Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sodyum nitrat formülü NaNO3 olan kimyasal bileşiktir. Güherçile'den ayırmak için Şili güherçilesi (bu ülkede büyük miktarda yığınlar halinde bulunması nedeniyle bu ad verilmiştir) adı da verilen bu beyaz renkli kristal tuz, potasyum nitrata oranla suda çok fazla çözünmektedir. Havadan nem çeker.
 | |||
| |||
| Adlandırmalar | |||
|---|---|---|---|
Sodyum nitrat | |||
Diğer adlar Şili güherçilesi Peru güherçilesi | |||
| Tanımlayıcılar | |||
| |||
3D model (JSmol) |
| ||
| ChEMBL |
| ||
| ChemSpider |
| ||
| ECHA InfoCard | 100.028.686 | ||
| EC Numarası |
| ||
| E numaraları | E251 ((koruyucular)) | ||
PubChem CID |
| ||
| RTECS numarası |
| ||
| UNII |
| ||
| UN numarası | 1498 | ||
CompTox Bilgi Panosu (EPA) |
| ||
| |||
| |||
| Özellikler | |||
| Molekül formülü | NaNO3 | ||
| Molekül kütlesi | 84,9947 gr/mol | ||
| Görünüm | Beyaz toz ya da renksiz kristaller | ||
| Koku | tatlı | ||
| Yoğunluk | 2,257 gr/cm3, katı | ||
| Erime noktası | 308 °C (586 °F; 581 K) | ||
| Kaynama noktası | 380 °C (716 °F; 653 K) bozunur | ||
| Çözünürlük (su içinde) | 73 gr/100 mL su (0 °C) 91,2 gr/100 mL su (25 °C) 180 gr/100 mL su (100 °C) | ||
| Çözünürlük | amonyak, hidrazinde çok çözünür alkolde çözünür piridinde çok az çözünür asetonda çözünmez | ||
| −25,6·10−6 cm3/mol | |||
| Kırınım dizimi (nD) | 1,587 (trigonal) 1,336 (rombohedral) | ||
| Akmazlık | 2,85 cP (317 °C) | ||
| Yapı | |||
| trigonal ve rombohedral | |||
| Termokimya | |||
Isı sığası (C) | 93,05 J/mol K | ||
Standart molar entropi (S⦵298) | 116 J•mol−1•K−1 | ||
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298) | −467 kJ•mol−1 | ||
Gibbs serbest enerjisi (ΔfG⦵) | -365,9 kJ/mol | ||
| Tehlikeler | |||
| İş sağlığı ve güvenliği (OHS/OSH): | |||
| Ana tehlikeler | Zararlı (Xn) Oksitleyici (O) | ||
| GHS etiketleme sistemi: | |||
| Piktogramlar |   | ||
| Tehlike ifadeleri | H272, H319 | ||
| Önlem ifadeleri | P220, P305+P351+P338 | ||
| NFPA 704 (yangın karosu) | | ||
| Parlama noktası | Yanıcı değildir | ||
| Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC): | |||
LD50 ((medyan doz)) | 3236 mg/kg | ||
| Hazchem O | |||
| Güvenlik bilgi formu (SDS) | ICSC 0185 | ||
| Benzeyen bileşikler | |||
Diğer anyonlar | Sodyum nitrit | ||
Diğer katyonlar | Lityum nitrat Potasyum nitrat | ||
Benzeyen bileşikler | Sodyum sülfat Sodyum klorür | ||
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa). | |||
Sodyum nitrat gıda katkısı ve gübrelerde, piroteknik malzeme olarak, sis bombasının içeriğinde, katı roket itici yakıtı olarak kullanıldığı gibi, cam ve seramik sektöründe de kullanılır. Bileşik bu amaçlar için kullanılmak için Şili’de bulunan geniş güherçile yataklarından çok miktarda çıkarılmaktadır.
Tarihçe
Şili güherçilesinin Avrupa’ya ilk sevkiyatı 1820 ya da 1825 yılında İngiltere’ye gerçekleşse de herhangi bir alıcı bulunamadığından dolayı gümrük ücretini ödememek için denize döküldü. Ancak zamanla, Güney Amerika güherçile madenciliği karlı bir iş haline geldi (1859 yılında, sadece İngiltere 47,000 metrik ton tüketti). Şili, Pasifik Savaşında Peru ve Bolivya müttefik kuvvetlerine karşı savaştı ve bütün zengin maden yataklarını aldı. 1919 yılında, X ışını kristalografisini kullanarak sodyum nitratın kristal yapısını belirledi.
Oluşumu
Doğal olarak oluşan sodyum nitratın en büyük birikimleri, nitrat tuzlarının kaliş cevheri adı verilen tuz yataklarına bağlandığı Şili ve Peru'da bulunur. Nitratlar, denizden gelen sis yağışı ve deniz serpintisinin yükseltgenip kurumasıyla ve ardından havada taşınan NaNO3, KNO3, NaCl, Na2SO4 ve I’un yerçekimine uyarak kuru çöl atmosferinde karada çökmesi sonucu birikirler. El Niño/La Niña aşırı kuraklık / şiddetli yağmur döngüleri, hem kuraklık hem de su çözeltisi / yeniden taşınma / yamaçlara ve havzalara taşınması yoluyla nitrat birikimini destekler; kılcal çözelti hareketi nitrat katmanları oluşturur; saf nitrat nadir damarlar oluşturur. 20. yüzyılın dönümünde, Alman kimyagerler Fritz Haber ve Carl Bosch, endüstriyel ölçekte atmosferden amonyak üretmek için bir süreç (bkz. Haber işlemi) geliştirene kadar, bileşiğin dünya arzı yüzyılı aşkın bir süre boyunca neredeyse tamamen Kuzey Şili‘deki Atacama Çölünden karşılandı. I. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla Almanya, Amonyak'ı bu süreç yardımıyla barut ve diğer mühimmat üretiminde doğal bileşik kadar pratik olan, sentetik Şili güherçilesine dönüştürmeye başladı. 1940'lara gelindiğinde, bu dönüşüm süreci doğal kaynaklardan tedarik edilen sodyum nitrat talebinde çarpıcı bir düşüşe neden oldu.
Şili, Pedro de Valdivia, María Elena ve Pampa Blanca gibi yerlerdeki aktif maden ocaklarıyla hâlâ en büyük kaliş rezervine sahiptir. Oralarda eskiden kaliş madenine beyaz altın adı veriliyordu. Sodyum nitrat, potasyum nitrat, sodyum sülfat ve iyot kalişin işlenmesi ile elde edilir. Humberstone ve Santa Laura’nın eski Şili güherçilesi madenleri halkının yaşadığı yerler 2005 yılında Unesco Dünya Mirası alanları olarak ilan edildi.
Sentezi
Sodyum nitrat, ayrıca nitrik asitin sodyum karbonat veya sodyum bikarbonat ile nötürleştirilmesiyle:
- 2 HNO3 + Na2CO3 → 2 NaNO3 + H2O + CO2
- HNO3 + NaHCO3 → NaNO3 + H2O + CO2
veya, ayrıca sodyum hidroksit ile nötralize ederek (ancak bu reaksiyon çok ekzotermiktir):
- HNO3 + NaOH → NaNO3 + H2O
veyahut stokiyometrik miktarlarda amonyum nitrat ve sodyum hidroksit, sodyum bikarbonat ya da sodyum karbonat karıştırılarak endüstiyel olarak sentezlenir:
- NH4NO3 + NaOH → NaNO3 + NH4OH
- NH4NO3 + NaHCO3 → NaNO3 + NH4HCO3
- 2NH4NO3 + Na2CO3 → 2NaNO3 + (NH4)2CO3
Kullanımı
Sodyum nitrat, damıtma yoluyla, nitrik asit üretmek için sülfürik asit ile birleştirilebilir. Daha az ayrışma için ihtiyaç duyulan düşük sıcaklık, damıtmada daha düşük basınç uygulanarak sağlanır. 1 mol sülfürik asit başına teorik olarak 2 mol nitrik asit verimi, çok yüksek bir reaksiyon bitiş sıcaklığı, fazla bozunma ve uzaklaştırılması zor bir katı nötr sülfat eldesi ile sonuçlanır. Bu reaksiyon endüstriyel olarak önemli olduğundan, imbikten erimiş halde dökülen çoğunlukla bisülfat ürünü üzerinde aşırı sülfürik asit ile çalışmak yaygın bir uygulamadır.
Amatör altın arıtıcıları, altın ve diğer metalleri çözen hibrit bir kral suyu yapmak için sodyum nitrat kullanır.
Daha az yaygın olan uygulamalar arasında havai fişeklerde oksitleyici, karabarutta yaygın olarak kullanılan potasyum nitratın yerine ve ani soğuk paketlerde bileşen olarak bulunur.
Sodyum nitrat, ısı depolama ve daha yakın zamanda güneş enerjisi santrallerinde ısı aktarımı için potasyum nitrat ve kalsiyum nitrat ile birlikte kullanılır. ve Arşimet projesi gibi prototip tesislerde enerji depolama malzemesi olarak sodyum nitrat, kalsiyum nitrat ve potasyum nitrat karışımı kullanılır.
Atık su endüstrisinde fakültatif mikroorganizma solunumu için de kullanılır. Bir mikroorganizma cinsi olan Nitrosomonas, oksijen yerine nitrat tüketerek arıtılacak atık suda daha hızlı büyümesini sağlar.
Sodyum nitrat bazen karbon dozajlama tekniklerini kullanan deniz akvaryumcuları tarafından da kullanılır. Sudaki nitrat seviyelerini artırmak ve bakteri üremesini teşvik etmek için kullanılır.
Gıda
Sodyum nitrat ayrıca tütsülenmiş et ve kümes hayvanlarında koruyucu ve renk sabitleyici olarak kullanılan bir gıda katkısıdır; 251 veya E numarası E251 olarak listelenmiştir. Kullanımı için AB, ABD ile Avustralya ve Yeni Zelanda’da onay almıştır. Sodyum nitrat, örneğin salam gibi yemeye hazır şarküteri etlerinde kullanılan yaygın bir gıda katkı maddesi ve koruyucu olan sodyum nitrit ile karıştırılmamalıdır.
Sağlık sorunları
Çalışmalar, nitrat seviyelerinin artması ve Alzheimer hastalığı, şeker hastalığı, mide kanseri ve Parkinson hastalığı da dahil olmak üzere belirli hastalıklardan kaynaklanan ölümlerin artması arasında bir bağlantı olduğunu göstermiştir: ancak DNA üzerindeki olası zararlı etkisi sayesinde, epidemiyolojik sonuçlardaki diğer olası nedenleri kontrol etmek için çok az şey yapılır. Sodyum nitrat ve nitrit içeren tütsülenmiş etlerde oluşan nitrozaminler, mide kanseri ve yemek borusu kanserine bağlanmıştır. Sodyum nitrat ve nitrit daha yüksek olarak kalın bağırsak kanseri riski ile ilişkilidir.
İşlenmiş etin kolon kanseri riskini artırmasının nedenlerinden biri, nitrat içeriğidir. Koruyucu olarak ete ilave edilen az miktarda nitrat, ilave edilebilecek herhangi bir nitrite ek olarak nitrite dönüşür. Nitrit daha sonra kanserojen NOCs () üretmek için protein açısından zengin gıdalarla (et gibi) reaksiyona girer. Nitrozo bileşikleri, et tütsülendirildiğinde veya et sindirildikçe vücutta oluşturulabilir.
Ancak bazı şeyler, "gıdadaki nitratların kanser riskinizi artırdığı" önermesini bozar. İşlenmiş etlerde lif, vitamin veya fitokimyasal antioksidanlar bulunmaz, sodyum oranı yüksektir, yüksek yağ içerebilir ve genellikle proteini nitrozaminlere indirgemeye yetecek bir sıcaklıkta kızartılır veya pişirilir. Nitratlar, tüm memelilerin hayatta kalması için gerekli olan birincil damar sistemi sinyallemesinde anahtar ara maddeler ve efektörlerdir.
Ayrıca bakınız
- Pasifik Savaşı (1879-1884), "Güherçile Savaşı" olarak da bilinir.
Kaynakça
- ^ Haynes, William M. (22 Haziran 2016). CRC Handbook of Chemistry and Physics. CRC Press. ISBN .
- ^ "Sodium nitrate". PubChem. 21 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Haziran 2021.
- ^ a b Zumdahl, Steven S. (2009). Chemical Principles 6th Ed. Houghton Mifflin Company. s. A23. ISBN .
- ^ S. H. Baekeland "Några sidor af den kemiska industrien" (1914) Svensk Kemisk Tidskrift, p. 140 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ a b Friedrich Georg Wieck, Uppfinningarnas bok (1873, Swedish translation of Buch der Erfindungen), vol. 4, p. 473 11 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Stephen R. Bown, A Most Damnable Invention: Dynamite, Nitrates, and the Making of the Modern World, Macmillan, 2005, , p. 157.
- ^ Arias, Jaime (24 Temmuz 2003). . International Union for Quaternary Research. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2018.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;nitrate_townsisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;ghost_townsisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Albert A. Robbins "Chemical freezing package" ABD patent 2.898.744, Issue date: August 1959.
- ^ UK Food Standards Agency: "Current EU approved additives and their E Numbers". 2 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2011.
- ^ US Food and Drug Administration: "Listing of Food Additives Status Part II". 8 Ocak 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2011.
- ^ Australia New Zealand Food Standards Code"Standard 1.2.4 - Labelling of ingredients". 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2011.
- ^ De La Monte, SM; Neusner, A; Chu, J; Lawton, M (2009). "Epidemilogical trends strongly suggest exposures as etiologic agents in the pathogenesis of sporadic Alzheimer's disease, diabetes mellitus, and non-alcoholic steatohepatitis". Journal of Alzheimer's Disease. 17 (3): 519-29. doi:10.3233/JAD-2009-1070. (PMC) 4551511 $2. (PMID) 19363256.
- ^ Jakszyn, Paula; Gonzalez, Carlos-Alberto (21 Temmuz 2006). . World Journal of Gastroenterology. 12 (27): 4296-4303. doi:10.3748/wjg.v12.i27.4296. (PMC) 4087738 $2. (PMID) 16865769. 14 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020.
- ^ Cross, AJ; Ferrucci, LM; Risch, A; Graubard, BI; Ward, MH; Park, Y; Hollenbeck, AR; Schatzkin, A; Sinha, R (2010). "A large prospective study of meat consumption and colorectal cancer risk: An investigation of potential mechanisms underlying this association". Cancer Research. 70 (6): 2406-14. doi:10.1158/0008-5472.CAN-09-3929. (PMC) 2840051 $2. (PMID) 20215514.
- ^ "The Associations between Food, Nutrition and Physical Activity and the Risk of Colorectal Cancer" 26 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., World Cancer Research Fund (2010)
- ^ Machha, Ajay; Schechter, Alan N. (August 2011). "Dietary nitrite and nitrate: a review of potential mechanisms of cardiovascular benefits". European Journal of Nutrition. 50 (5): 293-303. doi:10.1007/s00394-011-0192-5. ISSN 1436-6207. (PMC) 3489477 $2. (PMID) 21626413.
Konuyla ilgili yayınlar
- Barnum, Dennis (2003). "Some History of Nitrates". Journal of Chemical Education. Cilt 80. ss. 1393-. doi:10.1021/ed080p1393.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sodyum nitrat formulu NaNO3 olan kimyasal bilesiktir Guhercile den ayirmak icin Sili guhercilesi bu ulkede buyuk miktarda yiginlar halinde bulunmasi nedeniyle bu ad verilmistir adi da verilen bu beyaz renkli kristal tuz potasyum nitrata oranla suda cok fazla cozunmektedir Havadan nem ceker Sodyum nitrat NaNO3 3D top modeliAdlandirmalarIUPAC adiSodyum nitratDiger adlarSili guhercilesi Peru guhercilesiTanimlayicilarCAS numarasi 7631 99 4 3D model JSmol Etkilesimli goruntuChEMBL ChEMBL1644698 ChemSpider 22688 ECHA InfoCard 100 028 686EC Numarasi 231 554 3E numaralari E251 koruyucular PubChem CID 24268RTECS numarasi WC5600000UNII 8M4L3H2ZVZ UN numarasi 1498CompTox Bilgi Panosu EPA DTXSID6020937InChI InChI 1S NO3 Na c2 1 3 4 q 1 1 Key VWDWKYIASSYTQR UHFFFAOYSA N InChI 1 NO3 Na c2 1 3 4 q 1 1Key VWDWKYIASSYTQR UHFFFAOYALSMILES Na O N O OOzelliklerMolekul formulu NaNO3Molekul kutlesi 84 9947 gr molGorunum Beyaz toz ya da renksiz kristallerKoku tatliYogunluk 2 257 gr cm3 katiErime noktasi 308 C 586 F 581 K Kaynama noktasi 380 C 716 F 653 K bozunurCozunurluk su icinde 73 gr 100 mL su 0 C 91 2 gr 100 mL su 25 C 180 gr 100 mL su 100 C Cozunurluk amonyak hidrazinde cok cozunur alkolde cozunur piridinde cok az cozunur asetonda cozunmezManyetik alinganlik x 25 6 10 6 cm3 molKirinim dizimi nD 1 587 trigonal 1 336 rombohedral Akmazlik 2 85 cP 317 C YapiKristal yapi trigonal ve rombohedralTermokimyaIsi sigasi C 93 05 J mol KStandart molar entropi S 298 116 J mol 1 K 1Standart formasyon entalpisi DfH 298 467 kJ mol 1Gibbs serbest enerjisi DfG 365 9 kJ molTehlikelerIs sagligi ve guvenligi OHS OSH Ana tehlikeler Zararli Xn Oksitleyici O GHS etiketleme sistemi PiktogramlarTehlike ifadeleri H272 H319Onlem ifadeleri P220 P305 P351 P338NFPA 704 yangin karosu 100OXParlama noktasi Yanici degildirOldurucu doz veya konsantrasyon LD LC LD50 medyan doz 3236 mg kgHazchem OGuvenlik bilgi formu SDS ICSC 0185Benzeyen bilesiklerDiger anyonlar Sodyum nitritDiger katyonlar Lityum nitrat Potasyum nitratBenzeyen bilesikler Sodyum sulfat Sodyum klorurAksi belirtilmedigi surece madde verileri Standart sicaklik ve basinc kosullarinda belirtilir 25 C 77 F 100 kPa Bilgi kutusu kaynaklariPortekizin Algarve bolgesindeki bir koy duvarinda Sili den ithal edilmis sodyum nitrat gubresine ait bir reklam Sodyum nitrat gida katkisi ve gubrelerde piroteknik malzeme olarak sis bombasinin iceriginde kati roket itici yakiti olarak kullanildigi gibi cam ve seramik sektorunde de kullanilir Bilesik bu amaclar icin kullanilmak icin Sili de bulunan genis guhercile yataklarindan cok miktarda cikarilmaktadir TarihceSili guhercilesinin Avrupa ya ilk sevkiyati 1820 ya da 1825 yilinda Ingiltere ye gerceklesse de herhangi bir alici bulunamadigindan dolayi gumruk ucretini odememek icin denize dokuldu Ancak zamanla Guney Amerika guhercile madenciligi karli bir is haline geldi 1859 yilinda sadece Ingiltere 47 000 metrik ton tuketti Sili Pasifik Savasinda Peru ve Bolivya muttefik kuvvetlerine karsi savasti ve butun zengin maden yataklarini aldi 1919 yilinda X isini kristalografisini kullanarak sodyum nitratin kristal yapisini belirledi OlusumuDogal olarak olusan sodyum nitratin en buyuk birikimleri nitrat tuzlarinin kalis cevheri adi verilen tuz yataklarina baglandigi Sili ve Peru da bulunur Nitratlar denizden gelen sis yagisi ve deniz serpintisinin yukseltgenip kurumasiyla ve ardindan havada tasinan NaNO3 KNO3 NaCl Na2SO4 ve I un yercekimine uyarak kuru col atmosferinde karada cokmesi sonucu birikirler El Nino La Nina asiri kuraklik siddetli yagmur donguleri hem kuraklik hem de su cozeltisi yeniden tasinma yamaclara ve havzalara tasinmasi yoluyla nitrat birikimini destekler kilcal cozelti hareketi nitrat katmanlari olusturur saf nitrat nadir damarlar olusturur 20 yuzyilin donumunde Alman kimyagerler Fritz Haber ve Carl Bosch endustriyel olcekte atmosferden amonyak uretmek icin bir surec bkz Haber islemi gelistirene kadar bilesigin dunya arzi yuzyili askin bir sure boyunca neredeyse tamamen Kuzey Sili deki Atacama Colunden karsilandi I Dunya Savasi nin baslamasiyla Almanya Amonyak i bu surec yardimiyla barut ve diger muhimmat uretiminde dogal bilesik kadar pratik olan sentetik Sili guhercilesine donusturmeye basladi 1940 lara gelindiginde bu donusum sureci dogal kaynaklardan tedarik edilen sodyum nitrat talebinde carpici bir dususe neden oldu Sili Pedro de Valdivia Maria Elena ve Pampa Blanca gibi yerlerdeki aktif maden ocaklariyla hala en buyuk kalis rezervine sahiptir Oralarda eskiden kalis madenine beyaz altin adi veriliyordu Sodyum nitrat potasyum nitrat sodyum sulfat ve iyot kalisin islenmesi ile elde edilir Humberstone ve Santa Laura nin eski Sili guhercilesi madenleri halkinin yasadigi yerler 2005 yilinda Unesco Dunya Mirasi alanlari olarak ilan edildi SenteziSodyum nitrat ayrica nitrik asitin sodyum karbonat veya sodyum bikarbonat ile noturlestirilmesiyle 2 HNO3 Na2CO3 2 NaNO3 H2O CO2HNO3 NaHCO3 NaNO3 H2O CO2 veya ayrica sodyum hidroksit ile notralize ederek ancak bu reaksiyon cok ekzotermiktir HNO3 NaOH NaNO3 H2O veyahut stokiyometrik miktarlarda amonyum nitrat ve sodyum hidroksit sodyum bikarbonat ya da sodyum karbonat karistirilarak endustiyel olarak sentezlenir NH4NO3 NaOH NaNO3 NH4OHNH4NO3 NaHCO3 NaNO3 NH4HCO32NH4NO3 Na2CO3 2NaNO3 NH4 2CO3KullanimiSodyum nitrat damitma yoluyla nitrik asit uretmek icin sulfurik asit ile birlestirilebilir Daha az ayrisma icin ihtiyac duyulan dusuk sicaklik damitmada daha dusuk basinc uygulanarak saglanir 1 mol sulfurik asit basina teorik olarak 2 mol nitrik asit verimi cok yuksek bir reaksiyon bitis sicakligi fazla bozunma ve uzaklastirilmasi zor bir kati notr sulfat eldesi ile sonuclanir Bu reaksiyon endustriyel olarak onemli oldugundan imbikten erimis halde dokulen cogunlukla bisulfat urunu uzerinde asiri sulfurik asit ile calismak yaygin bir uygulamadir Amator altin ariticilari altin ve diger metalleri cozen hibrit bir kral suyu yapmak icin sodyum nitrat kullanir Daha az yaygin olan uygulamalar arasinda havai fiseklerde oksitleyici karabarutta yaygin olarak kullanilan potasyum nitratin yerine ve ani soguk paketlerde bilesen olarak bulunur Sodyum nitrat isi depolama ve daha yakin zamanda gunes enerjisi santrallerinde isi aktarimi icin potasyum nitrat ve kalsiyum nitrat ile birlikte kullanilir ve Arsimet projesi gibi prototip tesislerde enerji depolama malzemesi olarak sodyum nitrat kalsiyum nitrat ve potasyum nitrat karisimi kullanilir Atik su endustrisinde fakultatif mikroorganizma solunumu icin de kullanilir Bir mikroorganizma cinsi olan Nitrosomonas oksijen yerine nitrat tuketerek aritilacak atik suda daha hizli buyumesini saglar Sodyum nitrat bazen karbon dozajlama tekniklerini kullanan deniz akvaryumculari tarafindan da kullanilir Sudaki nitrat seviyelerini artirmak ve bakteri uremesini tesvik etmek icin kullanilir Gida Sodyum nitrat ayrica tutsulenmis et ve kumes hayvanlarinda koruyucu ve renk sabitleyici olarak kullanilan bir gida katkisidir 251 veya E numarasi E251 olarak listelenmistir Kullanimi icin AB ABD ile Avustralya ve Yeni Zelanda da onay almistir Sodyum nitrat ornegin salam gibi yemeye hazir sarkuteri etlerinde kullanilan yaygin bir gida katki maddesi ve koruyucu olan sodyum nitrit ile karistirilmamalidir Saglik sorunlariCalismalar nitrat seviyelerinin artmasi ve Alzheimer hastaligi seker hastaligi mide kanseri ve Parkinson hastaligi da dahil olmak uzere belirli hastaliklardan kaynaklanan olumlerin artmasi arasinda bir baglanti oldugunu gostermistir ancak DNA uzerindeki olasi zararli etkisi sayesinde epidemiyolojik sonuclardaki diger olasi nedenleri kontrol etmek icin cok az sey yapilir Sodyum nitrat ve nitrit iceren tutsulenmis etlerde olusan nitrozaminler mide kanseri ve yemek borusu kanserine baglanmistir Sodyum nitrat ve nitrit daha yuksek olarak kalin bagirsak kanseri riski ile iliskilidir Islenmis etin kolon kanseri riskini artirmasinin nedenlerinden biri nitrat icerigidir Koruyucu olarak ete ilave edilen az miktarda nitrat ilave edilebilecek herhangi bir nitrite ek olarak nitrite donusur Nitrit daha sonra kanserojen NOCs uretmek icin protein acisindan zengin gidalarla et gibi reaksiyona girer Nitrozo bilesikleri et tutsulendirildiginde veya et sindirildikce vucutta olusturulabilir Ancak bazi seyler gidadaki nitratlarin kanser riskinizi artirdigi onermesini bozar Islenmis etlerde lif vitamin veya fitokimyasal antioksidanlar bulunmaz sodyum orani yuksektir yuksek yag icerebilir ve genellikle proteini nitrozaminlere indirgemeye yetecek bir sicaklikta kizartilir veya pisirilir Nitratlar tum memelilerin hayatta kalmasi icin gerekli olan birincil damar sistemi sinyallemesinde anahtar ara maddeler ve efektorlerdir Ayrica bakinizPasifik Savasi 1879 1884 Guhercile Savasi olarak da bilinir Kaynakca Haynes William M 22 Haziran 2016 CRC Handbook of Chemistry and Physics CRC Press ISBN 978 1 4987 5429 3 Sodium nitrate PubChem 21 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Haziran 2021 a b Zumdahl Steven S 2009 Chemical Principles 6th Ed Houghton Mifflin Company s A23 ISBN 0 618 94690 X S H Baekeland Nagra sidor af den kemiska industrien 1914 Svensk Kemisk Tidskrift p 140 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Friedrich Georg Wieck Uppfinningarnas bok 1873 Swedish translation of Buch der Erfindungen vol 4 p 473 11 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Stephen R Bown A Most Damnable Invention Dynamite Nitrates and the Making of the Modern World Macmillan 2005 0 312 32913 X p 157 Arias Jaime 24 Temmuz 2003 International Union for Quaternary Research 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Agustos 2018 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi nitrate towns isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi ghost towns isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Albert A Robbins Chemical freezing package ABD patent 2 898 744 Issue date August 1959 UK Food Standards Agency Current EU approved additives and their E Numbers 2 Mayis 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2011 US Food and Drug Administration Listing of Food Additives Status Part II 8 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2011 Australia New Zealand Food Standards Code Standard 1 2 4 Labelling of ingredients 19 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2011 De La Monte SM Neusner A Chu J Lawton M 2009 Epidemilogical trends strongly suggest exposures as etiologic agents in the pathogenesis of sporadic Alzheimer s disease diabetes mellitus and non alcoholic steatohepatitis Journal of Alzheimer s Disease 17 3 519 29 doi 10 3233 JAD 2009 1070 PMC 4551511 2 PMID 19363256 Jakszyn Paula Gonzalez Carlos Alberto 21 Temmuz 2006 World Journal of Gastroenterology 12 27 4296 4303 doi 10 3748 wjg v12 i27 4296 PMC 4087738 2 PMID 16865769 14 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Temmuz 2020 Cross AJ Ferrucci LM Risch A Graubard BI Ward MH Park Y Hollenbeck AR Schatzkin A Sinha R 2010 A large prospective study of meat consumption and colorectal cancer risk An investigation of potential mechanisms underlying this association Cancer Research 70 6 2406 14 doi 10 1158 0008 5472 CAN 09 3929 PMC 2840051 2 PMID 20215514 The Associations between Food Nutrition and Physical Activity and the Risk of Colorectal Cancer 26 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde World Cancer Research Fund 2010 Machha Ajay Schechter Alan N August 2011 Dietary nitrite and nitrate a review of potential mechanisms of cardiovascular benefits European Journal of Nutrition 50 5 293 303 doi 10 1007 s00394 011 0192 5 ISSN 1436 6207 PMC 3489477 2 PMID 21626413 Konuyla ilgili yayinlarBarnum Dennis 2003 Some History of Nitrates Journal of Chemical Education Cilt 80 ss 1393 doi 10 1021 ed080p1393 gtdNitrat iyonunun tuzlari ve kovalent turevleriHNO3 HeLiNO3 NO 3 NH4NO3 NeNaNO3 Mg NO3 2 Si P S ArKNO3 Ca NO3 2 Mn NO3 2 Cu NO3 2 Zn NO3 2 Ge As Se KrSr NO3 2 Nb Mo Tc AgNO3 TeBa NO3 2 Ta W Re Os Ir Bi NO3 3 At Rn Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og Cf Es Fm Md No Lr