Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Asur, Mezopotamya'nın kuzey kısmında, günümüzde Musul yöresinde, Dicle Irmağı'na bakan bir plato üzerinde kurulmuş antik bir kenttir. Bölgedeki arkeolojik kazılar, MÖ 3. binyılın başlarında burada bir yerleşim olduğunu göstermektedir. Ancak yayılma alanı ve diğer nitelikleri hakkında kesin bilgilere ulaşılamamıştır. Bugüne kadar tespit edilen yapı kalıntıları, antik Mezopotamya'da yapıldığı gibi, eski yapıların üstüne aynı tarzda inşa edilmiş olan bir İştar tapınağı altında kalmış temellerdir. Asur, Kalah ve Ninova kentleri Asur'un başlıca kentleridir.
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
 | |
| Konum |  Irak |
| (Kriter) | Kültürel: iii, iv |
| Referans | 113 |
| Tescil | 2003 (27. oturum) |
| Tehlike | 2013 - Günümüz |
| Bölge | Arap ülkeleri |
Tarih
Bir hükümdarlık olarak Asur tarihi üç ayrı dönemde, imparatorluk olarak var olmuştur. Bu imparatorluklar; MÖ 2. binyılın ilk yarısı , MÖ 2. binyılın ikinci yarısı ve MÖ 1000-612 Yeni Asur İmparatorluğu'dur. Eski Asur İmparatorluğu Akadlı İluşuma tarafından kurulmuş, daha sonra Babil hükümdarı Hammurabi’nin çağdaşı olan Amurru ile devam etmiştir. Eski Asur, I. Şamşi-Adad'ın hükümranlık döneminde Bereketli Hilal'de hâkimiyet alanı en geniş ve en güçlü devlet hâline gelmiştir. Anadolu'ya yönelen ticari girişimlerin canlandırdığı ekonomik durum, bu gelişmede belirleyici olmuştur.
Asur'un yükselişinde, kral ve oğlu (MÖ 1939-1900) zamanlarında, bu iki kralın ticaret konusundaki politikaları büyük rol oynamıştır. İluşuma Güney Mezopotamya'dan gelen tüccara bir takım imtiyazlar tanımış, onları bu şekilde Asur'a çekmeyi başarmıştır. Aynı zamanda doğu ile yapılan kalay ticaretini de kontrol altına almayı başarmıştır. Böylece Güney Mezopotamyalı tüccar Asur'a gelip daha ucuz fiyattan kalay alabilmekte, çoğunluğu Basra Körzesi üzerinden gelen bakırı satabilmekteydi. Güneyden gelen üç kervan yolu olduğu anlaşılmaktadır, Ur-Nippur-Asur, Dicle üzerinden ve Elam-Dicle doğusundaki Der-Asur yolları. İluşuma'nın oğlu Erişum ise altın, arpa, bakır, gümüş, kalay ve yün ticaretini vergiden muaf tutarak bu ticareti büyük ölçüde Asur üzerine çekmiştir. Asur'un ticari yönden sağladığı bu gelişme, söz konusu iki kralın hükümdarlık döneminin sahip olduğu bu avantaj önemlidir. Dönem bir yandan III. Ur Hanedanlığı'nın yıkıldığı dönemdir. Diğer yandan ise MÖ 2. binyıl başlarından itibaren Anadolu'da yaşanan gelişmeler bakımından önem taşır. Anadolu'da bu dönemde küçük köy toplulukları yerine yerel hükümdarların idaresindeki kentlerin gelişmeye başladığı görülmektedir. Bu kentler gelişen iş bölümü ve artan nüfuslarıyla önemli birer pazar hâline gelmiştir.
Kısa sürede Asur, konumunun da sağladığı avantajla diğer kentlerden çok daha önemli ve zengin bir kent hâline geldi. Bu denli hızlı gelişmede, başta Kaneş olmak üzere Anadolu'da yerel hükümdarların izniyle ve onlara vergi ödeyerek yapılan ticaretin payı büyüktür. Kaneş'deki Asurlu tüccarlar birkaç kuşak içinde antik çağların milyonerleri sayılabilecek kadar zenginleştiler. Üstelik Anadolu'yla olan ticaret bu tüccarlarla sınırlı kalmadığı, Anadolu'da yapılan kazılarda bulunan kil tabletlerden anlaşılmaktadır. Asur iş çevreleri, son derece gelişkin, bir o kadar da karmaşık, özgün bir finans düzeni oluşturmuşlardı. Anadolu'yla ticarette kullanılan sermayenin bir kısmı, bu ticaretin dışındaki bazı yatırımcılar tarafından, kârın sözleşmeyle belirlenmiş bir bölümü karşılığında sağlanan uzun vadeli yatırımlarla finanse etmekteydi. Ticaretle Asur'a akan kazanç, kentin imarı yanında büyümesini ve zenginleşmesini sağlamıştır.
Asur, krallığın merkezi oldu ve Asurlular MÖ 19. yüzyılda kurdukları devleti giderek genişlettiler. MÖ 1300'de Asur kralı , Kalde ve Asur ülkelerini birleştirdi. Sonra bir dönem Hititler'in egemenliğine giren Asurlular MÖ 14. yüzyıl ortalarına doğru yeniden egemenlik elde ettiler. Kral I. Tiglat-Pileser zamanında (MÖ 1100) Karadeniz ve Akdeniz'e kadar sınırlarını genişlettiler.
Kral 2. Sargon iki kez Babil'i ele geçirdi. Suriye ve Mısır'ı yendi. Asur devleti, Asurbanipal (MÖ 668-626) en parlak dönemini yaşadı. Nil Nehri ile Basra Körfezi arasındaki tüm ülkeleri egemenlik altına aldı. Fakat bu dönem uzun sürmedi. Asur devleti, Medler'in saldırısı sonunda yenilerek ortadan kalktı (MÖ 612).
Uygarlık
Asurlular, aslen Kuzey Irak'ta, Dicle kıyısında bulunan Aşur/Asur (Qalat Şarqat) şehri ve çevresinde yaşayan bir Sami toplulukken özellikle MÖ 2000 sonrası doğu-batı arası küresel ticaretten faydalanarak gelişmiş ve topraklarını genişleterek ülkelerini bir imparatorluğa dönüştürmüş İlk Çağ topluluğudur. Başkentleri Ninova'dır. Mutlak monarşi ile yönetilmişlerdir.
İlk Çağ'da, Orta Doğu'nun en büyük imparatorluklarından birinin merkezi olmuştur. MÖ 2. binyılın başından itibaren özellikle Anadolu'da koloniler kurmuş, Anadolu'ya yazıyı taşımışlardır. Asur ülkesi, önceleri Babil'e, MÖ 2. binyılın büyük bölümü boyunca Mitannilere bağımlı kalsalar da MÖ 14. yüzyılda bağımsızlıklarını kazanmış ve Fırat'a kadar topraklarını genişleterek buralara yerleşmişlerdir. Daha sonra Mezopotamya'da, Anadolu'nun güneydoğusunda, zaman zaman da Suriye'nin kuzeyinde büyük güç kazanmışlardır
Yıkılış
I. Tukulti-Ninurta'nın ölümünden (MÖ 1208) sonra gerileme dönemine girdi. MÖ 11. yüzyılda I. Tiglat-Pileser zamanında kısa süre yeniden eski gücüne kavuştuysa da, bunu izleyen dönemde hem Asur Krallığı, hem de düşmanları, yarı göçebe Aramilerin akınlarıyla yıprandı. MÖ 9. yüzyılda Asur kralları sınırlarını yeniden genişletmeye başladılar. MÖ 8. yüzyılın ortasından MÖ 7. yüzyılın sonuna değin III. Tukultī-Apil-Ešarra (III. Tiglath-Pileser), II. Šarru-Kinu (II. Şarrum-Ken, II. Sargon) ve Sin-Ahhe-Eriba (Sinahherib) gibi güçlü kralların önderliğinde Basra Körfezinden Mısır'a kadar uzanan toprakları egemenlikleri altında birleştirerek günümüzde Yeni Asur İmparatorluğu olarak adlandırılan bir imparatorluk kurdular.
Son büyük Asur kralı, Aššur-Bāni-Apli (Aššurbanipal)'di. Aššur-Bāni-Apli (Aššurbanipal) (Aššurbanapal, Ailein Halefi - Son Büyük Asur Kralı), Elam'ı ele geçirerek bölge halkını yok etmiştir.
Bu dönemde sanatta büyük bir gelişme olduğu bilinmekteyse de, hükümdarlığın son yılları ve MÖ 627'deki ölümünü izleyen dönemin olayları karanlıkta kalmıştır. Asur Krallığı MÖ 612-609'da Keldaniler'in ve Medler'in ortak saldırılarıyla yıkılmıştır.
İmparatorluğun çökmesiyle birlikte Asur halkı da tarihî kayıtlardan silinir. Son olarak Harran ve çevresinde yaşadıkları bilinmekle birlikte kayıtlarda yer almasa da eski imparatorluk topraklarında daha sonraki yüzyıllarda da yaşamlarını sürdürdükleri ve zamanla bölgenin diğer halkları içinde eriyip gittikleri aşikârdır.
Acımasızlıkları ve savaştaki atılganlıklarıyla tanınan Asurlular, anıtsal yapılar da bırakmışlardır. Ninive, Asur, Kalah (Nimrud), Dur Şarrukin (Horsâbad) ve başka yerlerde bulunan kalıntılar, Asurların mimarideki ustalığını göstermektedir. MÖ 612'de Med-Babil kuvvetleri tarafından Asur Devleti'ne son verilmiştir.
Günümüzde bazı Süryani toplulukları Asurluların soyundan geldiklerini iddia etmektedirler.
Kaynakça
Yararlanılan kaynaklar
- Sırrı Tiryaki, “Asur-Urartu İlişkilerinde Yerel Beylikler ve Onların Rolü” 23 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Amelie Kuhrt, “Eski Çağ’da Yakındoğu” Cilt 1 Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları – Şubat 2017
- Hakan Erol, “Eski Asur Şehir Devletlerinde Ticari Tekelleşme Politikası” 2 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Arzu Ötümlü, “Tarihten Günümüze Kadar Bereketli Hilal’de Sosyo-Ekonomik Yapı” 28 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Joshua J. Mark, “Ashur”17 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Asur Mezopotamya nin kuzey kisminda gunumuzde Musul yoresinde Dicle Irmagi na bakan bir plato uzerinde kurulmus antik bir kenttir Bolgedeki arkeolojik kazilar MO 3 binyilin baslarinda burada bir yerlesim oldugunu gostermektedir Ancak yayilma alani ve diger nitelikleri hakkinda kesin bilgilere ulasilamamistir Bugune kadar tespit edilen yapi kalintilari antik Mezopotamya da yapildigi gibi eski yapilarin ustune ayni tarzda insa edilmis olan bir Istar tapinagi altinda kalmis temellerdir Asur Kalah ve Ninova kentleri Asur un baslica kentleridir MezopotamyaFirat DicleAsuroloji SumerolojiImparatorluklar SehirlerSumerlerEridu Kis Uruk Ur Lagas Nippur GirsuAkad ImparatorluguAkad MariAmorilerIsin LarsaBabil ImparatorluguBabil KaldeAsur ImparatorluguAsur Nemrut Horsabad Ninova NinevehElamSusaKassitler Hurriler MitanniKronolojiMezopotamya tarihiSumer kral listesi Asur krallari listesi Babil krallari listesi Hitit krallari listesiDilSumerce AkadcaElam dili AramiceHurrice HititceMitolojiEnuma Elis GilgamisZiggurat NibiruMarduk Asur Serkat Kale UNESCO Dunya MirasiKonum IrakKriterKulturel iii ivReferans113Tescil2003 27 oturum Tehlike2013 GunumuzBolgeArap ulkeleriM O 2000 li yillarda MezopotamyaTarihBir hukumdarlik olarak Asur tarihi uc ayri donemde imparatorluk olarak var olmustur Bu imparatorluklar MO 2 binyilin ilk yarisi MO 2 binyilin ikinci yarisi ve MO 1000 612 Yeni Asur Imparatorlugu dur Eski Asur Imparatorlugu Akadli Ilusuma tarafindan kurulmus daha sonra Babil hukumdari Hammurabi nin cagdasi olan Amurru ile devam etmistir Eski Asur I Samsi Adad in hukumranlik doneminde Bereketli Hilal de hakimiyet alani en genis ve en guclu devlet haline gelmistir Anadolu ya yonelen ticari girisimlerin canlandirdigi ekonomik durum bu gelismede belirleyici olmustur Asur un yukselisinde kral ve oglu MO 1939 1900 zamanlarinda bu iki kralin ticaret konusundaki politikalari buyuk rol oynamistir Ilusuma Guney Mezopotamya dan gelen tuccara bir takim imtiyazlar tanimis onlari bu sekilde Asur a cekmeyi basarmistir Ayni zamanda dogu ile yapilan kalay ticaretini de kontrol altina almayi basarmistir Boylece Guney Mezopotamyali tuccar Asur a gelip daha ucuz fiyattan kalay alabilmekte cogunlugu Basra Korzesi uzerinden gelen bakiri satabilmekteydi Guneyden gelen uc kervan yolu oldugu anlasilmaktadir Ur Nippur Asur Dicle uzerinden ve Elam Dicle dogusundaki Der Asur yollari Ilusuma nin oglu Erisum ise altin arpa bakir gumus kalay ve yun ticaretini vergiden muaf tutarak bu ticareti buyuk olcude Asur uzerine cekmistir Asur un ticari yonden sagladigi bu gelisme soz konusu iki kralin hukumdarlik doneminin sahip oldugu bu avantaj onemlidir Donem bir yandan III Ur Hanedanligi nin yikildigi donemdir Diger yandan ise MO 2 binyil baslarindan itibaren Anadolu da yasanan gelismeler bakimindan onem tasir Anadolu da bu donemde kucuk koy topluluklari yerine yerel hukumdarlarin idaresindeki kentlerin gelismeye basladigi gorulmektedir Bu kentler gelisen is bolumu ve artan nufuslariyla onemli birer pazar haline gelmistir Kisa surede Asur konumunun da sagladigi avantajla diger kentlerden cok daha onemli ve zengin bir kent haline geldi Bu denli hizli gelismede basta Kanes olmak uzere Anadolu da yerel hukumdarlarin izniyle ve onlara vergi odeyerek yapilan ticaretin payi buyuktur Kanes deki Asurlu tuccarlar birkac kusak icinde antik caglarin milyonerleri sayilabilecek kadar zenginlestiler Ustelik Anadolu yla olan ticaret bu tuccarlarla sinirli kalmadigi Anadolu da yapilan kazilarda bulunan kil tabletlerden anlasilmaktadir Asur is cevreleri son derece geliskin bir o kadar da karmasik ozgun bir finans duzeni olusturmuslardi Anadolu yla ticarette kullanilan sermayenin bir kismi bu ticaretin disindaki bazi yatirimcilar tarafindan karin sozlesmeyle belirlenmis bir bolumu karsiliginda saglanan uzun vadeli yatirimlarla finanse etmekteydi Ticaretle Asur a akan kazanc kentin imari yaninda buyumesini ve zenginlesmesini saglamistir Asur kralligin merkezi oldu ve Asurlular MO 19 yuzyilda kurduklari devleti giderek genislettiler MO 1300 de Asur krali Kalde ve Asur ulkelerini birlestirdi Sonra bir donem Hititler in egemenligine giren Asurlular MO 14 yuzyil ortalarina dogru yeniden egemenlik elde ettiler Kral I Tiglat Pileser zamaninda MO 1100 Karadeniz ve Akdeniz e kadar sinirlarini genislettiler Kral 2 Sargon iki kez Babil i ele gecirdi Suriye ve Misir i yendi Asur devleti Asurbanipal MO 668 626 en parlak donemini yasadi Nil Nehri ile Basra Korfezi arasindaki tum ulkeleri egemenlik altina aldi Fakat bu donem uzun surmedi Asur devleti Medler in saldirisi sonunda yenilerek ortadan kalkti MO 612 UygarlikAsurlular aslen Kuzey Irak ta Dicle kiyisinda bulunan Asur Asur Qalat Sarqat sehri ve cevresinde yasayan bir Sami toplulukken ozellikle MO 2000 sonrasi dogu bati arasi kuresel ticaretten faydalanarak gelismis ve topraklarini genisleterek ulkelerini bir imparatorluga donusturmus Ilk Cag toplulugudur Baskentleri Ninova dir Mutlak monarsi ile yonetilmislerdir Ilk Cag da Orta Dogu nun en buyuk imparatorluklarindan birinin merkezi olmustur MO 2 binyilin basindan itibaren ozellikle Anadolu da koloniler kurmus Anadolu ya yaziyi tasimislardir Asur ulkesi onceleri Babil e MO 2 binyilin buyuk bolumu boyunca Mitannilere bagimli kalsalar da MO 14 yuzyilda bagimsizliklarini kazanmis ve Firat a kadar topraklarini genisleterek buralara yerlesmislerdir Daha sonra Mezopotamya da Anadolu nun guneydogusunda zaman zaman da Suriye nin kuzeyinde buyuk guc kazanmislardirYikilisI Tukulti Ninurta nin olumunden MO 1208 sonra gerileme donemine girdi MO 11 yuzyilda I Tiglat Pileser zamaninda kisa sure yeniden eski gucune kavustuysa da bunu izleyen donemde hem Asur Kralligi hem de dusmanlari yari gocebe Aramilerin akinlariyla yiprandi MO 9 yuzyilda Asur krallari sinirlarini yeniden genisletmeye basladilar MO 8 yuzyilin ortasindan MO 7 yuzyilin sonuna degin III Tukulti Apil Esarra III Tiglath Pileser II Sarru Kinu II Sarrum Ken II Sargon ve Sin Ahhe Eriba Sinahherib gibi guclu krallarin onderliginde Basra Korfezinden Misir a kadar uzanan topraklari egemenlikleri altinda birlestirerek gunumuzde Yeni Asur Imparatorlugu olarak adlandirilan bir imparatorluk kurdular Son buyuk Asur krali Assur Bani Apli Assurbanipal di Assur Bani Apli Assurbanipal Assurbanapal Ailein Halefi Son Buyuk Asur Krali Elam i ele gecirerek bolge halkini yok etmistir Bu donemde sanatta buyuk bir gelisme oldugu bilinmekteyse de hukumdarligin son yillari ve MO 627 deki olumunu izleyen donemin olaylari karanlikta kalmistir Asur Kralligi MO 612 609 da Keldaniler in ve Medler in ortak saldirilariyla yikilmistir Imparatorlugun cokmesiyle birlikte Asur halki da tarihi kayitlardan silinir Son olarak Harran ve cevresinde yasadiklari bilinmekle birlikte kayitlarda yer almasa da eski imparatorluk topraklarinda daha sonraki yuzyillarda da yasamlarini surdurdukleri ve zamanla bolgenin diger halklari icinde eriyip gittikleri asikardir Acimasizliklari ve savastaki atilganliklariyla taninan Asurlular anitsal yapilar da birakmislardir Ninive Asur Kalah Nimrud Dur Sarrukin Horsabad ve baska yerlerde bulunan kalintilar Asurlarin mimarideki ustaligini gostermektedir MO 612 de Med Babil kuvvetleri tarafindan Asur Devleti ne son verilmistir Gunumuzde bazi Suryani topluluklari Asurlularin soyundan geldiklerini iddia etmektedirler Kaynakca a b Joshua J Mark Arzu Otumlu sh 38 Amelie Kuhrt sh 112 113 Sirri Tiryaki sh 126Yararlanilan kaynaklarSirri Tiryaki Asur Urartu Iliskilerinde Yerel Beylikler ve Onlarin Rolu 23 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Amelie Kuhrt Eski Cag da Yakindogu Cilt 1 Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari Subat 2017 Hakan Erol Eski Asur Sehir Devletlerinde Ticari Tekellesme Politikasi 2 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arzu Otumlu Tarihten Gunumuze Kadar Bereketli Hilal de Sosyo Ekonomik Yapi 28 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Joshua J Mark Ashur 17 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde