaklari sebekeye entegre etmek icin degerli bir kaynak saglayabilir Elektrifikasyon alternatifleri arasinda biyogaz veya diger yoluyla boru hatti gazinin dekarbonize edilmesi de bulunur Enerji ve Cevre Ekonomisi tarafindan yapilan 2015 arastirmasi boru hatti gazi dekarbonazisyonu icin elektrifikasyon ve enerji verimliligi hibrit yaklasiminin Guney Kaliforniya da yalnizca elektrifikasyon veya enerji verimliligi ile ayni maliyette karbon azaltma hedeflerini karsilayabilecegini gostermektedir Talep tarafi sebeke yonetimi Ruzgar enerjisi gibi surekli olmayan elektrik kaynaklarini genisletmek sebeke dalgalanmalarinin dengelenmesi ile ilgili buyuyen bir sorun yaratir Planlardan bazilari arasinda binalar icin pompalanmis depolama veya milyarlarca dolar maliyeti olan kitasal bulunuyor Bununla birlikte daha fazla enerji icin yapilasma yerine tuketici tarafindaki elektrik talebinin boyutunu ve zamanlamasini etkilemenin cesitli yollari vardir Daha kucuk bir elektrik sebekesinde azalan talepler icin tasarim yapmak sureksizlik elektrik kesintileri ve en yuksek talepler icin fazladan uretim ve aktarima sahip olmaktan daha verimli ve ekonomiktir Bu yeteneklere sahip olmak akilli sebeke nin ana amaclarindan biridir Kullanim suresi olcumu elektrik kullanicilarini en yuksek yuk tuketimini azaltmaya motive etmenin yaygin bir yoludur Mesela talebin tepe noktasi gectikten sonra geceleri bulasik ve camasir yikama elektrik maliyetlerini dusuruyor planlari elektrik sebekesinde stres algilandiginda cihazlarin pasif olarak kapatilmasini saglar Bu yontem termostatlarla cok iyi calisabilir Sebekedeki guc az bir miktar yetersiz kaldiginda sebekedeki yuku azaltan dusuk gucte bir sicaklik ayari otomatik olarak secilir Ornegin milyonlarca buzdolabi bulutlar gunes panellerini golgelediginde tuketimini azaltir Tuketicinin kredi hesaplamasini yapabilmesi icin akilli sayac olmasi gerekir cihazlar sebekeden her turlu mesaji alabilir Mesaj dinamik talebe benzer dusuk guc modunu kullanma talebi sebekedeki ani bir hata aninda tamamen kapanma ya da elektrik icin mevcut ve beklenen fiyatlar hakkindaki bildirimler olabilir Bu elektrikli otomobillerin gunun saatinden bagimsiz olarak en ucuza sarj olmasini saglayacaktir onerisi sebekeyi gecici olarak beslemek icin bir otomobilin akusunu veya yakit hucresini kullanir Alternatif enerji kaynaklari Yenilenebilir enerji Dunyada yenilenebilir enerjinin buyumesi yesil ve koyu mavi cizgilerle gosterilmektedir Cin de Dunyanin en buyuk hidroelektrik santrali olan 22 500 MW Uc Bogaz Baraji Oregon ABD eyaletinde 845 megawatt MW ruzgar ciftligidir her turbin etiketli 2 veya 2 5 MW elektrik jeneratorudur 150 MW lik da bulunan ticari enerji santralidir Andasol santrali gunes enerjisini depolamak icin erimis tuz tanklari kullanir boylece gunes gittikten sonra bile 7 5 saat boyunca elektrik uretmeye devam edebilir dis mekanda yemek pisirmek icin gunes isigini enerji kaynagi olarak kullanir Uluslararasi Enerji Ajansi acikladigina gore yenilenebilir enerji akislari gunes isigi ruzgar yagmur gelgitler bitki buyumesi ve gibi doga olaylarini icerir Yenilenebilir enerji surekli yenilenen dogal sureclerden elde edilir Cesitli formlarinda dogrudan gunesten ya da yerin derinliklerinde uretilen isidan kaynaklanir Tanimda gunes ruzgar okyanus hidroelektrik biyokutle jeotermal kaynaklardan uretilen elektrik ve isi ve yenilenebilir kaynaklardan turetilen biyoyakitlar ve hidrojen yer almaktadir Iklim degisikligi endiseleri ve karbon emisyonlarini azaltma ihtiyaci artan buyumeyi hizlandiriyor Dusuk karbonlu yenilenebilir enerji uc ana alanda geleneksel fosil yakitlarin yerini almaktadir ve 2011 yilinda dunya genelinde elektrik uretimi icerisinde yenilenebilir enerji kaynaklarinin payi dorduncu yil arka arkaya artarak 20 2 ye yukseldi 2014 raporuna gore yenilenebilir enerji kaynaklari kuresel enerji tuketimine 19 oraninda katkida bulundu Bu enerji tuketimi yanan biyokutleden elde edilen 9 isi enerjisi 4 biyokutle olmayan ruzgar 4 2 ve gunes jeotermal ve biyokutle termik santrallerinden elde edilen elektrik 2 olarak paylasildi beklenenden cok daha hizli buyudu Hukumetlerarasi Iklim Degisikligi Paneli IPCC toplam kuresel enerji talebinin cogunu karsilamak icin bir yenilenebilir enerji teknolojileri portfoyunu entegre etmenin birkac temel teknolojik sinirinin oldugunu soyledi Ulusal duzeyde dunyadaki en az 30 ulke halihazirda enerji arzinin 20 sinden fazlasina katkida bulunan yenilenebilir enerjiye sahiptir 2012 itibariyla yenilenebilir enerji kurulan yeni elektrik kapasitesinin neredeyse yarisini olusturuyor ve maliyetler dusmeye devam ediyor Kamu politikasi ve politik liderlik hareket sahasinin adil olmasini ve yenilenebilir enerji teknolojilerinin daha genis kabul gormesini saglamaya yardimci olur 2011 2011 itibariyla itibariyla 118 ulkenin kendi yenilenebilir enerji gelecekleri icin hedefleri var ve yenilenebilir enerjileri tesvik etmek icin genis capli kamu politikalari yururluge koydular Onde gelen yenilenebilir enerji sirketleri arasinda Vestas ve vardir kullanma tesviki kuresel isinma ve diger ekolojik ve ekonomik kaygilar tarafindan yaratilmistir tum yeni enerjiyi ruzgar enerjisi gunes enerjisi ve hidroelektrik ile 2030 a kadar uretmenin mumkun oldugunu ve mevcut enerji tedarik duzenlemelerinin 2050 yilina kadar tumuyle degistirilebilecegini soyluyor Yenilenebilir enerji planinin uygulanmasinin onundeki engellerin oncelikle teknolojik veya ekonomik degil sosyal ve politik oldugu gorulmektedir Jacobson ruzgarin gunesin ve su sisteminin enerji maliyetlerinin bugunun enerji maliyetlerine benzer olmasi gerektigini soyluyor IEA Uluslararasi Enerji Ajansi tarafindan yapilan 2011 projeksiyonuna gore gunes enerjisi jeneratorleri dunyanin elektriginin cogunu 50 yil icinde ureterek sera gazi emisyonlarini onemli olcude azaltabilir 100 yenilenebilir enerji yaklasiminin elestirmenleri ve i icerir Smil ve Hansen gunes ve ruzgar enerjisinin NIMBYizm ve altyapi eksikligi konusunda endise duyuyorlar Ekonomik analistler takiben yenilenebilir enerji ve icin pazar kazanci beklemektedir 2012 Birlik Devleti konsmasinda Baskan Barack Obama yenilenebilir enerjiye olan bagliligini yineledi ve 2012 yilinda kamu arazisinde 10 000 MW yenilenebilir enerji projesine izin verme konusundaki uzun suredir devam eden Icisleri Bakanligi taahhudunden bahsetti Kuresel olarak yenilenebilir enerji endustrilerinde tahminen 3 milyon dogrudan is var bunlarin yarisi biyoyakit endustrisinde Yenilenebilir enerji kaynaklarinin ekonomik bir sekilde kullanilmasi icin cok uygun olumlu cografya jeoloji ve havasi olan bazi ulkeler elektriginin cogunu jeotermal enerji dahil olmak uzere yenilenebilir kaynaklardan almaktadirlar Jeotermal enerji Izlanda yuzde 100 Hidroelektrik Brezilya yuzde 85 Avusturya yuzde 62 Yeni Zelanda 65 Isvec yuzde 54 Yenilenebilir enerji jeneratorleri bircok ulkede yayginlasmistir ve ruzgar enerjisi bazi bolgesel alanlarda onemli miktarda elektrik saglar ornegin ABD nin Iowa eyaletinde yuzde 14 Almanya nin kuzey eyaleti Schleswig Holstein da yuzde 40 ve Danimarka da yuzde 20 bircok ulkede ozellikle de su anda kuresel toplamin yuzde 70 ine 180 GWth sahip olan Cin de onemli ve buyuyen bir katki sagliyor Dunya genelinde toplam kurulu gunes enerjili su isitma sistemleri 70 milyondan fazla hanenin su isitma ihtiyacinin bir bolumunu karsilamaktadir Biyokutle nin isitma icin kullanimi da artmaya devam ediyor Isvec te ulusal biyokutle enerjisi kullanimi petrolun degerini asti Dogrudan da hizla buyuyor Etanol yakiti ve biyodizel gibi ulasim icin yenilenebilir 2006 dan beri Amerika Birlesik Devletleri nde petrol tuketiminde onemli bir dususe neden oldu 2009 yilinda dunya capinda uretilen 93 milyar litre biyoyakit dunyadaki benzin uretiminin yaklasik yuzde 5 ine esit olan yaklasik 68 milyar litre benzinin yerini aldi Bircok farkli biyoyakit nesli yani 1 2 3 ve 4 nesil biyoyakit olarak ayirt edilebilir Ilk nesil biyoyakitlar gida uretimi ile rekabet ederken sonraki nesillerde artik bu sorun yasanmadi Ayrica 1 nesil biyoyakitlar ayni zamanda daha sonraki nesil biyoyakitlarda artik bulunmayan hurma yagi ve soya yagi yagmur ormanlarinda ormansizlasmaya neden olan etmenler Brezilya Endonezya gibi yakitlari da icerir Dunyanin en buyuk gunes enerjisi santrallarindan bazilari CSP ve PV ikisi Kaliforniya da Nukleer enerji Fisyon enerjili cekirdegin yakininda uretilen Mavi isigi 2001 den bu yana nukleer ronesans terimi ve sera gazi emisyon sinirlarina uyulmasina iliskin yeni kaygilar nedeniyle endustrisinin canlanmasina atifta bulunmak icin kullanilmistir Bununla birlikte Mart 2011 de Japonya da Fukusima nukleer felaketi ve ilgili kesintiler nukleer gucun gelecegi konusunun bazi yorumcular arasinda sorgulanmasina yol acti Japonya nin Fukushima nukleer santrallerindeki krizin onde gelen enerji tuketen ulkelerin mevcut reaktorlerinin guvenligini gozden gecirmelerine ve dunyadaki planli genislemelerin hizi ve olcegi konusuna suphe ile bakilmasina yol actigini bildirdi Dunya Nukleer Birligi 2012 de nukleer elektrik uretiminin 1999 dan bu yana en dusuk duzeyde oldugunu bildirmistir Daha once yapilmis birkac uluslararasi arastirma ve degerlendirme diger teknolojiler portfoyunun bir parcasi olarak nukleer enerjinin sera gazi emisyonlarini azaltmada rol oynamaya devam edecegini ileri surdu Tarihsel olarak nukleer enerji kullaniminin 2013 itibariyla 64 giga ton atmosferik emisyonu engelledigi tahmin edilmektedir Nukleer enerjiyle ilgili kamu endiseleri guvenlik riskleri ve nukleer santrallerin cok pahali olmasidir Bu kaygilardan nukleer kazalar ve uzun omurlu radyoaktif yakitin atiklarin elden cikarilmasi muhtemelen dunya capinda en buyuk kamuoyu etkisini yaratti Genel olarak farkinda olunmasa da bu goze carpan kamusal kaygilardan her ikisi de mevcut tasarimlari deneysel olarak kanitlanmis erime korumasi gelecek ve geleneksel ve daha gelismis yakit atik isi isleminin kullanilmasi ile buyuk olcude azaltilmistir Ikinci geri donusum veya yeniden isleme bir toplum tarafindan uzun omurlu atigin azaltilmasina verilen farkli degerlerin seviyelerine bagli olarak cogu ulkede bir kereye mahsus kullanmanin genellikle daha ucuz oldugu dusunuldugu icin su anda yaygin degildir Ornegin Fransa da ABD ye kiyasla onemli miktarda yeniden isleme yapilir Nukleer enerji 2013 itibariyla dunya elektrik uretimindeki 10 6 lik bir paya sahiptir ve en buyuk dusuk karbonlu guc kaynagi olan hidroelektrikten hemen sonra gelir 400 den fazla reaktor 31 ulkede elektrik uretiyor Nukleer enerjiden kaynaklanan CO2 yasam dongusu degerlendirmesi emisyonlarini analiz eden Endustriyel Ekoloji Dergisi nde yayinlanan bir Yale Universitesi incelemesi soyledir Toplu LCA literaturu nukleer enerjiden kaynaklanan yasam dongusu sera gazi emisyonlarinin geleneksel fosil kaynaklardan kaynaklanan emisyonlarin yalnizca kucuk bir kismi ve yenilenebilir teknolojilerle karsilastirilabilir oldugunu gostermektedir Bazilari zenginlestirme yontemlerinin verimliliginde bir artis olmadan Uranyum cevheri derecesinde asiri potansiyel bir dususun sonucu olarak gelecekteki GHG nukleer enerji emisyonlarini cevreleyen belirsizlige dikkat cekmistir Gelecekteki kuresel nukleer gelismenin senaryo analizinde ortalama cevher derecesinin azalan bir kuresel tarafindan etkilenebilecegi icin kosullara bagli olarak medyan yasam dongulu nukleer enerji sera gazi emisyonlarinin 2050 yilina kadar 9 ile 110 g CO2 eq kWh arasinda olabilecegini belirledi Bu analizdeki son yuksek rakam senaryodaki cevher derecesi bircok linyit komur kullerindeki uranyum konsantrasyonundan daha dusuk oldugu icin makalenin yazarlari tarafindan cok saglam sayilmayan en kotu durum senaryosundan turetilmistir Bu gelecek analizleri oncelikle mevcut teknolojisi icin ekstrapolasyonlarla ilgilenmesine ragmen ayni makale ayni zamanda FBR ler Hizli Uretken Reaktorleri hakkindaki literaturu ozetlemektedir En yenisi BN 800 olan FBR lerden ikisi 2014 ten beri calisiyorlar ve bu reaktorler icin medyan yasam dongusu GHG emisyonlarinin mevcut hafif su reaktorleri LWR lere benzer veya daha dusuk oldugu ve uranyum cevherini az veya hic tuketmedigi ifade ediliyor 2014 raporlarinda enerji kaynaklarinin IPCC karsilastirmasi ozellikle albedo etkilerini iceren uretilen elektrik birimi basina kuresel isinma potansiyeli daha yaygin uretken olmayan hafif su reaktorleri icin Warner ve Heath Yale meta analizinden elde edilen medyan emisyon degerini yansitmaktadir bir CO2 esdeger 12 g CO2 eq kWh Bu deger sirasiyla 24 ve 230 g CO2 eq kWh olarak buyuk olcude daha fazla kuresel isinma katkisina yol acan hidroelektrik ve biyokutle gibi benzer dusuk karbon gucu temel yuk kaynaklari ile tum temel yuk guc kaynaklarinin en dusuk kuresel isinma katki durumudur 2014 yilinda Brookings Enstitusu enerji ve emisyon maliyet analizlerini yaptiktan sonra Dusuk ve Karbonsuz Elektrik Teknolojilerinin Net Yararlari ni yayinladi Rapora gore yeni nukleer hidroelektrik ve kombine cevrimli dogal gaz santrallerin net faydalari ruzgar veya gunes santrallerinin net faydalarindan cok daha agir basar ve en uygun maliyetli dusuk karbonlu enerji teknolojisi nukleer enerjidir Baskanlik kampanyasi sirasinda Barack Obama Nukleer enerji karbon disi elektrik uretimimizin 70 inden fazlasini temsil ediyor Bir secenek olarak nukleer enerjiyi elimine edersek agresif iklim hedeflerimize ulasmamiz mumkun degildir seklinde bir ifade kullanmistir 2015 yilinda Profesor ve meslektaslari tarafindan yapilan dunyanin elektrik sebekesinden fosil yakitlari tumuyle kaldirmak ile ilgili bir analiz Fransa ve Isvec te 1980 li yillarda bu iki ulkenin nukleer enerji gelistirme programlari sirasindaki fosil yakitlari nukleer enerji ile mutevazi ve kanitlanmis degistirme hizinda 10 yil icerisinde bu iki ulkenin elektrik sebekelerine bagli tum fosil yakitlari nukleer enerji ile degistirebildigini ve bu sonucun ayni zamanda en siki sera gazi etkilerini hafifletme hedeflerini bile karsilayacak duzeyde oldugunu belirledi Daha onceki benzer bir analizde Brook eger dunyadaki nukleer fisyon yapilandirma hizi bu iki ulkenin 1980 sonrasindaki on yillik yapilandirma hizina esit olsaydi 30 yil icerisinde ulasim ile ilgili sentetik yakitlar vs de dahil olmak uzere tum kuresel enerjinin yuzde 50 si uretilebilirdi Bu hicbir tarihsel emsali olmayan ve kisitlayici maliyeti nedeniyle hicbir zaman denenmemis ve gelecekte enerjiyi insanligin daha az kullanacagina dair icsel varsayimi olmasinin yani sira ruzgar dalga ve gunes projelerine ayrilmasi gereken cok daha buyuk arazi alani ile tamamen kavramsal bir calisma olan dunyasina tamamen tezat olusturur Brook un belirttigi gibi nukleer fisyondaki baslica sinirlamalar teknik ekonomik veya yakitla ilgili degil bunun yerine toplumsal kabul mali ve politik atalet ve dusuk karbonlu alternatifler ile ilgili karsi karsiya kalinan gercek dunyadaki kisitlamalarin yetersiz elestirel degerlendirmesi ile baglantilidir Nukleer enerji bir karbon vergisi programi bulunmayan ulkelerdeki fosil yakit enerji kaynaklari ile karsilastirildiginda rekabetci olmayabilir ve ayni guc ciktisina sahip fosil yakit tesisi ile karsilastirildiginda nukleer enerji santrallerinin kurulmasi daha uzun zaman alir Turlerinin ilk ornekleri Finlandiya ve Fransa da yapim asamasinda olan reaktorleri gecikti ve butceleri asildi Bununla birlikte deneyimlerden ogrenerek Cin de insaat halinde olan iki EPR reaktoru insaatlarindan birisi programa gore digeri ise programin ilerisinde devam etmektedir 2013 itibariyla IAEA ve na gore dunya capinda 15 ulkede yapim asamasinda 68 sivil nukleer guc reaktoru vardi Cin de bu nukleer reaktorlerden 2013 itibariyla daha fazlasinin insasi planlanmakla birlikte 29 adeti yapim asamasindadir ABD de reaktorlerinin neredeyse yarisinin lisanslari 60 yila cikarildi ve bir duzine daha insa etme dusunceleri ciddiyetini koruyor Guney Kore Hindistan ve Rusya da da insa edilmekte olan cok sayida yeni reaktor var En az 100 adet daha eski ve daha kucuk reaktor buyuk olasilikla onumuzdeki 10 15 yil suresi zarfinda bir bir kapatilacak Bu ancak ABD nin 104 nukleer reaktorunun omrunun 60 yila cikarilmasini saglamak icin ortaya cikarilan hesaba alinmadigi takdirde olasidir ABD reaktorlerinin neredeyse yarisinin lisanslari 2008 yili itibariyla 60 yila cikarildi Oysa yine 2008 yilinda ABD Kongresi nin Bilim ve Teknoloji Komitesi yeni nukleer santrallarin urettigi elektrigin fiyatinin gunes enerjisi haric butun diger dusuk karbonlu teknolojilerinkinden daha yuksek oldugunu hesaplamisti Tek istisna olan gunes enerjisinin fiyati da hizla dusmekteydi Iki yeni reaktoru 2013 itibariyla nde insa ediliyor Nukleer enerji hakkindaki kamuoyu ulkeler arasinda buyuk farkliliklar gostermektedir Gallup International 2011 tarafindan yapilan bir anket 47 ulkede kamuoyunu degerlendirdi Anket Japonya daki Fukushima nukleer santralinde kaza ya neden olan tsunami ve depremin ardindan yapildi 49 u nukleer enerji hakkinda olumlu goruslere sahip oldugunu 43 u ise olumsuz goruse sahip oldugunu belirtti Ipsos un 2011 yaptigi bir baska kuresel anket 24 ulkede kamuoyunu degerlendirdi Bu ankete katilanlar komur ve nukleer enerji yerine yenilenebilir enerji kaynaklarini acikca tercih ettiklerini gostermistir Ipsos 2012 gunes ve ruzgarin halk tarafindan nukleer enerji ve dogal gaza gore daha cevre dostu ve uzun vadede daha yasayabilir enerji kaynaklari olarak goruldugunu tespit etmistir Ancak gunes ve ruzgara nukleer enerji ve dogal gaza gore daha az guvenilir olarak bakildigi ortaya cikti 2012 yilinda Ingiltere de yapilan bir ankete katilanlarin 63 unun nukleer enerjiyi destekledigi ve 11 inin de nukleer enerjiye karsi oldugu tespit edildi Almanya da guclu duyarlilik Mart 2011 deki Fukusima I Nukleer Santrali kazalarini takiben calisan on yedi reaktorun sekizinin kalici olarak kapatilmasina neden oldu Nukleer fuzyon arastirmasi Uluslararasi Termonukleer Deneysel Reaktoru seklinde devam ediyor Fuzyon gucuyle calisan elektrik uretiminin baslangicta fisyon gucunun oldugu gibi kolayca ulasilabilir olduguna inaniliyordu Bununla birlikte surekli reaksiyonlar ve icin asiri gereksinimler projeksiyonlarin birkac on yil uzamasina neden olmustur 2010 yilinda ilk denemelerden 60 yildan fazla bir sure sonra bile ticari elektrik uretiminin 2050 den once gerceklesmesinin hala dusuk bir olasilik olduguna inaniliyordu Bu zorlu ticari saf fuzyon reaktoru DEMOnstration Enerji Santrali reaktorunde herhangi bir girisimde bulunmadan once ekonomik fuzyon fisyon hibrit reaktorler insa edilebilir Komur gaz yakit degisimi Hafifletme tekliflerinin cogu dogrudan belirtmek yerine kuresel fosil yakit uretiminde nihai bir dususu ima eder Ayrica kuresel fosil yakit uretiminde dogrudan kotalar onerildi Dogal gaz elektrik santrallerinde yakildiginda komurden cok daha az sera gazi yani CO2 ve metan CH4 yayar ancak bu yararin gaz sondaj sahalarinda ve tedarik zincirindeki diger noktalardaki metan sizintisi nedeniyle tamamen ortadan kalktigina dair kanitlar ortaya cikmaktadir Cevre Koruma Ajansi EPA ve Gaz Arastirma Enstitusu GRI tarafindan 1997 yilinda yapilan bir arastirma artan dogal gaz agirlikli olarak metan kullanimindan kaynaklanan karbondioksit saliniminin azaltilmasinin kacak ve emisyon gibi kaynaklardan muhtemel bir artis seviyesi ile sifirlanma ihtimalini arastirmaya calismistir Calisma artan dogal gaz kullanimindan kaynaklanan emisyonlardaki azalmanin artan metan emisyonlarinin zararli etkilerinden agir bastigina karar verdi Daha yakin zamanda yapilan hakemli calismalar bu calismanin bulgularina meydan okudu ve Ulusal Okyanus ve Atmosfer Idaresi NOAA arastirmacilari dogal gaz alanlarindan gelen yuksek metan CH4 kacagi oranlarini bulduklarini teyit ettiler Bir iklim arastirmasi bilimcisi Tom Wigley tarafindan yapilan bir 2011 arastirmasi fosil yakit yanmasindan kaynaklanan karbon dioksit CO2 emisyonlarinin enerji uretmek icin komur yerine dogal gaz kullanarak azaltilabilecegini ancak ek metan CH4 sizintilarinin iklim sistemindeki isi hapsolmasina katki koydugunu bu da komurden gaza gecise eslik eden CO2 isi hapsolmasindaki azalmayi sifirladigini tespit etti Calisma komur madenciligindeki metan sizintisina bakti kukurt dioksit ve karbonlu aerosol emisyonlarindaki degisiklikler nedeniyle radyasyon hapsolmasindaki degisikliklere ve komur ve gaz yakitli enerji uretimi arasindaki elektrik uretiminin verimliligindeki farkliliklara Sonucta bu faktorler azalan CO2 emisyonlardan dolayi isinmadaki azalmayi telafi etmekten daha fazladir Gaz komurun yerini aldiginda 0 lik bir kacak orani ile 2 050 ye kacak orani 10 kadar yuksek ise 2 140 a kadar ek isinma soz konusudur Bununla birlikte 21 yuzyilda kuresel ortalama sicakliga olan genel etkiler azdir Petron et al 2013 ve Alvarez et al 2012 gaz altyapisindan kacaklarin hafife alinmis olabilecegini tahmin ediyor Bu calismalar dogal gazin daha temiz bir yakit olarak kullanilmasinin supheli oldugunu gostermektedir 20 yillik dogal gaz teknik literaturunun 2014 tarihli bir meta arastirmasi metan emisyonlarinin surekli olarak hafife alindigini ancak 100 yillik bir olcekte komurden gaza yakit gecisinin iklim avantajlarinin dogal gaz kacaginin olumsuz etkilerinden daha buyuk oldugunu gostermektedir Isi pompasi Hava kaynakli isi pompasinin dis unitesi Isi pompasi bir isi kaynagindan isi yutagi adi verilen bir hedefe isi enerjisi saglayan bir cihazdir Isi pompalari termal enerjiyi soguk bir alandan emerek daha sicak bir alana birakarak kendiliginden olusan isi akisinin tersi yonunde hareket ettirmek uzere tasarlanmistir Bir isi pompasi enerjiyi isi kaynagindan isi yutagina aktarma islemini gerceklestirmek icin bir miktar harici guc kullanir Klimalar ve dondurucular isi pompalarinin bilinen ornekleri olsa da isi pompasi terimi daha geneldir ve alan isitma veya alan sogutma icin kullanilan bircok HVAC Isitma Havalandirma ve Iklimlendirme cihazi icin gecerlidir Isitma icin bir isi pompasi kullanildiginda bir klima veya buzdolabinin kullandigi ayni temel sogutma dongusunu kullanir ancak tersi yonde cevreye degil sartlandirilmis alana isi birakir Bu kullanimda isi pompalari genellikle daha soguk dis ortamdan veya yerden isi alir Isitma modunda isi pompalari elektrik gucu kullanimlarinda basit elektrik direncli isiticilara gore uc ila dort kat daha verimlidir Isi pompalarinin hanelerin sera gazi emisyonlarini piyasada bulunan diger tum teknolojilerden daha iyi azaltabilecek tek teknoloji oldugu sonucuna varilmistir 30 luk bir pazar payi ve potansiyel olarak temiz elektrik sayesinde isi pompalari kuresel CO2 emisyonlarini yillik 8 oraninda azaltabilir Toprak kaynakli isi pompalarinin kullanilmasi 2050 de Avrupa da birincil enerji talebinin yaklasik 60 ini ve Avrupa daki CO2 emisyonlarin 90 ini azaltabilir ve yenilenebilir enerjinin yuksek paylarinin kullanilmasini kolaylastirir Isi pompalarinda yenilenebilir enerji fazlasinin kullanilmasi kuresel isinmayi ve fosil yakit tukenmesini azaltmak icin en etkili evsel arac olarak kabul edilir Elektrik uretiminde kullanilan onemli miktarda fosil yakit ile elektrik sebekesinden talepler ayni zamanda sera gazi da uretir Dusuk karbonlu elektrigin yuksek bir payi olmadan evsel bir isi pompasi dogal gaz kullanmaktan daha fazla karbon emisyonu uretecektir Fosil yakitlarin ortadan kalkmasi karbon notr ve negatif yakitlar 3 500 4 000 cevre aktivisti iklim degisikligini sinirlandirmak icin Almanya da bir komur madenini engelliyor Fosil yakit karbon notr ve karbon negatif boru hatti ve gazlastirma ve gazdan siviya teknolojileri ile uretilen tasima yakitlari ile saf disi birakilabilir Fosil yakit baca gazi kaynakli karbondioksit karbon negatif yeniden agaclandirmaya izin veren plastik kereste uretmek icin kullanilabilir Yutaklar ve negatif emisyonlar Bir buyuyen bir orman gibi belirsiz bir sure boyunca karbon iceren bazi kimyasal bilesikleri biriktiren ve depolayan dogal veya yapay bir haznedir Negatif bir karbondioksit emisyonu ise karbondioksidin atmosferden kalici olarak uzaklastirilmasidir Ornekler dogrudan havadan yakalama ve yer altindaki jeolojik olusumlarda ve biyolojik komurde depolama gibi gelismis teknolojilerdir Bu surecler bazen yutak veya hafifletme varyasyonlari bazen de jeomuhendislik olarak kabul edilir Diger azaltma onlemleriyle birlikte ulasilmasi icin negatif karbon emisyonlariyla birlikte yutaklar cok onemli olarak kabul edilir Antarktika Iklim ve Ekosistemler Kooperatif Arastirma Merkezi ACE CRC insanligin yillik CO2 emisyonlarinin ucte birinin okyanuslar tarafindan absorbe edildigine dikkat cekiyor Ancak bu deniz yasami uzerinde potansiyel olarak onemli etkileri olan de yol acar Asitlesme kalsifiye eden organizmalarin kabuklarini olusturmada mevcut karbonat iyonlarinin seviyesini dusurur Bu organizmalar Guney Okyanus yemek aginin kurulmasina katkida bulunan plankton turlerini de icerir Bununla birlikte asitlenme balik solunumu larva gelisimi ve hem besinlerin hem de toksinlerin cozunurlugundeki degisiklikler gibi cok cesitli diger fizyolojik ve ekolojik surecleri etkileyebilir Deniz yosunu gibi bazi bitkiler oksijen uretir bunlar uretilip bir ucuncu nesil biyoyakit kaynagi olarak islev gorebilir bu nedenle de gecici olarak karbonu tutarlar Yeniden agaclandirma ormansizlasmadan kacinma ve agaclandirma nin yerli nufusa aktarilmasinin ormanlari verimli bir sekilde korudugu iddia edilmektedir Tom Crowther ve arkadaslarinin yaptigi bir arastirmaya gore 1 2 trilyon agac daha ekecek kadar yer var Bu miktardaki agac son 10 yildaki CO2 emisyonlarini sifirlar ve 160 milyar ton karbonu tutar Bu vizyon tarafindan yurutulmektedir ETH Zurih te yapilan arastirmaya gore tum dunyadaki bozulmus ormanlarin geri kazanilmasi toplamda yaklasik 205 milyar ton karbon yakalayabilirdi kuresel isinmayi 2 C nin altina dusurebilecek olan tum karbon salimlarinin yaklasik 2 3 u 2007 yilinda toplam sera gazi emisyonlarinin yaklasik yuzde 20 si 8 GTCO2 yil ormansizlasmadan kaynaklandi Kacinilacak ormansizlasmanin CO2 emisyonlarini 1 ton CO2 basina kayip tarimdan kaynaklanan 1 5 firsat maliyeti ile azalttigi tahmin edilmektedir Yeniden agaclandirma en az 1 GtCO2 yil tasarruf saglayabilir bu da tahmini olarak 5 15 tCO2 tutarindadir Agaclandirma daha once ormanin olmadigi bir yere yapilir bu tur agaclandirmalarin emisyonlari tek basina azaltmak icin sinirlayici olcude buyuk olmasi gerektigi tahmin ediliyor Toprak uzerindeki haklarin kamu alanindan binlerce yildir bagli olduklari ormanlari korumada bir menfaat sahibi olan yerli nufusuna aktarilmasinin ormanlari korumak icin uygun maliyetli bir strateji oldugu iddia edilmektedir Bu Hindistan Orman Haklari Yasasi gibi mevcut yasalarda belirtilen haklarin korunmasini da icerir Belki de gunumuzdeki en buyuk toprak reformu olan bu tur haklarin Cin de devredilmesinin ormanlarin kapladigi alani arttirdigi iddia edilir Arazinin kocaninin verilmesi ozellikle Brezilya Amazon larinda devlet tarafindan yonetilen dogal parklardan bile iki ya da uc kat daha az agac kesimi ile arazi acmaya neden oldugunu gostermistir Insanlari dislamak ve hatta korunan alanlardan gelen sakinleri tahliye etmek bazen de cevre gruplarinin lobi yapmasi sonucu yerel halkin daha sonra hayatta kalabilmek icin bolgedeki ham madde isleyen sirketlerde calismak uzere geri donduklerinden dolayi topragin daha fazla somurulmesine neden olmaktadir Artan yogun tarim ve kentlesme ile birlikte terk edilmis tarim arazileri miktarinda bir artis var Bazi tahminlere gore her yarim hektarlik bir orijinal kesimi icin orijinal ile ayni biyolojik cesitlilige sahip olmasalar ve orijinal ormanlar bu yeni ikincil ormanlardan 60 daha fazla karbon depolasa bile 20 hektardan fazla yeni buyuyor Science dergisindeki bir arastirmaya gore terk edilmis tarim arazilerinde buyumeyi tesvik etmek yillarca suren karbon salimlarini dengeleyebilir ETH Zurih Universitesi tarafindan yapilan arastirmada yeniden agaclandirmaya en uygun arazilerin Rusya Amerika Birlesik Devletleri ve Kanada da oldugu tahmin ediliyor Onlenmis collesme Yonetilmis otlatma yontemlerinin otlaklari eski haline getirebilecegi bu sayede atmosferik CO2 seviyelerinin onemli olcude azatilabilecegi iddia edilmektedir Otlak alanlarini restore etmek havadan CO2 yi bitki materyaline depolar Genellikle dolasmaya birakilmayan ciftlik hayvanlari otlari yer ve otlarin buyumesini en aza indirir Bununla birlikte tek basina birakilan otlaklar sonunda kendi tomurcuklarini kapsayacak sekilde buyuyerek fotosentezi onler ve olen bitki yerinde kalir Otlaklari restore etmek icin onerilen bir yontem bircok kucuk citlerle cevrili alan kullanir Suruler vahsi otlak hayvanlarini taklit etmek ve cimlerin en iyi sekilde yetismesini saglamak icin bir iki gunden sonra bir alandan digerine tasinir Ek olarak yaprak maddesinin bir kismi surudeki bir hayvan tarafindan tuketildiginde onceki miktarda kok madde miktarini koruyamayacagi icin karsilik gelen miktarda kok maddesi dokulur ve kaybedilen kok maddesinin cogu curuyup gider ve atmosfere karisir ancak karbonun bir kismi toprak tarafindan tutulur Dunyanin 3 5 milyar hektarlik tarim arazisindeki topraklarin karbon iceriginin 1 oraninda artirilmasinin yaklasik 12 yillik CO2 emisyonunu dengeleyecegi tahmin edilmektedir in bir parcasi olarak collesme konusunda buyuk surulerin sik sik suclanmasina karsin tarih oncesi topraklarin ayni buyuklukte veya daha buyuk suruleri barindirdigini ve ABD de surulerin cikarildigi bolgelerin hala collesmeye devam ettigini iddia eder Ek olarak su anda atmosfere salinan karbon miktarinin yaklasik iki kati karbon tutan kuresel isinma kaynakli permafrostun cozulmesi guclu bir sera gazi olan metani kacak iklim degisikligi adi verilen bir tepe noktasina yol acma endisesinin kaynagi giderek artan bir geri besleme dongusunde serbest birakir Boyle bir senaryonun onlenmesi icin onerilen bir yontem Pleistosen Park ta goruldugu gibi buyuk otcullari geri getirmekti Gezinmeleri calilari ortadan kaldirarak ve topragi soguk havaya maruz birakarak topragi daha serin tutar Karbon yakalama and depolama Komur yakitli bir tesisten kaynaklanan karbondioksit emisyonlarinin karasal ve jeolojik olarak saklanmasinin gosterimi Karbon tutma ve depolama CCS enerji santralleri gibi buyuk nokta kaynaklarindan karbondioksit CO2 yakalayarak ve ardindan atmosfere serbest birakmak yerine guvenli bir sekilde depolayarak uygulanan bir iklim degisikligini hafifletme yontemidir IPCC kuresel isinmayi durdurmanin maliyetinin CCS olmadan iki katina cikacagini tahmin ediyor Uluslararasi Enerji Ajansi CCS nin enerji uretimi ve endustrisindeki CO2 tasarruflari icin en onemli yeni teknoloji oldugunu soyledi Bir CCS komur santralinin calistirilmasi normal bir komur santraline gore 40 daha fazla enerji gerektirse de CCS potansiyel olarak tesis tarafindan yayilan tum karbonun yaklasik 90 ini yakalayabilir 1996 da calismaya baslayan Norvec olaganustu derecede yuksek CO2 seviyesine sahip dogal gaz uretiminden ceza almamak icin yilda yaklasik bir milyon ton CO2 depolar 2011 yili sonu itibariyla faaliyette olan veya yapim asamasinda olan 14 projenin toplaminin planlanan CO2 depolama kapasitesi yilda 33 milyon tonun uzerindedir Bu her yil alti milyondan fazla aractan kaynaklanan emisyonlarin atmosfere girmesini onlemeye buyuk olcude esdegerdir analizine gore ABD de 2017 de cevrimici olacak komurle calisan uretecegi elektrik birim watt basina simdiye kadar insa edilmis en pahali elektrik santralidir Gelistirilmis karbon mineralizasyonu Gelistirilmis karbon mineralizasyonu dogal karbon dongusu nun arttirilarak karbonun havadan kayaya mineralize edildigi karbonun havadan alinarak yuzeye verilmesidir projesi CCS projelerinde kacaklarla ilgili ortak kaygilarinin giderilmesini ele alacak sekilde elektrik santrallerinde karbon yakalama ve depolama CCS sistemleri ile beraber kullanilarak karbon dioksitin iki yil gibi kisa bir surede kayaya donusturulmesini saglar Bu proje bazalt kaya kullandi ancak olivin de ayrica umut vericiydi Jeomuhendislik Jeomuhendislik Olivier Sterck tarafindan hafifletme ve adaptasyona alternatif olarak ancak Gernot Wagner tarafindan iklim degisikligine tamamen ayri bir cevap olarak gorulmektedir Bir degerlendirmesinde Barker et al 2007 jeomuhendisligi bir tur hafifletme politikasi olarak tanimlamistir IPCC 2007 atmosfer den CO2 i almak icin gibi jeo muhendislik seceneklerinin buyuk olcude kanitlanmadigi sonucuna varmistir ve jeomuhendislik icin guvenilir maliyet tahminlerinin henuz yayinlanmadigina karar verildi Amerika Birlesik Devletleri Ulusal Bilimler Akademisi raporunun Sera Isinmasinin Politika Etkileri Etki Hafifletme Adaptasyon ve Bilimsel Taban 1992 jeomuhendisligi atmosferik kimyadaki degisikliklerin etkileriyle mucadele etmek veya karsi etki yaratmak icin cevresel olarak genis kapsamli muhendislik secenekleridir olarak tanimlamistir Iki soruya on cevap vermeye calismak icin cesitli secenekleri degerlendirdiler bu secenekler ise yarayabilir mi ve makul bir maliyetle yerine getirilebilir mi Ayrica ucuncu bir sorunun tartisilmasini tesvik etmeyi de istediler hangi olumsuz yan etkileri olabilir Asagidaki secenek turleri incelenmistir yeniden agaclandirma karbon dioksitin okyanus emilimini arttirma karbon tutma ve gunes isiginin bir miktar engellenmesi NAS Tasarlanan onlemler degerlendirilmeli ancak dogrudan etkiler ve potansiyel yan etkiler etik konular ve riskler hakkinda genis bir anlayis olmadan uygulanmamalidir dedi Temmuz 2011 de tarafindan jeomuhendislik uzerine bir rapor iklim muhendislik teknolojilerinin artik kuresel iklim degisikligine karsi uygulanabilir bir cevap sunmadigini belirtti Karbondioksit giderimi yerkurede ve atmosferde yansimadan kalan gunes isinlarinin etkisini radiative forcing veya climate forcing azaltmak icin kullanilir Karbonu yapay olarak yakalama ve depolamanin yani sira dogal sekestrasyon islemlerini arttirmanin cesitli yollari arastirilmaktadir Ana dogal surec bitkiler ve tek hucreli organizmalar tarafindan yapilan fotosentez dir bakiniz Yapay surecler cesitlilik gosterir ve bu sureclerin bazilarinin uzun vadeli etkileri konusunda endiseler dile getirilmistir ticari olarak uygulanabilir hale getirebilecek ucuz enerjinin ve karbonun icin uygun yerlerin mevcudiyeti dikkat cekicidir Bununla birlikte genel olarak karbondioksitin havadan yakalanmasinin ozellikle fosil yakitla calisan elektrik santralleri rafineriler vb gibi ana kaynaklardan yakalanma ve depolanmasina gore daha az ekonomik olacagi beklenir Karbon yakalama sistemli ABD oldugu gibi uretilen enerji maliyetleri onemli olcude artacaktir Bununla birlikte yakalanan CO2 Statoil ve Shell in planladigi gibi daha fazla ham petrol elde etmek icin kullanilabilir CO2 ticari seralarda da kullanilabilir ve bu da teknolojiyi baslatmak icin bir firsat verir Baca emisyonlarini yakalamak icin ozellikle de simdi operasyonlarini durdurmus olan alg kullanimi icin bazi girisimlerde bulunmustur Gunes radyasyonu yonetimi Gunes radyasyon yonetiminin temel amaci gunes isigini yansitmak ve boylece kuresel isinmayi azaltmaktir Stratosferik in etkisi yaratma kabiliyeti onlari projelerinde kullanmak icin olasi bir aday haline getirmistir CO2 olmayan sera gazlari CO2 hafifletme ile ilgili tek sera gazi degildir ve hukumetler insan faaliyetlerinden kaynaklanan diger sera gazi emisyonlarini duzenlemek icin harekete gecmistir Kyoto Protokolu altinda cogu gelismis ulke tarafindan kabul edilen emisyon sinirlari neredeyse tum antropojenik sera gazi emisyonlarini duzenlemektedir Bu gazlar CO2 metan CH4 azot oksit N2O hidroflorokarbonlar HFC perflorokarbonlar PFC ve SF6 Farkli antropojenik sera gazi atmosferik konsantrasyonlarinin stabilize edilmesi farkli fiziksel ozelliklerinin anlasilmasini gerektirir Stabilizasyon sera gazinin atmosfere ne kadar hizli eklendigine ve ne kadar hizli cikarildigina baglidir Cikarilma orani soz konusu GHG nin atmosferik omru ile olculur bir liste icin sera gazlari maddesine bakin Burada kullanim omru atmosferdeki olculen sera gazi miktarinin 37 sine dusmesi icin gereken sure olarak tanimlanmaktadir Metan yaklasik 12 yillik nispeten kisa bir atmosferik omre sahipken N2O in omru yaklasik 110 yildir Metan icin mevcut emisyon seviyelerinin yaklasik 30 unun altina dusurulmesi atmosferik konsantrasyonunda bir dengelemeye neden olurken N2O icin 50 den daha fazla bir emisyon azaltimi gerekli olacaktir Metan ozellikle kisa vadede yakalayabilecegi isi miktari acisindan karbondioksit den cok daha guclu bir sera gazidir Bir metan molekulunun yakilmasi bir adet karbondioksit molekulu olusturur bu da gazin bir yakit kaynagi olarak kullanilmasinin net bir faydasi olmadigini gosterir Ilk basta uretilen atik metan miktarini azaltmak ve bir yakit kaynagi olarak gaz kullanimindan kacinmak diger yollarla bosa harcanan metanin uretken kullanimina baska yaklasimlarda olabilecegi gibi daha yararli bir etkiye sahip olacaktir Onleme acisindan Avustralya da hayvancilik tarafindan ve gegirme yoluyla salinan metan in kayda deger kuresel isinma katkilarini azaltmak icin asilar gelistirilmektedir Hafifletme ile ilgili antropojenik sera gazlarinin bir baska fiziksel ozelligi gazlarin isiyi tutmadaki farkli yetenekleridir seklinde Bazi gazlar isiyi yakalamada digerlerinden daha etkilidir ornegin SF6 bir sera gazi olarak kilogram basina CO2 den 22 200 kat daha etkili bir sera gazidir Bu fiziksel ozellik icin bir olcum sekli GWP ve Kyoto Protokolunde kullanilmaktadir Bu amac icin tasarlanmamis olmasina ragmen muhtemelen iklim degisikligini hafifletme cabalarina fayda saglamistir Montreal Protokolu ayni zamanda sera gazi olan ozon tabakasini incelten maddelerin emisyonlarini basariyla dusuren uluslararasi bir anlasmadir Sektor bazindaEkonomik Sektor bazinda Kuresel EmisyonlarTesla Roadster 2008 egzoz borusu emisyonu yaymaz sarj basina 220 mi 350 km menzil icin lityum iyon akuler kullanir ve ayni zamanda 4 saniyenin altinda 0 100 km saat hiza ulasabilir Bisikletlerin otomobillere kiyasla neredeyse hic karbon ayak izi yoktur ve kanal tasimaciligi 21 yuzyilda belirli navlun turleri icin olumlu bir secenek olabilir Tasimacilik Tasimacilik emisyonlari dunya capindaki toplam emisyonun yaklasik 1 4 une neden olur ve ozellikle Kuzey Amerika ve Avustralya gibi gelismis ulkelerdeki etki acisindan daha da onemlidir Amerika Birlesik Devletleri ve Kanada gibi cogu zaman kisisel araba kullanan bircok ulke vatandasi sebep olduklari iklim degisikliklerinin yarisindan fazlasinin araba emisyonlarindan kaynaklandigini goruyor Otobus hafif rayli sistem metro vb ve uzun mesafeli demiryolu gibi toplu tasima secenekleri cogu durumda kisi mesafe basina kisisel bir otomobilden yirmi kattan daha az enerji kullanabilen yolcular icin en verimli motorlu ulasim aracidir elektrikli araclar ve karbon notr sentetik benzin ve jet yakiti gibi modern enerji tasarruflu teknolojiler petrol tuketimini arazi kullanim degisikliklerini ve karbondioksit emisyonlarini azaltmada yardimci olabilir Elektrikli trenlerin ve araclarin ulasimdaki kullanimiyla onlari dusuk karbonlu enerji ile calistirma ve daha az emisyon uretme firsati vardir Kentsel planlama Yayilmayi azaltmaya yonelik etkili kentsel planlama toplam seyahat mesafelerini VMT ve ulastirmadan kaynaklanan emisyonlari azaltmayi amaclamaktadir Kisisel otomobiller yolcu ulasiminda son derece verimsizken toplu ulasim ve bisikletler Insan ulasiminin en basit sekli olan yurumek gibi bircok kat daha verimlidir Bunlarin hepsi sehir planlamasi tarafindan tesvik edilmektedir ve sera gazi emisyonlarini azaltmanin etkili bir yoludur 1982 1997 yillari arasinda Amerika Birlesik Devletleri nde kentsel gelisim icin tuketilen toprak miktari yuzde 47 artarken ulke nufusu sadece yuzde 17 artti Verimsiz gelistirme uygulamalari altyapi maliyetlerini ve ayrica ulasim toplumsal hizmetler ve binalar icin gereken enerji miktarini arttirmistir Ayni zamanda giderek artan sayida vatandas ve hukumet yetkilisi arazi kullanim planlamasina daha akillica bir yaklasimi savunmaya basladi Bu uygulamalari arasinda kompakt yerleske gelisimi birden fazla ulasim secenegi karma arazi kullanimi ve yesil alani korumak icin uygulamalar yer aliyor Bu programlar cevresel ekonomik ve yasam kalitesi yararlari sunar ve ayrica enerji kullanimini ve sera gazi emisyonlarini azaltmaya da hizmet eder Yeni Sehircilik ve gibi yaklasimlar ozellikle ozel araclar tarafindan kat edilen mesafeleri azaltmayi toplu ulasim i tesvik etmeyi ve yurume ve bisikleti daha cekici secenekler haline getirmeyi hedefliyor Bu orta yogunluklu karma kullanimli planlama ve sehir merkezlerine ve yurume mesafesindeki konut yogunlugu ile saglanir Akilli buyume arazi kullanim politikalari enerji tuketiminde hem dogrudan hem de dolayli bir etkiye sahiptir Ornegin bir numarali petrol yakit kullanicisi olan ulasim enerjisi kullanimi daha kompakt ve karma kullanimli arazi gelistirme duzenleri sayesinde onemli olcude azaltilabilir ve buna da daha fazla otomotiv disi tasimacilik secimleri ile hizmet edilebilir Yapi tasarimi Konut kaynakli emisyonlar buyuktur ve devlet destekli enerji verimliligi programlari bir fark yaratabilir Amerika Birlesik Devletleri nde yuksek ogrenim kurumlari icin sera gazi emisyonlari oncelikle toplam bina alanina ve ikincil olarak iklime baglidir Iklim dikkate alinmazsa kampuslerde tuketilen enerjiden ve satin alinan elektrikten kaynaklanan yillik sera gazi emisyonlari asagidaki formulle tahmini olarak hesaplanabilir E aSb burada E Toplam tahmini sera gazi emisyonu a 0 001621 metrik ton of CO2 esdegeri ayak kare veya 0 0241 metrik ton of CO2 esdegeri metre kare ve b 1 1354 ve S Toplam Alan Burada b nin 1 den buyuk olmasi daha buyuk binalarin alan birimi basina dusen sera gazi emisyonunun daha fazla oldugu anlamina geliyor ile veya teknikleri kullanilarak yeni binalar insa edilebilir Mevcut binalar yalitim yuksek verimli cihazlar ozellikle ve firin dis pencere golgelikleri ve bina yon ve yerlestirme kullanilarak daha verimli hale getirilebilir ve gibi yenilenebilir isi kaynaklari salinan sera gazi miktarini azaltir Isitmak icin enerji acisindan daha verimli olan binalarin tasarlanmasina ek olarak kentsel alanlarin gelisiminde daha acik renkli daha yansitici malzemeler kullanilarak ornegin catilarin beyaza boyanmasiyla ve agac dikerek sogutma enerjisi acisindan daha verimli binalarin tasarlanmasi mumkundur Bu enerji tasarrufu saglar cunku binalari sogutur ve kentsel isi adasi etkisini azaltir boylece klima kullanimini azaltir Tarim Amerika Birlesik Devletleri nde topraklar tarimsal sera gazi emisyonlarinin yaklasik yarisini olustururken tarim ormancilik ve diger arazi kullanimi 24 unu olusturmaktadir FAO nun Hayvanciligin Uzun Golgesi Cevresel Sorunlar ve Secenekler adli raporuna gore kuresel olarak hayvancilik sera gazi emisyonlarinin yuzde 18 inden sorumludur ABD EPA topraklardan kaynaklanan azot oksit N2O emisyonlarini azaltabilecek toprak yonetimi uygulamalarinin gubre kullanimi sulama ve toprak islemeyi de icerdigini soyluyor Gubre yonetimi ve pirinc tarimi da gaz emisyonlari uretir Hayvanciliktan kaynaklanan sera gazi emisyonlarini azaltmak icin onemli azaltma secenekleri genetik seleksiyon immunizasyonu rumen islahi asetojenlerle metanojenik arkanin bastirilmasi metanotrofik bakterilerin rumen icine sokulmasi diyet modifikasyonu ve otlatma yonetimidir Bazi diyet degisiklikleri or ile gevis getiren hayvan ghg emisyonlarinin 99 una kadar bir azalmaya izin verir Diger secenekler arasinda sut ikameleri ve et benzerleri gibi gevis getirme gerektirmeyen alternatifler kullanilmasi da dahildir Gevis getirmeyen hayvanlar kumes hayvanlari vs cok daha az emisyon uretir Toprakta karbon sekestrasyonunu artiran yontemler geleneksel tarimdan ziyade organik tarimda daha yaygin olarak kullanilan topragi islememek atiklar ile malclama ortu bitkileri ile malclama ve icerir ABD tarim arazilerinin yalnizca 5 i su anda topragi islemeden ve atiklar ile malclama kullandigindan karbon sekestrasyonu icin buyuk bir potansiyel vardir Bir 2015 arastirmasi tarimin toprak karbonunu tuketebilecegini ve topragi yasami destekleyemez hale getirebilecegini bununla birlikte calisma ayni zamanda nin topraktaki karbonu koruyabildigini ve zaman icindeki hasari onarabilecegini gostermistir tarim uygulamalari Beyaz Saray tarafindan olarak kabul edilmistir Avrupa da mevcut 0 30 cm SOC toprak organik karbon tarimsal toprak stogunun tahmini 17 63 Gt idi Bir sonraki calismada yazarlar toprak organik karbonunu artirmak icin en iyi yonetim uygulamalarini tahmin etmislerdir ekilebilir alanlarin otlaklara donusumu saman katilimi azaltilmis toprak isleme azaltilmis toprak isleme ile birlestirilen saman katilimi gecici otlak kirpma sistemi ve ortu bitkileri Iklim degisikligini hafifleten tarim sekline denir Bunlarin baslicalari sunlardir korumaya yonelik toprak isleme cesitlilik rotasyon ortu bitkileri fiziksel rahatsizligi en aza indirgeme kimyasallarin kullanimini en aza indirme Topragin durumunu ve sonucta elde edilen verimi iyilestirme gibi baska faydalari vardir General Mills gibi buyuk tarim sirketlerinden bazilari ve bircok ciftlik bunu destekliyor Toplumsal kontroller Incelenmekte olan bir baska yontem ticareti yapilabilir ile karbonu yeni bir para birimi yapmaktir Fikir bireyleri karbon ayakizlerini yasama bicimleri ile azaltmaya tesvik ve motive edecek olmasi seklindedir Her vatandas seyahat etmek yiyecek almak ve islerini yapmak icin kullanabilecekleri yillik ucretsiz bir karbon kotasi alacaktir Bu kavrami kullanarak iki sorunun cozulebilecegi one surulmustur cevre kirliligi ve yoksulluk yasli emekliler daha iyi durumda olacaklar daha az hava yolu ile seyahat ettikleri icin yil sonunda kotalarini nakit olarak alabileceklerdir kaynak belirtilmeli Nufus Ulkeye gore nufus yogunlugu Cesitli orgutler kuresel isinmayi hafifletmenin bir araci olarak tesvik ediyor Onerilen onlemler arasinda aile planlamasi ve ureme sagligi bakimina ve bilgisine erisimin iyilestirilmesi dogumu tesvik eden politikalarin azaltilmasi nufusun surekli buyumesinin sonuclariyla ilgili halk egitimi ve kadinlarin egitime ve ekonomik firsatlara erisiminin iyilestirilmesi bulunmaktadir nda yayinlanan bir 2017 calismasina gore bir daha az cocuga sahip olmak ornegin araba kullanmamak ya da bitki bazli bir diyet yemek yerine sera gazi emisyonlari uzerinde cok daha onemli bir etkiye sahip olacaktir Nufus kontrolu cabalari bazi ulkelerde bu tur cabalarin dikkate alinmasina karsi bir tabunun olmasi nedeniyle engellenmektedir Ayrica cesitli dinler formlarinin bir kismina veya tamamina karsi Nufus buyuklugu farkli ulkelerde kuresel isinma uzerinde kisi basina farkli bir etkiye sahiptir cunku antropojenik sera gazlarinin kisi basina uretimi ulkeden ulkeye buyuk farkliliklar gostermektedir Maliyetler ve faydalarMaliyetler atmosferdeki sera gazi emisyonlari konsantrasyonunun 2050 yilina kadar maksimum 550 ppm CO2 duzeyine stabilize edilmesini onermektedir Incelemede toplam sera gazi emisyonlarinin 2007 seviyelerinin dortte ucune inmesi gerektigi tahmin ediliyor Inceleme ayrica bu kesintilerin maliyetinin yaklasik 1 lik bir ortalama tahminle toplam Dunya gayri safi hasilasinin GWP yuzde 1 0 ila 3 5 araliginda olacagini tahmin ediyor Stern sonradan tahminini 2 olarak revize etti Karsilastirmak gerekirse 2010 yilinda satin alma gucu paritesine gore PPP toplam GWP nin 74 5 trilyon USD oldugu tahmin ediliyor ve bu rakamin yuzde 2 si 1 5 trilyon USD e denk geliyor Inceleme bu maliyetlerin dusuk karbonlu teknolojilerin maliyetindeki surekli dususe bagli oldugunu vurgulamaktadir Etki hafifletme maliyetleri emisyonlarin nasil ve ne zaman azaltilacagina gore de degisecektir erken iyi planlanmis bir eylem maliyetleri en aza indirecektir Tek Dunya Iklim Modeli ne gore kuresel isinmayi 1 5 C nin altinda tutmak icin yilda yaklasik 1 7 trilyon dolarlik kuresel bir yatirim gerekli olacakti Tek Dunya Iklim Modeli tarafindan kullanilan yontem tehlikeli jeo muhendislik yontemlerine basvurmuyor Bu buyuk miktar olsa da Uluslararasi Para Fonu tarafindan yilda 5 trilyon ABD dolarindan fazla oldugu tahmin edilen halihazirda hukumetlerin sallantida olan fosil yakit endustrisine sagladiklari cok daha azdir Emisyonlari azaltmanin maliyetini tahmin etmenin bir yolu potansiyel teknoloji ve uretim degisikliklerinin muhtemel maliyetlerini goz onunde bulundurmaktir Politika yapicilar zaman icindeki olasi azaltmanin maliyetini ve miktarini degerlendirmek icin farkli yontemlerin marjinal azaltma maliyet degerlerini karsilastirabilirler Cesitli onlemlerin marjinal azaltma maliyetleri ulkelere sektorlere ve zamana gore farklilik gosterecektir Yararlar Toplam asiri hava olaylarinin maliyeti ve 1980 den 2011 e kadar ABD de maliyeti 1 milyar dolardan fazla olan olay sayisi Yohe et al 2007 surdurulebilirlik ve iklim degisikligi ile ilgili literaturu degerlendirdi Yuksek guven ile 2050 yilina kadar sera gazi GHG emisyonlarini 550 ppm de sinirlama cabalarinin gelismekte olan ulkelerde onemli derecede fayda saglayacagini one surduler Bunun ozellikle gelistirilmis adaptasyon uygulamalari ile birlestirildiginde gecerli olacagi bununla birlikte 2100 itibariyla yine de olacagi ve agresif hafifletme ve onemli olcude gelismis kullanildigi zaman bile gecerli olacagi yargisina varildi Paylasim Hafifletme ile ilgili faktorlerden biri hafifletme politikalarinin maliyet ve faydalarinin nasil paylasilacagidir Bu maliyet ve faydalarin nasil paylasilacagi konusunda bilimsel bir fikir birligi yoktur Toth et al 2001 Etki hafifletme politikalari baglaminda UNFCCC nin nihai hedefi atmosferdeki sera gazi konsantrasyonlarini tehlikeli iklim degisikligini onleyebilecek bir duzeyde sabitlemektir Rogner et al 2007 Sera gazi emisyonlari en azindan su an icin zenginligin onemli bir korelasyonudur Banuri et al 1996 s 91 92 Kisi basina dusen gelirle olculen zenginlik degisik ulkeler arasinda buyuk farkliliklar gosterir Sera gazi emisyonlarini iceren yoksullarin faaliyetleri genellikle katlanilabilir olcude soguktan korunmak icin isinmak gibi temel ihtiyaclarla iliskilidir Daha zengin ulkelerde emisyonlar araba merkezi isitma vb gibi seylerle iliskili olma egilimindedir Bu nedenle emisyonlarin azaltilmasi insan refahi uzerinde servet miktarina gore degisecek sekilde farkli etkiler yaratabilir Emisyon azaltma maliyetlerinin dagitilmasi Emisyon azaltma sorumlulugunun nasil dagitilacagina dair farkli onerilerde bulunuldu Banuri et al 1996 s 103 105 Esitlikcilik bu sistem sorunu her insanin ornegin atmosferi kirletmek gibi kuresel bir kaynakta esit haklara sahip oldugu bir sorun olarak yorumluyor Temel ihtiyaclar bu sistem asgari duzeyde seviyesine gore tanimlanmis temel ihtiyaclara gore tahsis edilmis emisyonlara sahip olacaktir Temel ihtiyaclarin uzerindeki tuketim ulkelerin daha fazla emisyon hakki satin almasini gerektirecektir Bu acidan bakildiginda gelismekte olan ulkelerin en azindan rejim disinda olduklari gibi emisyon kontrol rejimi altinda da iyi durumda olmalari gerekir Orantililik ve kirleten oder ilkesi Orantililik insanlarin koyduklarina orantili olarak almalari ve verdikleri zarara orantili olarak odemelerini savunan Aristotelescilik ilkesini yansitmaktadir Bunun kirleten oder ilkesi ile cesitli sekillerde yorumlanabilecek potansiyel bir iliskisi vardir Tarihi sorumluluklar bu emisyon haklarinin tahsis edilmesinin gecmis emisyon paternlerine dayanmasi gerektigini ileri surmektedir Su anda atmosferdeki sera gazi stoklarinin ucte ikisi gelismis ulkelerin gecmis eylemlerinden kaynaklanmaktadir Goldemberg et al 1996 s 29 Karsilastirilabilir yukler ve odeme kabiliyeti bu yaklasimla ulkeler karsilastirilabilir yukler ve azaltma maliyetlerini ustlenebilmelerine dayanarak emisyonlari azaltacaktir Yukleri degerlendirme yollari UNDP nin Insani Gelisme Endeksi gibi daha karmasik onlemlerin yani sira birey basina dusen parasal maliyetleri icerir Bu yaklasimla ulkeler emisyonlarini azaltmalarindan ne kadar yararlandiklari ile birlikte odeme kabiliyetlerine dayanarak emisyon azaltimlari uygulamaktadirlar Ozel teklifler Ad hoc Lashof 1992 ve Cline 1992 Referans alan Banuri et al 1996 s 106 ornegin tahsislerin kismen GSMH bazinda olmasinin emisyon azaltma yuklerini paylasmanin bir yolu olabilecegini onerir Bunun nedeni GSMH ve ekonomik faaliyetlerin kismen karbon emisyonlarina bagli olmasidir Kisi basina dusen esit sorumluluk bu azaltma maliyetlerini dagitmada en yaygin olarak belirtilen yontemdir ve esitlikcilik felsefesinden turetilmistir Banuri et al 1996 s 106 107 Bu yaklasim iki kategoriye ayrilabilir Birinci kategoride emisyonlar ulusal nufusa gore tahsis edilmektedir Ikinci kategoride emisyonlar gecmis birikimli emisyonlari dikkate almaya calisacak sekilde tahsis edilir Statuko Bu yaklasimla tarihsel emisyonlar goz ardi edilir ve mevcut emisyon seviyeleri statuko salinim hakki olarak kabul edilir Banuri et al 1996 s 107 Bu yaklasim icin bir benzetme ortak sinirli bir kaynak olan balikcilik ile yapilabilir Benzetme tukenebilir dogal kaynak olarak gorulebilecek atmosfer ile olacaktir Goldemberg et al 1996 s 27 Uluslararasi hukukta bir devlet baska bir devletin balikcilik kaynaklarini uzun zamandir kullanildigini kabul etmistir Diger devlet ekonomisinin bir kisminin bu kaynaga bagli oldugu da soz konusu devlet tarafindan kabul edilmistir Hukumet ve hukumetler arasi eylem Sera gazi emisyonlarini azaltmak cok sayida insanin en azindan iklim degisikligi bilimini kabul etmelerini gerektirir Gelecekteki nesillerin daha az sikinti cekmesi icin ve uzaklarda yasayan insanlarin ihtiyaclarini goz onunde bulunduracak sekilde bugun fedakarlik yapmalarini gerektiriyor Hem gelismekte olan hem de gelismis bircok ulke daha temiz teknolojiler kullanmayi hedeflemektedir Dunya Bankasi 2010 s 192 Bu teknolojilerin kullanilmasi iklim degisikligini hafifletmeye yardimci olur ve CO2 emisyonlarinda onemli dususlere neden olabilir Politikalar arasinda emisyon azaltma hedefleri yenilenebilir enerji kullanimi ve enerji verimliliginin arttirilmasi bulunmaktadir Iklim degisikliginin sonuclarinin altyapilarin zayif oldugu ve az sayida sosyal hizmetin bulundugu fakir ulkelerde daha zararli oldugu iddia edilir kuresel mustereklerin orantisiz kullanimini azaltmak icin yururluge konulan zengin ulke politikalarini analiz etmeye yonelik bir girisimdir Ulkeler sera gazi emisyonlari dusuruyorsa gaz vergileri yuksekse balikcilik endustrisini subvanse etmiyorlarsa kisi basina dusuk fosil yakit oranina sahiplerse ve yasadisi olarak kesilmis tropik kereste ithalatini kontrol ediyorlarsa iyi durumdadirlar Kyoto Protokolu ve Paris Anlasmasi Iklim degisikligiyle mucadele konusundaki ana uluslararasi anlasma Kyoto Protokolu dur yerine Paris Anlasmasi gecti Kyoto Protokolu 11 Aralik 1997 tarihinde Japonya nin Kyoto kentinde kabul edildi ve 16 Subat 2005 te yururluge girdi Kyoto Protokolu Birlesmis Milletler Iklim Degisikligi Cerceve Sozlesmesi nde UNFCCC yapilan bir degisikliktir Bu protokolu onaylayan ulkeler karbondioksit emisyonlarini ve diger bes sera gazi emisyonunu azaltmayi veya bu gazlarin emisyonlarini surdurur veya arttirirlarsa emisyon ticareti yapmayi taahhut etmislerdir Kyoto raporlari icin hukumetler ilgili ulkelerin ormanlarinin mevcut durumunu ve devam eden surecleri beyan etmek zorundadir Sicaklik hedefleri Sagdaki grafik UNFCCC nin kuresel teknoloji merkezi olmayan cozumler ve tuketim degisikligi olarak adlandirilan 2 C hedefine ulasmak icin uc yol gosteriyor Her yol cesitli onlemlerin ornegin iyilestirilmis enerji verimliligi yenilenebilir enerji kullaniminin arttirilmasi emisyon azaltmalarina nasil katkida bulunabilecegini gostermektedir Image credit PBL Iklim degisikligini hafifletme calismalari bazen belirli bir sicaklik sinirini koruma hedefine dayanmaktadir Onerilen hedeflerden biri gelecekteki kuresel ortalama sicaklik kuresel isinma artisinin sanayi oncesi seviyeye gore 2 C nin altina sinirlanmasidir 2 C hedefi Birlesmis Milletler Iklim Degisikligi Cerceve Sozlesmesi nin taraflarinca 2010 yilinda kabul edilmistir Dunyanin cogu ulkesi UNFCCC nin Taraflarindandir Hedef 1996 yilinda Avrupa Birligi Konseyi tarafindan kabul edilmistir 2 C nin Uygulanabilirligi Sicakliklar sanayi oncesi seviyeye kiyasla 0 8 C artti ve buna ek olarak 0 5 0 7 C artisin kacinilmaz olacagi kabul ediliyor 2 C artisi tipik olarak hacme gore 400 500 ppm karbon dioksit esdeger konsantrasyonlu iklim modellerinde bulunur mevcut Ocak 2015 karbondioksit seviyesi zaten hacimce 400 ppm dir ve yillik olarak 1 3 ppm de artmaktadir Bu nedenle ihtimali yuksek olan 2 C hedefinin asilmasini onlemek icin CO2 seviyelerinin cok yakinda stabilize edilmesi gerekir Bu bugune kadar yururlukte olan mevcut programlara dayanarak genellikle olasi sayilmaz Degisimin onemi dunya ekonomik enerji verimliliginin dunya ekonomik buyume oraninin ancak yarisinda arttigi gercegiyle gosterilmektedir Literaturdeki gorusler Uzmanlar arasinda 2 C hedefinin gerceklestirilip gerceklestirilemeyecegi konusunda anlasmazlik vardir Ornegin Anderson ve Bows 2011 a gore hedefe ulasma sansi cok azdir veya hic yoktur Ote yandan Alcamo et al 2013 e gore UNFCCC taraflarinin kabul ettikleri politikalar 2 veya 1 5 C lik bir hedefi karsilayamayacak kadar zayiftir Bununla birlikte derhal daha siki azaltma politikalari kabul edilirse bu hedeflere ulasilabilir Maliyet acisindan etkili 2 C senaryolari yillik kuresel sera gazi emisyonlarinin 2020 den once zirve yapmasini ve daha buyuk dususler gostererek 2050 de 1990 lara gore 41 lik bir dususe yol acmasini ongormektedir Diger hedefler Bilimsel analiz iklim degisikliginin etkileri ve sera gazi emisyonlarinin azaltilmasi gibi ilgili politikalar hakkinda bilgi saglayabilir Ancak hangi politikalarin en iyisi olduguna karar vermek deger yargilarini gerektirir Ornegin kuresel isinmanin Sanayi Devrimi oncesi seviyelere gore 1 C ile sinirlandirilmasi 2 C sinirina gore iklim degisikligi zararlarinin daha fazla azaltilmasina yardimci olabilir Bununla birlikte 1 C lik bir limit 2 C lik bir limitin elde edilmesinden daha maliyetli olabilir Bazi analistlere gore 2 C koruma siniri hafifletmenin gereken derece ve zamanlamasina uygun degildir Ote yandan bazi ekonomik calismalar daha mutevazi azaltma politikalari onermektedir Ornegin Nordhaus 2010 tarafindan onerilen emisyon azaltimlari Sanayi Devrimi oncesi seviyelere gore yaklasik 3 C civarinda kuresel isinmaya 2100 yilinda neden olabilir 1 5 C Resmi uzun vadeli hedef 2015 yilinda iki resmi UNFCCC bilim uzmani organi bazi bolgelerde ve hassas ekosistemlerde 1 5 C nin uzerinde isinma icin bile yuksek risklerin ongoruldugu sonucuna vardi Bu uzmanlik pozisyonu en yoksul ulkelerin ve Pasifik teki ada uluslarinin guclu diplomatik sesleri ile birlikte Paris Konferansi 2015 in mevcut 2 C hedefinin uzerine bu 1 5 C lik uzun vadeli hedefi belirlemesine yol acan itici guc oldu Kullanim degisikliklerini tesvik etmek Vatandaslar iklim eylemi icin de Emisyon vergisi Sera gazi emisyonlari uzerindeki emisyon vergisi emisyonu olanlarin atmosfere salinan her ton sera gazi icin bir ucret veya vergi odemesini gerektirir OECD ulkelerindeki sera gazi emisyonlari icin etkileri olan cevresel olarak ilgili vergilerin cogu dogrudan CO2 emisyonlarindan ziyade enerji urunleri ve motorlu tasitlara uygulanmaktadir Bu nedenle tarim sektoru guclu sera gazlari yani metan ureten gibi nakliye disi sektorler tipik olarak vergilendirilmeden birakilmaktadir Ayrica emisyon vergilerinin geliri her zaman emisyonlari dogrudan dengelemek icin kullanilmamaktadir Emisyon vergileri hem dusuk maliyetli hem de cevresel olarak etkili olabilir Emisyon vergilerindeki zorluklar arasinda potansiyel olarak populer olmayislari ve belirli bir emisyon azaltma seviyesini garanti edemedikleri gercegi yer aliyor Emisyon vergileri veya enerji vergileri de genellikle orantisiz bir sekilde dusuk gelirli siniflara dusmektedir Gelismekte olan ulkelerde cok cesitli kaynaklardan emisyon ucretlerinin toplanmasi icin kurumlar yeterince gelismemis olabilir Subvansiyonlar a gore beklenen sel felaketi maliyetleri ile dengeli bir subvansiyon programi 2030 yilina kadar 100 yenilenebilir guce donusum icin masraflari karsilayabilir Jacobson ve meslektasi Mark Delucchi 2020 de guc uretme ve aktarma maliyetinin ruzgar icin kilovat saati 4 sentten 2007 dolari bazinda daha az dalga ve hidroelektrik icin 4 sent jeotermal icin 4 ila 7 sent arasi ve gunes fosil ve nukleer enerji icin kilovat saat basina 8 sent olacagini one suruyor Yatirim Yenilenebilir enerjinin kullanimini tesvik etmenin ve surdurulebilirligi ve cevre korumanin surdurulmesini saglayan dolayli bir yontem de bu alanda ulusal ve uluslararasi yatirim alaninda da halihazirda yapildigi uzere yasal yollarla yatirim yapilmasini saglamaktir Karbon emisyon ticareti Kyoto Protokolu dahilinde karbondioksit emisyonlari ticareti icin bir yaratilmasiyla Londra finansal piyasalarinin bu potansiyel olarak kazancli is icin merkez olmasi muhtemeldir New York ve Chicago borsalari ABD Kyoto yu reddetigi surece beklenenden daha dusuk bir islem hacmine sahip olabilir Ancak emisyon ticareti fosil yakitlardan vazgecilmesini geciktirebilir Kuzeydogu Amerika Birlesik Devletleri nde basarili bir emisyon sinirlamasi ve ticaret programi bu cozum icin potansiyel oldugunu gostermistir AB ETS dunyadaki en buyuk cok uluslu sera gazi emisyonlari ticaret programidir 1 Ocak 2005 tarihinde faaliyete gecmistir ve Avrupa Birligi uyesi 28 ulkenin tumu yilda 35 milyar Euro 43 milyar ABD Dolari olarak tahmin edilen karbondioksit emisyon izinlerinde yeni bir pazar olusturan plana katilmistir ilk gonullu emisyon piyasasiydi ve Chicago yu yakinda Asya nin ilk pazari takip edecek 2004 yilinda 2003 yilina gore 78 Mt CO2e 38 artisla toplam 107 milyon mt karbondioksit esdegeri takas edilmistir Ocak 2005 te Dunya Ekonomik Forumu nda olusturulan yirmi uc cok uluslu sirket in uye oldugu bir is grubu nda bir araya geldi Grup Ford Toyota British Airways ve BP yi icerir 9 Haziran 2005 tarihinde Grup iklim degisikligi konusunda harekete gecmenin gerekli oldugunu belirten ve pazar tabanli cozumlerin yardimci olabilecegini iddia eden bir bildiri yayinladi Hukumetleri tum buyuk sera gazi ureticilerini de icerecek olan uzun vadeli politika cercevesi yoluyla net seffaf ve tutarli fiyat sinyalleri olusturmaya cagirdi dokuz Kuzeydogu ve Orta Atlantik Amerikan eyaleti tarafindan olusturulan bir karbon alim satim planidir Connecticut Delaware Maine Massachusetts New Hampshire New Jersey New York Rhode Island ve Vermont Program Nisan 2005 e kadar gelistirilecekti ancak henuz tamamlanmamistir Uygulama Uygulama iklim degisikligini hafifletme stratejileri ve hedeflerini yururluge koyar Bunlar uluslararasi kuruluslar tarafindan belirlenen hedefler veya bireyler veya kurumlar tarafindan gonullu eylemler olabilir Bu cevresel yonetisimin en onemli pahali ve en az cekici olan yanidir Finansman Uygulama icin finansman kaynaklari gerekir ancak cogu zaman kimin ve hangi kosullarda fon saglamasi gerektigi konusunda anlasmazliklarla golgelenir Finansman eksikligi iklim degisikliginin gelismesini ve uygulanmasini finanse edecek resmi duzenlemeler olmadigindan basarili stratejilere engel teskil edebilir Finansman genellikle uluslar ulus gruplari ve gittikce artan sekilde STK lar ve ozel kaynaklar tarafindan saglanmaktadir Bu fonlar genellikle Kuresel Cevre Kurulusu GEF araciligiyla yonlendirilmektedir Bu kuresel cevre sorunlariyla ugrasmak uzere tasarlanmis olan Dunya Bankasi ndaki bir cevresel finansman mekanizmasidir GEF aslen dort ana alanla bas etmek icin tasarlandi biyolojik cesitlilik iklim degisikligi uluslararasi sular ve ozon tabakasinin incelmesi ve bunlara daha sonra arazi bozulmasi ve eklenmistir GEF hukumetler tarafindan onaylanan ve GEF in uygulayici kuruluslarindan biri tarafindan denetlenen kuresel cevresel faydalarin elde edilecegine karar verilen projeleri finanse etmektedir Problemler Mevcut gorunen uygulama eksikligi ile sonuclanan cok sayida sorun vardir Uygulamanin onundeki ana engellerin belirsizlik parcalanma kurumsal gecersizlik politikalarin ve politikacilarin kisa sureli ufku ve motivasyon ve uyum saglama istegi eksiklikleri oldugu one suruldu Bircok iklimsel surec arasindaki iliskiler tam olarak anlasilmadiklari ve uygulamaya engel teskil ettigi icin buyuk belirsizlik seviyelerine neden olabilir Iklim degisikligi ile ilgili veriler cok sayida oyuncu arasinda paylasildiginda veriler cok daginik icerige ozgu ve erisimi zor olabilir ve bu da sorunu kucuk parcalara bolmeyi bir engel haline getirir Kurumsal gecersizlik politika sureclerinin gerceklesmesi icin yaygin olarak kabul edilen kurallarin ve normlarin bulunmamasi ve takiben politika islemlerinin mesruiyetinin ve etkinliginin sorgulanmasidir Politikalarin ve politikacilarin kisa sureli ufku iklim degisikligi politikalarinin toplumsal olarak tercih edilen toplumsal meseleler lehine uygulanmadigi anlamina gelir Kararlarin alinmasini engelleyecek veya erteleyecek siyasi eylem illuzyonunu surdurmek icin sik sik aciklamalar yapilir Emisyon siniri ve ticaret gibi uluslararasi hukumetlerin isbirligini iceren bir sistemle ortaya cikan sorunlar kurallarin bir genel uygulayici kurumun aksine bircok kucuk otorite bolumunu tarafindan uygulandigi polisentrik bir yaklasimla potansiyel olarak gelistirilebilir Fotovoltaik ve plug in hibrit gibi vazgecilmez dekarbonizasyon teknolojilerinde metal gereksinimi ve veya bulunabilirligi ile ilgili endiseler de engel olarak ifade edilmistir Olusumlar Gorunen bir olusum eksikligine ragmen uygulamanin kaniti uluslararasi olarak yavas yavas ortaya cikmaktadir Buna bazi ornekler Ulusal Uyum icin Eylem Programlarinin NAPA ve ortak uygulamalarin baslatilmasidir Gelismekte olan bircok ulke adaptasyon ihtiyaclarini onceliklendiren cerceveler olan NAPA lar hazirlamistir Bunlarin cogunun uygulanmasi GEF kurumlari tarafindan desteklenmektedir Pek cok gelismis ulke ozellikle devlet ve yerel yonetim olceginde birinci nesil kurumsal uyum planlarini uygulamaktadir Ayrica hedeflere ulasilmasi icin uygun maliyetli bir yol olarak onerildiginden UNFCCC tarafindan ulkeler arasinda ortak uygulamaya yonelik bir baski olmustur Bolgesel politikalar Dunyada emisyon ticareti ve karbon vergileri 2019 Karbon uygulaniyor veya programlandi Karbon vergisi uygulaniyor veya programlandi Karbon veya karbon vergisi uygulamasi degerlendiriliyorAmerika Birlesik Devletleri nin azaltilmasina yonelik cabalar Energy Star ve gibi programlarla verimliligi tesvik eden icermektedir 12 Kasim 1998 de Baskan Yardimcisi Al Gore Kyoto Protokolunu sembolik olarak imzaladi ancak gelismekte olan ulkelerin katiliminin Amerika Birlesik Devletleri Senatosu onayina sunulmadan once gerekli oldugunu belirtti Kongre tarafindan elde edilen e postalara gore 2007 yilinda Ulastirma Bakanligi Sekreteri Mary Peters Beyaz Saray onayi ile valileri ve onlarca Temsilciler Meclisi uyesini ulkedeki sera gazi uzerindeki ilk sinirlama olan Kaliforniya nin girisimini engellemeye cagirdi hepsi kuresel isinmayi ele almak icin birlikte calisan yaklasik yirmi federal kurum ve ABD Kabine Daireleri grubudur ABD Temsilciler Meclisinin Gozetim ve Hukumet Reform Komitesine iliskin Kaygili Bilim Insanlari Derneginin ifadesine gore George W Bush yonetimi kuresel isinma tartismalarinin azaltilmasi icin Amerikali biliminsanlarina baski yapti Bush yonetimi bilim insanlarini kuresel isinma konusundaki yazilarini Bush yonetiminin supheciligine uyacak sekilde bazi durumlarda eski bir petrol endustrisi lobi faaliyetcisinin emriyle uyarlamalari icin baski yapmaya zorluyordu Katilimcilarin neredeyse yarisi iklim degisikligi kuresel isinma ya da benzeri terimleri cesitli iletisimden kaldirmaya yonelik baskilari algilamis ya da kisisel olarak deneyimlemistir Benzer sekilde kidemli memurlarinin ifadesine gore Beyaz Saray ABD yasalarina uygun olarak Amerikali bilim insanlari tarafindan uretilen Iklim Degisikligi ve Degisimin Potansiyel Sonuclarinin Ulusal Degerlendirmesi raporunun uzerini kapatmaya calisti Bazi Amerikali bilim insanlari kuresel isinmanin oldugundan daha onemsiz gosterilmesi icin Beyaz Saray in yaptigi baskiya boyun egmek yerine islerini biraktilar Onemli bir federal eylemin yoklugunda eyalet hukumetleri Kuzeydogu daki ve Kaliforniya daki gibi emisyon kontrol yasalarini kabul etmistir 2019 da Minnesota da yeni bir iklim degisikligi tasarisi getirildi Cin 2019 a gelindiginde Cin iklim degisikligiyle mucadele icin 100 den fazla politika uygulamaktadir Cin Paris Anlasmasi nda emisyonunun 2030 yilinda dusmeye baslayacagini ancak muhtemelen 2026 da bile gerceklesebilecegini soyledi Bu Cin i konuyla ilgili lider olarak konumlandirabilir cunku nun en buyuk yayicisidir bu yuzden onlari gercekten azaltirsa onemi cok buyuk olacaktir Avrupa Birligi Nisan 2019 da Ispanya Sosyalist Partisi Ispanya daki secimlerde en fazla sayida sandalye aldi Parti kendisini nin bir parcasi olarak ilan etti ve sunu onerdi yuzyilin ortalarina kadar emisyonlarin 1990 lar seviyesinin yuzde 90 altina inecek oraninda azaltilmasi ve ulkenin butun enerjisinin ayni zaman cizelgesi boyunca yenilenebilir enerji kaynaklarindan uretilmesi 2030 yilina kadar enerjinin yuzde 74 u yenilenebilir kaynaklardan elde edilecek sekilde Tasari ulke capinda petrol aramayi yasaklayacak fosil yakit subvansiyonlarini ve fosil yakitlara yapilan devlet yatirimlarini ortadan kaldiracak ve 2040 yilina kadar karbon yayici araclarin kayit ve satisini yasaklamak amaciyla fosil yakitli araclardan vazgececekti 2050 yilina kadar Avrupa Birliginde sifir karbon ekonomisine ulasma onerileri 2018 2019 da onerildi Onu destekleyen ulkeler Belcika Fransa Ispanya Hollanda Danimarka Luksemburg Portekiz Letonya Slovenya Finlandiya Buyuk Britanya Italya Asil engel bu durum hakkinda henuz karar vermemis olan Almanya ve durumu belirsiz olan bircok Dogu Avrupa ulkesidir Bulgaristan Hirvatistan Cekya ve Polonya iklim degisikligine karsi en savunmasiz olmalarina ragmen henuz destek karari almadilar 2018 yilinda surdurulebilir yatirimlara dogru sermaye akisini yeniden yonlendirmek ve cevresel ve sosyal sorunlardan kaynaklanan finansal riskleri yonetmek icin Surdurulebilir Eylem Plani yayimlandi 2019 da Avrupa Komisyonu cevre dostu bir yatirimin tanimlanmasina yardimci olan kilavuzlari kabul etti Kilavuzlar isletmelerin AB nin 6 cevresel hedefine yaptiklari katkilara dayanarak nasil yesil olarak nitelendirilebilecegi ile ilgili parametreleri belirler Kilavuzlar komur ve nukleer enerji icermez ve 2030 hedeflerini desteklemektedir Nihai enerji tuketiminde yenilenebilir enerji oraninin en az ucte bir olmasi normal isletme senaryolarina kiyasla ucte bir enerji tasarrufu sera gazi emisyonlarinda ise 1990 seviyelerine kiyasla 40 lik bir azalma Gelismekte olan ulkeler Ekonomik kalkinma ile karbon emisyonlarini hafifletme isini bir araya getirmek icin gelismekte olan ulkeler hem finansal hem de teknik olarak ozel destege ihtiyac duyuyor Bunu basarmanin araclarindan biri Kyoto Protokolu nun dir CDM Dunya Bankasi nin Prototip Karbon Fonu CDM icinde faaliyet gosteren bir Bununla birlikte onemli bir tartisma konusu iklim degisikligi azaltma ile dogrudan ilgili olmayan yurtdisi kalkinma yardimlarinin iklim degisikligi azaltma icin saglanan fonlardan nasil etkilendigidir UNFCC nin nin sonuclarindan biri gelismis ulkelerin 2010 2012 yillari arasinda 30 milyon ABD Dolari tutarinda yeni ve ek kaynak saglama sozu verdikleri idi Bununla birlikte ilave taniminin tam olarak ne oldugu hala netlesmemistir ve Avrupa Komisyonu uye devletlerinden ilave tanimindan ne anladiklarini tanimlamalarini istedi ve ndeki arastirmacilar dort ana madde buldular Iklim finansmani yardim olarak siniflandirilmistir ancak 0 7 ODA hedefine ek olarak ustunde ve daha fazlasi saglanacaktir Iklim degisikliginin azaltilmasina harcanan onceki yilin ODA artisi Iklim degisikligi finansmanini iceren ancak belirli bir yuzde ile sinirli olan yukselen ODA seviyeleri ve ODA ya bagli olmayan iklim finansmanindaki artis Asil mesele OECD devletleri butce acigi kesintilerini arasinda bir celiski oldugu gelismekte olan ulkelerin surdurulebilir kalkinmaya adapte olmalarina yardim etme ihtiyaci oldugu ve finansmanin diger onemli Birlesmis Milletler Binyil Kalkinma Hedefleri ne yapilan yardimlarin azaltilmasindan kaynaklanmadigindan emin olmaktir Ancak bu girisimlerden hicbiri gelismekte olan ulkelerden gelen emisyonlar icin niceliksel bir sinir belirlemez Bu ozellikle zorlu bir politika onerisi olarak kabul edilmektedir cunku gelismekte olan ulkelerin ekonomik buyumesi orantili olarak sera emisyonlarinin buyumesine yansimaktadir Hafifletme elestirmenleri kim genellikle gelismekte olan ulkelerin gelismis ulkelere gore karsilastirilabilir bir yasam standardi yakalama cabalarinin kuresel isinmanin hafifletilmesi girisimini baltalayacagini savunuyor Elestirmenler ayrica emisyonlari alt seviyede tutmanin insani maliyetlerinin genel olarak yayilmis bir maliyetten fakir nufusun en cok etkilendigi bir sekle kayacagini savunuyor Birlesmis Milletler Cevre Programi UNEP ve Dunya Ticaret Orgutu WTO gelismekte olan ulkelerin temiz teknolojileri kullanabilmeleri icin daha fazla firsat saglamak amaciyla uluslararasi toplumu ticaret engellerini azaltmaya ve cevresel urun ve hizmetlerde ticaretin acilmasini de iceren ni sonuclandirmaya cagirdi 2019 haftasinda Latin Amerika ve Karayipler deki iklim eylemi liderlerin ulastirma enerji sehircilik endustri orman koruma sektorlerinde ve arazi kullaniminda emisyonlari azaltmak icin harekete gececeklerini beyan etmeleri ile sonuclandi Tum dunya ormanlarini korumanin ortak bir sorumluluk oldugunu ve ormanlarin yasam icin hayati onem tasidiklarini ve iklim degisikligi cozumunun onemli bir parcasi olduklarini vurgulayarak Amazon bolgesindeki yagmur ormani yanginlarinin sonuclarina katlanan Brezilya nin butun halklariyla dayanisma mesaji verdi Sivil toplum yaklasimlariKuresel isinmayi hafifletmek icin onerilen yontemlerin bircogu devlet finansmani mevzuat ve duzenleyici eylem gerektirse de bireyler ve isletmeler de hafifletme cabalarinda rol oynayabilir Kisisel eylemlerde ve ticari faaliyetlerde secimler Cevresel gruplar tuketicileri hedef alarak kuresel isinmaya karsi bireysel eylemleri tesvik etmektedir Yaygin tavsiyeler arasinda evsel isitma ve sogutma kullanimini azaltmak daha az benzin yakmak yenilenebilir enerji kaynaklari desteklemek tasimayi azaltmak icin yerel urunler satin almak ve kullanilmayan cihazlari kapatmak ve digerleri vardir Utrecht Universitesi ndeki bir jeofizikci benzer kurumlari hafifletme konusunda gonulluk acisindan onculuk yapmaya cagirdi ve gibi iletisim teknolojilerinin uzun mesafeli ucuslara bagimliliklarini azaltmak icin kullanilmasini onerdi Hava yolculugu ve sevkiyat 2008 yilinda hizla artan kuresel hava tasimaciliginin iklim uzerindeki artan etkisi ile ilgili endisesini emisyonlarin azaltilmasi icin bu egilimin tersine cevrilmesi gerektigini one suren bir yazi ve sunumla dile getirdi Zorlugun bir kismi havacilik emisyonlarinin yuksek rakimda yapildiginda iklim etkilerinin digerlerinden cok daha buyuk olmasidir Digerleri is veya eglence icin seyahat etmek sik ve genellikle uzun mesafeli hava yolculugu iceren bireylerin artan ve urunlerin hava yolu ile tasinmasi ile ilgili endiselerini dile getirmektedir Is firsatlari ve riskler 9 Mayis 2005 tarihinde General Electric CEO su Jeff Immelt GE nin kuresel isinmayla ilgili emisyonlarini 2012 yilina kadar yuzde bir azaltmayi planladigini acikladi GE ongorulen buyumesi goz onune alindiginda bu emisyonlarin bu tur bir eylem olmaksizin yuzde 40 oraninda artacagini soyledi 21 Haziran 2005 te bir grup onde gelen havayolu sirketi havaalani ve havacilik ureticisi yakit verimliligini artirarak ve yeni ucaklarin karbondioksit salinimini 2020 yilina kadar koltuk kilometresi basina 2000 seviyesinden yuzde elli oraninda azaltarak havaciligin iklim degisikligi uzerindeki etkisinin sinirlandirilmasinda birlikte calismaya soz verdi Grup 2005 yili sonuna kadar ucak basina karbondioksit emisyonlari icin ortak bir raporlama sistemi gelistirmeyi hedefledi ve Avrupa Birligi nin karbon emisyon ticareti planina havaciligin erken dahil edilmesi icin baski yapti Yatirimci yaniti Iklim degisikligi ayni zamanda uzun vadeli ufku ve cok uluslu isletmelerinin buyuk cografi ayak izleri nedeniyle kuresel isinmanin olumsuz etkilerine maruz kalma potansiyeli yuksek olan buyuk kurumsal yatirimcilar icin de bir endise kaynagidir SRI Sosyal acidan sorumlu yatirim Fonlari bu hedeflerle uyumlu sirketlere yatirim yaptiklari icin yatirimcilarin yuksek ESG cevresel sosyal yonetisim standartlarini karsilayan fonlara yatirim yapmalarini saglar bu kaygilari dikkate alan kilavuzlarini hazirlamak icin kullanilabilir Yasal eylem Bazi ulkelerde iklim degisikliginden etkilenenler buyuk ureticileri dava edebilir Palau ve Inuit halklarinin yani sira Sierra Kulubu gibi sivil toplum kuruluslari tarafindan dava girisimlerine baslandi Her ne kadar belirli hava olaylarinin ozel olarak kuresel isinmadan kaynaklandigini ispatlamak mumkun olmasa da kuresel isinmanin neden oldugu bu tur olaylarin artan riskini gosteren metodolojiler gelistirilmistir veya benzerinin kaynaklanan yasal bir islemin basarili olabilmesi icin Davacilar buyuk olasilikla kisisel yaralanmalarinin baska herhangi bir nedenin aksine soz konusu risk faktorunden kaynaklandigini gostermelidir Bu bazen en az iki nispi risk gereksinimine cevrildi Baska bir yol az miktarda yasal zorluga ragmen Dunya Mirasi Sozlesmesidir eger iklim degisikliginin Dunya Mirasi Alani olan Everest Dagi gibi yerleri etkiledigi gosterilebilirse ise yarayabilir Birbirlerini dava eden ulkelerin yani sira bir ulkedeki insanlarin kendi devletlerine karsi yasal adimlar attiklari durumlar da var Ornegin ABD Cevre Koruma Ajansini Temiz Hava Yasasi kapsaminda sera gazi emisyonlarini duzenlemeye zorlamak icin ve NEPA kaynak belirtilmeli kapsaminda cevresel etkilerin degerlendirilmemesi nedeniyle Ihracat ve Ithalat Bankasi ve OPIC e karsi yasal islem baslatildi Ayni zamanda Hollanda ve Belcika da ve gibi kuruluslar ulkelerinin kabul ettikleri emisyon indirimi taahhutlerini yerine getirmediklerine inandiklari icin hukumetlerini dava ettiler kaynak belirtilmeli tarafindan gorevlendirilen 2004 tarihli bir arastirmaya gore ExxonMobil ve selefleri 1882 ile 2002 arasinda dunyanin insan kaynakli karbondioksit emisyonlarinin yuzde 4 7 ila 5 3 une neden oldu Grup bu tur calismalarin nihai yasal islem icin temel olusturabilecegini one surdu 2015 yilinda bir mahkeme celbi aldi Washington Post a ve sirket tarafindan da onaylanan bilgilere gore New York bassavcisi sirketin halki ve yatirimcilari iklim degisikligi riskleri konusunda yanlis yonlendirdigi ihtimaline iliskin bir sorusturma baslatti 2019 da ABD deki 22 eyalet 6 sehir ve Washington DC Trump yonetimine Temiz guc planinin yururlukten kaldirilmasini engellemek icin dava acti Aktivizm ve gibi farkli eylemler duzenler 8 trilyon dolar degerinde 1000 kurulus fosil yakittan 2018 e kadar vazgecme taahhudunde bulundu Diger bir eylem sekli ise Ocak 2019 da 12 500 ogrenci Bruksel de yuruyus yaparak talebinde bulundu 2019 yilinda organizasyonu iklim degisikligi hakkindaki gercegi soyleme 2025 yilina kadar karbon salinimini sifira dusurme ve ilerlemeyi kontrol etmek icin bir vatandas meclisi olusturma talep eden kitlesel protestolar duzenledi Bircogu tutuklandi Bircok durumda aktivizm olumlu sonuclar getirir 20 27 Eylul 2019 da kuresel bir iklim grevi planlaniyor Ana organizatorler ve tir Sendikalar grevi destekleyecek Universiteler ve Kolej Birligi UCU grevi desteklemek amaciyla 20 Eylul de bir is gunu dayanisma grevi icin Eylul 2019 da yapilacak olan Ingiltere nin bir sonraki Ticaret Birligi Kongresi nde TUC teklif verecek Herhangi bir grev ogrenci protestosuyla isbirligi yapar sayfasinda daha fazla ayrintiya bakabilirsiniz Hedef 23 Eylul de BM tarafindan duzenlenen iklim eylem zirvesini etkilemektir Organizatorlere gore 20 Eylul de gerceklesen greve 4 milyon kisi katildi Kaynakca Marland G T A Boden and R J Andres 2007 Global Regional and National CO2 Emissions In Trends A Compendium of Data on Global Change Carbon Dioxide Information Analysis Center Oak Ridge National Laboratory United States Department of Energy Oak Ridge Tenn US Fisher B S Ch 3 Issues related to mitigation in the long term context Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change 2007 3 5 Interaction between mitigation and adaptation in the light of climate change impacts and decision making under long term uncertainty in IPCC AR4 WG3 2007 a b c IPCC Summary for policymakers Climate Change 2007 Working Group III Mitigation of Climate Change Table SPM 3 C Mitigation in the short and medium term until 2030 in IPCC AR4 WG3 2007 Oppenheimer M et al Section 19 7 1 Relationship between Adaptation Efforts Mitigation Efforts and Residual Impacts in Chapter 19 Emergent risks and key vulnerabilities 8 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde archived pp 46 49 in IPCC AR5 WG2 A 2014 a b Social Economic and Ethical Concepts and Methods Executive Summary PDF Climate Change 2014 Mitigation of Climate Change in IPCC AR5 WG3 2014 s 211 Sec 5 5 Technology flows and development Climate Change 2007 Synthesis Report in IPCC AR4 SYR 2007 s 68 UK Royal Society 2009 UNFCCC 5 Mart 2013 Introduction to the Convention UNFCCC 20 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 2 Ekim 2019 UNFCCC 2002 Full Text of the Convention Article 2 Objectives UNFCCC 13 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 2 Ekim 2019 a b Oppenheimer M et al FAQ 19 1 in Chapter 19 Emergent risks and key vulnerabilities 8 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde archived p 52 in IPCC AR5 WG2 A 2014 UNFCCC Conference of the Parties COP 15 Mart 2011 Report of the Conference of the Parties on its sixteenth session held in Cancun from 29 November to 10 December 2010 Addendum Part two Action taken by the Conference of the Parties at its sixteenth session PDF Geneva Switzerland United Nations 13 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan PDF erisim tarihi 2 Ekim 2019 p 3 paragraph 4 Document available 5 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde in UN languages and text format Sutter John D Berlinger Joshua 12 Aralik 2015 Final draft of climate deal formally accepted in Paris CNN Cable News Network Turner Broadcasting System Inc 27 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2015 Victor D et al Executive summary in Chapter 1 Introductory Chapter 3 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 4 archived in IPCC AR5 WG3 2014 a b van Vuuren amp others 2009 ss 29 33 One Earth Climate Model University of Technology Climate and Energy College German Aerospace Center 24 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Ocak 2019 Chow Lorraine 21 Ocak 2019 Ecowatch 3 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Ocak 2019 a b c d e f g Meehl G A Ch 10 Global Climate Projections Climate Change 2007 Working Group I The Physical Science Basis FAQ 10 3 If Emissions of Greenhouse Gases are Reduced How Quickly do Their Concentrations in the Atmosphere Decrease in IPCC AR4 WG1 2007 ss 824 825 Rogner H H 2007 1 2 Ultimate objective of the UNFCCC B Metz Ed Climate Change 2007 Mitigation Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change Print version Cambridge University Press Cambridge United Kingdom and New York NY USA This version IPCC website 23 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Haziran 2011 KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link Forster P Ch 2 Changes in Atmospheric Constituents and in Radiative Forcing Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change 2007 FAQ 2 1 How do Human Activities Contribute to Climate Change and How do They Compare with Natural Influences in IPCC AR4 WG1 2007 s 135 IPCC Summary for Policymakers Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change 2007 Human and Natural Drivers of Climate Change in IPCC AR4 WG1 2007 U S Climate Change Science Program and the Subcommittee on Global Change Research Ocak 2009 Granger Morgan H Dowlatabadi M Henrion D Keith R Lempert S McBride M Small T Wilbanks Ed National Oceanic and Atmospheric Administration Washington D C USA ss 10 11 27 Mayis 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Haziran 2010 Sterman J D L B Sweeney 2007 Understanding public complacency about climate change adults mental models of climate change violate conservation of matter PDF Climatic Change 80 3 4 ss 221 22 doi 10 1007 s10584 006 9107 5 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 10 Mayis 2011 a b 2 Stabilization and Climate Change of the Next Few Decades and Next Several Centuries p 21 27 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde in Summary 6 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde in US NRC 2011 Anderson Kevin Bows Alice 13 Ocak 2011 Beyond dangerous climate change emission scenarios for a new world Philosophical Transactions of the Royal Society A 369 1934 ss 20 44 Bibcode 2011RSPTA 369 20A doi 10 1098 rsta 2010 0290 PMID 21115511 1 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ekim 2019 Anderson Kevin Bows Alice 2012 A new paradigm for climate change Nature Climate Change 2 9 ss 639 40 Bibcode 2012NatCC 2 639A doi 10 1038 nclimate1646 Anderson K 2012 Real clothes for the Emperor Facing the challenges of climate change The Cabot annual lecture Univ of Bristol Video 2 Mayis 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Transcript 8 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Radical Emission Reduction Conference 10 11 December 2013 27 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde sponsored by the Video proceedings 24 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde on line Steffen Will Rockstrom Johan Richardson Katherine M Lenton Timothy Folke Carl Liverman Diana P Summerhayes Colin D Barnosky Anthony E Cornell Sarah Crucifix Michel F Donges Jonathan Fetzer Ingo J Lade Steven Scheffer Marten Winkelmann Ricarda Hans Joachim Schellnhuber Hans 6 Agustos 2018 Trajectories of the Earth System in the Anthropocene Proceedings of the National Academy of Sciences 6 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Agustos 2018 Fisher B S Ch 3 Issues related to mitigation in the long term context Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change 2007 Sec 3 1 Emissions scenarios in IPCC AR4 WG3 2007 a b Rogner H H Ch 1 Introduction Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change 2007 Sec 1 3 2 4 Total GHG emissions in IPCC AR4 WG3 2007 s 111 Fisher B S Ch 3 Issues related to mitigation in the long term context Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change 2007 Sec 3 3 Mitigation scenarios in IPCC AR4 WG3 2007 Fisher B S Ch 3 Issues related to mitigation in the long term context Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change 2007 Table 3 5 in Sec 3 3 5 Long term stabilization scenarios in IPCC AR4 WG3 2007 BP Statistical Review of World Energy 16 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Workbook xlsx London 2012 World energy outlook 2012 IEA PDF 19 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 5 Ekim 2019 World Consumption of Primary Energy by Energy Type and Selected Country Groups 9 Kasim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde 31 December 2008 Microsoft Excel file format Eenergilaget in Sweden 2011 figure 49 and 53 We cannot be radical enough Attenborough on climate crisis action Ingilizce 9 Temmuz 2019 ISSN 0261 3077 2 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Eylul 2019 Figure 4 10 in Chapter 4 Stabilization Scenarios in Clarke amp others 2007 s 103 Sec 5 5 Technology flows and development Climate Change 2007 Synthesis Report in IPCC AR4 SYR 2007 Issues in Science 27 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde amp Technology Online Promoting Low Carbon Electricity Production Sec 4 3 Mitigation options Climate Change 2007 Synthesis Report in IPCC AR4 SYR 2007 Arsivlenmis kopya 17 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Ekim 2019 PDF Pacific Northwest National Laboratory 2010 28 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 5 Ekim 2019 Table 4 2 in Sec 4 3 Mitigation options Climate Change 2007 Synthesis Report in IPCC AR4 SYR 2007 Pacala Stephen Socolow Robert H 2004 PDF Science dergisi 305 5686 ss 968 72 Bibcode 2004Sci 305 968P CiteSeerX 10 1 1 642 8472 2 doi 10 1126 science 1100103 PMID 15310891 24 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Ekim 2007 Ayrica bakiniz Stabwedge CMI Carbon Mitigation Initiative at Princeton Universitesi 30 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Ekim 2019 Resources for Pacala amp Socolow 2004 Romm Joe 19 Haziran 2008 Cleaning up on carbon Nature Reports Climate Change 3 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ocak 2013 Sathaye J Ch 12 Sustainable Development and mitigation Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change 2007 Sec 12 2 1 1 Development paths as well as climate policies determine GHG emissions in IPCC AR4 WG3 2007 ss 701 703 Morita T Ch 2 Greenhouse Gas Emission Mitigation Scenarios and Implications Climate Change 2001 Working Group III Mitigation Sec 2 5 2 2 Storylines of Post SRES Mitigation Scenarios in IPCC TAR WG3 2001 ss 149 150 Edenhofer Ottmar Pichs Madruga Ramon 2014 Summary for Policymakers PDF IPCC Ed Climate change 2014 mitigation of climate change Contribution of Working Group III to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change Cambridge UK and New York NY USA Cambridge University Press ISBN 978 1 107 65481 5 Erisim tarihi 21 Haziran 2016 a b c d Wynes Seth Nicholas Kimberly A 12 Temmuz 2017 The climate mitigation gap education and government recommendations miss the most effective individual actions Environmental Research Letters 12 7 s 074024 Bibcode 2017ERL 12g4024W doi 10 1088 1748 9326 aa7541 a b c Ceballos Gerardo Ehrlich Paul P Dirzo Rodolfo 23 Mayis 2017 Biological annihilation via the ongoing sixth mass extinction signaled by vertebrate population losses and declines Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 114 30 ss E6089 E6096 doi 10 1073 pnas 1704949114 PMC 5544311 2 PMID 28696295 30 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ekim 2019 Much less frequently mentioned are however the ultimate drivers of those immediate causes of biotic destruction namely human overpopulation and continued population growth and overconsumption especially by the rich These drivers all of which trace to the fiction that perpetual growth can occur on a finite planet are themselves increasing rapidly a b c Pimm S L Jenkins C N Abell R Brooks T M Gittleman J L Joppa L N Raven P H Roberts C M Sexton J O 30 Mayis 2014 The biodiversity of species and their rates of extinction distribution and protection PDF Science 344 6187 s 1246752 doi 10 1126 science 1246752 PMID 24876501 7 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 15 Aralik 2016 The overarching driver of species extinction is human population growth and increasing per capita consumption Fleurbaey Marc Kartha Sivan 2014 Chapter 4 Sustainable Development and Equity PDF IPCC Ed Climate change 2014 mitigation of climate change Contribution of Working Group III to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change Cambridge UK and New York NY USA Cambridge University Press ISBN 978 1 107 65481 5 Erisim tarihi 21 Haziran 2016 Scarborough Peter Appleby Paul N Mizdrak Anja Briggs Adam D M Travis Ruth C Bradbury Kathryn E Key Timothy J Temmuz 2014 Dietary greenhouse gas emissions of meat eaters fish eaters vegetarians and vegans in the UK Climatic Change 125 2 ss 179 92 doi 10 1007 s10584 014 1169 1 PMC 4372775 2 PMID 25834298 Harvey Fiona 21 Mart 2016 Eat less meat to avoid dangerous global warming scientists say The Guardian 23 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Haziran 2016 Milman Oliver 20 Haziran 2016 China s plan to cut meat consumption by 50 cheered by climate campaigners The Guardian 9 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Haziran 2016 Carrington Damian 7 Kasim 2016 Tax meat and dairy to cut emissions and save lives study urges The Guardian Londra United Kingdom ISSN 0261 3077 22 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2016 Springmann Marco Mason D Croz Daniel Robinson Sherman Wiebe Keith Godfray H Charles J Rayner Mike Scarborough Peter 7 Kasim 2016 Mitigation potential and global health impacts from emissions pricing of food commodities Nature Climate Change 7 1 s 69 Bibcode 2017NatCC 7 69S doi 10 1038 nclimate3155 ISSN 1758 678X 2007 UNSW Press p 86 Loading Order White Paper PDF 28 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Temmuz 2010 Diesendorf Mark 2007 Greenhouse Solutions with Sustainable Energy UNSW Press p 87 Sophie Hebden 22 Haziran 2006 Invest in clean technology says IEA report Scidev net 26 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Temmuz 2010 California Air Resources Board 16 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Nisan 2015 20 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Nisan 2015 Wei Max Nelson James H Greenblatt Jeffery B Mileva Ana Johnston Josiah Ting Michael Yang Christopher Jones Chris McMahon James E Kammen Daniel M 1 Mart 2013 Deep carbon reductions in California require electrification and integration across economic sectors Environmental Research Letters 8 1 s 014038 Bibcode 2013ERL 8a4038W doi 10 1088 1748 9326 8 1 014038 ISSN 1748 9326 Erisim tarihi 21 Mart 2015 Williams James H 2012 The technology path to deep greenhouse gas emissions cuts by 2050 The pivotal role of electricity PDF Science 335 6064 ss 53 9 Bibcode 2012Sci 335 53W doi 10 1126 science 1208365 PMID 22116030 8 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 21 Mart 2015 Naturalgas org 3 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Subat 2011 Annual Energy Outlook 2015 Energy Information Administration Eia gov 14 Nisan 2015 25 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mayis 2016 PDF 17 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi erisim tarihi 14 Nisan 2015 Statistical Review of World Energy 6 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Workbook xlsx London 2016 Edwin Cartlidge 18 Kasim 2011 Saving for a rainy day Science Vol 334 ss 922 24 Eksik ya da bos url yardim IEA Renewable Energy Working Party 2002 Renewable Energy into the mainstream p 9 HM Treasury 2006 Stern Review on the Economics of Climate Change International Energy Agency IEA urges governments to adopt effective policies based on key design principles to accelerate the exploitation of the large potential for renewable energy 22 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde 29 September 2008 2006 Changing climates The Role of Renewable Energy in a Carbon constrained World PDF 11 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 2 New UN report points to power of renewable energy to mitigate carbon emissions 4 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde UN News Centre 8 December 2007 and 2008 Clean Energy Trends 200810 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 2 United Nations Environment Programme and New Energy Finance Ltd 2007 Global Trends in Sustainable Energy Investment 2007 Analysis of Trends and Issues in the Financing of Renewable Energy and Energy Efficiency in OECD and Developing Countries PDF 25 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 3 2010 Renewables 2010 Global Status Report 20 Agustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 15 Conclusion Worldwide electricity production from renewable energy sources Paris Observ ER 2012 16 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2013 Arsivlenmis kopya PDF 4 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 10 Ekim 2019 a b Paul Gipe 4 Nisan 2013 Renewable Energy World 8 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Ekim 2019 IPCC 2011 PDF Cambridge University Press Cambridge United Kingdom and New York NY s 17 11 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Ekim 2019 International Renewable Energy Agency 2012 PDF 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Ekim 2019 Donald W Aitken Transitioning to a Renewable Energy Future 19 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde January 2010 p 3 REN21 2012 Renewables Global Status Report 2012 15 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 17 2011 PDF ss 11 13 5 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Ekim 2019 Top of the list Renewable Energy World 2 January 2006 Keith Johnson Wind Shear GE Wins Vestas Loses in Wind Power Market Race 1 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wall Street Journal March 25th 2009 accessed on January 7th 2010 Mark A Delucchi Mark Z Jacobson 2011 Providing all global energy with wind water and solar power Part II Reliability system and transmission costs and policies PDF Energy Policy Elsevier Ltd ss 1170 90 16 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 10 Ekim 2019 Ben Sills 29 Agustos 2011 Solar May Produce Most of World s Power by 2060 IEA Says Bloomberg 25 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Ekim 2019 Smil Vaclav 2012 Spectrum magazine IEEE 31 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Mart 2013 Japan s nuclear disaster boosts renewables UPI com 21 Mart 2011 22 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Ekim 2019 John Vidall 15 Mart 2011 Japan nuclear crisis prompts surging investor confidence in renewables The Guardian Londra 11 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Ekim 2019 Lindsay Morris 25 Ocak 2012 Renewable Energy World 28 Mayis 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Ekim 2019 2010 Renewables 2010 Global Status Report 16 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde pp 9 34 a b c 2010 Renewables 2010 Global Status Report 20 Agustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 53 The Nuclear Renaissance World Nuclear Association 2 Mart 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2019 Nuclear Renaissance Threatened as Japan s Reactor Struggles 15 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bloomberg published March 2011 accessed 2011 03 14 Analysis Nuclear renaissance could fizzle after Japan quake 16 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Reuters published 2011 03 14 accessed 2011 03 14 Japan nuclear woes cast shadow over U S energy policy 24 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Reuters published 2011 03 13 accessed 2011 03 14 NEWS ANALYSIS Japan crisis puts global nuclear expansion in doubt Platts 21 Mart 2011 9 Mart 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2019 WNA 20 Haziran 2013 World Nuclear News 27 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Ekim 2019 Sims R E H Ch 4 Energy supply Climate Change 2007 Working Group III Mitigation of Climate Change Executive summary in IPCC AR4 WG3 2007 IAEA 2008 s 42 IEA 16 Haziran 2010 Technology Roadmap Nuclear Energy 2010 Edition PDF Organization for Economic Co operation and Development OECD International Energy Agency IEA and OECD Nuclear Energy Agency NEA 6 Mart 2015 tarihinde kaynagindan PDF erisim tarihi 15 Ekim 2019 pp 5 6 Also available in Chinese and Italian 12 Eylul 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kharecha Pushker A Hansen James E 7 Mayis 2013 Prevented Mortality and Greenhouse Gas Emissions from Historical and Projected Nuclear Power Environ Sci Technol 47 9 ss 4889 95 Bibcode 2013EnST 47 4889K doi 10 1021 es3051197 PMID 23495839 a b Opposing nuclear power past and present 10 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Social Alternatives Vol 26 No 2 Second Quarter 2007 pp 43 47 Temmuz 2011 Nuclear power and the public Bulletin of the Atomic Scientists s 44 1 Subat 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2019 Temmuz 2011 The implications of Fukushima The US perspective Bulletin of the Atomic Scientists s 9 20 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2019 Good reasons not to waste nuclear waste Mark Lynas 2011 4 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2019 Radioactive Waste Management Nuclear Waste Disposal World Nuclear Association 2016 16 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2019 A typical 1000 MWe light water reactor will generate directly and indirectly 200 350 m3 low and intermediate level waste per year It will also discharge about 20 m3 27 tonnes of used fuel per year which corresponds to a 75 m3 disposal volume following encapsulation if it is treated as waste Where that used fuel is reprocessed only 3 m3 of vitrified waste glass is produced which is equivalent to a 28 m3 disposal volume following placement in a disposal canister Choi Hangbok Baxter Alan 1 Mayis 2010 A comparative study on recycling spent fuels in gas cooled fast reactors Annals of Nuclear Energy 37 5 ss 723 729 doi 10 1016 j anucene 2010 01 014 Publication Key World Energy Statistics 2016 PDF s 25 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 15 Ekim 2019 3 Mart 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mayis 2016 a b c Warner E S Heath G A 2012 Life Cycle Greenhouse Gas Emissions of Nuclear Electricity Generation Journal of Industrial Ecology Cilt 16 s S73 doi 10 1111 j 1530 9290 2012 00472 x PDF IPCC 2014 s 10 16 Haziran 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Agustos 2014 Free exchange Sun wind and drain The Economist 26 Temmuz 2014 8 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2019 Sun wind and drain Wind and solar power are even more expensive than is commonly thought THE NET BENEFITS OF LOW AND NO CARBON ELECTRICITY TECHNOLOGIES MAY 2014 Charles Frank PDF PDF 14 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 15 Ekim 2019 Comparing the Costs of Intermittent and Dispatchable Electricity Generating Technologies by Paul Joskow Massachusetts Institute of Technology September 2011 25 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2019 PDF 17 Ekim 2008 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Kasim 2012 Qvist Staffan A Brook Barry W 13 Mayis 2015 Potential for Worldwide Displacement of Fossil Fuel Electricity by Nuclear Energy in Three Decades Based on Extrapolation of Regional Deployment Data PLoS ONE 10 5 s e0124074 Bibcode 2015PLoSO 1024074Q doi 10 1371 journal pone 0124074 PMC 4429979 2 PMID 25970621 a b c Brook Barry W 1 Mart 2012 Could nuclear fission energy etc solve the greenhouse problem The affirmative case Energy Policy Cilt 42 ss 4 8 doi 10 1016 j enpol 2011 11 041 a b c Loftus Peter J Cohen Armond M Long Jane C S Jenkins Jesse D 1 Ocak 2015 A critical review of global decarbonization scenarios what do they tell us about feasibility WIREs Clim Change 6 1 ss 93 112 doi 10 1002 wcc 324 a b PDF 6 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 15 Ekim 2019 PDF 6 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 15 Ekim 2019 Trevor Findlay The Future of Nuclear Energy to 2030 and its Implications for Safety Security and Nonproliferation 16 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde February 4 2010 Trevor Findlay 2010 The Future of Nuclear Energy to 2030 and its Implications for Safety Security and Nonproliferation Overview 12 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Centre for International Governance Innovation CIGI Waterloo Ontario Canada pp 10 11 Nuclear Power Economic Safety Health and Environmental Issues of Near Term Technologies Annual Review of Environment and Resources 2009 34 pp 144 45 International Energy Agency World Energy Outlook 2009 p 160 James Kanter In Finland Nuclear Renaissance Runs Into Trouble 27 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde New York Times May 28 2009 James Kanter Is the Nuclear Renaissance Fizzling 16 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Green 29 May 2009 Rob Broomby Nuclear dawn delayed in Finland 27 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 8 July 2009 China Builds Nuclear Reactor for 40 Less Than Cost in France Areva Says Bloomberg 8 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2019 PRIS Home Iaea org 23 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mayis 2016 a b Author Marion Brunglinghaus ENS European Nuclear Society Euronuclear org 30 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mayis 2016 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link World Nuclear Association December 10 2010 Nuclear Power in China 13 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Matthew L Wald December 7 2010 Nuclear Renaissance Is Short on Largess 10 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde The New York Times Michael Dittmar Taking stock of nuclear renaissance that never was 30 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sydney Morning Herald August 18 2010 Gerd Rosenkranz Antony Froggatt Mycle Schneider Steve Thomas Otfried Nassauer Henry D Sokolski Subat 2011 Nukleer Enerji Masali Nukleer enerjiye neden karsiyiz PDF Metin Susan Sungur Savran tarafindan cevrildi Istanbul Heinrich Boll Stiftung Dernegi Turkiye Temsilciligi ISBN 978 6 05889 524 9 2 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 29 Ekim 2020 Gallup International 2011 ss 9 10 Ipsos 2011 s 4 Gallup International 2011 Gallup International 2011 s 3 Ipsos 2011 s 3 Ipsos 9 Mart 2012 After Fukushima Global Opinion on Energy Policy PDF 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF erisim tarihi 15 Ekim 2019 p 7 Survey website After Fukushima Global Opinion on Energy Policy Ipsos Public Affairs 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde UK popular support for nuclear power rises poll Reuters 2 Temmuz 2016 21 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2019 Annika Breidthardt 30 Mayis 2011 German government wants nuclear exit by 2022 at latest Reuters 4 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2019 The ITER Project Information Services Princeton Plasma Physics Laboratory 7 Kasim 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Subat 2011 Projected fusion power timeline Stewart C L Stacey W M 1 Temmuz 2014 The SABrR Concept for A Fission Fusion Hybrid 238U to 239Pu Fissile Production Reactor NT 187 1 s 1 doi 10 13182 NT13 102 28 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ekim 2019 PDF Sustento Institute 30 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Aralik 2007 Hackney Thomas Temmuz 2009 PDF BCSEA s Climate Action Portfolio 21 Kasim 2008 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Nisan 2008 a b 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Temmuz 2013 a b Arsivlenmis kopya PDF 24 Subat 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Ekim 2019 Alvarez R A Pacala S W Winebrake J J Chameides W L Hamburg S P 2012 Greater focus needed on methane leakage from natural gas infrastructure Proceedings of the National Academy of Sciences 109 17 ss 6435 40 Bibcode 2012PNAS 109 6435A doi 10 1073 pnas 1202407109 PMC 3340093 2 PMID 22493226 22 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mayis 2016 Brandt A R Heath G A Kort E A O Sullivan F Petron G Jordaan S M Tans P Wilcox J Gopstein A M Arent D others 2014 PDF Science 343 6172 ss 733 35 Bibcode 2014Sci 343 733B doi 10 1126 science 1247045 PMID 24531957 7 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 29 Nisan 2015 Air source heat pumps 10 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde June 2011 Staffell Iain 2012 A review of domestic heat pumps 5 11 ss 9291 9306 doi 10 1039 c2ee22653g Carvalho 2015 Ground source heat pump carbon emissions and primary energy reduction potential for heating in buildings in Europe results of a case study in Portugal Cilt 45 ss 755 768 doi 10 1016 j rser 2015 02 034 Sternberg Andre Bardow Andre 2015 Power to What Environmental assessment of energy storage systems 8 2 ss 389 400 doi 10 1039 c4ee03051f pg 7 PDF 6 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Ekim 2019 Dodge Edward 6 Aralik 2014 TheEnergyCollective com 26 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mayis 2015 Ground Lukas Schulze Paula Holstein Johan 20 Haziran 2013 PDF Groningen DNV KEMA Nederland B V 24 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 25 Mayis 2015 Shell Pearl GTL Andy Brown Royal Dutch Shell Company video March 18 2011 Scott Mark 7 Ekim 2014 Energy for a Rainy Day or a Windless One New York Times 26 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mayis 2015 Randall Tom 30 Ocak 2015 Seven Reasons Cheap Oil Can t Stop Renewables Now BloombergBusiness Bloomberg L P 20 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mayis 2015 Co2 chemistry eu 1 Aralik 2008 14 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mayis 2016 OECD Environmental Outlook to 2050 Climate Change Chapter pre release version PDF OECD 2011 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 23 Nisan 2012 PDF OECD IEA 2009 3 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Nisan 2012 Geoengineering the climate science governance and uncertainty 2009 14 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Nisan 2012 Hare B Meinshausen M 2006 How Much Warming are We Committed to and How Much can be Avoided Climatic Change 75 1 2 ss 111 49 doi 10 1007 s10584 005 9027 9 Azar C Lindgren K Larson E D and Mollersten K 2006 Carbon capture and storage from fossil fuels and biomass Costs and potential role in stabilising the atmosphere 7 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Climatic Change 74 47 79 OECD Environmental Outlook to 2050 Climate Change Chapter pre release version PDF OECD 2011 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Ocak 2012 11 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Temmuz 2013 14 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Temmuz 2013 11 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Temmuz 2013 Global count reaches 3 trillion trees 25 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2019 The most effective way to tackle climate change Plant 1 trillion trees 6 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2019 We Have Room to Add 35 More Trees Globally to Store 580 830 Billion Tons of CO2 24 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2019 8 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2019 Restoring forests could capture two thirds of the carbon humans have added to the atmosphere 3 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2019 Restoring forests as a means to many ends 23 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2019 a b c d Stern N 2006 Stern Review on the Economics of Climate Change Part III The Economics of Stabilisation HM Treasury London http hm treasury gov uk sternreview index htm 9 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lena R Boysen Wolfgang Lucht Dieter Gerten Vera Heck Timothy M Lenton Hans Joachim Schellnhuber The limits to global warming mitigation by terrestrial carbon removal Earth s Future 2017 https www sciencedaily com releases 2017 05 170518104038 htm 17 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde DOI 10 1002 2016EF000469 a b India should follow China to find a way out of the woods on saving forest people The Guardian 22 Temmuz 2016 14 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2016 a b How Conservation Became Colonialism Foreign Policy 16 Temmuz 2018 30 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Temmuz 2018 rightsandresources org 1 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2016 Ding Helen Veit Peter Gray Erin Reytar Katie Altamirano Juan Carlos Blackman Allen Hodgdon Benjamin Ekim 2016 Climate benefits tenure costs The economic case for securing indigenous land rights in the Amazon World Resources Institute WRI Washington DC USA 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2016 Ding Helen Veit Peter G Blackman Allen Gray Erin Reytar Katie Altamirano Juan Carlos Hodgdon Benjamin 2016 Climate benefits tenure costs The economic case for securing indigenous land rights in the Amazon PDF Washington DC USA World Resources Institute WRI ISBN 978 1 56973 894 8 4 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 2 Kasim 2016 New Jungles Prompt a Debate on Rain Forests The New York Times 29 Ocak 2009 10 Subat 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Temmuz 2016 Young E 2008 IPCC Wrong On Logging Threat to Climate New Scientist August 5 2008 Retrieved on August 18 2008 from https www newscientist com article dn14466 ipcc wrong on logging threat toclimate html In Latin America Forests May Rise to Challenge of Carbon Dioxide The New York Times 16 Mayis 2016 6 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Temmuz 2016 Sengupta Somini 5 Temmuz 2019 Restoring Forests Could Help Put a Brake on Global Warming Study Finds The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 7 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Temmuz 2019 RESTORATION ECOLOGY The global tree restoration potential 7 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde cdn website editor net 5 July 2019 Retrieved 9 August 2019 a b How cows could repair the world nationalgeographic com 6 Mart 2013 18 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mayis 2013 a b c d How fences could save the planet newstatesman com 13 Ocak 2011 14 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mayis 2013 Restoring soil carbon can reverse global warming desertification and biodiversity mongabay com 21 Subat 2008 25 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mayis 2013 How eating grass fed beef could help fight climate change time com 25 Ocak 2010 17 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mayis 2013 P Falkowski 13 Ekim 2000 The Global Carbon Cycle A Test of Our Knowledge of Earth as a System Science 290 5490 ss 291 6 doi 10 1126 science 290 5490 291 PMID 11030643 27 Mart 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Subat 2015 K M Walter S A Zimov J P Chanton D Verbyla 7 Eylul 2006 Methane bubbling from Siberian thaw lakes as a positive feedback to climate warming Nature 9 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Subat 2015 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link CO2 turned into stone in Iceland in climate change breakthrough The Guardian 9 Haziran 2016 28 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Eylul 2017 a b c Robinson Simon 22 Ocak 2010 25 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Agustos 2010 Arsivlenmis kopya 10 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ekim 2019 Global CCS Institute 19 Mart 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Aralik 2011 Drajem Mark 14 Nisan 2014 Coal s Best Hope Rising With Costliest U S Power Plant Bloomberg Business 22 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ekim 2019 Arsivlenmis kopya 19 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ekim 2019 Arsivlenmis kopya 19 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ekim 2019 Barker T 2007 Print version Cambridge University Press Cambridge UK and New York NY US This version IPCC website ISBN 978 0 521 88011 4 29 Mart 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Nisan 2010 IPCC 2007 Print version Cambridge University Press Cambridge UK and New York NY US This version IPCC website ISBN 978 0 521 88011 4 2 Mayis 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Mayis 2010 a b Policy Implications of Greenhouse Warming Mitigation Adaptation and the Science Base 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde 1992 COSEPUP GAO 2011 Technical status future directions and potential responses July 2011 GAO 11 71 13 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Royal Society 2009 Geoengineering the climate science governance and uncertainty 7 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved 2009 09 12 via Forbes March 8 2006 checked 2009 01 15 MIT Energy Research Council Research Spotlight Web mit edu 27 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Agustos 2010 GreenFuel Technologies Closing Down Greentech Media Greentechmedia com 13 Mayis 2009 15 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Agustos 2010 Launder B J M T Thompson 2008 Global and Arctic climate engineering numerical model studies Phil Trans R Soc A 366 1882 ss 4039 4056 Bibcode
Üst