Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vejetaryenlik ya da etyemezlik, çeşitli nedenlerle et, balık, deniz ürünleri, kümes hayvanları, çift toynaklılar tüketmemeye denir. Ayrıca, hayvan kesiminin tüm yan ürünlerini yemekten kaçınmayı da içerebilir. Et tüketmemenin yanında ayrıca hayvanların ürettiği yumurta, süt, bal vb. ürünleri de yemeyenlere ise veganlar denir. Vejetaryenlik ve veganlığın farkı; vejetaryenlikte bal ve kimine göre süt ile yumurta tüketilirken; veganlar, hiçbir hayvansal ürünü kullanmamaktadırlar. Bunlara istisnâ olarak süt ve süt ürünlerini kullanan lakto-ovo vejetaryenler, ilâveten yumurta yiyip süt ürünlerini tüketmeyen ovo vejetaryenler, diyet süt ürünlerini tüketen, ancak yumurtaları tüketmeyen lakto vejetaryenler vardır.
Vejetaryenlik dinsel, ahlaki ve beslenmeye ilişkin nedenlere dayanır. Etyemezlerin çoğu, hayvansal maddelerden yapılan ya da hayvanlarda denendiğini bildikleri temizlik ve güzellik ürünlerini de kullanmazlar. İlk kez 1842'de kullanılmaya başlanan vejetaryen sözcüğü, Latincede "sağlam, canlı, yaşam dolu" anlamına gelen vegetus sözcüğünden gelir.
Bazı insanlar hayvanları yemek için beslemenin ve öldürmenin yanlış olduğunu düşünürler ve bundan dolayı et yemezler. Öte yandan, etsiz beslenmenin daha sağlıklı olduğu gerekçesiyle etyemez olanlar da vardır. Beslenme uzmanları da yağ, tuz ve şeker içeren yiyecekler yerine, bol selüloz içeren bitkisel liflere, kepekli tahıllara, çiğ sebze ve meyvelere daha çok yer verilmesinin sağlıklı ve dengeli beslenme için gerekli olduğunu ileri sürerler. Çoğu Budizm, Hinduizm, Caynacılık ve Hristiyanlığın bazı mezheplerine bağlı olan kimseler ise, canlılara zarar vererek elde edilen besinin yenmemesi gerektiğine inanırlar. Bazıları da vejetaryenliği doğal çevrenin korunmasına dayandırırlar. Çiftlik hayvanları için ayrılan alandan daha az alanda yeterli sebze yetiştirmenin mümkün olduğunu, insanların yiyecek gereksinimini sebzeyle karşılamanın daha kolay bir yol olduğunu savunurlar. Bazı insanlarınsa mideleri et ve türevlerini kaldırmayabilir.
Vejetaryen Sınıfları
- Lacto vejetaryenlik: Her türlü et ve et ürünleri ile birlikte yumurta tüketmeyi de reddeder. Süt ve süt ürünlerini tüketiminde esnektir.
- : Her türlü et ve et ürünüyle birlikte süt ve süt ürünlerini tüketmeyi de redderler. Yumurta tüketiminde esnektir.
- : Her türlü et ve et ürünlerini tüketmeyi reddederler. Yumurta, süt ve süt ürünlerini tüketiminde esnektir.
- Pesketaryenlik (Su vejetaryenlik): Et ürünü olarak sadece balık tüketimini içeren diyettir.
- Veganlık: Her türlü hayvansal ürünü tüketmeyi reddedemekle kalmayan veganlar, hayvanların kullanımını imkân dâhilinde reddederler. Birçok vegan, aynı zamanda hayvanlar üzerinde test edilmiş veya hayvansal katkı maddesi içeren makyaj ürünleri ile birlikte, kürk, deri, yün ve ipek gibi giyim eşyalarını kullanmazlar.
| Et | Süt | Yumurta | |
|---|---|---|---|
| Lacto vejetaryenlik: | Hayır | Evet | Hayır |
| Hayır | Hayır | Evet | |
| : | Hayır | Evet | Evet |
| Veganlık | Hayır | Hayır | Hayır |
Sağlık
Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı , Amerikan Diyet Derneği (American Dietetic Association) ve Kanada Diyetisyenler (Dietitians of Canada) Birliğinin açıklamasına göre, doğru bir şekilde planlanmış bir vejetaryen diyet, sağlıklı, besleyici olduğu gibi, kimi hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde de faydalı olur. Yapılan araştırmalar, iskemik kalp rahatsızlıklarına vejetaryen erkeklerde vejetaryen olmayanlara göre %30, vejetaryen kadınlarda ise %20 daha az rastlanıldığını ortaya koymuştur. Bedenin ihtiyaç duyduğu besinler, proteinler ve amino asitler sebzelerden, tahıllardan, yemişler, soya sütü, yumurta ve süt ürünlerinden alınabilir. vejetaryen diyetler doymuş yağ, kolesterol ve hayvani protein açısından düşük, karbonhidratlar, lif, magnezyum, potasyum, folik asit, vitamin C ve E benzeri antioksidanlar, açısından zengindir.
Vejetaryenlerde vücut kitle indeksi, kolestrol seviyesi ve kan basıncı düşük görülürken, kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, şeker (tip 2), böbrek, osteoporoz ve Alzheimer gibi bunama hastalık ve rahatsızlıklarına daha az rastlanmaktadır. Özellikle yağlı kırmızı et tüketiminin çeşitli kanser türlerine (yutak, karaciğer, kolon, akciğer) yakalanma riskini arttırdığı görülmüştür. Yapılan araştırmalarda serebrovasküler hastalıklar, mide kanseri, kolorektal kanser, göğüs kanseri ve prostat kanserinden ölümlerde vejetaryen ve vejetaryen olmayanlar arasında dikkate değer bir fark kaydedilmemiştir. 2010 yılında vejetaryenler ile bir grup vejetaryen olmayan Adventist kilisesi üyesi arasında yapılan bir araştırmaya göre, depresyon testinde vejetaryenler daha düşük dereceler aldığı ve daha olumlu bir ruh hali profili ortaya koydukları kaydedilmiştir.
Beslenme
Tipik vejetaryen diyetler karotenoid açısından zengin, fakat Omega-3 yağ asitleri ve B12 vitamini açısından fakir olabilmektedir. Veganlar kara lahana, ıspanak, soya, tofu benzeri besinleri yeteri kadar tüketmediklerinde, B vitamini ve kalsiyum eksikliği çekebilmektedirler. Yüksek oranda lifli besin, folik asit, magnezyum, C ve E vitamini tüketimine karşılık, düşük doymuş yağ seviyesi vejetaryen beslenmenin faydalı bir yönü olarak kabul edilmektedir.
Protein
Vejetaryen diyetlerde protein alımı, etli diyetlere göre küçük bir miktar düşüktür; buna rağmen sporcular ve vücut geliştiriciler dahil her tür insanın günlük gereksinimini karşılıyacak düzeydedir. Yapılan pek çok araştırma, bol çeşitli bitkisel besinler alındığı sürece, vejetaryen beslenmenin yeterli protein sağladığını kanıtlamıştır.
Protein gereksiniminin temel olarak etle karşılanabileceği düşüncesi doğru değildir. Çünkü ceviz, fındık gibi kabuklu yemişlerde, bazı bitkilerin tohumlarında, baklagiller, tahıllar, yumurta, süt ve süt ürünlerinde, soya ürünlerinde de bol miktarda protein vardır. Eskiden bitkisel proteinlerin hayvansal proteinlerde bulunan bazı aminoasitleri içerdiği bilinmiyordu ve bu yüzden de besin değerinin düşük olduğu sanılıyordu. Oysa bitkisel protein içeren bazı yiyecek maddeleri karıştırılarak yendiğinde bu tür aminoasitler alınabilir. Örneğin baklagillerdeki aminoasit eksikliği, tahıllarda çok miktarda bulunan aminoasitle dengelenebilir. Fasulye, pirinç, mercimek, bezelye, arpa, yulaf ve kabuklu yemiş gibi bitkisel besinler bitkisel protein açısından zengindir.
Demir
Vejetaryen beslenme genel olarak, vejetaryen olmayan beslemeyle aynı oranda demir içerir; ancak bitkilerden demir emilimi kimi zaman ete göre daha düşük olabilir. Demir açısından zengin vejetaryen besinler, barbunya, börülce, kaju, keten tohumu, mercimek, yulaf ezmesi, kuru üzüm, soya, mısır gevreği, , nohut, domates suyu, tempeh, pekmez, kekik ve olarak sayılabilir. Vegan beslenme çeşitleri genellikle vejetaryene göre daha yüksek demir içerir, bunun nedeni süt ürünlerinin az demir içermesidir. Vejetaryenlerde, vejetaryen olmayanlara oranla daha sık demir eksikliğine rastlandığına dair raporlar mevcuttur. Ancak Amerikan Diyet Derneğinin açıklamasına göre, demir eksikliği sorunu son yıllarda vejetaryenlerde çok nadir görülmeye başlanmıştır.
B12 Vitamini
Bitkilerde kayda değer oranda B12 vitaminine rastlanmaz. Ancak, lacto-ovo vejetaryenler süt ürünleri ve yumurtadan B12 elde edebilir, veganlar ise bu vitamini zenginleştirilmiş besinlerden veya tabletlerden alabilir. İnsan bedeni B12 depolayıp bozmadan tekrar kullandığından, klinik olarak B12 eksikliğinin kanıtlanması zordur. Beden bu vitamini 30 yıla kadar saklayabilir.
Yağ asitleri
Bitkisel bazlı Omega 3 yağ asit kaynakları arasında soya, ceviz, kabak çekirdeği, , kivi meyvesi ve kenevir tohumu, keten tohumu ve semizotu sayılabilir. Semizotu sebzeler arasında bilinen en yüksek Omega 3 ihtivasına sahiptir. Bitkiler alfa-linolenik asit kaynağıdır; ancak süt ürünleri ve yumurtada az miktarda bulunan EPA (Eicosapentaenoic acid) veiyenlere göre düşük EPA ve DHA seviyeleri görülür. Düşük EPA ve DHA seviyelerinin sağlığa etkileri bilinmemekle birlikte, alfa-linolenik asit takviyelerinin seviyeyi kayda değer şekilde arttırdığı söylenemez. Son zamanlarda bazı şirketler yosun ekstresi içeren DHA takviyelerini piyasaya sürmüştür.
Kalsiyum
Vejetaryenlerde Kalsiyum alımı vejetaryen olmayanlarla aynıdır. Yeterli miktarda yapraklı yeşil sebze tüketmeyen veganlarda kalsiyum eksikliğine raslanmaktadır. Ancak bu sorun lacto-ovo vejetaryenlerde görülmez. Bazı zengin kalsiyum kaynakları arasında kara lahana, ve turp otu sayılabilir.Ispanak, pazı ve pancar otu da bol kalsiyum içerir; ancak kalsiyum oksalat tuzuna bağlı olduğu için emilimi zayıftır. Bunlara ek olarak soya sütü, badem sütü, fındık sütü gibi hayvansal kaynaklı olmayan sütlerde veganlar tarafından tüketilmektedir.
Demografik veriler
Hindistan'da 399 milyonu bulan vejetaryen nüfus, dünyanın geriye kalan ülkelerinde yaşayan vejetaryenlerin toplam sayısından fazladır. Halkın çoğunluğu lakto vejetaryendir, süt ürünleri yaygın olarak tüketilir.
1992'de yapılan bir araştırmaya göre ABD'de 12,4 milyon kişi kendini vejetaryen olarak adlandırmaktaydı; bunların %68'inin kadın olduğu iddia edilmiştir.
Vejetaryen kadınların daha çok kız bebek doğurduğuna ilişkin bir araştırma vardır. 1998'de Birleşik Krallık'da yapılan bir araştırmaya göre, ülke genelinde her 100 kıza karşılık 106 oğlan doğarken, vejetaryenlerde bu oran 100 kıza 85 oğlan olarak tespit edilmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Position of the American Dietetic Association and Dietitians of Canada: Vegetarian diets" (PDF). Haziran 2003. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 12 Mart 2011.
- ^ a b Key et al. Mortality in vegetarians and nonvegetarians: detailed findings from a collaborative analysis of 5 prospective studies 20 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., American Journal of Clinical Nutrition, 70 (3): 516S.
- ^ Rejecting meat 'keeps weight low' 26 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, March 14, 2006.
- ^ (PDF). 15 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2018.
- ^ Soya sütü 16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., soyfoods.com 29 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Position of the American Dietetic Association and Dietitians of Canada: Vegetarian diets 30 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Journal of the American Dietetic Association, and , 2003, vol 103, issue 6, pp. 748–65. doi 10.1053/jada.2003.50142.
- ^ Mattson, Mark P. Diet-Brain Connection: Impact on Memory, Mood, Aging and Disease. Kluwer Academic Publishers, 2002.
- ^ Maggie Fox, Meat raises lung cancer risk, too, study finds 4 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Reuters, December 10, 2007; A Prospective Study of Red and Processed Meat Intake in Relation to Cancer Risk 9 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., PLoS Medicine. April 21, 2008.
- ^ Vegetarian diets are associated with healthy mood states: a cross-sectional study in Seventh Day Adventist adults 11 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., erişim: 31.11.2010
- ^ Timothy J Key, Paul N Appleby, Magdalena S Rosell (2006). "Health effects of vegetarian and vegan diets". Proceedings of the Nutrition Society. 65 (1). ss. 35-41. doi:10.1079/PNS2005481. (PMID) 16441942.
- ^ a b Davey GK, Spencer EA, Appleby PN, Allen NE, Knox KH, Key TJ (2003). "EPIC-Oxford: lifestyle characteristics and nutrient intakes in a cohort of 33 883 meat-eaters and 31 546 non meat-eaters in the UK". Public Health Nutrition. 6 (3). ss. 259-69. doi:10.1079/PHN2002430. (PMID) 12740075.
- ^ Peter Emery, Tom Sanders, Molecular Basis of Human Nutrition, Taylor & Francis Ltd, 2002, sf.32,
- ^ Brenda Davis, Vesanto Melina, The New Becoming Vegetarian, Book Publishing Company, 2003, s. 57–58,
- ^ . 4 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2010.
- ^ Annika Waldmann, Jochen W. Koschizke, Claus Leitzmann, Andreas Hahn (2004). "Dietary Iron Intake and Iron Status of German Female Vegans: Results of the German Vegan Study". Ann Nutr Metab. 48 (2). ss. 103-108. doi:10.1159/000077045. (PMID) 14988640.
- ^ Krajcovicova-Kudlackova M, Simoncic R, Bederova A, Grancicova E, Magalova T (1997). "Influence of vegetarian and mixed nutrition on selected haematological and biochemical parameters in children". Nahrung. Cilt 41. ss. 311-14. doi:10.1002/food.19970410513.
- ^ "Position of the American Dietetic Association: vegetarian diets". 6 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Aralık 2010.
- ^ a b A. Mozafar, Is there vitamin B12 in plants or not? A plant nutritionist's view, Vegetarian Nutrition: an International Journal, Issue: 1/2, 1997, s. 50–52
- ^ ALGAE 6 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., STANDARD TABLES OF FOOD COMPOSITION IN JAPAN Fifth Revised and Enlarged Edition 2005 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Vegans (pure vegetarians) and vitamin B_12 deficiency 8 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Herrmann W, Schorr H, Obeid R, Geisel J (2003). "Vitamin B-12 status, particularly holotranscobalamin II and methylmalonic acid concentrations, and hyperhomocysteinemia in vegetarians". Am J Clin Nutr. 78 (1). ss. 131-6. (PMID) 12816782.
- ^ Antony AC (2003). "Vegetarianism and vitamin B-12 (cobalamin) deficiency". Am J Clin Nutr. 78 (1). ss. 3-6. (PMID) 12816765.
- ^ Rosell MS, Lloyd-Wright Z, Appleby PN, Sanders TA, Allen NE, Key TJ (2003). "Long-chain n-3 polyunsaturated fatty acids in plasma in British meat-eating, vegetarian, and vegan men". Am J Clin Nutr. 82 (2). ss. 327-34. (PMID) 16087975.
- ^ Water4life: health-giving vegetarian dietary supplements
- ^ Calcium and Milk: Nutrition Source, Harvard School of Public Health
- ^ P Appleby, A Roddam, N Allen, T Key, Comparative fracture risk in vegetarians and nonvegetarians in EPIC-Oxford, 2007, European Journal of Clinical Nutrition, volume: 61, issue: 12, s.1400
- ^ vrg.org
- ^ http://www.vegansociety.com/food/nutrition/calcium.php Vegan Sources of Calcium[]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Haziran 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Nisan 2013.
- ^ . 24 Eylül 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2010.
- ^ "The Number of Vegetarians In The World, Raw-food-health.net". 26 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Aralık 2010.
- ^ The gender gap: if you're a vegetarian, odds are you're a woman. Why? 22 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Vegetarian Times, 2005.
- ^ 'More girl babies' for vegetarians 11 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 2000-08-07
Dış bağlantılar
| Vikisöz'de Vejetaryenlik ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
- Happy Cow
- International Vegetarian Union24 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Türkiye Vejetaryenler Derneği7 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Vejetaryen Olmak İsteyenler İçin Bilgiler - HAYTAP25 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Vegetarianlıq və veqanlıq
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vejetaryenlik ya da etyemezlik cesitli nedenlerle et balik deniz urunleri kumes hayvanlari cift toynaklilar tuketmemeye denir Ayrica hayvan kesiminin tum yan urunlerini yemekten kacinmayi da icerebilir Et tuketmemenin yaninda ayrica hayvanlarin urettigi yumurta sut bal vb urunleri de yemeyenlere ise veganlar denir Vejetaryenlik ve veganligin farki vejetaryenlikte bal ve kimine gore sut ile yumurta tuketilirken veganlar hicbir hayvansal urunu kullanmamaktadirlar Bunlara istisna olarak sut ve sut urunlerini kullanan lakto ovo vejetaryenler ilaveten yumurta yiyip sut urunlerini tuketmeyen ovo vejetaryenler diyet sut urunlerini tuketen ancak yumurtalari tuketmeyen lakto vejetaryenler vardir Vejetaryen besinler Vejetaryenlik dinsel ahlaki ve beslenmeye iliskin nedenlere dayanir Etyemezlerin cogu hayvansal maddelerden yapilan ya da hayvanlarda denendigini bildikleri temizlik ve guzellik urunlerini de kullanmazlar Ilk kez 1842 de kullanilmaya baslanan vejetaryen sozcugu Latincede saglam canli yasam dolu anlamina gelen vegetus sozcugunden gelir Bazi insanlar hayvanlari yemek icin beslemenin ve oldurmenin yanlis oldugunu dusunurler ve bundan dolayi et yemezler Ote yandan etsiz beslenmenin daha saglikli oldugu gerekcesiyle etyemez olanlar da vardir Beslenme uzmanlari da yag tuz ve seker iceren yiyecekler yerine bol seluloz iceren bitkisel liflere kepekli tahillara cig sebze ve meyvelere daha cok yer verilmesinin saglikli ve dengeli beslenme icin gerekli oldugunu ileri surerler Cogu Budizm Hinduizm Caynacilik ve Hristiyanligin bazi mezheplerine bagli olan kimseler ise canlilara zarar vererek elde edilen besinin yenmemesi gerektigine inanirlar Bazilari da vejetaryenligi dogal cevrenin korunmasina dayandirirlar Ciftlik hayvanlari icin ayrilan alandan daha az alanda yeterli sebze yetistirmenin mumkun oldugunu insanlarin yiyecek gereksinimini sebzeyle karsilamanin daha kolay bir yol oldugunu savunurlar Bazi insanlarinsa mideleri et ve turevlerini kaldirmayabilir Vejetaryen SiniflariLacto vejetaryenlik Her turlu et ve et urunleri ile birlikte yumurta tuketmeyi de reddeder Sut ve sut urunlerini tuketiminde esnektir Her turlu et ve et urunuyle birlikte sut ve sut urunlerini tuketmeyi de redderler Yumurta tuketiminde esnektir Her turlu et ve et urunlerini tuketmeyi reddederler Yumurta sut ve sut urunlerini tuketiminde esnektir Pesketaryenlik Su vejetaryenlik Et urunu olarak sadece balik tuketimini iceren diyettir Veganlik Her turlu hayvansal urunu tuketmeyi reddedemekle kalmayan veganlar hayvanlarin kullanimini imkan dahilinde reddederler Bircok vegan ayni zamanda hayvanlar uzerinde test edilmis veya hayvansal katki maddesi iceren makyaj urunleri ile birlikte kurk deri yun ve ipek gibi giyim esyalarini kullanmazlar Vejetaryen Beslenme Siniflarinin Karsilastirilmasi Et Sut YumurtaLacto vejetaryenlik Hayir Evet HayirHayir Hayir Evet Hayir Evet EvetVeganlik Hayir Hayir HayirSaglikTurkiye Cumhuriyeti Saglik Bakanligi Amerikan Diyet Dernegi American Dietetic Association ve Kanada Diyetisyenler Dietitians of Canada Birliginin aciklamasina gore dogru bir sekilde planlanmis bir vejetaryen diyet saglikli besleyici oldugu gibi kimi hastaliklarin onlenmesi ve tedavisinde de faydali olur Yapilan arastirmalar iskemik kalp rahatsizliklarina vejetaryen erkeklerde vejetaryen olmayanlara gore 30 vejetaryen kadinlarda ise 20 daha az rastlanildigini ortaya koymustur Bedenin ihtiyac duydugu besinler proteinler ve amino asitler sebzelerden tahillardan yemisler soya sutu yumurta ve sut urunlerinden alinabilir vejetaryen diyetler doymus yag kolesterol ve hayvani protein acisindan dusuk karbonhidratlar lif magnezyum potasyum folik asit vitamin C ve E benzeri antioksidanlar acisindan zengindir Vejetaryenlerde vucut kitle indeksi kolestrol seviyesi ve kan basinci dusuk gorulurken kalp hastaliklari yuksek tansiyon seker tip 2 bobrek osteoporoz ve Alzheimer gibi bunama hastalik ve rahatsizliklarina daha az rastlanmaktadir Ozellikle yagli kirmizi et tuketiminin cesitli kanser turlerine yutak karaciger kolon akciger yakalanma riskini arttirdigi gorulmustur Yapilan arastirmalarda serebrovaskuler hastaliklar mide kanseri kolorektal kanser gogus kanseri ve prostat kanserinden olumlerde vejetaryen ve vejetaryen olmayanlar arasinda dikkate deger bir fark kaydedilmemistir 2010 yilinda vejetaryenler ile bir grup vejetaryen olmayan Adventist kilisesi uyesi arasinda yapilan bir arastirmaya gore depresyon testinde vejetaryenler daha dusuk dereceler aldigi ve daha olumlu bir ruh hali profili ortaya koyduklari kaydedilmistir Beslenme Barselona da bir manav tezgahi Tipik vejetaryen diyetler karotenoid acisindan zengin fakat Omega 3 yag asitleri ve B12 vitamini acisindan fakir olabilmektedir Veganlar kara lahana ispanak soya tofu benzeri besinleri yeteri kadar tuketmediklerinde B vitamini ve kalsiyum eksikligi cekebilmektedirler Yuksek oranda lifli besin folik asit magnezyum C ve E vitamini tuketimine karsilik dusuk doymus yag seviyesi vejetaryen beslenmenin faydali bir yonu olarak kabul edilmektedir Protein Vejetaryen diyetlerde protein alimi etli diyetlere gore kucuk bir miktar dusuktur buna ragmen sporcular ve vucut gelistiriciler dahil her tur insanin gunluk gereksinimini karsiliyacak duzeydedir Yapilan pek cok arastirma bol cesitli bitkisel besinler alindigi surece vejetaryen beslenmenin yeterli protein sagladigini kanitlamistir Protein gereksiniminin temel olarak etle karsilanabilecegi dusuncesi dogru degildir Cunku ceviz findik gibi kabuklu yemislerde bazi bitkilerin tohumlarinda baklagiller tahillar yumurta sut ve sut urunlerinde soya urunlerinde de bol miktarda protein vardir Eskiden bitkisel proteinlerin hayvansal proteinlerde bulunan bazi aminoasitleri icerdigi bilinmiyordu ve bu yuzden de besin degerinin dusuk oldugu saniliyordu Oysa bitkisel protein iceren bazi yiyecek maddeleri karistirilarak yendiginde bu tur aminoasitler alinabilir Ornegin baklagillerdeki aminoasit eksikligi tahillarda cok miktarda bulunan aminoasitle dengelenebilir Fasulye pirinc mercimek bezelye arpa yulaf ve kabuklu yemis gibi bitkisel besinler bitkisel protein acisindan zengindir Demir Vejetaryen beslenme genel olarak vejetaryen olmayan beslemeyle ayni oranda demir icerir ancak bitkilerden demir emilimi kimi zaman ete gore daha dusuk olabilir Demir acisindan zengin vejetaryen besinler barbunya borulce kaju keten tohumu mercimek yulaf ezmesi kuru uzum soya misir gevregi nohut domates suyu tempeh pekmez kekik ve olarak sayilabilir Vegan beslenme cesitleri genellikle vejetaryene gore daha yuksek demir icerir bunun nedeni sut urunlerinin az demir icermesidir Vejetaryenlerde vejetaryen olmayanlara oranla daha sik demir eksikligine rastlandigina dair raporlar mevcuttur Ancak Amerikan Diyet Derneginin aciklamasina gore demir eksikligi sorunu son yillarda vejetaryenlerde cok nadir gorulmeye baslanmistir B12 Vitamini Bitkilerde kayda deger oranda B12 vitaminine rastlanmaz Ancak lacto ovo vejetaryenler sut urunleri ve yumurtadan B12 elde edebilir veganlar ise bu vitamini zenginlestirilmis besinlerden veya tabletlerden alabilir Insan bedeni B12 depolayip bozmadan tekrar kullandigindan klinik olarak B12 eksikliginin kanitlanmasi zordur Beden bu vitamini 30 yila kadar saklayabilir Yag asitleri Bitkisel bazli Omega 3 yag asit kaynaklari arasinda soya ceviz kabak cekirdegi kivi meyvesi ve kenevir tohumu keten tohumu ve semizotu sayilabilir Semizotu sebzeler arasinda bilinen en yuksek Omega 3 ihtivasina sahiptir Bitkiler alfa linolenik asit kaynagidir ancak sut urunleri ve yumurtada az miktarda bulunan EPA Eicosapentaenoic acid veiyenlere gore dusuk EPA ve DHA seviyeleri gorulur Dusuk EPA ve DHA seviyelerinin sagliga etkileri bilinmemekle birlikte alfa linolenik asit takviyelerinin seviyeyi kayda deger sekilde arttirdigi soylenemez Son zamanlarda bazi sirketler yosun ekstresi iceren DHA takviyelerini piyasaya surmustur Kalsiyum Vejetaryenlerde Kalsiyum alimi vejetaryen olmayanlarla aynidir Yeterli miktarda yaprakli yesil sebze tuketmeyen veganlarda kalsiyum eksikligine raslanmaktadir Ancak bu sorun lacto ovo vejetaryenlerde gorulmez Bazi zengin kalsiyum kaynaklari arasinda kara lahana ve turp otu sayilabilir Ispanak pazi ve pancar otu da bol kalsiyum icerir ancak kalsiyum oksalat tuzuna bagli oldugu icin emilimi zayiftir Bunlara ek olarak soya sutu badem sutu findik sutu gibi hayvansal kaynakli olmayan sutlerde veganlar tarafindan tuketilmektedir Demografik verilerHindistan da kullanilmasi zorunlu olan vejetaryen yesil vejetaryen olmayan kahverengi yiyecekleri ayirt edici isaretler Hindistan da 399 milyonu bulan vejetaryen nufus dunyanin geriye kalan ulkelerinde yasayan vejetaryenlerin toplam sayisindan fazladir Halkin cogunlugu lakto vejetaryendir sut urunleri yaygin olarak tuketilir 1992 de yapilan bir arastirmaya gore ABD de 12 4 milyon kisi kendini vejetaryen olarak adlandirmaktaydi bunlarin 68 inin kadin oldugu iddia edilmistir Vejetaryen kadinlarin daha cok kiz bebek dogurduguna iliskin bir arastirma vardir 1998 de Birlesik Krallik da yapilan bir arastirmaya gore ulke genelinde her 100 kiza karsilik 106 oglan dogarken vejetaryenlerde bu oran 100 kiza 85 oglan olarak tespit edilmistir Ayrica bakinizBudist vejetaryenlik Vejetaryenler listesi Ekonomik vejetaryenlik Cevresel vejetaryenlik Siddetsiz direnis Et yeme etigi Adolf Hitler in vejetaryenligiKaynakca Position of the American Dietetic Association and Dietitians of Canada Vegetarian diets PDF Haziran 2003 28 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 12 Mart 2011 a b Key et al Mortality in vegetarians and nonvegetarians detailed findings from a collaborative analysis of 5 prospective studies 20 Eylul 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde American Journal of Clinical Nutrition 70 3 516S Rejecting meat keeps weight low 26 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News March 14 2006 PDF 15 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Mart 2018 Soya sutu 16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde soyfoods com 29 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Position of the American Dietetic Association and Dietitians of Canada Vegetarian diets 30 Kasim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Journal of the American Dietetic Association and 2003 vol 103 issue 6 pp 748 65 doi 10 1053 jada 2003 50142 Mattson Mark P Diet Brain Connection Impact on Memory Mood Aging and Disease Kluwer Academic Publishers 2002 Maggie Fox Meat raises lung cancer risk too study finds 4 Mayis 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Reuters December 10 2007 A Prospective Study of Red and Processed Meat Intake in Relation to Cancer Risk 9 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde PLoS Medicine April 21 2008 Vegetarian diets are associated with healthy mood states a cross sectional study in Seventh Day Adventist adults 11 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde erisim 31 11 2010 Timothy J Key Paul N Appleby Magdalena S Rosell 2006 Health effects of vegetarian and vegan diets Proceedings of the Nutrition Society 65 1 ss 35 41 doi 10 1079 PNS2005481 PMID 16441942 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link a b Davey GK Spencer EA Appleby PN Allen NE Knox KH Key TJ 2003 EPIC Oxford lifestyle characteristics and nutrient intakes in a cohort of 33 883 meat eaters and 31 546 non meat eaters in the UK Public Health Nutrition 6 3 ss 259 69 doi 10 1079 PHN2002430 PMID 12740075 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Peter Emery Tom Sanders Molecular Basis of Human Nutrition Taylor amp Francis Ltd 2002 sf 32 ISBN 978 0 7484 0753 8 Brenda Davis Vesanto Melina The New Becoming Vegetarian Book Publishing Company 2003 s 57 58 ISBN 978 1 57067 144 9 4 Nisan 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Aralik 2010 Annika Waldmann Jochen W Koschizke Claus Leitzmann Andreas Hahn 2004 Dietary Iron Intake and Iron Status of German Female Vegans Results of the German Vegan Study Ann Nutr Metab 48 2 ss 103 108 doi 10 1159 000077045 PMID 14988640 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Krajcovicova Kudlackova M Simoncic R Bederova A Grancicova E Magalova T 1997 Influence of vegetarian and mixed nutrition on selected haematological and biochemical parameters in children Nahrung Cilt 41 ss 311 14 doi 10 1002 food 19970410513 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Position of the American Dietetic Association vegetarian diets 6 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Aralik 2010 a b A Mozafar Is there vitamin B12 in plants or not A plant nutritionist s view Vegetarian Nutrition an International Journal Issue 1 2 1997 s 50 52 ALGAE 6 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde STANDARD TABLES OF FOOD COMPOSITION IN JAPAN Fifth Revised and Enlarged Edition 2005 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vegans pure vegetarians and vitamin B 12 deficiency 8 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Herrmann W Schorr H Obeid R Geisel J 2003 Vitamin B 12 status particularly holotranscobalamin II and methylmalonic acid concentrations and hyperhomocysteinemia in vegetarians Am J Clin Nutr 78 1 ss 131 6 PMID 12816782 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Antony AC 2003 Vegetarianism and vitamin B 12 cobalamin deficiency Am J Clin Nutr 78 1 ss 3 6 PMID 12816765 Rosell MS Lloyd Wright Z Appleby PN Sanders TA Allen NE Key TJ 2003 Long chain n 3 polyunsaturated fatty acids in plasma in British meat eating vegetarian and vegan men Am J Clin Nutr 82 2 ss 327 34 PMID 16087975 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Water4life health giving vegetarian dietary supplements Calcium and Milk Nutrition Source Harvard School of Public Health P Appleby A Roddam N Allen T Key Comparative fracture risk in vegetarians and nonvegetarians in EPIC Oxford 2007 European Journal of Clinical Nutrition volume 61 issue 12 s 1400 vrg org http www vegansociety com food nutrition calcium php Vegan Sources of Calcium olu kirik baglanti Arsivlenmis kopya 25 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Nisan 2013 24 Eylul 2003 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2010 The Number of Vegetarians In The World Raw food health net 26 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Aralik 2010 The gender gap if you re a vegetarian odds are you re a woman Why 22 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vegetarian Times 2005 More girl babies for vegetarians 11 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 2000 08 07Dis baglantilarVikisoz de Vejetaryenlik ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Happy Cow International Vegetarian Union24 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkiye Vejetaryenler Dernegi7 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vejetaryen Olmak Isteyenler Icin Bilgiler HAYTAP25 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vegetarianliq ve veqanliq