Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Babil, Mezopotamya’da adını aldığı Babil kenti etrafında MÖ 1894 yılında kurulmuş, Sümer ve Akad topraklarını kapsayan bir imparatorluktur. Babil'in merkezi bugünkü Irak'ın El Hilla kasabası üzerinde yer almaktadır. Babil halkının büyük bir kısmını tarih boyunca çeşitli Sami asıllı halklar oluşturmuştur. Bölgede konuşulmuş en yaygın dil Akadca olmuş olmasına rağmen Sümerce dinî dil olarak kullanılmıştır. Aramice ise ilerleyen yıllarda bölgenin geçer dili konumuna gelmiştir.
Babil | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| MÖ 1894-MÖ 539 | |||||||||||
 Hammurabi'nin saltanatının başlangıcında ve sonunda Babil İmparatorluğu'nun kapsamı – bugün modern Irak'ta bulunan. | |||||||||||
| Başkent | Babil | ||||||||||
| Resmî dil(ler) | |||||||||||
| Resmî din | Babil mitolojisi | ||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
| Günümüzdeki durumu | Irak | ||||||||||
Başlangıçta Akad İmparatorluğu'nda yer alan önemsiz ve güçsüz bir şehirken, şehrin Amori hükümdarı Hammurabi tarafından kısa süre içinde büyüyen ve gelişen şehir, kısa ömürlü de olsa bölgedeki en güçlü imparatorluklardan biri hâline gelmiştir. Bu dönemden sonra tüm Güney Mezopotamya'ya Babil denilmeye başlanmış, devletin kutsal şehri Nippur olmuştur. Hammurabi'nin oğlu altında güçten düşen devlet uzun süre boyunca Asur, Kassit ve Elam egemenliği altında kalmıştır. Şehir Asurlular tarafından yıkılıp yeniden inşa edilmiştir. MÖ 609-539 yılları arasında hüküm sürmüş Yeni Babil İmparatorluğu, bağımsızlığını Asurlulardan Keldani önderliğinde kazanmıştır. Bu devletin de çökmesi ile Babil şehri Ahameniş, Seleukos, Part, Roma ve Sasani egemenliği altında kalmıştır.
Tarih
Babil öncesi Sümer-Akkad dönemi
Mezopotamya'da Babil öncesi Sümer-Akkad dönemi, Sümer uygarlığının ortaya çıktığı MÖ 5400'lere kadar uzanan zengin bir tarihle karakterize edilir. Daha sonra Akad, Asur ve Babil'i oluşturacak olan Akadca konuşan Sami halkı MÖ 35. ve 30. yüzyıllar arasında ortaya çıkmıştır.
MÖ 3. binyıl boyunca Sümerce ve Akadca konuşanlar arasında önemli bir kültürel alışveriş olmuş, bu da yaygın iki dilliliğe ve karşılıklı dilsel etkiye yol açmıştır. Akadca, MÖ üçüncü binyıldan ikinci binyıla geçişte Mezopotamya'da konuşulan dil olarak yavaş yavaş Sümercenin yerini almıştır.
MÖ 5400'den itibaren Akad İmparatorluğu'nun yükselişine kadar (MÖ 24. yüzyıl) Mezopotamya'da Ur, Kiş, Lagaş gibi Sümer şehir devletleri egemendi. Akadca isimler bazı devletlerin krallık listelerinde görünmeye başlasa da Sümer kültürü baskın durumdaydı. Bu dönemde en önemli dini merkez tanrı Enlil'in şehri olan Nippur'du.
Akad İmparatorluğu (MÖ 2334-2154) Akad Semitleri ve Sümerleri birleştirerek antik Yakın Doğu'da baskın bir güç haline gelmiştir. Ancak ekonomik zorluklar, iklim değişiklikleri ve iç çatışmaların ardından Zagros Dağları'ndan gelen Gutilerin saldırıları nedeniyle sonunda gerilemiştir.
Sümer, MÖ 22. yüzyılın sonlarında Üçüncü Ur Hanedanlığı (Neo-Sümer İmparatorluğu) ile yeniden bir diriliş yaşamış, Gutileri kovmuş ve kuzeyde Akadca konuşan Asur'un bazı bölgelerini kontrol altına almıştır.
MÖ 2002'de Elamlılar tarafındanÜçüncü Ur Hanedanlığı yıkılınca, Amoriler güney Mezopotamya'ya göç etmeye başlamış ve burayı ele geçirerek küçük krallıklar kurmuştur. Asurlular ise kuzeyde bağımsızlıklarını korumuştur. Güneydeki devletler Amorileri durduramayınca bir süre kuzeydeki Akad akrabaları Asurlulardan yardım almak zorunda kalmıştır.
Bu dönemde Asur kralı Ilu-şuma güneydeki seferlerini anlatırken Akadların özgürlüğünü sağladığını belirtir. Ancak bazı tarihçiler bunun askeri bir başarıdan ziyade güney şehir devletleriyle ticari anlaşmalar yapılması şeklinde yorumluyor.
Ilu-şuma'nın politikaları halefleri tarafından da sürdürülmüştür. Fakat Sargon I tahta çıktıktan sonra Asur ordusunu güneyden çekerek Anadolu'ya odaklanmış ve böylece güney Mezopotamya Amorilerin kontrolüne geçmiştir. Amor döneminin ilk yüzyıllarında en güçlü şehir devletleri ise güneyde Larsa, Isin ve Eshnunna, kuzeyde ise Asur olmuştur.
İlk Babil hanedanı - Amorit hanedanı, MÖ 1894-1595
MÖ 1894 civarında, Sümu-abum adındaki Amorİ hükümdarı, komşu küçük şehir devleti 'nun topraklarından biri olan o zamanlar nispeten küçük Babil şehrini ele geçirerek, yeni ele geçirdiği toprakları bağımsız bir devlet haline getirdi. Saltanatı, bölgedeki diğer küçük şehir devletleri ve krallıklar arasında bir devlet kurmakla geçti. Ancak, Sümu-abum'un kendisine hiçbir zaman Babil Kralı unvanı vermemesi, Babil'in o dönemde hala önemsiz bir kasaba veya şehir olduğu ve krallık unvanını hak etmediğini düşündürmektedir.
Sümu-abum'u, aynı şekilde yönetim süren Sümu-la-El, Sabium ve Apil-Sin takip etti. Bu dönemde hiçbir yazılı kayıtta Babil krallığından bahsedilmez ve bu kralların kendilerini Babil Kralı olarak adlandırdıklarına dair bir bilgi yoktur. Bu Amorİ hükümdarlarından Sin-Muballit, sadece tek bir çanak tablete göre, resmi olarak Babil kralı olarak kabul edilen ilk kişi oldu. Bu kralların yönetimi altında Babil, çok az toprak parçası kontrol eden küçük bir devlet olarak kaldı ve kendisinden daha eski, daha büyük ve daha güçlü komşu krallıklar olan Isin, Larsa, kuzeydeki Asur ve doğudaki Elam (İran) tarafından gölgede bırakıldı. Elamlar, güney Mezopotamya'nın geniş topraklarını işgal etmişlerdi ve bu erken dönem Amorİ yöneticileri büyük ölçüde Elam'a bağlı olarak hareket ediyorlardı.
Hammurabi İmparatorluğu
Babil tarihi Hammurabi döneminde (MÖ 1792-1750 civarı) büyük bir değişim yaşadı. Hammurabi hükümdarlığında öncelikle Babil'i küçük bir kasabadan önemli bir şehre dönüştürdü. Vergi sistemi ve merkezi yönetim kurarak güçlü bir yönetim oluşturdu. Elamların hakimiyetinden kurtuldu ve hatta Elam topraklarına kadar uzanan seferler düzenledi.
Ardından Mezopotamya'nın güneyini sistematik olarak ele geçirerek bölgede uzun süredir devam eden istikrarsızlığı sona erdirdi. Bu fetihlerle birlikte Sümer, Akad ve Asur'un eski kanunlarını geliştirerek ünlü Hammurabi Kanunlarını oluşturdu. Bu kanunlar günümüzde Louvre Müzesi'nde sergileniyor.
Fetihlerinin etkisiyle Mezopotamya'nın güneyinde yüzyıllardır baskın olan Nippur kentinin yerini Babil aldı. Babil, kutsal bir şehir olarak anılmaya başladı ve güney Mezopotamya'nın hakimi olmak isteyen herkes burada taç giyme töreni düzenlemek zorundaydı.
Hammurabi döneminde Babil, ticaret alanında da önemli bir güç haline geldi. Amorilerle yoğun ticaret yapıldı ve Batı ile güçlü ilişkiler kuruldu. Bu dönemde Babil, hem askeri hem de ticari açıdan önemli bir merkez haline geldi.
Düşüş
Güney Mezopotamya, doğal savunulabilir sınırları olmadığı için saldırılara açık kaldı. Hammurabi'nin ölümünden sonra, imparatorluğu hızla dağılmaya başladı. Halefi Samsu-iluna döneminde, güneydeki topraklar yerel bir Akkad kralı olan Ilum-ma-ili tarafından alınarak, Babil İmparatorluğu'ndan ayrıldı. Güney, sonraki 272 yıl boyunca Babil'den bağımsız kaldı.
Babil ve Amorit yöneticileri, kuzeydeki Asur'dan kovuldu. Asur'un yerel yöneticisi Puzur-Sin, Babil İmparatorluğu'na karşı ayaklandı ve Amorit yöneticilerini kovdu. Daha sonra, yerel bir kral olan Adasi, iktidar ele geçirdi ve Babil İmparatorluğu'nun topraklarını geri almaya çalıştı.
Amorit yönetimi zayıflayan Babil'de devam etti. Hammurabi'nin ölümünden sonra kaybedilen toprakları geri almak için yapılan girişimler başarısız oldu.
, Babil'in son Amorit hükümdarı olacaktı. Saltanatının başlarında, bugün kuzeybatı İran'ın dağlarında kökeni belirsiz bir dil konuşan bir halk olan Kassitler tarafından baskı altına alındı. Babil daha sonra MÖ 1595'te Hint-Avrupa dili konuşan, Anadolu kökenli Hititler tarafından saldırıya uğradı. Şamşu-Ditana, Hitit kralı Murşili I tarafından Babil'in yağmalanmasının ardından devrildi. Hititler uzun süre kalmadılar, ancak onların yol açtığı yıkım nihayet Kassite müttefiklerinin kontrolü ele geçirmesine izin verdi.
Kassit hanedanı, MÖ 1595-1155
Kassit hanedanı Mari'li Gandash tarafından kurulmuştur. Kassitler, kendilerinden önceki Amorit hükümdarları gibi, aslen Mezopotamya'nın yerlisi değillerdi. Aksine, ilk olarak bugün kuzeybatı İran'da bulunan Zagros Dağları'nda ortaya çıkmışlardı.
Kassitlerin etnik aidiyeti belirsizdir. Yine de dilleri Semitik ya da Hint-Avrupa değildi. Ya izole bir dil olduğu ya da muhtemelen Anadolu'daki Hurro-Urartu dil ailesi ile ilişkili olduğu düşünülmektedir, ancak günümüze ulaşan metinlerin azlığı nedeniyle genetik bağına dair kanıtlar yetersizdir. Bununla birlikte, bazı Kassit liderleri Hint-Avrupa isimleri taşıyor olabilir ve daha sonra orta ve doğu Anadolu'daki Hurrileri yöneten Mitanni elitine benzer bir Hint-Avrupa elitine sahip olabilirler, diğerleri ise Sami isimlere sahipti.
Kassitler Babil'in adını olarak değiştirdiler ve hükümdarlıkları 576 yıl sürerek Babil tarihindeki en uzun hanedanlık oldu.
Bu yeni yabancı egemenlik, eski Mısır'daki Sami Hiksoslar'ın kabaca çağdaş yönetimiyle çarpıcı bir benzerlik sunar. Babil'in Amorit krallarına atfedilen tanrısal niteliklerin çoğu bu dönemde ortadan kalktı; "tanrı" unvanı hiçbir zaman bir Kassit hükümdarına verilmedi. Babil, krallığın başkenti ve rahiplerinin tüm güce sahip olduğu ve kısa ömürlü eski Babil imparatorluğunun miras hakkının verilebildiği tek yer olan Batı Asya'nın "kutsal şehirlerinden" biri olmaya devam etti.
Babil, kısa süreli göreceli güç dönemleri yaşadı, ancak genel olarak Kassitlerin uzun egemenliği altında nispeten zayıf olduğunu kanıtladı ve uzun dönemleri Asur ve Elam egemenliği ve müdahalesi altında geçirdi.
Babil'de Kassit egemenliğinin tam olarak ne zaman başladığı belli değildir, ancak Anadolu'dan gelen Hint-Avrupalı Hititler şehrin yağmalanmasından sonra Babil'de uzun süre kalmamışlardır ve Kassitlerin kısa süre sonra buraya yerleşmiş olmaları muhtemeldir. MÖ 1595'te Kassitler adına tahta geçti ve İran'dan Fırat'ın ortasına kadar uzanan bir devleti yönetti; Yeni kral, Asur'un yerli Mezopotamya kralı ile barışçıl ilişkilerini sürdürdü. Yirmi dört yıl sonra Hititler'in ele geçirdiği Marduk'un kutsal heykelini geri almış ve Marduk'u Kassit tanrısı 'ya eşit ilan etmiştir.
Toprak kaybına, genel askeri zayıflığa ve okuryazarlık ile kültürdeki belirgin azalmaya rağmen, Kassit hanedanı Babil'in en uzun ömürlü hanedanı olmuş, Babil'in Elamlı Shutruk-Nakhunte tarafından fethedildiği MÖ 1155 yılına kadar yaşamıştır.
Erken Demir Çağı - Yerli yönetimi, ikinci İsin hanedanı, MÖ 1155-1026
Babi'inl kontrolünü Elamlılar ele geçirmişti fakat uzun sürmedi. Elam ile Asur savaşırken isimli kişi MÖ 1155-1139 yılları arasında hüküm süren 4. Babil Hanedanı'nı kurdu. Bu hanedan Güney Mezopotamya'nın yerli halkından oluşuyor ve Akadca konuşuyorlardı. Marduk-kabit-ahheshu Babil tahtına geçen ikinci yerli kişi oldu. Hanedanlığı 125 yıl boyunca ayakta kaldı. Yeni kurulan hanedan Elamı kovdu ve Kassitlerin tekrar güçlenmesini engelledi. Daha sonra Asur ile savaşılsa da başarı sağlanamadı.
Marduk-kabit-ahheshu'nun oğlu Itti-Marduk-balatu babasının yerine geçti ve 8 yıl boyunca Elam saldırılarını püskürttü. O da Asur'a saldırmaya çalıştı fakat başarılı olamadı.
Sıradaki kral Ninurta-nadin-shumi MÖ 1127'de tahta çıktı. O da Asur'u işgal etmeye kalkıştı fakat ordusu yenildi. Babil kralı Asur kralı ile antlaşma yapmak zorunda kaldı.
Bu hanedanlığın en ünlü kralı Nebukadnezar I idi (MÖ 1124-1103). Elamı yenerek Babil topraklarından çıkardı. Elam başkenti Susa'yı yağmaladı ve Kassitler tarafından Babil'den alınan Marduk heykelini geri getirdi. Elam krallığı bu olaylardan sonra iç savaşa girdi. Fakat Nebukadnezar I daha fazla toprak ele geçiremedi çünkü Asur kralı ile Aram ve Anadolu bölgelerinin kontrolü için savaştı ve yenildi. Nebukadnezar I saltanatının son yıllarında Babil'in sınırlarını korumaya ve barış içinde inşa çalışmalarına odaklandı.
Nebukadnezar I'ın ardından iki oğlu tahta çıktı. İkisi de Asur ile savaştı fakat yenildiler. Bu yenilgiler sonucu Babil toprakları küçüldü ve kıtlık yaşandı. Aynı zamanda Aramiler ve Suteanlar gibi göçebe halkların saldırıları arttı.
MÖ 1072'de Babil kralı Asur ile barış antlaşması imzalasa da, sonrasında gelen krallar Asur ile iyi geçinemediler. Asur kralları Babil'i işgal ederek kendilerine bağlı krallar tahta çıkardılar. Asur hakimiyeti MÖ 1050 civarlarına kadar sürdü. Daha sonra Asur iç savaş ve diğer devletlerle olan savaşlara odaklanınca Babil bir süreliğine özgürlüğüne kavuştu.
Fakat Bronz Çağı çöküşü sırasında Babil yeni göçlerle karşı karşıya kaldı. Arami ve Sutean kavimleri Babil topraklarına yerleştiler. Babil kralları bu göçleri engelleyemedi.
Kaos dönemi, MÖ 1026-911
İktidardaki Babil hanedanı MÖ 1026'da yağmacı Aramiler tarafından tahttan indirildi ve başkent de dahil olmak üzere Babil'in kalbi anarşik bir duruma düştü ve Babil'i 20 yıldan fazla bir süre hiçbir kral yönetmedi.
Ancak güney Mezopotamya'da (eski Sealand Hanedanlığı'na tekabül eden bir bölge) V. Hanedanlık (MÖ 1025-1004) ortaya çıktı, bu bir Kassit klanının lideri olan tarafından yönetiliyordu ve aslında Babil'den ayrı bir devletti. Anarşi durumu Asur hükümdarı 'e (MÖ 1019-1013) MÖ 1018'de Babil'e saldırma fırsatı verdi ve Babil'in şehrini ve Mezopotamya'nın bazı güney orta bölgelerini Asur için işgal edip ele geçirdi.
Güney Mezopotamya hanedanının yerini başka bir Kassit Hanedanı (Hanedan VI; MÖ 1003-984) aldı ve bu hanedan da Babil'in kontrolünü yeniden ele geçirmiş gibi görünüyordu. Elamlılar bu kısa süreli Kassit canlanmasını tahttan indirerek kral ile Hanedan VII'yi (MÖ 984-977) kurdular. Ancak Aramiler Babil'i bir kez daha yakıp yıkınca bu hanedanlık da yıkıldı.
M.Ö. 977'de Nabû-mukin-apli Babil yönetimini yeniden kurarak 8. Hanedanlığı başlattı. 9. Hanedanlık ise M.Ö. 941'den itibaren hüküm süren Ninurta-kudurri-uşur II ile başladı. Bu dönemde Babil güçsüzdü. Bölgenin bazı kısımları Arami ve Sutean kontrolündeydi. Babil kralları sık sık hem Babil topraklarını alan Asur hem de Elam'ın baskısına boyun eğmek zorunda kaldı.
Asur yönetimi, MÖ 911-619
MÖ 10. yüzyıl sona ererken Babil kaos içinde kalmaya devam etti. Levanten'den gelen göçebe halklardan biri olan Kaldu olarak bilinen Keldaniler bölgeye yerleşti. Aynı dönemde zaten orada bulunan Aramiler ve Gutilere katıldılar. MÖ 850'ye gelindiğinde ise Keldaniler, Mezopotamya'nın en güneydoğusunda kendilerine küçük bir yer edinmişlerdi.
MÖ 911'de Asur kralı II. Adad-nirari tarafından kurulan Yeni Asur İmparatorluğu ise Babil'i tekrar egemenliği altına aldı. Bu dönem üç yüzyıl boyunca sürdü. Asurlular Babil'i birkaç kez yenerek topraklarını genişlettiler. Hatta MÖ 859'da kral Şalmaneser III Babil'i yağmalayıp Keldani, Arame ve Guti kabilelerini kontrol altına aldı. Bu dönemde Keldanilerden ve Araplardan yazılı kaynaklarda ilk defa bahsediliyor.
Asur hâkimiyeti zayıflayınca MÖ 780'de Marduk-apla-usur adlı bir Keldani Babil'in başına geçti. Ancak Asurlular tekrar saldırarak onu yenip kendisine bağlı hale getirdiler. Bu dönemde Babil karışıklık içindeydi. Kuzey Asur kontrolündeydi, güneyde ise yabancı Keldani hükümdarlar vardı.
MÖ 748'de Babilli Nabonassar isimli bir kral Keldani yönetimi yıktı ve ülkeyi tekrar istikrara kavuşturdu. Fakat Asurlular yeniden saldırarak Babil'i ele geçirdi. Bu dönemden sonra Babil tamamen Asur yönetimine girdi.
Asur hakimiyeti sırasında Aramice günlük konuşma dili olarak yaygınlaştı. Daha sonra MÖ 721'de Keldani lider Marduk-apla-iddina, Elam desteğiyle ayaklanıp bir süreliğine Babil'in başına geçti. Fakat Asurlular onu yenerek tekrar hakimiyeti ele geçirdi.
Babil'in Yıkılışı
Sennacherib, Sargon II'nin ardından Asur tahtına geçti. Bir süre sonra oğlu Assur-nadin-shumi'yi veliaht ilan etti. Fakat Merodach-Baladan ve Elamlı koruyucuları Asiri hakimiyetine karşı ayaklanmaya devam ettiler. Elamlı Nergal-ushezib ise Assur prensini öldürüp kısa süreliğine tahta çıktı. Bu olay Sennacherib'i çileden çıkardı. Elamları işgal edip Elam'ı zaptetti, Babil'i yağmaladı ve şehri büyük ölçüde yerle bir etti. MÖ 681'de Ninova'da tanrı Nişroka dua ederken kendi oğulları tarafından öldürüldü. Yeni Asur kralı Esarhaddon, Babil'e kukla kral olarak Marduk-zakir-shumi II'yi atadı. Ancak Marduk-apla-iddina Elam'dan sürgünden dönerek kısa süreliğine Marduk-zakir-shumi'yi tahttan indirdi. Bunun üzerine Esarhaddon saldırarak onu yendi. Marduk-apla-iddina tekrar Elam'a kaçtı ve sürgünde öldü.
Restorasyon ve yeniden inşa
Esarhaddon (MÖ 681-669) Babil'i bizzat yönetti. Şehri tamamen yeniden inşa ederek bölgeye canlanma ve barış getirdi. Ölümünde, devasa imparatorluğu (Kafkaslardan Mısır ve Nubia'ya, Kıbrıs'tan İran'a ve Hazar Denizi'ne kadar uzanan) içindeki uyumu sağlamak için en büyük oğlu Şamaş-şum-ukin'i Babil'de kendisine bağlı bir kral, en küçük oğlu ve oldukça eğitimli olan Asurbanipal'ı (MÖ 669-627) ise daha üst konumda Asur kralı ve Şamaş-şum-ukin'in hükümdarı olarak görevlendirdi.
Babil isyanı
Kendisi de bir Asurlu olmasına rağmen, Şamaş-şum-ukin, kardeşi Aşurbanipal'e onlarca yıl tabi olduktan sonra, Babil şehrinin (Asur şehri Ninova'nın değil) muazzam imparatorluğun merkezi olması gerektiğini ilan etti. Kardeşi Aşurbanipal'e karşı büyük bir isyan başlattı. Elam, Persler, Medler, güney Mezopotamya'daki Babilliler, Keldaniler ve Sutealılar, Levant ve güneybatı Mezopotamya'daki Aramiler, Arap Yarımadası'ndaki Araplar ve Dilmunlar ve Kenanlılar-Fenikeliler de dahil olmak üzere Asur boyunduruğu ve yönetimine kızgın olan halklardan oluşan güçlü bir koalisyona liderlik etti. Acı bir mücadeleden sonra Babil yağmalandı ve müttefikleri yenilgiye uğratıldı, bu süreçte Şamaş-şum-ukim öldürüldü. Elam kesin olarak yok edildi ve Babilliler, Persler, Keldaniler, Araplar, Medler, Elamlılar, Aramiler, Sutealılar ve Kenanlılar şiddetle boyun eğdirildi ve Asur birlikleri isyan eden halklardan vahşi bir şekilde intikam aldı. Asur kralı adına hüküm sürmek üzere adında bir Asur valisi tahta çıkarıldı. Ashurbanipal'in MÖ 627'de ölümü üzerine oğlu (MÖ 627-623) Babil ve Asur'un hükümdarı oldu.
Ancak Asur kısa süre içinde çöküşüne neden olacak bir dizi acımasız iç savaşa sürüklendi. Ashur-etil-ilani, MÖ 623'te kendi generallerinden biri olan tarafından tahttan indirildi ve o da kendisini Babil'de kral olarak ilan etti. Sürekli iç savaşın ortasında tahtta sadece bir yıl kaldıktan sonra, (MÖ 622-612) MÖ 622'de onu Asur ve Babil hükümdarı olarak devirdi. Ancak o da Asur'un merkez bölgesinde aralıksız devam eden iç savaşla kuşatılmıştı. Babil bundan yararlandı ve MÖ 850 civarında güneydoğu Mezopotamya'ya yerleşmiş olan Keldanilerin daha önce bilinmeyen bir "malka "sı (reis) olan yönetiminde isyan etti.
Sin-şar-işkun döneminde Asur'un geniş imparatorluğu çözülmeye başladı ve Asurlular için en önemlisi Babilliler, Keldaniler, Medler, Persler, İskitler, Aramiler ve Kimmerler olmak üzere eski tebaası olan halkların çoğu haraç ödemeyi bıraktı.
Neo-Babil İmparatorluğu (Keldani İmparatorluğu)
Babil'in yükselişi, Asur İmparatorluğu'nun zayıflamasıyla başladı. MÖ 620 civarında adlı bir hükümdar Babil'in kontrolünü ele geçirdi ve Medler, Persler, Kimmerler ve Sakalar gibi diğer halklarla ittifak kurarak Asur'a karşı savaştı. Uzun ve çetin mücadeleler sonucunda Asur yenilgiye uğratıldı ve Babil İmparatorluğu Mezopotamya'nın hakimi konumuna yükseldi.
Nebukadnezzar II Dönemi: İmparatorluğun Altın Çağı
Neo-Babil İmparatorluğu'nun en parlak dönemi, II. Nebukadnezzar'ın (MÖ 605-562) hükümdarlığıyla yaşandı. Nebukadnezzar, sadece güçlü bir savaşçı değil, aynı zamanda zeki bir devlet adamı ve usta bir yöneticiydi. Onun liderliğinde Babil İmparatorluğu sınırlarını genişletti, Mısır'a kadar uzanan bir toprak kazandı ve Mezopotamya'yı altın çağına taşıdı.
Nebukadnezzar, Babil'i Mezopotamya'nın en güçlü şehri haline getirdi ve imparatorluğu genişletti. Mısır'a karşı savaştı, Fenike ve Filistin'i fethetti ve Yahudi halkını sürgüne gönderdi. Nebukadnezzar ayrıca Babil'i görkemli bir şehir haline getirdi ve birçok anıtsal yapı inşa ettirdi. Bu yapıların en ünlüsü, Dünya Yedi Harikasından biri olan Asma Bahçeleri'dir.
Babil'in Fethi
Nebukadnezzar'ın ölümünden sonra Babil İmparatorluğu istikrarsızlık dönemine girdi. Nabonidus adında bir kral tahta çıktı ve halkın hoşnutsuzluğuna yol açan politikalar izledi. Bu durum, Pers kralı Büyük Kiros'un Babil'i ele geçirmesine zemin hazırladı.
MÖ 539 yılında Pers ordusu Babil'e girdi ve şehri fethetti. Nabonidus esir alındı ve Babil İmparatorluğu'nun sonu geldi. Babil şehri daha sonra Pers İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi.
Babil'in Düşüşü
Babil, MÖ 539 yılında Ahameniş İmparatorluğu'na dahil edilerek Babiruş (Bābiruš) satraplığı haline geldi.
Büyük Kiros'un vefatının ardından oğlu , Babil kralı ilan edildi. Fakat Pers İmparatorluğu'nun yönetimi babasında kalmaya devam etti. Bu durum, Babil'in bağımsızlık arzusunu yeniden alevlendirdi. Nitekim Darius I'in tahta çıkmasıyla birlikte Babil'in meşruiyeti tanıma geleneği sona erdi ve Babilliler, bağımsızlıklarını yeniden kazanmak için ayaklanmaya başladılar.
MÖ 522 yılında Nebuchadnezzar III adında bir lider önderliğinde kısa süreliğine bağımsızlıklarını kazanan Babilliler, bu sefer Darius tarafından bastırıldı. Bu dönemde kuzeydeki Asur da ayaklanarak bölgedeki gerilimi daha da artırdı.
MÖ 5. yüzyılda Babil, bağımsızlık arzusundan vazgeçmedi ve birkaç kez daha ayaklanmalara girişti. Fakat Persler, bu ayaklanmaları şiddetle bastırdılar ve Babil'in şehir surlarını yıktılar. Buna rağmen önemli tapınakları korumaya devam ettiler.
Babil'in bağımsızlık mücadelesi başarısızlıkla sonuçlansa da, bölgedeki siyasi dengenin değişmesine engel olamadı. MÖ 333 yılında Büyük İskender, Babil'i fethederek bölgeyi kontrol altına aldı. İskender'in ölümünden sonra ise Babil ve Asur, Seleukos İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi.
Roma İmparatorluğu MÖ 2. yüzyılda kısa bir süre bölgeyi ele geçirmiş olsa da hakimiyet uzun sürmedi. Daha sonra bölge, Part İmparatorluğu ile Sasaniler arasında el değiştirmeye devam etti.
MS 7. yüzyılda Arapların fethiyle birlikte Babil bölgesi büyük bir değişim yaşadı. Arapların etkisiyle bölgede Arapça yaygınlaştı ve İslam dini benimsendi. Sadece kuzeydeki bazı bölgelerde Asuri kimliği günümüze kadar varlığını sürdürebildi.
Din
Babilliler, eski halkların çoğunda görüldüğü gibi birden fazla tanrıya taparlardı ve tanrıları üzerine kuşaklar boyu anlatılan mitlere inanırlardı. Bunların çoğu Sümer kaynaklıydı.
Evren'in ve insanların yaratılışını konu alan Sümer Destanı'nın kahramanı Gılgamış, efsaneye göre ölümsüzlük otunu bulmak için yola çıkar ve bu arayışı sırasında bin bir güçlükle karşılaşır. Serüven dolu yolculuğunun sonunda bulduğu otu suların dibinden sinsice gelen bir yılan, kayığından çalar. Bu hikâyenin sonraki yüzyıllarda Nuh Tufanı efsanesi ile ilgili ifadelere kaynaklık ettiği ve birçok yönden benzer unsurları taşıdığı ifade edilir.
Tanrıları
Baş tanrıları Marduk'tu. Babil efsanelerinde Marduk, ejderha Tiamat ile dövüşüp onu yener. Yeri, göğü ve insanoğlunu yarattığına inanılan Marduk'un yeryüzündeki temsilcisi kraldı. Marduk dışında toprak, su, gökyüzü, güneş ve ay tanrıları gibi tanrılara tapılırdı. Asurlular da büyük ölçüde Sümerlilerin ve Babillilerin dinleriyle tanrılarını paylaşmaktaydı. Ama en büyük tanrıları, adını imparatorluğun başkentine verdikleri Asur'du. Hem Babilliler, hem de Asurluların baş tanrıçası ise Eski Yunanların aşk tanrıçası Afrodit'e çok benzeyen İştar'dı.
Yazı ve bilim
Sümer yazısı bilinen en eski yazıdır. Sümerler, kil tabletleri üstüne yazı yazdıktan sonra pişirirlerdi. Arkeolojik kazılar sırasında bazıları 5000 yıllık olan binlerce tablet bulunmuştur. İlk yazı karakterlerini resimler oluşturuyordu. Bu resimler, yavaş yavaş Babillilerin ve Asurluların kullandıkları çivi yazısına dönüştü. Bu yazı biçiminde kavramları belirtmek için köşeli simgeler kullanılırdı. Bulunan tabletlerin üzerindeki yazılar din, matematik, yasalar, bilim ve başka konulara ilişkindir. Matematikte açılar konusunda bir tam dönüşü 60 birime bölmüşlerdir.
Edebiyat
Çoğu kentte ve tapınakta kütüphaneler vardı; eski bir Sümer atasözü "kâtiplerin okulunda başarılı olmak isteyen kişi şafakla birlikte kalkmalıdır" der. Erkeklerin yanı sıra kadınlar da okuma yazma öğreniyordu, ve Semitik zamanlarda bu, soyu tükenmiş Sümer dilinin ve karmaşık ve kapsamlı bir 'nin (hece yazı) bilinmesini gerektiriyordu.
Babil edebiyatının önemli bir kısmı Sümerce asıllarından çevrilmiş ve din ve hukuk dili uzun süre Sümer'in eski eklemeli dilinde yazılmaya devam etmiştir. Öğrencilerin kullanımı için kelime hazineleri, gramerler ve satır arası çevirilerin yanı sıra eski metinler üzerine şerhler ve anlaşılması güç kelime ve deyimlerin açıklamaları da derlenmiştir. Hecenin tüm karakterleri düzenlenip adlandırıldı ve ayrıntılı listeleri hazırlandı.
Başlıkları bize kadar ulaşan birçok Babil edebi eseri vardır. Bunların en ünlülerinden biri, Sin-liqi-unninni adlı biri tarafından orijinal Sümerce'den çevrilen ve astronomik bir ilkeye göre düzenlenen on iki kitaplık Gılgamış Destanı'dır. Her bölüm kariyerindeki tek bir maceranın öyküsünü içerir. Tüm hikâye bileşik bir üründür ve bazı hikâyelerin yapay olarak merkezi figüre eklenmiş olması muhtemeldir.
Astronomi
Bilimler arasında astronomi ve astroloji Babil toplumunda göze çarpan bir yere sahipti. Astronomi Babil'de çok eskilere dayanıyordu. Zodyak çok eski bir Babil icadıydı; ve güneş ve ay tutulmaları önceden tahmin edilebiliyordu. Orijinal Mezopotamya tutulma gözlemlerinin düzinelerce çivi yazısı kaydı vardır.
Babil astronomisi, Antik Yunan astronomisi, klasik, Sasani, Bizans ve Suriye astronomisi, ve Orta Asya ve Batı Avrupa astronomisinde yapılanların çoğunun temelini oluşturmuştur. Yeni Babil astronomisi bu nedenle antik Yunan matematiği ve astronomisinin çoğunun doğrudan öncülü olarak kabul edilebilir ve bu da Avrupa (Batı) tarihsel öncülüdür.
Tıp
Tıbbi tanı ve prognoz
En eski "Babil" (yani Akad) tıp metinleri ilk yarısındaki dönemine kadar uzanmaktadır en eski tıbbi reçeteler Ur'un Üçüncü Hanedanlığı döneminde Sümercede görülse de, Ancak en kapsamlı Babil tıp metni, Babil kralı (MÖ 1069-1046) döneminde 'nın "ummânû "su ya da baş bilgini tarafından yazılmış olan "Teşhis El Kitabı "dır.
Çağdaş ile birlikte Babilliler diagnosis, , fiziksel muayene ve kavramlarını ortaya atmışlardır. Buna ek olarak, "Teşhis El Kitabı" terapi ve etiyoloji yöntemlerini ve teşhis, prognoz ve terapide ampirizm, mantık ve kullanımını tanıtmıştır. Metin, tıbbi semptomların bir listesini ve genellikle ayrıntılı ampirik gözlemlerin yanı sıra bir hasta vücudunda gözlemlenen semptomları teşhis ve prognozla birleştirmede kullanılan mantıksal kuralları içerir.
Esagil-kin-apli çeşitli hastalıklar ve rahatsızlıklar keşfetmiş ve bunların belirtilerini "Teşhis El Kitabı "nda tanımlamıştır. Bunlar arasında birçok epilepsi çeşidinin ve ilgili rahatsızlıkların semptomları ile teşhis ve prognozları yer almaktadır. Geç dönem Babil tıbbı birçok yönden erken dönem ile benzerlik göstermektedir. Özellikle 'nın erken dönem risaleleri hem içerik hem de biçim açısından geç dönem Babil tıbbının etkisini göstermektedir.
Sanat ve mimarlık
Babil'de kil bolluğu ve taş eksikliği, kerpiç kullanımının daha fazla olmasına yol açtı; Babil, Sümer ve Asur tapınakları, payandalarla desteklenen, yağmurun kanalizasyonla taşındığı, ham tuğladan yapılmış devasa yapılardı. Ur'daki böyle bir kanal kurşundan yapılmıştır. Tuğla kullanımı, pilaster ve sütunların, fresklerin ve emaye çinilerin erken gelişimine yol açtı. Duvarlar parlak renkliydi ve bazen çinilerin yanı sıra çinko veya altınla kaplandı. Meşaleler için boyalı pişmiş toprak koniler de sıvaya gömülmüştür. Babil'de, kabartma yerine, üç boyutlu figürlerin daha fazla kullanımı vardı – en eski örnekler, biraz hantal olsa da gerçekçi olan Gudea Heykelleridir. Babil'de taşın kıtlığı, her çakıl taşını değerli kıldı ve değerli taş kesme sanatında yüksek bir mükemmelliğe yol açtı.
Babil'in Asma Bahçeleri
Babil'in Asma Bahçeleri, Dünyanın Yedi Harikası'ndan biridir. MÖ 7. yüzyılda Babil kralı Nebukadnezar tarafından yaptırılmıştır. Babil'in çorak Mezopotamya çölünün ortasında; ağaçlar, akan sular ve egzotik bitkilerin bulunduğu çok katlı bir bahçedir. Coğrafyacı Strabon'un 1. yüzyıldaki tanımına göre:
"Bahçeler birbiri üzerinde yükselen kübik direklerden oluşuyordu. Bunların içleri çukurdu ve büyük bitkilerin ve ağaçların yetişebilmesi için toprakla doldurulmuştu. Kubbeler, sütunlar ve taraçalar pişmiş tuğla ve asfalttan yapılmıştı. Yüksekteki bahçeleri sulamak için Fırat Nehri'nden zincir pompalarla su yukarılara çıkarılıyordu. Bu şekilde üst seviyelere taşınan su, bahçeleri sulayarak teraslardan aşağıya doğru akıyordu"
Söylenceye göre, Nebukadnezar bu yapıyı sıla hasreti çeken karısı Semiramis için yaptırmıştır. Semiramis, kralının kızıdır. Mezopotamya'nın düz ve sıcak ortamı onu bunalıma itmiş, kral da karısının hasretini sona erdirmek için yapay dağların olduğu, suların aktığı yemyeşil bir bahçe yaptırmıştır. Bu yüzden bazen Semiramis'in asma bahçeleri olarak da anılır.
İştar Kapısı
II. Nebukadnezar döneminde inşa edilmiştir. Süreç içerisinde kentin ve krallığın simgelerinden biri olmuştur. Günümüzde Irak'ın Hillah bölgesinde sergilenmektedir.
Mirası
Babilonya (Babil imparatorluğu) ve özellikle de başkenti Babil, aşırılığın ve ahlaksız gücün sembolü olarak uzun zamandır bir yer tutmaktadır. Babil'e Kutsal Kitap'ta hem gerçek anlamda (tarihsel) hem de alegorik olarak birçok atıfta bulunulmuştur. Tanah'ta bahsedilenler tarihsel veya kehanet niteliğinde olma eğilimindeyken, Yeni Ahit'te Babil Fahişesi'ne yapılan apokaliptik atıflar daha çok mecazi veya muhtemelen pagan Roma'ya veya başka bir arketipe yapılan şifreli atıflardır. Efsanevi Babil'in Asma Bahçeleri ve Babil Kulesi sırasıyla lüks ve kibirli gücün sembolleri olarak görülür.
İlk Hıristiyanlar bazen Roma'yı Babil olarak adlandırmışlardır: Elçi Peter ilk mektubunu şu öğütle bitirir: "Sizinle birlikte seçilmiş olan Babil'deki [Roma] kadın size selamlarını gönderiyor, oğlum Markos da öyle."
Revelation 14:8 şöyle der: "İkinci bir melek onu izledi ve, 'Düştü! Bütün uluslara zinalarının çılgın şarabını içiren Büyük Babil düştü' dedi". Diğer örnekler Revelation 16:19 ve Revelation 18:2'de bulunabilir.
Babil'e Kur'an'da Bakara Suresi'nin 2. bölümünün 102. ayetinde atıfta bulunulmaktadır:
Onlar, Süleyman döneminde şeytanların teşvik ettiği sihre uydular. Süleyman asla inkâr etmedi, aksine şeytanlar inkâr etti. Babil'de iki meleğe, Hârût ve Mârût'a indirilenle birlikte insanlara sihir öğrettiler. İki melek, "Biz sadece sizin için bir imtihan vesilesiyiz, sakın imanınızı terk etmeyin" demeden kimseye bir şey öğretmezlerdi. Fakat insanlar, Allah'ın dilemesi dışında kimseye zarar veremeyecekleri halde, karı-kocanın arasını bile açan bir sihir öğrendiler. Kendilerine zarar veren ve fayda vermeyen şeyleri öğrendiler - oysa sihir satın alanın ahirette hiçbir payı olmayacağını zaten biliyorlardı. Ruhlarını ne pahasına sattıklarını keşke bilselerdi!"
— Bakara 2:102
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Babil kentinin koordinatları: 32°32′11″K 44°25′15″D / 32.53639°K 44.42083°D
- ^ a b "Babylonian Empire - Livius". 4 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Eylül 2019.
- ^ . HISTORY (İngilizce). 18 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2021.
- ^ (2007). Syntactic Change in Akkadian: The Evolution of Sentential Complementation. Oxford University Press US. ss. 20-21. ISBN . 18 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Deutscherisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Woods C. 2006 "Bilingualism, Scribal Learning, and the Death of Sumerian". In S.L. Sanders (ed) Margins of Writing, Origins of Culture: 91–120 Chicago [1] 29 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ (27 Ağustos 1992), "The Time of Confusion", Ancient Iraq, Penguin Books, s. 266, ISBN
- ^ Rogers, Robert William (31 Aralık 2009). "The Gods of Babylonia and Assyria". doi:10.31826/9781463217099.
- ^ Robert William Rogers, A History of Babylonia and Assyria, Volume I, Eaton and Mains, 1900.
- ^ Publishing, Britannica Educational (1 Nisan 2010). Mesopotamia: The World's Earliest Civilization (İngilizce). Britannica Educational Publishing. s. 71. ISBN .
- ^ Liverani, Mario (4 Aralık 2013). The Ancient Near East: History, Society and Economy (İngilizce). Routledge. s. 242. ISBN .
- ^ Geographic, National (30 Kasım 2021). Lost Cities, Ancient Tombs: A History of the World in 100 Discoveries (İngilizce). Disney Electronic Content. ss. 144-145. ISBN .
- ^ Georges Roux, Ancient Iraq
- ^ (2007). A History of the Ancient Near East, ca. 3000–323 BC. Malden: Blackwell. .
- ^ (2013). The Ancient Near East: History, Society and Economy. Routledge. p. 13, Table 1.1 "Chronology of the Ancient Near East". .
- ^ Schneider, Thomas (2003). "Kassitisch und Hurro-Urartäisch. Ein Diskussionsbeitrag zu möglichen lexikalischen Isoglossen". Altorientalische Forschungen (Almanca) (30): 372-381.
- ^ "India: Erken Vedik dönem". . 17 Ekim 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2012.
- ^ "Iranian art and architecture". . 7 Kasım 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2012.
- ^ Sayce 1911, s. 104.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Georges Roux - Ancient Iraq3isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ . History of Phoenicia – Part IV. 1 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2007.
- ^ Al-Gailani Werr, L., 1988. Studies in the chronology and regional style of Old Babylonian Cylinder Seals. Bibliotheca Mesopotamica, Volume 23.
- ^ Tatlow, Elisabeth Meier Women, Crime, and Punishment in Ancient Law and Society: The Ancient Near East Continuum International Publishing Group Ltd. (31 Mart 2005) s. 75 [2] 17 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Aaboe, A. (1992). Babil matematiği, astroloji ve astronomi. J. Boardman, I. Edwards, E. Sollberger, & N. Hammond (der.), (The Cambridge Ancient History, s. 276-292). Cambridge: Cambridge University Press 3 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. doi:10.1017/CHOL9780521227179.010 31 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ D. Brown (2000), Mesopotamian Planetary Astronomy-Astrology, Styx Publications, .
- ^ Leo Oppenheim (1977). Ancient Mesopotamia: Portrait of a Dead Civilization
![image]()
. University of Chicago Press. s. 290. - ^ R D. Biggs (2005). "Medicine, Surgery, and Public Health in Ancient Mesopotamia". Journal of Assyrian Academic Studies. 19 (1): 7-18.
- ^ H. F. J. Horstmanshoff, Marten Stol, Cornelis Tilburg (2004), Magic and Rationality in Ancient Near Eastern and Graeco-Roman Medicine, s. 99, Brill Publishers, .
- ^ Marten Stol (1993), Epilepsy in Babylonia, s. 55, Brill Publishers, .
- ^ H. F. J. Horstmanshoff, Marten Stol, Cornelis Tilburg (2004), Magic and Rationality in Ancient Near Eastern and Graeco-Roman Medicine, s. 97-98, Brill Publishers, .
- ^ Marten Stol (1993), Epilepsy in Babylonia, s. 5, Brill Publishers, .
- ^ M. J. Geller (2004). H. F. J. Horstmanshoff; Marten Stol; Cornelis Tilburg (Ed.). West Meets East: Erken Yunan ve Babil Teşhisi. Magic and rationality in ancient Near Eastern and Graeco-Roman medicine. 27. Brill Publishers. ss. 11-186. ISBN . (PMID) 17152166.
- ^ Sayce 1911, s. 108.
Bibliyografya
- Önceki cümlelerden bir veya daha fazlası artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Sayce, Archibald Henry (1911). "Babylonia and Assyria". Chisholm, Hugh (Ed.). Encyclopædia Britannica. 3 (11. bas.). Cambridge University Press.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Babil Mezopotamya da adini aldigi Babil kenti etrafinda MO 1894 yilinda kurulmus Sumer ve Akad topraklarini kapsayan bir imparatorluktur Babil in merkezi bugunku Irak in El Hilla kasabasi uzerinde yer almaktadir Babil halkinin buyuk bir kismini tarih boyunca cesitli Sami asilli halklar olusturmustur Bolgede konusulmus en yaygin dil Akadca olmus olmasina ragmen Sumerce dini dil olarak kullanilmistir Aramice ise ilerleyen yillarda bolgenin gecer dili konumuna gelmistir Babil𒆳𒆍𒀭𒊏𒆠 Akadca mat AkkadiMO 1894 MO 539Hammurabi nin saltanatinin baslangicinda ve sonunda Babil Imparatorlugu nun kapsami bugun modern Irak ta bulunan BaskentBabilResmi dil ler Akadca Sumerce AramiceResmi dinBabil mitolojisiTarihce KurulusuMO 1894 Babil in DususuMO 539Onculler ArdillarSumerlerAkad Imparatorlugu Ahamenis ImparatorluguGunumuzdeki durumuIrak Baslangicta Akad Imparatorlugu nda yer alan onemsiz ve gucsuz bir sehirken sehrin Amori hukumdari Hammurabi tarafindan kisa sure icinde buyuyen ve gelisen sehir kisa omurlu de olsa bolgedeki en guclu imparatorluklardan biri haline gelmistir Bu donemden sonra tum Guney Mezopotamya ya Babil denilmeye baslanmis devletin kutsal sehri Nippur olmustur Hammurabi nin oglu altinda gucten dusen devlet uzun sure boyunca Asur Kassit ve Elam egemenligi altinda kalmistir Sehir Asurlular tarafindan yikilip yeniden insa edilmistir MO 609 539 yillari arasinda hukum surmus Yeni Babil Imparatorlugu bagimsizligini Asurlulardan Keldani onderliginde kazanmistir Bu devletin de cokmesi ile Babil sehri Ahamenis Seleukos Part Roma ve Sasani egemenligi altinda kalmistir TarihBabil oncesi Sumer Akkad donemi Mezopotamya da Babil oncesi Sumer Akkad donemi Sumer uygarliginin ortaya ciktigi MO 5400 lere kadar uzanan zengin bir tarihle karakterize edilir Daha sonra Akad Asur ve Babil i olusturacak olan Akadca konusan Sami halki MO 35 ve 30 yuzyillar arasinda ortaya cikmistir MO 3 binyil boyunca Sumerce ve Akadca konusanlar arasinda onemli bir kulturel alisveris olmus bu da yaygin iki dillilige ve karsilikli dilsel etkiye yol acmistir Akadca MO ucuncu binyildan ikinci binyila geciste Mezopotamya da konusulan dil olarak yavas yavas Sumercenin yerini almistir MO 5400 den itibaren Akad Imparatorlugu nun yukselisine kadar MO 24 yuzyil Mezopotamya da Ur Kis Lagas gibi Sumer sehir devletleri egemendi Akadca isimler bazi devletlerin krallik listelerinde gorunmeye baslasa da Sumer kulturu baskin durumdaydi Bu donemde en onemli dini merkez tanri Enlil in sehri olan Nippur du Akad Imparatorlugu MO 2334 2154 Akad Semitleri ve Sumerleri birlestirerek antik Yakin Dogu da baskin bir guc haline gelmistir Ancak ekonomik zorluklar iklim degisiklikleri ve ic catismalarin ardindan Zagros Daglari ndan gelen Gutilerin saldirilari nedeniyle sonunda gerilemistir Sumer MO 22 yuzyilin sonlarinda Ucuncu Ur Hanedanligi Neo Sumer Imparatorlugu ile yeniden bir dirilis yasamis Gutileri kovmus ve kuzeyde Akadca konusan Asur un bazi bolgelerini kontrol altina almistir MO 2002 de Elamlilar tarafindanUcuncu Ur Hanedanligi yikilinca Amoriler guney Mezopotamya ya goc etmeye baslamis ve burayi ele gecirerek kucuk kralliklar kurmustur Asurlular ise kuzeyde bagimsizliklarini korumustur Guneydeki devletler Amorileri durduramayinca bir sure kuzeydeki Akad akrabalari Asurlulardan yardim almak zorunda kalmistir Bu donemde Asur krali Ilu suma guneydeki seferlerini anlatirken Akadlarin ozgurlugunu sagladigini belirtir Ancak bazi tarihciler bunun askeri bir basaridan ziyade guney sehir devletleriyle ticari anlasmalar yapilmasi seklinde yorumluyor Ilu suma nin politikalari halefleri tarafindan da surdurulmustur Fakat Sargon I tahta ciktiktan sonra Asur ordusunu guneyden cekerek Anadolu ya odaklanmis ve boylece guney Mezopotamya Amorilerin kontrolune gecmistir Amor doneminin ilk yuzyillarinda en guclu sehir devletleri ise guneyde Larsa Isin ve Eshnunna kuzeyde ise Asur olmustur Ilk Babil hanedani Amorit hanedani MO 1894 1595 Hammurabi dua isareti olarak ellerini agzinin uzerinde tutar Hammurabi kanunlari stelinin ust kismindaki kabartma MO 1894 civarinda Sumu abum adindaki AmorI hukumdari komsu kucuk sehir devleti nun topraklarindan biri olan o zamanlar nispeten kucuk Babil sehrini ele gecirerek yeni ele gecirdigi topraklari bagimsiz bir devlet haline getirdi Saltanati bolgedeki diger kucuk sehir devletleri ve kralliklar arasinda bir devlet kurmakla gecti Ancak Sumu abum un kendisine hicbir zaman Babil Krali unvani vermemesi Babil in o donemde hala onemsiz bir kasaba veya sehir oldugu ve krallik unvanini hak etmedigini dusundurmektedir Sumu abum u ayni sekilde yonetim suren Sumu la El Sabium ve Apil Sin takip etti Bu donemde hicbir yazili kayitta Babil kralligindan bahsedilmez ve bu krallarin kendilerini Babil Krali olarak adlandirdiklarina dair bir bilgi yoktur Bu AmorI hukumdarlarindan Sin Muballit sadece tek bir canak tablete gore resmi olarak Babil krali olarak kabul edilen ilk kisi oldu Bu krallarin yonetimi altinda Babil cok az toprak parcasi kontrol eden kucuk bir devlet olarak kaldi ve kendisinden daha eski daha buyuk ve daha guclu komsu kralliklar olan Isin Larsa kuzeydeki Asur ve dogudaki Elam Iran tarafindan golgede birakildi Elamlar guney Mezopotamya nin genis topraklarini isgal etmislerdi ve bu erken donem AmorI yoneticileri buyuk olcude Elam a bagli olarak hareket ediyorlardi Hammurabi Imparatorlugu Babil tarihi Hammurabi doneminde MO 1792 1750 civari buyuk bir degisim yasadi Hammurabi hukumdarliginda oncelikle Babil i kucuk bir kasabadan onemli bir sehre donusturdu Vergi sistemi ve merkezi yonetim kurarak guclu bir yonetim olusturdu Elamlarin hakimiyetinden kurtuldu ve hatta Elam topraklarina kadar uzanan seferler duzenledi Ardindan Mezopotamya nin guneyini sistematik olarak ele gecirerek bolgede uzun suredir devam eden istikrarsizligi sona erdirdi Bu fetihlerle birlikte Sumer Akad ve Asur un eski kanunlarini gelistirerek unlu Hammurabi Kanunlarini olusturdu Bu kanunlar gunumuzde Louvre Muzesi nde sergileniyor Fetihlerinin etkisiyle Mezopotamya nin guneyinde yuzyillardir baskin olan Nippur kentinin yerini Babil aldi Babil kutsal bir sehir olarak anilmaya basladi ve guney Mezopotamya nin hakimi olmak isteyen herkes burada tac giyme toreni duzenlemek zorundaydi Hammurabi doneminde Babil ticaret alaninda da onemli bir guc haline geldi Amorilerle yogun ticaret yapildi ve Bati ile guclu iliskiler kuruldu Bu donemde Babil hem askeri hem de ticari acidan onemli bir merkez haline geldi Dusus Guney Mezopotamya dogal savunulabilir sinirlari olmadigi icin saldirilara acik kaldi Hammurabi nin olumunden sonra imparatorlugu hizla dagilmaya basladi Halefi Samsu iluna doneminde guneydeki topraklar yerel bir Akkad krali olan Ilum ma ili tarafindan alinarak Babil Imparatorlugu ndan ayrildi Guney sonraki 272 yil boyunca Babil den bagimsiz kaldi Babil ve Amorit yoneticileri kuzeydeki Asur dan kovuldu Asur un yerel yoneticisi Puzur Sin Babil Imparatorlugu na karsi ayaklandi ve Amorit yoneticilerini kovdu Daha sonra yerel bir kral olan Adasi iktidar ele gecirdi ve Babil Imparatorlugu nun topraklarini geri almaya calisti Amorit yonetimi zayiflayan Babil de devam etti Hammurabi nin olumunden sonra kaybedilen topraklari geri almak icin yapilan girisimler basarisiz oldu Babil in son Amorit hukumdari olacakti Saltanatinin baslarinda bugun kuzeybati Iran in daglarinda kokeni belirsiz bir dil konusan bir halk olan Kassitler tarafindan baski altina alindi Babil daha sonra MO 1595 te Hint Avrupa dili konusan Anadolu kokenli Hititler tarafindan saldiriya ugradi Samsu Ditana Hitit krali Mursili I tarafindan Babil in yagmalanmasinin ardindan devrildi Hititler uzun sure kalmadilar ancak onlarin yol actigi yikim nihayet Kassite muttefiklerinin kontrolu ele gecirmesine izin verdi Kassit hanedani MO 1595 1155 Kassit hanedani doneminde Babil Imparatorlugu nun kapsami Kassit hanedani Mari li Gandash tarafindan kurulmustur Kassitler kendilerinden onceki Amorit hukumdarlari gibi aslen Mezopotamya nin yerlisi degillerdi Aksine ilk olarak bugun kuzeybati Iran da bulunan Zagros Daglari nda ortaya cikmislardi Kassitlerin etnik aidiyeti belirsizdir Yine de dilleri Semitik ya da Hint Avrupa degildi Ya izole bir dil oldugu ya da muhtemelen Anadolu daki Hurro Urartu dil ailesi ile iliskili oldugu dusunulmektedir ancak gunumuze ulasan metinlerin azligi nedeniyle genetik bagina dair kanitlar yetersizdir Bununla birlikte bazi Kassit liderleri Hint Avrupa isimleri tasiyor olabilir ve daha sonra orta ve dogu Anadolu daki Hurrileri yoneten Mitanni elitine benzer bir Hint Avrupa elitine sahip olabilirler digerleri ise Sami isimlere sahipti Kassitler Babil in adini olarak degistirdiler ve hukumdarliklari 576 yil surerek Babil tarihindeki en uzun hanedanlik oldu Bu yeni yabanci egemenlik eski Misir daki Sami Hiksoslar in kabaca cagdas yonetimiyle carpici bir benzerlik sunar Babil in Amorit krallarina atfedilen tanrisal niteliklerin cogu bu donemde ortadan kalkti tanri unvani hicbir zaman bir Kassit hukumdarina verilmedi Babil kralligin baskenti ve rahiplerinin tum guce sahip oldugu ve kisa omurlu eski Babil imparatorlugunun miras hakkinin verilebildigi tek yer olan Bati Asya nin kutsal sehirlerinden biri olmaya devam etti Babil kisa sureli goreceli guc donemleri yasadi ancak genel olarak Kassitlerin uzun egemenligi altinda nispeten zayif oldugunu kanitladi ve uzun donemleri Asur ve Elam egemenligi ve mudahalesi altinda gecirdi Babil de Kassit egemenliginin tam olarak ne zaman basladigi belli degildir ancak Anadolu dan gelen Hint Avrupali Hititler sehrin yagmalanmasindan sonra Babil de uzun sure kalmamislardir ve Kassitlerin kisa sure sonra buraya yerlesmis olmalari muhtemeldir MO 1595 te Kassitler adina tahta gecti ve Iran dan Firat in ortasina kadar uzanan bir devleti yonetti Yeni kral Asur un yerli Mezopotamya krali ile bariscil iliskilerini surdurdu Yirmi dort yil sonra Hititler in ele gecirdigi Marduk un kutsal heykelini geri almis ve Marduk u Kassit tanrisi ya esit ilan etmistir Toprak kaybina genel askeri zayifliga ve okuryazarlik ile kulturdeki belirgin azalmaya ragmen Kassit hanedani Babil in en uzun omurlu hanedani olmus Babil in Elamli Shutruk Nakhunte tarafindan fethedildigi MO 1155 yilina kadar yasamistir Erken Demir Cagi Yerli yonetimi ikinci Isin hanedani MO 1155 1026 Babi inl kontrolunu Elamlilar ele gecirmisti fakat uzun surmedi Elam ile Asur savasirken isimli kisi MO 1155 1139 yillari arasinda hukum suren 4 Babil Hanedani ni kurdu Bu hanedan Guney Mezopotamya nin yerli halkindan olusuyor ve Akadca konusuyorlardi Marduk kabit ahheshu Babil tahtina gecen ikinci yerli kisi oldu Hanedanligi 125 yil boyunca ayakta kaldi Yeni kurulan hanedan Elami kovdu ve Kassitlerin tekrar guclenmesini engelledi Daha sonra Asur ile savasilsa da basari saglanamadi Marduk kabit ahheshu nun oglu Itti Marduk balatu babasinin yerine gecti ve 8 yil boyunca Elam saldirilarini puskurttu O da Asur a saldirmaya calisti fakat basarili olamadi Siradaki kral Ninurta nadin shumi MO 1127 de tahta cikti O da Asur u isgal etmeye kalkisti fakat ordusu yenildi Babil krali Asur krali ile antlasma yapmak zorunda kaldi Bu hanedanligin en unlu krali Nebukadnezar I idi MO 1124 1103 Elami yenerek Babil topraklarindan cikardi Elam baskenti Susa yi yagmaladi ve Kassitler tarafindan Babil den alinan Marduk heykelini geri getirdi Elam kralligi bu olaylardan sonra ic savasa girdi Fakat Nebukadnezar I daha fazla toprak ele geciremedi cunku Asur krali ile Aram ve Anadolu bolgelerinin kontrolu icin savasti ve yenildi Nebukadnezar I saltanatinin son yillarinda Babil in sinirlarini korumaya ve baris icinde insa calismalarina odaklandi Nebukadnezar I in ardindan iki oglu tahta cikti Ikisi de Asur ile savasti fakat yenildiler Bu yenilgiler sonucu Babil topraklari kuculdu ve kitlik yasandi Ayni zamanda Aramiler ve Suteanlar gibi gocebe halklarin saldirilari artti MO 1072 de Babil krali Asur ile baris antlasmasi imzalasa da sonrasinda gelen krallar Asur ile iyi gecinemediler Asur krallari Babil i isgal ederek kendilerine bagli krallar tahta cikardilar Asur hakimiyeti MO 1050 civarlarina kadar surdu Daha sonra Asur ic savas ve diger devletlerle olan savaslara odaklaninca Babil bir sureligine ozgurlugune kavustu Fakat Bronz Cagi cokusu sirasinda Babil yeni goclerle karsi karsiya kaldi Arami ve Sutean kavimleri Babil topraklarina yerlestiler Babil krallari bu gocleri engelleyemedi Kaos donemi MO 1026 911 Iktidardaki Babil hanedani MO 1026 da yagmaci Aramiler tarafindan tahttan indirildi ve baskent de dahil olmak uzere Babil in kalbi anarsik bir duruma dustu ve Babil i 20 yildan fazla bir sure hicbir kral yonetmedi Ancak guney Mezopotamya da eski Sealand Hanedanligi na tekabul eden bir bolge V Hanedanlik MO 1025 1004 ortaya cikti bu bir Kassit klaninin lideri olan tarafindan yonetiliyordu ve aslinda Babil den ayri bir devletti Anarsi durumu Asur hukumdari e MO 1019 1013 MO 1018 de Babil e saldirma firsati verdi ve Babil in sehrini ve Mezopotamya nin bazi guney orta bolgelerini Asur icin isgal edip ele gecirdi Guney Mezopotamya hanedaninin yerini baska bir Kassit Hanedani Hanedan VI MO 1003 984 aldi ve bu hanedan da Babil in kontrolunu yeniden ele gecirmis gibi gorunuyordu Elamlilar bu kisa sureli Kassit canlanmasini tahttan indirerek kral ile Hanedan VII yi MO 984 977 kurdular Ancak Aramiler Babil i bir kez daha yakip yikinca bu hanedanlik da yikildi M O 977 de Nabu mukin apli Babil yonetimini yeniden kurarak 8 Hanedanligi baslatti 9 Hanedanlik ise M O 941 den itibaren hukum suren Ninurta kudurri usur II ile basladi Bu donemde Babil gucsuzdu Bolgenin bazi kisimlari Arami ve Sutean kontrolundeydi Babil krallari sik sik hem Babil topraklarini alan Asur hem de Elam in baskisina boyun egmek zorunda kaldi Asur yonetimi MO 911 619 Sennacherib in MO 705 681 Babil in yikimiyla sonuclanan askeri seferlerinin kayitlarini iceren prizmasi Chicago Universitesi Dogu Enstitusu nde sergilenmektedir MO 10 yuzyil sona ererken Babil kaos icinde kalmaya devam etti Levanten den gelen gocebe halklardan biri olan Kaldu olarak bilinen Keldaniler bolgeye yerlesti Ayni donemde zaten orada bulunan Aramiler ve Gutilere katildilar MO 850 ye gelindiginde ise Keldaniler Mezopotamya nin en guneydogusunda kendilerine kucuk bir yer edinmislerdi MO 911 de Asur krali II Adad nirari tarafindan kurulan Yeni Asur Imparatorlugu ise Babil i tekrar egemenligi altina aldi Bu donem uc yuzyil boyunca surdu Asurlular Babil i birkac kez yenerek topraklarini genislettiler Hatta MO 859 da kral Salmaneser III Babil i yagmalayip Keldani Arame ve Guti kabilelerini kontrol altina aldi Bu donemde Keldanilerden ve Araplardan yazili kaynaklarda ilk defa bahsediliyor Asur hakimiyeti zayiflayinca MO 780 de Marduk apla usur adli bir Keldani Babil in basina gecti Ancak Asurlular tekrar saldirarak onu yenip kendisine bagli hale getirdiler Bu donemde Babil karisiklik icindeydi Kuzey Asur kontrolundeydi guneyde ise yabanci Keldani hukumdarlar vardi MO 748 de Babilli Nabonassar isimli bir kral Keldani yonetimi yikti ve ulkeyi tekrar istikrara kavusturdu Fakat Asurlular yeniden saldirarak Babil i ele gecirdi Bu donemden sonra Babil tamamen Asur yonetimine girdi Asur hakimiyeti sirasinda Aramice gunluk konusma dili olarak yayginlasti Daha sonra MO 721 de Keldani lider Marduk apla iddina Elam destegiyle ayaklanip bir sureligine Babil in basina gecti Fakat Asurlular onu yenerek tekrar hakimiyeti ele gecirdi Babil in Yikilisi Sennacherib Sargon II nin ardindan Asur tahtina gecti Bir sure sonra oglu Assur nadin shumi yi veliaht ilan etti Fakat Merodach Baladan ve Elamli koruyuculari Asiri hakimiyetine karsi ayaklanmaya devam ettiler Elamli Nergal ushezib ise Assur prensini oldurup kisa sureligine tahta cikti Bu olay Sennacherib i cileden cikardi Elamlari isgal edip Elam i zaptetti Babil i yagmaladi ve sehri buyuk olcude yerle bir etti MO 681 de Ninova da tanri Nisroka dua ederken kendi ogullari tarafindan olduruldu Yeni Asur krali Esarhaddon Babil e kukla kral olarak Marduk zakir shumi II yi atadi Ancak Marduk apla iddina Elam dan surgunden donerek kisa sureligine Marduk zakir shumi yi tahttan indirdi Bunun uzerine Esarhaddon saldirarak onu yendi Marduk apla iddina tekrar Elam a kacti ve surgunde oldu Restorasyon ve yeniden insa Esarhaddon MO 681 669 Babil i bizzat yonetti Sehri tamamen yeniden insa ederek bolgeye canlanma ve baris getirdi Olumunde devasa imparatorlugu Kafkaslardan Misir ve Nubia ya Kibris tan Iran a ve Hazar Denizi ne kadar uzanan icindeki uyumu saglamak icin en buyuk oglu Samas sum ukin i Babil de kendisine bagli bir kral en kucuk oglu ve oldukca egitimli olan Asurbanipal i MO 669 627 ise daha ust konumda Asur krali ve Samas sum ukin in hukumdari olarak gorevlendirdi Babil isyani Asurlu bir muhafizin gozetimi altindaki Babilli esirler Asurbanipal donemi MO 668 630 Ninova British Museum ME 124788 Kendisi de bir Asurlu olmasina ragmen Samas sum ukin kardesi Asurbanipal e onlarca yil tabi olduktan sonra Babil sehrinin Asur sehri Ninova nin degil muazzam imparatorlugun merkezi olmasi gerektigini ilan etti Kardesi Asurbanipal e karsi buyuk bir isyan baslatti Elam Persler Medler guney Mezopotamya daki Babilliler Keldaniler ve Sutealilar Levant ve guneybati Mezopotamya daki Aramiler Arap Yarimadasi ndaki Araplar ve Dilmunlar ve Kenanlilar Fenikeliler de dahil olmak uzere Asur boyundurugu ve yonetimine kizgin olan halklardan olusan guclu bir koalisyona liderlik etti Aci bir mucadeleden sonra Babil yagmalandi ve muttefikleri yenilgiye ugratildi bu surecte Samas sum ukim olduruldu Elam kesin olarak yok edildi ve Babilliler Persler Keldaniler Araplar Medler Elamlilar Aramiler Sutealilar ve Kenanlilar siddetle boyun egdirildi ve Asur birlikleri isyan eden halklardan vahsi bir sekilde intikam aldi Asur krali adina hukum surmek uzere adinda bir Asur valisi tahta cikarildi Ashurbanipal in MO 627 de olumu uzerine oglu MO 627 623 Babil ve Asur un hukumdari oldu Ancak Asur kisa sure icinde cokusune neden olacak bir dizi acimasiz ic savasa suruklendi Ashur etil ilani MO 623 te kendi generallerinden biri olan tarafindan tahttan indirildi ve o da kendisini Babil de kral olarak ilan etti Surekli ic savasin ortasinda tahtta sadece bir yil kaldiktan sonra MO 622 612 MO 622 de onu Asur ve Babil hukumdari olarak devirdi Ancak o da Asur un merkez bolgesinde araliksiz devam eden ic savasla kusatilmisti Babil bundan yararlandi ve MO 850 civarinda guneydogu Mezopotamya ya yerlesmis olan Keldanilerin daha once bilinmeyen bir malka si reis olan yonetiminde isyan etti Sin sar iskun doneminde Asur un genis imparatorlugu cozulmeye basladi ve Asurlular icin en onemlisi Babilliler Keldaniler Medler Persler Iskitler Aramiler ve Kimmerler olmak uzere eski tebaasi olan halklarin cogu harac odemeyi birakti Yeni Babil ImparatorluguNebukadnezar II nin yeniden insa edilen Guney Sarayi nin panoramik gorunumu MO 6 yuzyil Babil IrakNeo Babil Imparatorlugu Keldani Imparatorlugu Babil in yukselisi Asur Imparatorlugu nun zayiflamasiyla basladi MO 620 civarinda adli bir hukumdar Babil in kontrolunu ele gecirdi ve Medler Persler Kimmerler ve Sakalar gibi diger halklarla ittifak kurarak Asur a karsi savasti Uzun ve cetin mucadeleler sonucunda Asur yenilgiye ugratildi ve Babil Imparatorlugu Mezopotamya nin hakimi konumuna yukseldi Nebukadnezzar II Donemi Imparatorlugun Altin Cagi Neo Babil Imparatorlugu nun en parlak donemi II Nebukadnezzar in MO 605 562 hukumdarligiyla yasandi Nebukadnezzar sadece guclu bir savasci degil ayni zamanda zeki bir devlet adami ve usta bir yoneticiydi Onun liderliginde Babil Imparatorlugu sinirlarini genisletti Misir a kadar uzanan bir toprak kazandi ve Mezopotamya yi altin cagina tasidi Nebukadnezzar Babil i Mezopotamya nin en guclu sehri haline getirdi ve imparatorlugu genisletti Misir a karsi savasti Fenike ve Filistin i fethetti ve Yahudi halkini surgune gonderdi Nebukadnezzar ayrica Babil i gorkemli bir sehir haline getirdi ve bircok anitsal yapi insa ettirdi Bu yapilarin en unlusu Dunya Yedi Harikasindan biri olan Asma Bahceleri dir Babil in Fethi Nebukadnezzar in olumunden sonra Babil Imparatorlugu istikrarsizlik donemine girdi Nabonidus adinda bir kral tahta cikti ve halkin hosnutsuzluguna yol acan politikalar izledi Bu durum Pers krali Buyuk Kiros un Babil i ele gecirmesine zemin hazirladi MO 539 yilinda Pers ordusu Babil e girdi ve sehri fethetti Nabonidus esir alindi ve Babil Imparatorlugu nun sonu geldi Babil sehri daha sonra Pers Imparatorlugu nun bir parcasi haline geldi Babil in Dususu Ahamenis ordusunun Babilli askeri MO 480 civari I Xerxes in mezarinin kabartmasi Babil MO 539 yilinda Ahamenis Imparatorlugu na dahil edilerek Babirus Babirus satrapligi haline geldi Buyuk Kiros un vefatinin ardindan oglu Babil krali ilan edildi Fakat Pers Imparatorlugu nun yonetimi babasinda kalmaya devam etti Bu durum Babil in bagimsizlik arzusunu yeniden alevlendirdi Nitekim Darius I in tahta cikmasiyla birlikte Babil in mesruiyeti tanima gelenegi sona erdi ve Babilliler bagimsizliklarini yeniden kazanmak icin ayaklanmaya basladilar MO 522 yilinda Nebuchadnezzar III adinda bir lider onderliginde kisa sureligine bagimsizliklarini kazanan Babilliler bu sefer Darius tarafindan bastirildi Bu donemde kuzeydeki Asur da ayaklanarak bolgedeki gerilimi daha da artirdi MO 5 yuzyilda Babil bagimsizlik arzusundan vazgecmedi ve birkac kez daha ayaklanmalara giristi Fakat Persler bu ayaklanmalari siddetle bastirdilar ve Babil in sehir surlarini yiktilar Buna ragmen onemli tapinaklari korumaya devam ettiler Babil in bagimsizlik mucadelesi basarisizlikla sonuclansa da bolgedeki siyasi dengenin degismesine engel olamadi MO 333 yilinda Buyuk Iskender Babil i fethederek bolgeyi kontrol altina aldi Iskender in olumunden sonra ise Babil ve Asur Seleukos Imparatorlugu nun bir parcasi haline geldi Roma Imparatorlugu MO 2 yuzyilda kisa bir sure bolgeyi ele gecirmis olsa da hakimiyet uzun surmedi Daha sonra bolge Part Imparatorlugu ile Sasaniler arasinda el degistirmeye devam etti MS 7 yuzyilda Araplarin fethiyle birlikte Babil bolgesi buyuk bir degisim yasadi Araplarin etkisiyle bolgede Arapca yayginlasti ve Islam dini benimsendi Sadece kuzeydeki bazi bolgelerde Asuri kimligi gunumuze kadar varligini surdurebildi DinMezopotamyaFirat DicleAsuroloji SumerolojiImparatorluklar SehirlerSumerlerEridu Kis Uruk Ur Lagas Nippur GirsuAkad ImparatorluguAkad MariAmorilerIsin LarsaBabil ImparatorluguBabil KaldeAsur ImparatorluguAsur Nemrut Horsabad Ninova NinevehElamSusaKassitler Hurriler MitanniKronolojiMezopotamya tarihiSumer kral listesi Asur krallari listesi Babil krallari listesi Hitit krallari listesiDilSumerce AkadcaElam dili AramiceHurrice HititceMitolojiEnuma Elis GilgamisZiggurat NibiruMarduk Babilliler eski halklarin cogunda goruldugu gibi birden fazla tanriya taparlardi ve tanrilari uzerine kusaklar boyu anlatilan mitlere inanirlardi Bunlarin cogu Sumer kaynakliydi Eski babil silindir muhru Kral Samas a bir hayvan sunuyor Evren in ve insanlarin yaratilisini konu alan Sumer Destani nin kahramani Gilgamis efsaneye gore olumsuzluk otunu bulmak icin yola cikar ve bu arayisi sirasinda bin bir guclukle karsilasir Seruven dolu yolculugunun sonunda buldugu otu sularin dibinden sinsice gelen bir yilan kayigindan calar Bu hikayenin sonraki yuzyillarda Nuh Tufani efsanesi ile ilgili ifadelere kaynaklik ettigi ve bircok yonden benzer unsurlari tasidigi ifade edilir Tanrilari Bas tanrilari Marduk tu Babil efsanelerinde Marduk ejderha Tiamat ile dovusup onu yener Yeri gogu ve insanoglunu yarattigina inanilan Marduk un yeryuzundeki temsilcisi kraldi Marduk disinda toprak su gokyuzu gunes ve ay tanrilari gibi tanrilara tapilirdi Asurlular da buyuk olcude Sumerlilerin ve Babillilerin dinleriyle tanrilarini paylasmaktaydi Ama en buyuk tanrilari adini imparatorlugun baskentine verdikleri Asur du Hem Babilliler hem de Asurlularin bas tanricasi ise Eski Yunanlarin ask tanricasi Afrodit e cok benzeyen Istar di Yazi ve bilimSumer yazisi bilinen en eski yazidir Sumerler kil tabletleri ustune yazi yazdiktan sonra pisirirlerdi Arkeolojik kazilar sirasinda bazilari 5000 yillik olan binlerce tablet bulunmustur Ilk yazi karakterlerini resimler olusturuyordu Bu resimler yavas yavas Babillilerin ve Asurlularin kullandiklari civi yazisina donustu Bu yazi biciminde kavramlari belirtmek icin koseli simgeler kullanilirdi Bulunan tabletlerin uzerindeki yazilar din matematik yasalar bilim ve baska konulara iliskindir Matematikte acilar konusunda bir tam donusu 60 birime bolmuslerdir Edebiyat Cogu kentte ve tapinakta kutuphaneler vardi eski bir Sumer atasozu katiplerin okulunda basarili olmak isteyen kisi safakla birlikte kalkmalidir der Erkeklerin yani sira kadinlar da okuma yazma ogreniyordu ve Semitik zamanlarda bu soyu tukenmis Sumer dilinin ve karmasik ve kapsamli bir nin hece yazi bilinmesini gerektiriyordu Babil edebiyatinin onemli bir kismi Sumerce asillarindan cevrilmis ve din ve hukuk dili uzun sure Sumer in eski eklemeli dilinde yazilmaya devam etmistir Ogrencilerin kullanimi icin kelime hazineleri gramerler ve satir arasi cevirilerin yani sira eski metinler uzerine serhler ve anlasilmasi guc kelime ve deyimlerin aciklamalari da derlenmistir Hecenin tum karakterleri duzenlenip adlandirildi ve ayrintili listeleri hazirlandi Basliklari bize kadar ulasan bircok Babil edebi eseri vardir Bunlarin en unlulerinden biri Sin liqi unninni adli biri tarafindan orijinal Sumerce den cevrilen ve astronomik bir ilkeye gore duzenlenen on iki kitaplik Gilgamis Destani dir Her bolum kariyerindeki tek bir maceranin oykusunu icerir Tum hikaye bilesik bir urundur ve bazi hikayelerin yapay olarak merkezi figure eklenmis olmasi muhtemeldir Babil steli Louvre MuzesiAstronomi Bilimler arasinda astronomi ve astroloji Babil toplumunda goze carpan bir yere sahipti Astronomi Babil de cok eskilere dayaniyordu Zodyak cok eski bir Babil icadiydi ve gunes ve ay tutulmalari onceden tahmin edilebiliyordu Orijinal Mezopotamya tutulma gozlemlerinin duzinelerce civi yazisi kaydi vardir Babil astronomisi Antik Yunan astronomisi klasik Sasani Bizans ve Suriye astronomisi ve Orta Asya ve Bati Avrupa astronomisinde yapilanlarin cogunun temelini olusturmustur Yeni Babil astronomisi bu nedenle antik Yunan matematigi ve astronomisinin cogunun dogrudan onculu olarak kabul edilebilir ve bu da Avrupa Bati tarihsel onculudur Tip Erkek ve kadin Guney Mezopotamya dan Eski Babil pismis kil levhasi Irak Tibbi tani ve prognoz En eski Babil yani Akad tip metinleri ilk yarisindaki donemine kadar uzanmaktadir en eski tibbi receteler Ur un Ucuncu Hanedanligi doneminde Sumercede gorulse de Ancak en kapsamli Babil tip metni Babil krali MO 1069 1046 doneminde nin ummanu su ya da bas bilgini tarafindan yazilmis olan Teshis El Kitabi dir Cagdas ile birlikte Babilliler diagnosis fiziksel muayene ve kavramlarini ortaya atmislardir Buna ek olarak Teshis El Kitabi terapi ve etiyoloji yontemlerini ve teshis prognoz ve terapide ampirizm mantik ve kullanimini tanitmistir Metin tibbi semptomlarin bir listesini ve genellikle ayrintili ampirik gozlemlerin yani sira bir hasta vucudunda gozlemlenen semptomlari teshis ve prognozla birlestirmede kullanilan mantiksal kurallari icerir Esagil kin apli cesitli hastaliklar ve rahatsizliklar kesfetmis ve bunlarin belirtilerini Teshis El Kitabi nda tanimlamistir Bunlar arasinda bircok epilepsi cesidinin ve ilgili rahatsizliklarin semptomlari ile teshis ve prognozlari yer almaktadir Gec donem Babil tibbi bircok yonden erken donem ile benzerlik gostermektedir Ozellikle nin erken donem risaleleri hem icerik hem de bicim acisindan gec donem Babil tibbinin etkisini gostermektedir Sanat ve mimarlikBabil de kil bollugu ve tas eksikligi kerpic kullaniminin daha fazla olmasina yol acti Babil Sumer ve Asur tapinaklari payandalarla desteklenen yagmurun kanalizasyonla tasindigi ham tugladan yapilmis devasa yapilardi Ur daki boyle bir kanal kursundan yapilmistir Tugla kullanimi pilaster ve sutunlarin fresklerin ve emaye cinilerin erken gelisimine yol acti Duvarlar parlak renkliydi ve bazen cinilerin yani sira cinko veya altinla kaplandi Mesaleler icin boyali pismis toprak koniler de sivaya gomulmustur Babil de kabartma yerine uc boyutlu figurlerin daha fazla kullanimi vardi en eski ornekler biraz hantal olsa da gercekci olan Gudea Heykelleridir Babil de tasin kitligi her cakil tasini degerli kildi ve degerli tas kesme sanatinda yuksek bir mukemmellige yol acti Babil in Asma Bahceleri Dunyanin harikalarindan Babil in Asma Bahceleri nin temsili bir resmi Babil in Asma Bahceleri Dunyanin Yedi Harikasi ndan biridir MO 7 yuzyilda Babil krali Nebukadnezar tarafindan yaptirilmistir Babil in corak Mezopotamya colunun ortasinda agaclar akan sular ve egzotik bitkilerin bulundugu cok katli bir bahcedir Cografyaci Strabon un 1 yuzyildaki tanimina gore Bahceler birbiri uzerinde yukselen kubik direklerden olusuyordu Bunlarin icleri cukurdu ve buyuk bitkilerin ve agaclarin yetisebilmesi icin toprakla doldurulmustu Kubbeler sutunlar ve taracalar pismis tugla ve asfalttan yapilmisti Yuksekteki bahceleri sulamak icin Firat Nehri nden zincir pompalarla su yukarilara cikariliyordu Bu sekilde ust seviyelere tasinan su bahceleri sulayarak teraslardan asagiya dogru akiyordu Soylenceye gore Nebukadnezar bu yapiyi sila hasreti ceken karisi Semiramis icin yaptirmistir Semiramis kralinin kizidir Mezopotamya nin duz ve sicak ortami onu bunalima itmis kral da karisinin hasretini sona erdirmek icin yapay daglarin oldugu sularin aktigi yemyesil bir bahce yaptirmistir Bu yuzden bazen Semiramis in asma bahceleri olarak da anilir Istar Kapisi II Nebukadnezar doneminde insa edilmistir Surec icerisinde kentin ve kralligin simgelerinden biri olmustur Gunumuzde Irak in Hillah bolgesinde sergilenmektedir MirasiBabilonya Babil imparatorlugu ve ozellikle de baskenti Babil asiriligin ve ahlaksiz gucun sembolu olarak uzun zamandir bir yer tutmaktadir Babil e Kutsal Kitap ta hem gercek anlamda tarihsel hem de alegorik olarak bircok atifta bulunulmustur Tanah ta bahsedilenler tarihsel veya kehanet niteliginde olma egilimindeyken Yeni Ahit te Babil Fahisesi ne yapilan apokaliptik atiflar daha cok mecazi veya muhtemelen pagan Roma ya veya baska bir arketipe yapilan sifreli atiflardir Efsanevi Babil in Asma Bahceleri ve Babil Kulesi sirasiyla luks ve kibirli gucun sembolleri olarak gorulur Ilk Hiristiyanlar bazen Roma yi Babil olarak adlandirmislardir Elci Peter ilk mektubunu su ogutle bitirir Sizinle birlikte secilmis olan Babil deki Roma kadin size selamlarini gonderiyor oglum Markos da oyle Revelation 14 8 soyle der Ikinci bir melek onu izledi ve Dustu Butun uluslara zinalarinin cilgin sarabini iciren Buyuk Babil dustu dedi Diger ornekler Revelation 16 19 ve Revelation 18 2 de bulunabilir Babil e Kur an da Bakara Suresi nin 2 bolumunun 102 ayetinde atifta bulunulmaktadir Onlar Suleyman doneminde seytanlarin tesvik ettigi sihre uydular Suleyman asla inkar etmedi aksine seytanlar inkar etti Babil de iki melege Harut ve Marut a indirilenle birlikte insanlara sihir ogrettiler Iki melek Biz sadece sizin icin bir imtihan vesilesiyiz sakin imaninizi terk etmeyin demeden kimseye bir sey ogretmezlerdi Fakat insanlar Allah in dilemesi disinda kimseye zarar veremeyecekleri halde kari kocanin arasini bile acan bir sihir ogrendiler Kendilerine zarar veren ve fayda vermeyen seyleri ogrendiler oysa sihir satin alanin ahirette hicbir payi olmayacagini zaten biliyorlardi Ruhlarini ne pahasina sattiklarini keske bilselerdi Bakara 2 102Ayrica bakinizBabil ve Asur uygarliklari Hammurabi Marduk SamasKaynakca Babil kentinin koordinatlari 32 32 11 K 44 25 15 D 32 53639 K 44 42083 D 32 53639 44 42083 a b Babylonian Empire Livius 4 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Eylul 2019 HISTORY Ingilizce 18 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Ekim 2021 2007 Syntactic Change in Akkadian The Evolution of Sentential Complementation Oxford University Press US ss 20 21 ISBN 978 0 19 953222 3 18 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Ekim 2023 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Deutscher isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Woods C 2006 Bilingualism Scribal Learning and the Death of Sumerian In S L Sanders ed Margins of Writing Origins of Culture 91 120 Chicago 1 29 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde 27 Agustos 1992 The Time of Confusion Ancient Iraq Penguin Books s 266 ISBN 9780141938257 Rogers Robert William 31 Aralik 2009 The Gods of Babylonia and Assyria doi 10 31826 9781463217099 Robert William Rogers A History of Babylonia and Assyria Volume I Eaton and Mains 1900 Publishing Britannica Educational 1 Nisan 2010 Mesopotamia The World s Earliest Civilization Ingilizce Britannica Educational Publishing s 71 ISBN 978 1 61530 208 6 Liverani Mario 4 Aralik 2013 The Ancient Near East History Society and Economy Ingilizce Routledge s 242 ISBN 978 1 134 75084 9 Geographic National 30 Kasim 2021 Lost Cities Ancient Tombs A History of the World in 100 Discoveries Ingilizce Disney Electronic Content ss 144 145 ISBN 978 1 4262 2199 6 Georges Roux Ancient Iraq 2007 A History of the Ancient Near East ca 3000 323 BC Malden Blackwell 978 0 631 22552 2 2013 The Ancient Near East History Society and Economy Routledge p 13 Table 1 1 Chronology of the Ancient Near East 9781134750917 Schneider Thomas 2003 Kassitisch und Hurro Urartaisch Ein Diskussionsbeitrag zu moglichen lexikalischen Isoglossen Altorientalische Forschungen Almanca 30 372 381 India Erken Vedik donem 17 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2012 Iranian art and architecture 7 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2012 Sayce 1911 s 104 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Georges Roux Ancient Iraq3 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme History of Phoenicia Part IV 1 Ocak 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Ocak 2007 Al Gailani Werr L 1988 Studies in the chronology and regional style of Old Babylonian Cylinder Seals Bibliotheca Mesopotamica Volume 23 Tatlow Elisabeth Meier Women Crime and Punishment in Ancient Law and Society The Ancient Near East Continuum International Publishing Group Ltd 31 Mart 2005 978 0 8264 1628 5 s 75 2 17 Mayis 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Aaboe A 1992 Babil matematigi astroloji ve astronomi J Boardman I Edwards E Sollberger amp N Hammond der The Cambridge Ancient History s 276 292 Cambridge Cambridge University Press 3 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde doi 10 1017 CHOL9780521227179 010 31 Mayis 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde D Brown 2000 Mesopotamian Planetary Astronomy Astrology Styx Publications 90 5693 036 2 Leo Oppenheim 1977 Ancient Mesopotamia Portrait of a Dead Civilization University of Chicago Press s 290 R D Biggs 2005 Medicine Surgery and Public Health in Ancient Mesopotamia Journal of Assyrian Academic Studies 19 1 7 18 H F J Horstmanshoff Marten Stol Cornelis Tilburg 2004 Magic and Rationality in Ancient Near Eastern and Graeco Roman Medicine s 99 Brill Publishers 90 04 13666 5 Marten Stol 1993 Epilepsy in Babylonia s 55 Brill Publishers 90 72371 63 1 H F J Horstmanshoff Marten Stol Cornelis Tilburg 2004 Magic and Rationality in Ancient Near Eastern and Graeco Roman Medicine s 97 98 Brill Publishers 90 04 13666 5 Marten Stol 1993 Epilepsy in Babylonia s 5 Brill Publishers 90 72371 63 1 M J Geller 2004 H F J Horstmanshoff Marten Stol Cornelis Tilburg Ed West Meets East Erken Yunan ve Babil Teshisi Magic and rationality in ancient Near Eastern and Graeco Roman medicine 27 Brill Publishers ss 11 186 ISBN 978 90 04 13666 3 PMID 17152166 Sayce 1911 s 108 Bibliyografya Onceki cumlelerden bir veya daha fazlasi artik kamu mali olan bir yayindan alinan metni iceriyor Sayce Archibald Henry 1911 Babylonia and Assyria Chisholm Hugh Ed Encyclopaedia Britannica 3 11 bas Cambridge University Press Antik Suriye ve MezopotamyaSuriye Kuzey Mezopotamya Guney MezopotamyaMO y 3500 2350 Martu Subartu Sumer sehir devletleriMO y 2350 2200 Akad ImparatorluguMO y 2200 2100 GutilerMO y 2100 2000 Ucuncu Ur Hanedani Sumer Ronesansi MO y 2000 1800 Mari ve diger Amori sehir devletleri Asur Imparatorlugu Kuzey Asurlular Larsa ve diger Amori sehir devletleriMO y 1800 1600 Eski Hitit Kralligi Babil Imparatorlugu Guney Akadlilar MO y 1600 1400 Mitanni Hurriler Kassitler MO y 1400 1200 Yeni Hitit Kralligi Orta Asur ImparatorluguMO y 1200 1150 Bronz Cagi Cokusu Deniz Kavimleri AramilerMO y 1150 911 Fenike Gec Hititler Aramiler Orta Babil II Isin Kel da nilerMO 911 729 Yeni Asur ImparatorluguMO 729 609MO 626 539 Yeni Babil Imparatorlugu Keldaniler MO 539 331 Ahamenis Imparatorlugu Farslar MO 336 301 Makedon Imparatorlugu Antik Yunanistan ve Makedonlar MO 311 129 Seleukos ImparatorluguMO 129 63 Seleukos Imparatorlugu Part ImparatorluguMO 63 MS 243 Roma Imparatorlugu Bizans Imparatorlugu Suriye MS 243 636 Sasani Imparatorlugu