Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin konusunda kuşkular bulunmaktadır. (Kasım 2023) () |
Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için , veya konusunda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Ağustos 2019) |
Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi veya yaygın kısa adıyla Nazi Partisi (Almanca: Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei), Weimar Cumhuriyeti döneminde kurulmuş ve Weimar Cumhuriyeti'ni Nazi Almanyası'na dönüştürüp 1933-1945 yılları arasında yönetmiş olan bir Alman siyasi partisidir. Yirminci yüzyılın ilk yarısında Alman siyasetinde önemli bir yere sahip olmuş partinin programı ve ideolojisi olan nasyonal sosyalizm, radikal antisemitizm ile birlikte etnik milliyetçiliğe dayanan ve antikomünist bir görüşteydi. 1921 senesinden itibaren parti başkanlığını sürdürmüş Adolf Hitler'in 1933 senesinde şansölye olmasının ardından 1945 senesine kadar nasyonal sosyalizm döneminde Almanya'nın tek yasal partisi olmuştur.
Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | NSDAP |
| Genel başkan | Karl Harrer (1919-1920) Anton Drexler (1920-1921) Adolf Hitler (1921-1945) Martin Bormann (1945) |
| Slogan(lar) | Almanca: Ein Volk, ein Reich, ein Führer (gayriresmî) |
| Kuruluş tarihi | 24 Şubat 1920 |
| Kapanış tarihi | 10 Ekim 1945 |
| Önceli | Alman İşçi Partisi |
| Merkez | Braunes Haus, Münih |
| Gazete(ler) | Völkischer Beobachter |
| Öğrenci kolu | Nationalsozialistischer Deutscher Studentenbund (NSDStB) |
| Gençlik kolu | Hitlerjugend (HJ)
|
| Kadınlar kolu | Nationalsozialistische Frauenschaft (NSF) |
| Silahlı kanadı | Sturmabteilung (SA) Schutzstaffel (SS) |
| Spor kuruluşu | Nationalsozialistischer Reichsbund für Leibesübungen (NSRL) |
| Üyelik | 60'tan az (1920) 8.5 milyon (1945) |
| İdeoloji | |
| Siyasi pozisyon | Aşırı sağ |
| Resmî renkler | Siyah, beyaz, kırmızı, kahverengi |
| Parti bayrağı | |
 | |
Tarihçe
Kuruluş dönemi: I. Dünya Savaşı ve Alman İşçi Partisi
Alman İşçi Partisi, 24 Şubat 1920'deki 25 maddelik parti programının açıklanmasından önce, 5 Ocak 1919 tarihinde 6 kişi tarafından küçük bir siyasi oluşum olarak kurulmuştu. Partinin kurucusu olan 6 kişinin arasından 2 kişi öne çıkıyordu: Gazeteci Karl Harrer ve çilingir Anton Drexler. Bu ikili, partinin asıl kurucuları idiler.
Almanya'nın I. Dünya Savaşı'nda yenilmesiyle beraber İmparatorluk yıkılmış ve yerine Cumhuriyet kurulmuştu. Tarih tarafından "Weimar Cumhuriyeti dönemi" olarak isimlendirilecek yeni Almanya'da kurulan ilk siyasi partilerden biri de Alman İşçi Partisi (DAP) idi. Partinin kurucuları olan Karl Harrer ve Anton Drexler'in siyasi görüşleri milliyetçi ve sosyalist ilkeleri bir arada bulunduruyordu. Bu ilkelere göre genel anlamda Alman milliyetçisi bir politika izlenecek, ekonomik olarak ise antikomünist bir sosyalizm uygulanacaktı. Bu görüşler partiye sonradan katılacak olan Adolf Hitler'in nasyonal sosyalizm isimli ideolojisine çok yakındı.
Alman ordusunda bir asker olan Adolf Hitler, 1918 yenilgisinin ardından devlette istihbarat ajanı (Verbindungsmann) olarak çalışmaya başlamıştı. Hitler, bu yeni oluşum hakkında bilgi edinip keşif birimine (Aufklärungskommando) rapor göndermek için görevlendirildi ve Münih'teki Alman İşçi Partisi'nin merkezine gitti. Hitler, partinin görüşlerini beğenerek Drexler'den etkilenmişti. Hakkında bilgi edinmek için gittiği bu partinin ilk üyelerinden biri oldu. Hitabet becerisi ile dinleyicileri etkisi altına alan Hitler, zaman içinde partide ön plana çıktı. Kısa sürede parti yöneticileri arasına girmişti. Karl Harrer, Hitler'den memnun değildi çünkü onun megaloman biri olduğunu düşünüyordu. Parti içindeki tartışmalardan sonra Harrer istifa etti ve Drexler partinin yeni başkanı oldu. Partinin ikinci kurucusu ve yeni başkanı olan Drexler'in Hitler hakkındaki görüşleri nispeten olumlu yöndeydi. Etkileyici konuşmalar yapan enerjik biri olduğu için Hitler'i yetenekli buluyordu. Bu yüzden onun önünü açtı ve parti içinde yükselmesine müsaade etti.
24 Şubat 1920 tarihinde Alman İşçi Partisi ilk büyük toplantısını gerçekleştirerek 25 maddelik programını açıkladı. Parti programını açıklayan konuşmacı Adolf Hitler'di. Büyük bir salondaki yüzlerce kişiye açıklanan parti programıyla birlikte Alman İşçi Partisi küçük bir oluşum olmaktan çıkarak görüşlerini beyân etmiş olan siyasal bir partiye dönüştü. Ayrıca aynı gün partinin ismi "Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi" olarak değiştirildi.
Hitler'in parti lideri olması
Hitler, etkileyici hitabet yeteneği sayesinde parti başkanı olabilecek kadar ön plana çıkmıştı. Böylelikle 29 Temmuz 1921 tarihinde parti başkanlığını Anton Drexler'den devraldı. Üye olduğu zamanlardan itibaren kendi görüşlerini diğer parti üyelerine kabul ettiren Hitler, Alman İşçi Partisi'nin 1919'da benimsemiş olduğu milliyetçi ve sosyalist ilkeleri daha ileri bir boyuta taşıyarak nasyonal sosyalizmi partinin resmî ideolojisi haline getirdi. Nasyonal sosyalistler siyasal rakipleri olan komünistler ve sosyal demokratlar tarafından kısaca "Nazi" olarak isimlendirildiler.
Darbe girişimi
Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin üye sayısı 1923 yılına gelindiğinde daha da artmıştı. Üye sayısının artışıyla birlikte parti merkezinin bulunduğu Münih'le beraber Bavyera eyaletinin yönetimini ele geçirmek isteyen Hitler, partinin silahlı kanadı olan Sturmabteilung örgütü (SA) ve sivil nasyonal sosyalistlerle beraber ayaklanma çıkardı. Bu ayaklanmayı I. Dünya Savaşı'nda görev yapmış eski bir komutan olan Erich Ludendorff da destekledi. Tarihe "Birahane Darbesi" olarak geçen bu darbe girişimi başarısızlıkla sonuçlandı ve Hitler 5 yıl hapis cezası aldı. 5 yıl ceza almasına rağmen 9 ay hapis yattı ve bu süre zarfında kendi hayatını anlattığı, siyasi düşüncelerini açıkladığı ve nasyonal sosyalizmin doktrini niteliğindeki Kavgam (Mein Kampf) kitabını Rudolf Hess'e dikte etti. Bu kitap, partinin bundan sonraki faaliyetlerine yön verdi.
1924-1933: Partinin büyümesi ve seçimler
Adolf Hitler, 1924 Kasımında serbest bırakıldı. İzleyen yıllarda, tartışmasız liderliğinde Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'ni yeniden kurdu ve organize etti. Yeni NSDAP artık yarı askerî bir organizasyon değildi ve zorla güç elde etmeyi reddediyordu. Ne olursa olsun, ekonomik ve politik durum dengelenmişti ve aşırıcılığın yükselmesi zayıflamıştı. Bu sebeple daha fazla devrim macerasına ihtimal verilmiyordu. 1925'te parti Hitler tarafından atanan "liderlik kolordusu" ve "genel üyelik" olarak ikiye ayrıldı. Parti ve Sturmabteilung (SA) ayrı tutuldu. Partinin yasal yönüne vurgu yapıldı. Bunun bir işareti olarak, parti kadınları kabul etmeye başladı. SA ve Schutzstaffel (SS) destek grubu olarak tanımlandılar ve bu grubun tüm üyeleri ilk düzenli parti üyeleri oldular.
| — NSDAP'nin seçimlerdeki durumu — | |||||
| Tarih | Oy | Yüzde | Reichstag'daki sandalye sayısı | ||
| 4 Mayıs 1924 | 1.918,3 | 6,5 | 32 | ||
| 7 Aralık 1924 | 907,3 | 3,0 | 14 | ||
| 20 Mayıs 1928 | 810,1 | 2,6 | 12 | ||
| 14 Eylül 1930 | 6.409,6 | 18,3 | 107 | ||
| 31 Temmuz 1932 | 13.745,8 | 37,4 | 230 | ||
| 6 Kasım 1932 | 11.737,0 | 33,1 | 196 | ||
| 5 Mart 1933 | 17.277,0 | 43,9 | 288 | ||
Parti, yerel örgütlenmelere önem verdi ve Gauleiter sistemiyle birlikte, Almanya'da idari birimler açtı. Almanya'da 98 tane, Avusturya'da ise 7 tane Gau, yani yerel NSDAP birimi vardı. Bu yerel birimlerden Çekoslovakya'daki Almanların yaşadığı Südetland'a, Danzig Serbest Şehri'ne ve Fransız işgali altındaki Saar Bölgesi'ne de kuruldu. Parti, 1924 ve 1929 yıllarında yapılan seçimlerde başarısız oldu ancak kitlesel gösteriler ve politik duruşlarından dolayı önemini kaybetmedi. Hitler'in 1920'li yılların ikinci yarısındaki politik faaliyetleri sayesinde partinin ismi tüm Almanya'da duyulmuştu. Parti, popülaritesinin artmasıyla birlikte Alman siyasetinin önemli figürlerinden birisi haline geldi. Hitler, 1918 yenilgisi sonucu onuru kırılan ve büyük bunalımlara sebep olan bu yenilgiyi hazmedemeyen milyonlarca Alman'a, 1919'da yabancı devletlerin baskısı altında kurulan yeni devletten memnun olmayanlara, antikomünist Alman emekçilerine, iş ve ekmek isteyen yurttaşlara büyük bir Almanya vadediyordu. Hitler, politik fikirlerini ilk olarak, insanların kolayca toplanacağı bir mekan olan barlarda, daha sonraları ise daha büyük toplantı salonlarında halka açıklamaya başlamıştı. En nihayetinde, daha çok insana hitap etmek için meydanlarda geniş çaplı mitingler yapma fırsatını buldu. Zaman içerisinde antisemitist, milliyetçi ve totaliter bir yönetimden yana olan seçmenleri partisinin saflarında birleştirdi. Hitler Kavgam'da şunları yazmıştı:
Eğer nasyonal sosyalist hareket tarih karşısında milletimiz yararına gerçekten büyük bir görev almak istiyorsa, Alman milletinin dünya üzerindeki gerçek durumunu çok iyi bilmeli, acı duymalı ve tam bir şekilde bu şuura varmalıdır. Açık bir görüş ve cesaretle Alman milletinin dış politikasını bugüne kadar yürütmüş olan kabiliyetsizlik ve şuursuzlukla mücadele etmelidir. Gelenekleri ve peşin hükümleri dikkate alınmadan, milletimizi ve onun gücünü toplamak, onu şimdiki dar hayat alanından çıkaracak ve yeni topraklara götürecek sevk etme cesaretini bulmalı, böylece bu dünyada yok olup gitmek veya başkalarına esir olmak tehlikesinden kurtarmalıdır.
NSDAP Büyük Buhran'dan sonra daha fazla oy kazanabildi. 14 Eylül 1930 seçimlerinde %18.3 oy ile Almanya Sosyal Demokrat Partisi'nden sonra Reichstag'daki en büyük ikinci parti konumuna yükseldi. Hitler'in oyları Katoliklerden çok Protestanlardan, şehirlerden çok kırsal bölgelerden ve kasabalardan, işçilerden çok orta ve üst kesimden geldi.
Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi 14 Eylül 1930 seçimlerinde ilk büyük seçim başarısını elde ederek partisinin parlamentoda bulunan milletvekili sayısını 12'den 107'ye çıkardı ve parlamentoda çoğunluğu sağladılar. Parti, 31 Temmuz 1932'de yapılan genel seçimlerde kendi çapında en büyük ikinci oy oranını elde etti. Seçim sonuçlarından yine parlamentoda çoğunluğu sağlayabilen bir parti çıkmamıştı. Toplam oyların %37.4'ünü alan Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi, parlamentoda çoğunluğu sağlayamamakla birlikte en çok sandalyeye sahip partiydi. 1919'dan beri yıllar boyunca siyasal bir istikrar sağlanamıyordu, hükûmeti kurması için atanan şansölyelerin görev süresi birkaç ay veyahut 1 yıl sürüyordu. Siyasal istikrarsızlığı çözecek tek liderin Hitler olduğu sonucuna varan bazı milliyetçi önderler, onu görevinde denetleyebileceklerini düşünerek şansölye (başbakan) olmasında anlaştılar. Böylece Weimar cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg, 30 Ocak 1933 tarihinde Hitler'i Reichskanzler (İmparatorluk Şansölyesi) olarak atadı. Birkaç ay sonra yapılan 5 Mart 1933 seçimlerinde ise Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi oyların %43.9'unu aldı ve iktidarda kalmaları kesinleşti. Almanya'nın ikinci en büyük partisi %18.3 oy oranı ile Almanya Sosyal Demokrat Partisi, üçüncü parti ise %12.3 oy oranı ile Almanya Komünist Partisi oldu.
-
![image]()
1930 seçimleri için hazırlanmış propaganda afişi.
“Biz özgürlük ve ekmek istiyoruz.” -
![image]()
-
![image]()
Adolf Hitler (ayakta) 1925'in Şubat ayında NSDAP'nin yeniden kuruluşu vesilesiyle bir konuşma yapıyor. Gregor Strasser ve Heinrich Himmler sağ tarafında ve sol tarafından Franz Xaver Schwarz, Walter Buch ve Alfred Rosenberg bulunmaktadır. Hitler'in arkasında Blutfahne (kan bayrak) yer almaktadır. -
![image]()
Hitler, Almanya'nın Weimar kentinde. (1930)
İktidar dönemi
Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin iktidara gelmesiyle, istikrarlı bir hükûmet kuruldu ve Weimar Cumhuriyeti'nde sosyal demokratların ve Merkez Partisi'nin kurduğu hükûmetlerde yaşandığı gibi herhangi bir kriz çıkmadı. Hitler, iktidara gelir gelmez yaşamın her alanında nasyonal sosyalizmi yerleştirmeye çalıştı. Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi ve yeni İmparatorluk Şansölyesi Adolf Hitler, Alman İmparatorluğu devletinin ve Alman halkının siyasi ve sosyal idaresini ele alarak tek bir irade ile kendi egemenliği altında birleştirdi, bundan dolayı nasyonal sosyalist yönetim, kendine karşı olabilecek hiçbir düşüncenin var olmasına izin vermedi. Weimar Cumhuriyeti'nin zayıf ve dış ülkelerin zorunlu ekonomik, askerî ve siyasi kısıtlamalarından dolayı ezilmiş rejimi yerine çok daha güçlü bir ülke yaratmak amacıyla harekete geçildi ve bunun sonucunda çalışma yaşamı, eğitim ve öğretim nasyonal sosyalist ideolojiye uygun olarak yeniden örgütlendi. 13 Mart 1933'te, kurulan yeni düzende halka rehberlik edilmesi için Halkı Aydınlatma ve Propaganda Bakanlığı kuruldu. 1 Aralık 1933'te çıkarılan kanun ile Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi dışındaki tüm partiler kapatıldı.
Nasyonal sosyalist devrim, NSDAP yöneticilerinin ve sivil nasyonal sosyalist Almanların desteği ile sürdü ve 1933-1934 seneleri içerisinde, hızlı bir süreç halinde gerçekleşti. Toplum, bireylerin çoğunun desteklediği ve yürürlüğe girmesini beklediği nasyonal sosyalist sisteme kendisini adapte etti. Devlet kurumları nasyonal sosyalist sistemin ön gördüğü şekilde düzenlendi. Ulusal semboller ve bayrak değiştirildi. Parti, 1919 devrimi sonucu kurulan gücü sınırlandırılmış cumhuriyeti tasfiye ederek yerine Reich'ı, yani imparatorluğu yeniden kurdu. Weimar Dönemininde de Almanya'nın resmî ismi Alman İmparatorluğu idi, fakat nasyonal sosyalistler Alman İmparatorluğu'nu tam bağımsız bir ülkeye dönüştürerek Almanya'nın bu unvanını layıkıyla devam ettirdiler. Weimar Döneminde olduğu gibi, nasyonal sosyalistlerin yönetimi altındaki Almanya'da da "imparatorluk" kavramı, monarşist bir yapıyı simgelemiyordu, daha çok Alman halkının özgürlüğünün bir simgesiydi. 2 Ağustos 1934'te Hindenburg'un vefatıyla birlikte Hitler, cumhurbaşkanlığı makamını da üstlendi ve Führer und Reichskanzler (Führer ve İmparatorluk Şansölyesi) unvanını kullanmaya başladı. Böylece Hitler, geniş yetkilere sahip olarak tüm Almanya'nın idaresine seçildi. Hitler, nasyonal sosyalist devrim hakkında şu sözleri söylemişti:
Nasyonal sosyalist devrim, bir devrimci olarak tanımlandığında, haddinden fazla işlem yapar. Anarşi tam yol olmamalıdır, kalıcı bir fenomen olarak hiçbir devrim yoktur.
Hitler, Führer ve İmparatorluk Şansölyesi olarak sınırsız güce ulaştığında, Kavgam'da belirttiği ve parti programında yazılı olan tüm ekonomik, siyasi ve sosyal öğretilerini yürürlüğe koymak için daha fazla hızlandı. Partinin sosyal örgütlerinden birine üye olmuş vatandaşlar, nasyonal sosyalizmi günlük yaşamlarının sıradan bir parçası haline getirdiler. NSDAP, devleti temsil eden yegane kuruluştu. Ekonomik gelişmelerin ve istikrarlı büyümenin sonucuyla, devlet gelişti, toplum refaha kavuştu. Rejim karşıtlarına engel olunması ve karışıklık çıkartabilecek nasyonal sosyalizm karşıtı komünist ve Yahudi hareketlerine karşı sıkı bir emniyet sağlanması için devlet bir polis devletine dönüştürüldü. 1934'ten sonra doğrudan Hitler'e bağlanan koruma birliği anlamına gelen, nasyonal sosyalistlere bağlı yarı askerî milis kuvveti olan SS (Koruma Timi) Heinrich Himmler tarafından örgütlenmişti. Hitler'in en sadık yoldaşlarından biri olan Joseph Goebbels ise etkileyici konuşmaları ve Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi adına yaptığı propagandalar ile Alman halkına nasyonal sosyalizmi aşılıyordu.
Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin önde gelen isimlerinden olan Hermann Göring, Gestapo'yu kurmuştu ve toplama kamplarının kurulması fikrini ortaya atmıştı. Kurulması teklifini verdiği toplama kamplarını Yahudiler için değil, hapishanedeki sıradan suçlular için planlamıştı. Göring'in planı hayata geçirildi ve toplama kampları kuruldu. Bu kamplara daha sonra Yahudiler ve diğer rejim muhalifleri gönderilmeye başlandı.
Hitler, iktidara geldikten 1 yıl sonra, "Uzun Bıçaklar Gecesi" olarak isimlendirilecek olan 30 Haziran 1934'ü 1 Temmuz 1934'e bağlayan gece üst düzey SA elemanlarının öldürülmesini emretti. Bu görevi SS'e bağlı askerler gerçekleştirdi. Ernst Röhm başta olmak üzere önemli pek çok SA yöneticisi öldürüldü. Hitler, SA'nın liderliğine ise Viktor Lutze'yi atadı. Bu olaydan sonra Hitler ordu üzerinde tam otorite kurmayı başarmış, önce Avrupa sonra da dünya fethi için güçlü bir Alman ordusu yaratma hazırlıklarına hız vermiştir.
Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi, Alman ekonomisinin ve halkın moralinin düzelmesi için devletçi bir politika izleyerek yeni iş imkânları yaratmaya başladı. İşçi örgütlenmesi üzerinde kontrol sağlandı: 2 Mayıs 1933'te tüm sendikalar kapatıldı ve 24 Ekim 1934'te işçi ve işverenlerin bir arada bulunup uzlaştığı korporatif Alman Emek Cephesi kuruldu. Alman halkının ekonomik durumu böylece zaman ilerledikçe düzeliyordu ama aynı zamanda ortamda bir kargaşa hakimdi. Nasyonal sosyalist yönetim toplum üzerinde etkin bir propaganda çalışması yürütüyor, Yahudiler ve Bolşevizm düşman addedilerek hedef gösteriliyordu. Alman halkının çoğu, nasyonal sosyalizmi büyük bir bağlılıkla benimsemişti ve halkın Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'ne verdiği destek giderek artıyordu. Öyle ki, o dönemin Alman gençlerinin %60'ı Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin gençlik kolu olan Hitler Gençliği (Hitlerjugend) örgütüne gönüllü olarak katılmıştı.
Alman nasyonal sosyalistlerin aşağı ırk olarak niteledikleri Yahudiler ile siyasal karşıtlarını gönderdikleri ilk toplama kampı 1933'te Dachau'da kurulmuştu. Hitler'in emriyle aynı yıl Yahudilere karşı boykot başlatıldı. 1933'ten 1940'a kadar Almanya'da yaşayan Yahudiler tüm vatandaşlık haklarından men edildiler. 1939'a gelindiğinde Almanya'da altı toplama kampı vardı. 1938'deki Kristal Gece'den sonra, Yahudilere karşı ilk soykırım girişimi 1940'ta başladı. Almanlar işgal ettikleri bölgelerde aşağı ırk olarak niteledikleri Yahudilerin yanı sıra savaş tutsaklarını, boyunduruk altına aldıkları halkların içerisinde isyan eden sivilleri, komünistleri, sosyal demokratları buralarda kurdukları kamplarda topladılar. Aralarında Polonya'daki Auschwitz'in de bulunduğu bu kamplardaki tutsakları köle gibi çalıştırdılar. Özellikle Yahudiler ve Çingeneler, soylarını yok etmeyi hedefleyen nasyonal sosyalist rejim tarafından, toplu halde gaz odalarında öldürüldü ve cesetleri ölü yakma fırınlarında yakıldı.
II. Dünya Savaşı ve sonrası
Parti, II. Dünya Savaşı boyunca Almanya içindeki faaliyetlerini hız kesmeden devam ettirdi. Savaşın sonuna kadar parti tarafından yapılan propagandalarla Alman halkı topyekûn bir savaş için örgütlendi ve halkın büyük çoğunluğu savaşı destekledi. 1945'te Sovyet birliklerinin Berlin'e girmesiyle başkentin savunulmasında partiye bağlı SS birliklerinin ve Hitler Gençliği (Hitlerjugend) üyeleriyle Wehrmacht'a bağlı Yurt Muhafızları (Volkssturm) üyelerinin büyük payı oldu. Nisan 1945'in sonlarına doğru Berlin'in düşmesi kesinleşti ve umutsuzluğun iyice artması üzerine Adolf Hitler intihar etti. Hitler'in intiharıyla birlikte Goebbels gibi önemli NSDAP liderleri de intihar etmiştir. Hitler intihar ettikten sonra parti başkanlığını birkaç günlüğüne özel sekreteri Martin Bormann sürdürmüş ancak o da intihar etmiştir.
8 Mayıs 1945 tarihinde Almanya Müttefik Devletler'e kayıtsız şartsız teslim oldu. 10 Ekim 1945'te Müttefik Kontrol Komisyonu'nun 2. kanunu gereği Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi lağvedildi ve bütün yan organları yasaklandı. Parti, 1946 yılında Nürnberg Duruşmalarında "suç örgütü" ilan edildi. Ekim 1945'te başlayarak 1946'da da devam eden Nürnberg Uluslararası Askerî Ceza Mahkemesi'ndeki yargılamalarda NSDAP'nin ileri gelenlerinin çoğu savaş suçundan dolayı idam edilmiş, çok azı serbest bırakılmıştır. Almanya; Batı Almanya ve Doğu Almanya olmak üzere ikiye bölündükten sonra her ikisinde de Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin yeniden kurulması ve nasyonal sosyalizm yasaklandı.
II. Dünya Savaşı'ndan sonra ortaya çıkan nasyonal sosyalist hareketlere "neo-Nazizm" denmektedir. 1949'da Otto Ernst Remer tarafından Sosyalist Reich Partisi kuruldu ancak parti 1952 yılında neo-Nazi olduğu için kapatıldı. Sosyalist Reich Partisi'nden sonra onlarca siyasi parti daha kuruldu ancak ya kapatıldılar ya da kendilerini feshettiler. Günümüz Almanya'sında neo-Nazi olduğu bilinen ve 1964'ten beri faaliyetlerini sürdüren Ulusal Demokrat Parti (NPD) ile beraber birkaç ufak siyasi grup bulunmaktadır. Bu siyasi oluşumlar günümüz Almanya'sında fazla destek görmemekte ve hoş karşılanmamakta ise de, neo-Naziler siyasal varlıklarını sürdürmektedirler.
Parti programı
Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin resmî parti programı 24 Şubat 1920 tarihinde Adolf Hitler ve Anton Drexler tarafından yazılmış olan 25 maddeden oluşmaktaydı. Programın ilk 6 maddesi şöyledir:
- Biz bütün Alman halkının özgür irade prensibi altında Büyük Almanya olarak birleşmesini talep ediyoruz.
- Biz Alman ulusunun diğer uluslarla aynı haklara sahip olmalarını ve Versay ile Saint-Germain barış antlaşmalarının iptal edilmesini istiyoruz.
- Halkımızın geçimi ve sayıları artan insanlarımızın yerleşmesi için toprak (koloni) istiyoruz.
- Sadece bizim milletimizden olanlar vatandaş olabilir. Sadece Alman soyundan gelenler, inancı ne olursa olsun, bizim milletimizdendir. Bu yüzden hiçbir Yahudi bizim milletimizin parçası olamaz.
- Vatandaş olmayanlar Almanya’da yabancı olarak ve yabancılar kanununa bağlı olarak yaşamalı.
- Hükûmeti seçme ve devletin kanunlarına karar verme hakkı sadece vatandaşlara ait olacaktır. Bu yüzden merkezi hükûmette veya taşrada veya belediyelerde, nerede olursa olsun vatandaş olmayanlar hiçbir resmî makamda görev alamayacaktır. İnsanların parti hatırıyla, karakter ve yeteneğe bakılmaksızın göreve atandığı yolsuz parlamento yönetimine karşı savaş açıyoruz.
Teşkilatlanma
Bölgesel idare
NSDAP, Almanya'nın tüm eyaletlerinde yerel birimler oluşturmuştu. Eyaletlerdeki Gauleiter (bölge yöneticisi) unvanına sahip yöneticiler, görevli oldukları eyaletteki parti teşkilatlanmasından ve propagandadan sorumlu olarak NSDAP'yi temsil ediyorlardı. Bölgesel idare uygulaması ilk olarak 1925'te partinin tüm Almanya genelinde daha düzenli bir teşkilatlanma içerisine girmesi için yürürlüğe kondu ve 1945'e kadar devam etti. Adolf Hitler, üst düzey bir parti mensubunu bölge yöneticisi olarak görevlendirmek veya görevden almakla yetkili olan tek kişiydi.
Parti fanatizmi
Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin teşkilatlanma yapısı o dönemin diğer siyasi partilerine göre sıra dışı ve sıkı bir disipline sahipti. Parti üyeleri üniforma giyer ve asker gibi davranırdı. Ellerindeki parti bayraklarıyla büyük geçit törenleri yapar, bu sayede halkın dikkatini çekerlerdi. Halkın katılımıyla yapılan coşkulu propaganda törenlerinde binlerce kişi meydanları doldurur ve Hitler'in konuşmalarını dinlerdi. "Reichsparteitag" isimli bu törenler boyunca binalara NSDAP bayrakları ve flamaları asılır, üstünde üniforma ve başında miğfer bulunan yüzlerce, bazen de binlerce milis kuvveti sıraya girerek meydanlarda bulunurdu.
Alt kuruluşlar
Partinin iki silahlı kanadı vardı: SA ve SS. SA (Taarruz Bölüğü, Sturmabteilung), partinin ilk silahlı milis kuvvetiydi. Mensupları kahverengi üniformalar giyerdi. 1920'li yılların başlarında parti toplantılarının komünistlerce basılmasını önleyip toplantıların başarıyla sürdürülmesi için görev yapan güvenlik teşkilatı olarak faaliyetlerini sürdüren bir örgüttü. Sonraları nasyonal sosyalistlere muhalefet eden kesimlerin baskı altına alınmasında önemli rol oynadı. SA öyle büyük bir oluşumdu ki mevcudu 3.5 milyona kadar çıkmıştı; dolayısıyla Weimar Cumhuriyeti'nin sadece 100.000 kişiyle sınırlı ordusu Reichswehr'den sayıca kat kat büyüktü. SA'nın baş sorumlusu ve lideri Ernst Röhm'dü. Uzun bir süre boyunca bu görevi yürüten Röhm, Uzun Bıçaklar Gecesi'nde öldürüldü. Onun yerine SA liderliğine Viktor Lutze atandı.
SS (Koruma Timi, Schutzstaffel) ise Hitler'in özel muhafız timiydi. İlk kurulduğunda polis görevi yapan milis kuvveti konumundaydı. Daha sonra Waffen-SS ve Allgemeine-SS olmak üzere iki kola ayrıldı. Waffen-SS, SA gibi silahlanarak askerî bir yapı kazandı ve ordu konumuna geldi. II. Dünya Savaşı boyunca birçok görev aldı. Allgemeine-SS ise partinin polislik görevini yapan özel milis kuvveti oldu. Mensupları siyah üniformalar giyerdi. Örgütün kendine ait rütbeleri vardı. Nazi iktidarı boyunca Wehrmacht'tan sonraki ikinci bir orduymuş gibi etkin oldu. SS'in baş sorumlusu ve lideri Reichsführer-SS rütbesine sahip olan Heinrich Himmler'di.
-
![image]()
Hitler Gençliği üyeleri. -
![image]()
Alman Kız Birliği üyeleri. -
![image]()
Alman Emek Cephesi üyesi işçiler.
-
![image]()
SA'nın baş sorumlusu ve lideri Ernst Röhm (sağda), 1933. -
![image]()
SS'in baş sorumlusu ve lideri Himmler, Dachau'daki esir kampını ziyaret ediyor. (1936) -
![image]()
NS-Frauenschaft amblemi
Silahlı milis kuvvetlerinin dışında partiye bağlı olan sivil ve yarı askerî yapıdaki alt kuruluşlar da vardı:
- Hitler Gençliği (Hitlerjugend): NSDAP'nin gençlik kolu. Genç erkekleri nasyonal sosyalist ilkelere göre eğitmek ve yetiştirmek amacıyla Baldur von Schirach'ın 1922'de kurduğu bir örgüttür. Örgüt Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin alt kuruluşu olarak doğrudan Adolf Hitler'e bağlıydı. Alman gençlerinin yaklaşık %60'ı, Alman gençliğiyle ilgili tüm programları yöneten Baldur von Schirach'ın önderliğindeki "Hitler Gençliği" içinde örgütlenmiştir. 1 Temmuz 1936'da örgüt bütün genç ari Almanların katılması mecburi tutulan bir devlet kurumu haline gelmiştir. Örgütün başına daha sonra Arthur Axmann geçmiştir. II. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar aktif durumda bulunmuşlardır.
- Alman Kız Birliği (Bund Deutscher Mädel): NSDAP'nin kızlara yönelik olan gençlik kolu. 1933-1945 yılları arasında faaliyet göstermiştir. 1922 gibi erken bir dönemde kurulan Hitler Gençliği'ne bağlı olarak 1930'da başkanlığında "Bund Deutscher Mädel in der Hitlerjugend" adıyla kurulmuş ve Baldur von Schirach tarafından yönetilmiştir. 1934'te Schirach, Trude Mohr'e yetkisini vermiştir. 1937'de Mohr evlenince örgütten ayrılmak zorunda kalmıştır. Yerine Jutta Rüdiger getirilmiştir.
- Nasyonal Sosyalist Kadınlar Birliği (NS-Frauenschaft): NSDAP'nin kadınlar kolu. Birkaç milliyetçi ve nasyonal sosyalist kadın derneğinin bir füzyonu olarak Ekim 1931'de kuruldu. NS-Frauenschaft, Şubat 1934'ten 1945 yılında II. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar Reich'ın Kadın Lideri (Reichsfrauenführerin) unvanlı Gertrud Scholtz-Klink tarafından yönetildi. NS-Frauenschaft, 1938'de 2 milyon toplam üyeliğe ulaştı. Bu rakam Nazi Partisi'ne üye olanların % 40'ına eş değerdi.
- Gestapo: Devlet gizli polis teşkilatı. 1934 Nisan'ında Heinrich Himmler tarafından Reinhard Heydrich ve Heinrich Muller'e yetki verilerek kuruldu. Önemli Gestapo yöneticilerinden bir diğeri ise Hermann Göring'dir. Nasyonal sosyalizm iktidarı boyunca birçok görev almıştır. Bazen SS ile ortak çalışmıştır. Nasyonal sosyalist rejime karşı gelen kişi ve kurumları ortadan kaldırmıştır.
- Alman Emek Cephesi (Deutsche Arbeitsfront): 2 Mayıs 1933'te bütün sendikaların kapatılmasından sonra kurulan ve 24 Ekim 1934 tarihli yasayla örgütlenen, ulusal topluluk içinde işçilerle işverenler arasında dayanışmayı savunmakta ve Neşeden güç doğar (Kraft durch Freude) adlı yan kuruluşuyla, bütün nüfusu, eğlence etkinliklerine varıncaya kadar saflarında örgütleyen bir kuruluştu. Kuruluşun başında Robert Ley vardı. Ayrıca Alman işçilere tatminkar olmaları ve DAF'a bağlı kalmaları için yüksek maaş verilirdi.
- Nasyonal Sosyalist Sürücüler Kolordusu (NSKK): 1931'de NSDAP'nin silahlı kanadı Sturmabteilung'a (SA) motorlu bir kolordu olarak kurulan örgüttür.
- Reichsarbeitsdienst: Nazi Almanyası'nda Amerika Birleşik Devletleri'nin sivil koruma timine benzer şekilde bir acente olarak işsizliği azaltmak için kurulan bir kurumdu. II. Dünya Savaşı esnasında Wehrmacht için destek sağlayan yardımcı bir kuruluştu.
- Reichskolonialbund: Nazi Almanyası'nın zamanı esnasında bütün Alman sömürgeci organizasyonları içine çeken kolektif bir vücuttu. Franz Ritter von Epp tarafından yürütüldü. Reichskolonialbund, 1936 ve 1943 arasında aktifti.
- Völkischer Beobachter gazetesi: NSDAP'nin 1920 yılında haftalık olarak yayınlanmaya başlanan yayın organı niteliğindeki gazetesidir. 8 Şubat 1923 tarihinden itibaren günlük olarak yayınlanmaya başlanmıştır. 25 yıl boyunca nasyonal sosyalistlerin resmi yayın organı olarak çıkarılmıştır.
- Nasyonal Sosyalist Alman Öğrenci Birliği (NSDStB): 1926 yılında akademik yaşamı nasyonal sosyalist dünya görüşü çerçevesinde birleştirmek amacıyla kurulan, NSDAP'nin alt kuruluşuydu.
- Todt Teşkilâtı: Reich Silahlanma ve Mühimmat Bakanlığı tarafından Almanya'nın Avrupa'da işgal ettiği ülkelerde inşaat işlerini halletmek için kurulan örgüttü. Fransa sahilleri boyunca uzanan Atlantik Duvarı bu örgüt tarafından yapılmıştı.
- Werwolf: 1944'te Müttefik Devletler'in Almanya sınırına yaklaşması üzerine Almanya'nın işgal edilmesi durumunda faaliyet göstermesi amacıyla kurulmuş Alman gerilla örgütüydü.
Propaganda
Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi için propaganda çok önemliydi. 1933'te, nasyonal sosyalistlerin iktidara gelmesinin ardından Hitler, Joseph Goebbels'in başkanlığını yaptığı Halkı Aydınlatma ve Propaganda Bakanlığı’nı kurdu. Bakanlığın amacı; nasyonal sosyalist mesajın sanat, müzik, tiyatro, film, kitap, radyo, eğitim dokümanları ve basın tarafından başarılı bir şekilde iletilmesini garantilemekti.
Nasyonal sosyalist propaganda için pek çok hedef kitle vardı. Almanlara, yabancı düşmanlara ve Yahudi yıkımına karşı mücadele hatırlatıldı. Yahudilere karşı alınan kanunî ve idari önlemlerden önceki dönemde, propaganda kampanyaları özellikle 1935'te çıkan ırkçı kanunlardan önce ve 1938'deki Kristal Gece olayının ardından yapılan Yahudi karşıtı ekonomik düzenleme barajından önce Yahudilere uygulanan şiddete toleranslı bir atmosfer yarattı. Propaganda, Yahudilere karşı yakında uygulanacak önlemlerin kabullenilmesini ve pasifliği teşvik ederek, bunlar olduğunda nasyonal sosyalist hükûmeti olaylara müdahale eden ve düzeni geri getiren bir hükûmet olarak gösterdi.
Çekoslovakya ve Polonya gibi I. Dünya Savaşı'nın ardından Almanya topraklarını kazanan ve Alman etnik kökenlilere karşı gerçek ve fark edilir bir ayrımcılık yapan Doğu Avrupa ulusları da nasyonal sosyalist propagandaya maruz kaldı. Bu propaganda, Alman etnik nüfusu içinde, politik sadakat ve ırkçılık bilinci olarak isimlendirilen bilinci sağlamaya çalışıyordu. Aynı zamanda, yabancı hükûmetleri de -Avrupa Büyük Güçleri dahil- Nazi Almanyası'nın adil ve anlaşılabilir imtiyaz ve istila talepleri olduğu şeklinde yönlendirme çabasındaydı. Almanya'nın, Sovyetler Birliği'ni işgalinden sonra, nasyonal sosyalist propaganda, hem evdeki sivillere hem de askerlere, polis memurlarına ve işgal edilen bölge idarelerinde hizmet veren ve Sovyet komünizmini Avrupa Yahudiliği ile birleştirerek Almanya'yı, “Yahudi Bolşevik” tehdidine karşı “Batı” kültürünün savunucusu olarak sunan ve Sovyetler’in savaşı kazanması sonucunda olabilecekleri kıyamet gibi resmeden Alman olmayan destekçilere vurguladı. Bu, özellikle Almanya'nın Şubat 1943'teki Stalingrad bozgunu sonrasında ortaya çıkan bir durumdu. Bu konular nasyonal sosyalist ve nasyonal sosyalist olmayan Almanları olduğu kadar yerel işbirlikçilerin son ana kadar savaşmasını sağlamak için etkili olabilirdi.
Özellikle filmler, ırkçı Yahudi düşmanlığını, Almanya'nın askerî gücünün üstünlüğünü ve nasyonal sosyalist ideolojide tanımlanan düşmanların içsel kötülüğünü yaymada önemli bir rol oynadı. Nasyonal sosyalistlerin yaptığı filmler, Yahudileri Aryan ırkına sızan “insanlık dışı” yaratıklar olarak tanımladı. Örneğin, Fritz Hipper tarafından yönetilen Ebedî Yahudi (1940), Yahudileri, seks ve parayla harcanan başıboş kültürel asalaklar olarak gösteriyordu. Leni Riefenstahl'ın, İradenin Zaferi (1935) filmi gibi kimi filmler, Hitler'i ve nasyonal sosyalist hareketi yüceltiyordu. Diğer iki Riefenstahl çalışması, "Festival of the Nations ve Festival of Beauty" (Ulusların Bayramı, Güzelliğin Bayramı) (1938), 1936 Berlin Olimpiyat Oyunları’nı anlatıyordu ve nasyonal sosyalist rejimin olimpiyatlardaki başarısının ulusal gururunu yüceltiyordu. Almanya'da gazeteler, özellikle de Der Stürmer (Saldırgan) gazetesi, Yahudileri anlatmak için Yahudi karşıtı çizimler kullanan karikatürler bastı. Almanya'nın Eylül 1939'da Polonya'yı işgal ederek II. Dünya Savaşı’na başlamasının ardından, nasyonal sosyalist rejim, propagandayı Alman siviller ve askerler üzerinde Yahudilerin sadece insanlık dışı olmadığını aynı zamanda Alman Devleti'nin tehlikeli düşmanları da olduğu etkisini yaratmak için kullandı. Rejim, Yahudileri Alman yerleşim alanlarından kalıcı olarak çıkarmayı amaçlayan politikalarının desteklenmesini ya da en azından kabul edilmesini sağlamayı amaçlıyordu.
Nihai Çözüm olarak adlandırılan, Avrupalı Yahudilerin kitlesel olarak öldürülmesi uygulaması süresince, ölüm merkezlerindeki SS memurları Holokost kurbanlarını, Yahudileri Almanya'dan uzaklaştırmak için gerekli aldatmacayı sürdürmeleri için zorladı ve Avrupa'yı mümkün olduğunca sorunsuz bir şekilde işgal etti. Toplama kampı ve ölüm merkezi memurları birçoğu kısa bir süre sonra gaz odalarında ölecek olan mahkûmları, evlerine iyi muamele gördüklerini ve iyi şartlarda yaşadıklarını bildiren kartlar göndermeleri için zorladı. Kamp yöneticileri burada propagandayı, acımasızlığı ve kitlesel imhayı örtbas etmek için kullandı.
Haziran 1944'te, Alman Güvenlik Polisi, Bohemya ve Moravya Himayesinde (bugünkü Çek Cumhuriyeti) konumlanan Theresienstad getto kampını denetlemeleri için Uluslararası Kızıl Haç'a izin verdi. SS ve polis Theresienstadt'ı Kasım 1941'de, Alman Devleti'nde iç ajitasyon propagandasının bir aracı olarak kurdu. Getto Kampı, yaşlı, engelli savaş gazisi ya da yerel olarak sanatçı ya da müzisyen olarak bilinen Alman ve Avusturyalı Yahudilerin, “iş” için “doğu”ya sürülmesine şaşıran Almanlara açıklama olması için kullanıldı. 1944 ziyareti hazırlıklarında, getto “iyileştirme” programına girdi. Denetimin başlangıcında, SS memurları, Himaye bölgesinde, Theresienstadt'ta “oturan” Yahudilerin gördüğü farz edilen iyi muameleyi kanıtlamak için gettoda kalanları kullanarak bir film çektiler. Film bittiğinde, SS memurları “figüran”ların çoğunu Auschwitz-Birkenau toplama kampına gönderdi.
Nasyonal sosyalist rejim propagandayı, Alman nüfusun fetih savaşlarını desteklemesi için rejimin sonuna kadar kullandı. Bu propaganda aynı zamanda Avrupalı Yahudileri ve nasyonal sosyalist rejimin diğer mağdurlarının kitlesel imhasını uygulayanları motive etmek için de gerekliydi.
-
![image]()
Bir Reichsparteitag töreni, 1935. -
![image]()
Tarih 21 Haziran 1932. Temmuz 1932 seçimleri için propaganda posteri asılıyor. -
![image]()
Nürnberg ışık gösterileri: Nasyonal sosyalist propagandanın etkileyici unsurlarından. Gece gerçekleştirilen ışık gösterileri ile gökyüzü aydınlanıyor, bir görsel şölen yaşanıyordu. -
![image]()
Bolşevizm karşıtı propaganda.
Parti idaresindeki üst düzey yöneticiler
- Adolf Hitler (1889-1945)
- Gregor Strasser (1892-1934)
- Hermann Göring (1893-1946)
- Rudolf Hess (1894-1987)
- Joseph Goebbels (1897-1945)
- Heinrich Himmler (1900-1945)
- Joachim von Ribbentrop (1893-1946)
- Martin Bormann (1900-1945)
- Wilhelm Frick (1877-1946)
- Baldur von Schirach (1907-1974)
- Hans Frank (1900-1946)
- Bernhard Rust (1883 - 1945)
- Reinhard Heydrich (1904 - 1942)
- Albert Speer (1905 - 1981)
(NOT: Kişi isimlerinden sonra gelen tarihler kişilerin doğum ve ölüm yıllarını göstermektedir.)
Rütbeler ve rütbe nişanları
Galeri
-
![image]()
"Parti kartalı" -
![image]()
Parti üyelik rozeti -
![image]()
Üyelik kitapçığı -
![image]()
1937 tarihli Gauleiter amblemi -
![image]()
Parti yönetim ofislerinin sancağı -
![image]()
NSDAP yöneticilerinin araçları için özel flama -
![image]()
Kol bandajları -
![image]()
Hitler Gençliği için tasarlanmış, çocuklara uygun üniforma -
![image]()
Propaganda afişi -
![image]()
Hitler Gençliği üyesi çocuklar -
![image]()
1930'da Münih'teki "Braunes Haus"ta Hitler ve diğer partililer -
![image]()
NSDAP seçim arabası -
![image]()
"Kampf dem Marxismus" afişi ve partililer -
![image]()
1933 tarihli Reichsparteitag için parti plaketi -
![image]()
1939 tarihli parti kitabı
İlgili şarkılar
- Horst-Wessel-Lied
- Wir sind das Heer vom Hakenkreuz: Kampflied der Nationalsozialisten (Biz gamalı haçın birliğiyiz: Nasyonal sosyalistlerin mücadele şarkısı), 1922) Dinle 12 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Deutschland erwache! (Almanya uyan!, 1923) Dinle 26 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Triumphmarsch der NSDAP (NSDAP'nin zafer marşı, 1933) Dinle 24 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ Rick Steves (2010). Rick Steves Snapshot Munich, Bavaria & Salzburg. Berkeley, California, USA; New York, New York, USA: Avalon Travel, s. 28
- ^ Chris McNab (2011). Hitler's Master Plan, Amber Books Ltd, , ss. 22-23
- ^ Davidson, Eugene. The Making of Adolf Hitler: The Birth and Rise of Nazism. University of Missouri Press. s. 241. 27 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mayıs 2016.
- ^ Orlow, Dietrich. The Nazi Party 1919-1945: A Complete History. Enigma Books. s. 29. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mayıs 2016.
- ^ McNab 2009
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin tarafsizligi konusunda kuskular bulunmaktadir Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Sablonu kaldirmadan once lutfen gerekli sartlarin olustugundan emin olun Kasim 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu maddenin veya maddenin bir bolumunun gelisebilmesi icin Almanya siyaset veya tarih konusunda uzman kisilere gereksinim duyulmaktadir Ayrintilar icin lutfen ilgili tartismaya bakiniz Konu hakkinda uzman birini bulmaya yardimci olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Agustos 2019 Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi veya yaygin kisa adiyla Nazi Partisi Almanca Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei Weimar Cumhuriyeti doneminde kurulmus ve Weimar Cumhuriyeti ni Nazi Almanyasi na donusturup 1933 1945 yillari arasinda yonetmis olan bir Alman siyasi partisidir Yirminci yuzyilin ilk yarisinda Alman siyasetinde onemli bir yere sahip olmus partinin programi ve ideolojisi olan nasyonal sosyalizm radikal antisemitizm ile birlikte etnik milliyetcilige dayanan ve antikomunist bir gorusteydi 1921 senesinden itibaren parti baskanligini surdurmus Adolf Hitler in 1933 senesinde sansolye olmasinin ardindan 1945 senesine kadar nasyonal sosyalizm doneminde Almanya nin tek yasal partisi olmustur Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi Nationalsozialistische Deutsche ArbeiterparteiKisaltmaNSDAPGenel baskanKarl Harrer 1919 1920 Anton Drexler 1920 1921 Adolf Hitler 1921 1945 Martin Bormann 1945 Slogan lar Almanca Ein Volk ein Reich ein Fuhrer gayriresmi Kurulus tarihi24 Subat 1920Kapanis tarihi10 Ekim 1945OnceliAlman Isci PartisiMerkezBraunes Haus MunihGazete ler Volkischer BeobachterOgrenci koluNationalsozialistischer Deutscher Studentenbund NSDStB Genclik koluHitlerjugend HJ Deutsches Jungvolk DJ Bund Deutscher Madel BDM Kadinlar koluNationalsozialistische Frauenschaft NSF Silahli kanadiSturmabteilung SA Schutzstaffel SS Spor kurulusuNationalsozialistischer Reichsbund fur Leibesubungen NSRL Uyelik60 tan az 1920 8 5 milyon 1945 IdeolojiNasyonal sosyalizm Volkisch milliyetcilikDevrimci milliyetcilikIrredantizmAntisemitizmAntikomunizmAntikapitalizmMilitarizmTotalitarizmEkonomik milliyetcilikDevletcilikSiyasi pozisyonAsiri sagResmi renklerSiyah beyaz kirmizi kahverengiParti bayragi1922 de NSDAP uyeleri TarihceKurulus donemi I Dunya Savasi ve Alman Isci Partisi Alman Isci Partisi 24 Subat 1920 deki 25 maddelik parti programinin aciklanmasindan once 5 Ocak 1919 tarihinde 6 kisi tarafindan kucuk bir siyasi olusum olarak kurulmustu Partinin kurucusu olan 6 kisinin arasindan 2 kisi one cikiyordu Gazeteci Karl Harrer ve cilingir Anton Drexler Bu ikili partinin asil kuruculari idiler Almanya nin I Dunya Savasi nda yenilmesiyle beraber Imparatorluk yikilmis ve yerine Cumhuriyet kurulmustu Tarih tarafindan Weimar Cumhuriyeti donemi olarak isimlendirilecek yeni Almanya da kurulan ilk siyasi partilerden biri de Alman Isci Partisi DAP idi Partinin kuruculari olan Karl Harrer ve Anton Drexler in siyasi gorusleri milliyetci ve sosyalist ilkeleri bir arada bulunduruyordu Bu ilkelere gore genel anlamda Alman milliyetcisi bir politika izlenecek ekonomik olarak ise antikomunist bir sosyalizm uygulanacakti Bu gorusler partiye sonradan katilacak olan Adolf Hitler in nasyonal sosyalizm isimli ideolojisine cok yakindi Alman ordusunda bir asker olan Adolf Hitler 1918 yenilgisinin ardindan devlette istihbarat ajani Verbindungsmann olarak calismaya baslamisti Hitler bu yeni olusum hakkinda bilgi edinip kesif birimine Aufklarungskommando rapor gondermek icin gorevlendirildi ve Munih teki Alman Isci Partisi nin merkezine gitti Hitler partinin goruslerini begenerek Drexler den etkilenmisti Hakkinda bilgi edinmek icin gittigi bu partinin ilk uyelerinden biri oldu Hitabet becerisi ile dinleyicileri etkisi altina alan Hitler zaman icinde partide on plana cikti Kisa surede parti yoneticileri arasina girmisti Karl Harrer Hitler den memnun degildi cunku onun megaloman biri oldugunu dusunuyordu Parti icindeki tartismalardan sonra Harrer istifa etti ve Drexler partinin yeni baskani oldu Partinin ikinci kurucusu ve yeni baskani olan Drexler in Hitler hakkindaki gorusleri nispeten olumlu yondeydi Etkileyici konusmalar yapan enerjik biri oldugu icin Hitler i yetenekli buluyordu Bu yuzden onun onunu acti ve parti icinde yukselmesine musaade etti 24 Subat 1920 tarihinde Alman Isci Partisi ilk buyuk toplantisini gerceklestirerek 25 maddelik programini acikladi Parti programini aciklayan konusmaci Adolf Hitler di Buyuk bir salondaki yuzlerce kisiye aciklanan parti programiyla birlikte Alman Isci Partisi kucuk bir olusum olmaktan cikarak goruslerini beyan etmis olan siyasal bir partiye donustu Ayrica ayni gun partinin ismi Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi olarak degistirildi Hitler in parti lideri olmasi Hitler etkileyici hitabet yetenegi sayesinde parti baskani olabilecek kadar on plana cikmisti Boylelikle 29 Temmuz 1921 tarihinde parti baskanligini Anton Drexler den devraldi Uye oldugu zamanlardan itibaren kendi goruslerini diger parti uyelerine kabul ettiren Hitler Alman Isci Partisi nin 1919 da benimsemis oldugu milliyetci ve sosyalist ilkeleri daha ileri bir boyuta tasiyarak nasyonal sosyalizmi partinin resmi ideolojisi haline getirdi Nasyonal sosyalistler siyasal rakipleri olan komunistler ve sosyal demokratlar tarafindan kisaca Nazi olarak isimlendirildiler Darbe girisimi NSDAP nin kapali oldugu donemde kurulan Nasyonal Sosyalist Ozgurluk Partisi nin Nationalsozialistische Freiheitspartei uyeleri 27 Mayis 1924 te Reichstag in acilis oturumunda soldan saga Konrad Schliephacke Albrecht von Graefe Heinrich Blume Ernst Rohm bilinmiyor Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi nin uye sayisi 1923 yilina gelindiginde daha da artmisti Uye sayisinin artisiyla birlikte parti merkezinin bulundugu Munih le beraber Bavyera eyaletinin yonetimini ele gecirmek isteyen Hitler partinin silahli kanadi olan Sturmabteilung orgutu SA ve sivil nasyonal sosyalistlerle beraber ayaklanma cikardi Bu ayaklanmayi I Dunya Savasi nda gorev yapmis eski bir komutan olan Erich Ludendorff da destekledi Tarihe Birahane Darbesi olarak gecen bu darbe girisimi basarisizlikla sonuclandi ve Hitler 5 yil hapis cezasi aldi 5 yil ceza almasina ragmen 9 ay hapis yatti ve bu sure zarfinda kendi hayatini anlattigi siyasi dusuncelerini acikladigi ve nasyonal sosyalizmin doktrini niteligindeki Kavgam Mein Kampf kitabini Rudolf Hess e dikte etti Bu kitap partinin bundan sonraki faaliyetlerine yon verdi 1924 1933 Partinin buyumesi ve secimler Adolf Hitler 1924 Kasiminda serbest birakildi Izleyen yillarda tartismasiz liderliginde Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi ni yeniden kurdu ve organize etti Yeni NSDAP artik yari askeri bir organizasyon degildi ve zorla guc elde etmeyi reddediyordu Ne olursa olsun ekonomik ve politik durum dengelenmisti ve asiriciligin yukselmesi zayiflamisti Bu sebeple daha fazla devrim macerasina ihtimal verilmiyordu 1925 te parti Hitler tarafindan atanan liderlik kolordusu ve genel uyelik olarak ikiye ayrildi Parti ve Sturmabteilung SA ayri tutuldu Partinin yasal yonune vurgu yapildi Bunun bir isareti olarak parti kadinlari kabul etmeye basladi SA ve Schutzstaffel SS destek grubu olarak tanimlandilar ve bu grubun tum uyeleri ilk duzenli parti uyeleri oldular NSDAP nin secimlerdeki durumu Tarih Oy Yuzde Reichstag daki sandalye sayisi4 Mayis 1924 1 918 3 6 5 327 Aralik 1924 907 3 3 0 1420 Mayis 1928 810 1 2 6 1214 Eylul 1930 6 409 6 18 3 10731 Temmuz 1932 13 745 8 37 4 2306 Kasim 1932 11 737 0 33 1 1965 Mart 1933 17 277 0 43 9 288 Parti yerel orgutlenmelere onem verdi ve Gauleiter sistemiyle birlikte Almanya da idari birimler acti Almanya da 98 tane Avusturya da ise 7 tane Gau yani yerel NSDAP birimi vardi Bu yerel birimlerden Cekoslovakya daki Almanlarin yasadigi Sudetland a Danzig Serbest Sehri ne ve Fransiz isgali altindaki Saar Bolgesi ne de kuruldu Parti 1924 ve 1929 yillarinda yapilan secimlerde basarisiz oldu ancak kitlesel gosteriler ve politik duruslarindan dolayi onemini kaybetmedi Hitler in 1920 li yillarin ikinci yarisindaki politik faaliyetleri sayesinde partinin ismi tum Almanya da duyulmustu Parti popularitesinin artmasiyla birlikte Alman siyasetinin onemli figurlerinden birisi haline geldi Hitler 1918 yenilgisi sonucu onuru kirilan ve buyuk bunalimlara sebep olan bu yenilgiyi hazmedemeyen milyonlarca Alman a 1919 da yabanci devletlerin baskisi altinda kurulan yeni devletten memnun olmayanlara antikomunist Alman emekcilerine is ve ekmek isteyen yurttaslara buyuk bir Almanya vadediyordu Hitler politik fikirlerini ilk olarak insanlarin kolayca toplanacagi bir mekan olan barlarda daha sonralari ise daha buyuk toplanti salonlarinda halka aciklamaya baslamisti En nihayetinde daha cok insana hitap etmek icin meydanlarda genis capli mitingler yapma firsatini buldu Zaman icerisinde antisemitist milliyetci ve totaliter bir yonetimden yana olan secmenleri partisinin saflarinda birlestirdi Hitler Kavgam da sunlari yazmisti Eger nasyonal sosyalist hareket tarih karsisinda milletimiz yararina gercekten buyuk bir gorev almak istiyorsa Alman milletinin dunya uzerindeki gercek durumunu cok iyi bilmeli aci duymali ve tam bir sekilde bu suura varmalidir Acik bir gorus ve cesaretle Alman milletinin dis politikasini bugune kadar yurutmus olan kabiliyetsizlik ve suursuzlukla mucadele etmelidir Gelenekleri ve pesin hukumleri dikkate alinmadan milletimizi ve onun gucunu toplamak onu simdiki dar hayat alanindan cikaracak ve yeni topraklara goturecek sevk etme cesaretini bulmali boylece bu dunyada yok olup gitmek ve ya baskalarina esir olmak tehlikesinden kurtarmalidir NSDAP Buyuk Buhran dan sonra daha fazla oy kazanabildi 14 Eylul 1930 secimlerinde 18 3 oy ile Almanya Sosyal Demokrat Partisi nden sonra Reichstag daki en buyuk ikinci parti konumuna yukseldi Hitler in oylari Katoliklerden cok Protestanlardan sehirlerden cok kirsal bolgelerden ve kasabalardan iscilerden cok orta ve ust kesimden geldi Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi 14 Eylul 1930 secimlerinde ilk buyuk secim basarisini elde ederek partisinin parlamentoda bulunan milletvekili sayisini 12 den 107 ye cikardi ve parlamentoda cogunlugu sagladilar Parti 31 Temmuz 1932 de yapilan genel secimlerde kendi capinda en buyuk ikinci oy oranini elde etti Secim sonuclarindan yine parlamentoda cogunlugu saglayabilen bir parti cikmamisti Toplam oylarin 37 4 unu alan Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi parlamentoda cogunlugu saglayamamakla birlikte en cok sandalyeye sahip partiydi 1919 dan beri yillar boyunca siyasal bir istikrar saglanamiyordu hukumeti kurmasi icin atanan sansolyelerin gorev suresi birkac ay veyahut 1 yil suruyordu Siyasal istikrarsizligi cozecek tek liderin Hitler oldugu sonucuna varan bazi milliyetci onderler onu gorevinde denetleyebileceklerini dusunerek sansolye basbakan olmasinda anlastilar Boylece Weimar cumhurbaskani Paul von Hindenburg 30 Ocak 1933 tarihinde Hitler i Reichskanzler Imparatorluk Sansolyesi olarak atadi Birkac ay sonra yapilan 5 Mart 1933 secimlerinde ise Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi oylarin 43 9 unu aldi ve iktidarda kalmalari kesinlesti Almanya nin ikinci en buyuk partisi 18 3 oy orani ile Almanya Sosyal Demokrat Partisi ucuncu parti ise 12 3 oy orani ile Almanya Komunist Partisi oldu 1930 secimleri icin hazirlanmis propaganda afisi Biz ozgurluk ve ekmek istiyoruz 5 Mart 1933 secimlerinde 35 parlamenter bolgenin 33 unde NSDAP cogunlugu saglamistir Sadece Koln Aachen ve Koblenz Trier bolgelerinde cogunlugu saglayamamislardir Adolf Hitler ayakta 1925 in Subat ayinda NSDAP nin yeniden kurulusu vesilesiyle bir konusma yapiyor Gregor Strasser ve Heinrich Himmler sag tarafinda ve sol tarafindan Franz Xaver Schwarz Walter Buch ve Alfred Rosenberg bulunmaktadir Hitler in arkasinda Blutfahne kan bayrak yer almaktadir Hitler Almanya nin Weimar kentinde 1930 Iktidar donemi Nasyonal sosyalistler Nurnberg de partilerinin iktidara gelisini kutladiklari propaganda mitinginde 1933 Alman halkinin katilimiyla gerceklestirilen parti mitingi 1937 Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi nin iktidara gelmesiyle istikrarli bir hukumet kuruldu ve Weimar Cumhuriyeti nde sosyal demokratlarin ve Merkez Partisi nin kurdugu hukumetlerde yasandigi gibi herhangi bir kriz cikmadi Hitler iktidara gelir gelmez yasamin her alaninda nasyonal sosyalizmi yerlestirmeye calisti Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi ve yeni Imparatorluk Sansolyesi Adolf Hitler Alman Imparatorlugu devletinin ve Alman halkinin siyasi ve sosyal idaresini ele alarak tek bir irade ile kendi egemenligi altinda birlestirdi bundan dolayi nasyonal sosyalist yonetim kendine karsi olabilecek hicbir du suncenin var olmasina izin vermedi Weimar Cumhuriyeti nin zayif ve dis ulkelerin zorunlu ekonomik askeri ve siyasi kisitlamalarindan dolayi ezilmis rejimi yerine cok daha guclu bir ulke yaratmak amaciyla harekete gecildi ve bunun sonucunda calisma yasami egitim ve ogretim nasyonal sosyalist ideolojiye uygun olarak yeniden or gutlendi 13 Mart 1933 te kurulan yeni duzende halka rehberlik edilmesi icin Halki Aydinlatma ve Propaganda Bakanligi kuruldu 1 Aralik 1933 te cikarilan kanun ile Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi disindaki tum partiler kapatildi Nasyonal sosyalist devrim NSDAP yoneticilerinin ve sivil nasyonal sosyalist Almanlarin destegi ile surdu ve 1933 1934 seneleri icerisinde hizli bir surec halinde gerceklesti Toplum bireylerin cogunun destekledigi ve yururluge girmesini bekledigi nasyonal sosyalist sisteme kendisini adapte etti Devlet kurumlari nasyonal sosyalist sistemin on gordugu sekilde duzenlendi Ulusal semboller ve bayrak degistirildi Parti 1919 devrimi sonucu kurulan gucu sinirlandirilmis cumhuriyeti tasfiye ederek yerine Reich i yani imparatorlugu yeniden kurdu Weimar Donemininde de Almanya nin resmi ismi Alman Imparatorlugu idi fakat nasyonal sosyalistler Alman Imparatorlugu nu tam bagimsiz bir ulkeye donusturerek Almanya nin bu unvanini layikiyla devam ettirdiler Weimar Doneminde oldugu gibi nasyonal sosyalistlerin yonetimi altindaki Almanya da da imparatorluk kavrami monarsist bir yapiyi simgelemiyordu daha cok Alman halkinin ozgurlugunun bir simgesiydi 2 Agustos 1934 te Hindenburg un vefatiyla birlikte Hitler cumhurbaskanligi makamini da ustlendi ve Fuhrer und Reichskanzler Fuhrer ve Imparatorluk Sansolyesi unvanini kullanmaya basladi Boylece Hitler genis yetkilere sahip olarak tum Almanya nin idaresine secildi Hitler nasyonal sosyalist devrim hakkinda su sozleri soylemisti Nasyonal sosyalist devrim bir devrimci olarak tanimlandiginda haddinden fazla islem yapar Anarsi tam yol olmamalidir kalici bir fenomen olarak hicbir devrim yoktur Hitler Fuhrer ve Imparatorluk Sansolyesi olarak sinirsiz guce ulastiginda Kavgam da belirttigi ve parti programinda yazili olan tum ekonomik siyasi ve sosyal ogretilerini yururluge koymak icin daha fazla hizlandi Partinin sosyal orgutlerinden birine uye olmus vatandaslar nasyonal sosyalizmi gunluk yasamlarinin siradan bir parcasi haline getirdiler NSDAP devleti temsil eden yegane kurulustu Ekonomik gelismelerin ve istikrarli buyumenin sonucuyla devlet gelisti toplum refaha kavustu Rejim karsitlarina engel olunmasi ve karisiklik cikartabilecek nasyonal sosyalizm karsiti komunist ve Yahudi hareketlerine karsi siki bir emniyet saglanmasi icin devlet bir polis devletine donusturuldu 1934 ten sonra dogru dan Hitler e baglanan koruma birligi anlami na gelen nasyonal sosyalistlere bagli yari askeri milis kuvveti olan SS Koruma Timi Heinrich Himmler tarafindan orgutlen misti Hitler in en sadik yoldaslarindan biri olan Joseph Goebbels ise etkileyici konusmalari ve Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi adina yaptigi propagandalar ile Alman halkina nasyonal sosyalizmi asiliyordu Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi nin onde gelen isimlerinden olan Hermann Goring Gestapo yu kurmustu ve toplama kamplarinin kurulmasi fikrini ortaya atmisti Kurulmasi teklifini verdigi toplama kamplarini Yahudiler icin degil hapishanedeki siradan suclular icin planlamisti Goring in plani hayata gecirildi ve toplama kamplari kuruldu Bu kamplara daha sonra Yahudiler ve diger rejim muhalifleri gonderilmeye baslandi Hitler iktidara geldikten 1 yil sonra Uzun Bicaklar Gecesi olarak isimlendirilecek olan 30 Haziran 1934 u 1 Temmuz 1934 e baglayan gece ust duzey SA elemanlarinin oldurulmesini emretti Bu gorevi SS e bagli askerler gerceklestirdi Ernst Rohm basta olmak uzere onemli pek cok SA yoneticisi olduruldu Hitler SA nin liderligine ise Viktor Lutze yi atadi Bu olaydan sonra Hitler ordu uzerinde tam otorite kurmayi basarmis once Avrupa sonra da dunya fethi icin guclu bir Alman ordusu yaratma hazirliklarina hiz vermistir 1941 de Reichstag da NSDAP nin savasla ilgili yaptigi toplanti Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi Alman ekonomisinin ve halkin moralinin duzelmesi icin devletci bir politika izleyerek yeni is imkanlari yaratmaya basladi Isci orgutlenmesi uzerinde kontrol saglandi 2 Mayis 1933 te tum sendikalar kapatildi ve 24 Ekim 1934 te isci ve isverenlerin bir arada bulunup uzlastigi korporatif Alman Emek Cephesi kuruldu Alman halkinin ekonomik durumu boylece zaman ilerledikce duzeliyordu ama ayni zamanda ortamda bir kargasa hakimdi Nasyonal sosyalist yonetim toplum uzerinde etkin bir propaganda calismasi yurutuyor Yahudiler ve Bolsevizm dusman addedilerek hedef gosteriliyordu Alman halkinin cogu nasyonal sosyalizmi buyuk bir baglilikla benimsemisti ve halkin Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi ne verdigi destek giderek artiyordu Oyle ki o donemin Alman genclerinin 60 i Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi nin genclik kolu olan Hitler Gencligi Hitlerjugend orgutune gonullu olarak katilmisti Alman nasyonal sosyalistlerin asagi irk olarak niteledikleri Yahudiler ile siyasal karsitlarini gonderdikleri ilk toplama kampi 1933 te Dachau da kurulmustu Hitler in emriyle ayni yil Yahudilere karsi boykot baslatildi 1933 ten 1940 a kadar Almanya da yasayan Yahudiler tum vatandaslik haklarindan men edildiler 1939 a gelindiginde Almanya da alti toplama kampi vardi 1938 deki Kristal Gece den sonra Yahudilere karsi ilk soykirim girisimi 1940 ta basladi Almanlar isgal ettikleri bolgelerde asagi irk olarak niteledikleri Yahudilerin yani sira savas tutsaklarini boyunduruk altina aldiklari halklarin icerisinde isyan eden sivilleri komunistleri sosyal demokratlari buralarda kur duklari kamplarda topladilar Aralarinda Polonya daki Auschwitz in de bulundugu bu kamplardaki tutsaklari kole gibi calistirdi lar Ozellikle Yahudiler ve Cingeneler soyla rini yok etmeyi hedefleyen nasyonal sosyalist rejim tarafin dan toplu halde gaz odalarinda olduruldu ve cesetleri olu yakma firinlarinda yakildi II Dunya Savasi ve sonrasi Partinin genclik kolu olan Hitler Gencligi orgutune bagli gonullu askerler Kasim 1944 Parti II Dunya Savasi boyunca Almanya icindeki faaliyetlerini hiz kesmeden devam ettirdi Savasin sonuna kadar parti tarafindan yapilan propagandalarla Alman halki topyekun bir savas icin orgutlendi ve halkin buyuk cogunlugu savasi destekledi 1945 te Sovyet birliklerinin Berlin e girmesiyle baskentin savunulmasinda partiye bagli SS birliklerinin ve Hitler Gencligi Hitlerjugend uyeleriyle Wehrmacht a bagli Yurt Muhafizlari Volkssturm uyelerinin buyuk payi oldu Nisan 1945 in sonlarina dogru Berlin in dusmesi kesinlesti ve umutsuzlugun iyice artmasi uzerine Adolf Hitler intihar etti Hitler in intihariyla birlikte Goebbels gibi onemli NSDAP liderleri de intihar etmistir Hitler intihar ettikten sonra parti baskanligini birkac gunlugune ozel sekreteri Martin Bormann surdurmus ancak o da intihar etmistir 8 Mayis 1945 tarihinde Almanya Muttefik Devletler e kayitsiz sartsiz teslim oldu 10 Ekim 1945 te Muttefik Kontrol Komisyonu nun 2 kanunu geregi Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi lagvedildi ve butun yan organlari yasaklandi Parti 1946 yilinda Nurnberg Durusmalarinda suc orgutu ilan edildi Ekim 1945 te baslayarak 1946 da da devam eden Nurnberg Uluslararasi Askeri Ceza Mahkemesi ndeki yargilamalarda NSDAP nin ileri gelenlerinin cogu savas sucundan dolayi idam edilmis cok azi serbest birakilmistir Almanya Bati Almanya ve Dogu Almanya olmak uzere ikiye bolundukten sonra her ikisinde de Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi nin yeniden kurulmasi ve nasyonal sosyalizm yasaklandi II Dunya Savasi ndan sonra ortaya cikan nasyonal sosyalist hareketlere neo Nazizm denmektedir 1949 da Otto Ernst Remer tarafindan Sosyalist Reich Partisi kuruldu ancak parti 1952 yilinda neo Nazi oldugu icin kapatildi Sosyalist Reich Partisi nden sonra onlarca siyasi parti daha kuruldu ancak ya kapatildilar ya da kendilerini feshettiler Gunumuz Almanya sinda neo Nazi oldugu bilinen ve 1964 ten beri faaliyetlerini surduren Ulusal Demokrat Parti NPD ile beraber birkac ufak siyasi grup bulunmaktadir Bu siyasi olusumlar gunumuz Almanya sinda fazla destek gormemekte ve hos karsilanmamakta ise de neo Naziler siyasal varliklarini surdurmektedirler Parti programiNasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi nin resmi parti programi 24 Subat 1920 tarihinde Adolf Hitler ve Anton Drexler tarafindan yazilmis olan 25 maddeden olusmaktaydi Programin ilk 6 maddesi soyledir Biz butun Alman halkinin ozgur irade prensibi altinda Buyuk Almanya olarak birlesmesini talep ediyoruz Biz Alman ulusunun diger uluslarla ayni haklara sahip olmalarini ve Versay ile Saint Germain baris antlasmalarinin iptal edilmesini istiyoruz Halkimizin gecimi ve sayilari artan insanlarimizin yerlesmesi icin toprak koloni istiyoruz Sadece bizim milletimizden olanlar vatandas olabilir Sadece Alman soyundan gelenler inanci ne olursa olsun bizim milletimizdendir Bu yuzden hicbir Yahudi bizim milletimizin parcasi olamaz Vatandas olmayanlar Almanya da yabanci olarak ve yabancilar kanununa bagli olarak yasamali Hukumeti secme ve devletin kanunlarina karar verme hakki sadece vatandaslara ait olacaktir Bu yuzden merkezi hukumette veya tasrada veya belediyelerde nerede olursa olsun vatandas olmayanlar hicbir resmi makamda gorev alamayacaktir Insanlarin parti hatiriyla karakter ve yetenege bakilmaksizin goreve atandigi yolsuz parlamento yonetimine karsi savas aciyoruz TeskilatlanmaBolgesel idare NSDAP Almanya nin tum eyaletlerinde yerel birimler olusturmustu Eyaletlerdeki Gauleiter bolge yoneticisi unvanina sahip yoneticiler gorevli olduklari eyaletteki parti teskilatlanmasindan ve propagandadan sorumlu olarak NSDAP yi temsil ediyorlardi Bolgesel idare uygulamasi ilk olarak 1925 te partinin tum Almanya genelinde daha duzenli bir teskilatlanma icerisine girmesi icin yururluge kondu ve 1945 e kadar devam etti Adolf Hitler ust duzey bir parti mensubunu bolge yoneticisi olarak gorevlendirmek veya gorevden almakla yetkili olan tek kisiydi Parti fanatizmi Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi nin teskilatlanma yapisi o donemin diger siyasi partilerine gore sira disi ve siki bir disipline sahipti Parti uyeleri uniforma giyer ve asker gibi davranirdi Ellerindeki parti bayraklariyla buyuk gecit torenleri yapar bu sayede halkin dikkatini cekerlerdi Halkin katilimiyla yapilan coskulu propaganda torenlerinde binlerce kisi meydanlari doldurur ve Hitler in konusmalarini dinlerdi Reichsparteitag isimli bu torenler boyunca binalara NSDAP bayraklari ve flamalari asilir ustunde uniforma ve basinda migfer bulunan yuzlerce bazen de binlerce milis kuvveti siraya girerek meydanlarda bulunurdu Alt kuruluslar Partinin iki silahli kanadi vardi SA ve SS SA Taarruz Bolugu Sturmabteilung partinin ilk silahli milis kuvvetiydi Mensuplari kahverengi uniformalar giyerdi 1920 li yillarin baslarinda parti toplantilarinin komunistlerce basilmasini onleyip toplantilarin basariyla surdurulmesi icin gorev yapan guvenlik teskilati olarak faaliyetlerini surduren bir orguttu Sonralari nasyonal sosyalistlere muhalefet eden kesimlerin baski altina alinmasinda onemli rol oynadi SA oyle buyuk bir olusumdu ki mevcudu 3 5 milyona kadar cikmisti dolayisiyla Weimar Cumhuriyeti nin sadece 100 000 kisiyle sinirli ordusu Reichswehr den sayica kat kat buyuktu SA nin bas sorumlusu ve lideri Ernst Rohm du Uzun bir sure boyunca bu gorevi yuruten Rohm Uzun Bicaklar Gecesi nde olduruldu Onun yerine SA liderligine Viktor Lutze atandi SS Koruma Timi Schutzstaffel ise Hitler in ozel muhafiz timiydi Ilk kuruldugunda polis gorevi yapan milis kuvveti konumundaydi Daha sonra Waffen SS ve Allgemeine SS olmak uzere iki kola ayrildi Waffen SS SA gibi silahlanarak askeri bir yapi kazandi ve ordu konumuna geldi II Dunya Savasi boyunca bircok gorev aldi Allgemeine SS ise partinin polislik gorevini yapan ozel milis kuvveti oldu Mensuplari siyah uniformalar giyerdi Orgutun kendine ait rutbeleri vardi Nazi iktidari boyunca Wehrmacht tan sonraki ikinci bir orduymus gibi etkin oldu SS in bas sorumlusu ve lideri Reichsfuhrer SS rutbesine sahip olan Heinrich Himmler di Hitler Gencligi uyeleri Alman Kiz Birligi uyeleri Alman Emek Cephesi uyesi isciler SA nin bas sorumlusu ve lideri Ernst Rohm sagda 1933 SS in bas sorumlusu ve lideri Himmler Dachau daki esir kampini ziyaret ediyor 1936 NS Frauenschaft amblemi Silahli milis kuvvetlerinin disinda partiye bagli olan sivil ve yari askeri yapidaki alt kuruluslar da vardi Hitler Gencligi Hitlerjugend NSDAP nin genclik kolu Genc erkekleri nasyonal sosyalist ilkelere gore egitmek ve yetistirmek amaciyla Baldur von Schirach in 1922 de kurdugu bir orguttur Orgut Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi nin alt kurulusu olarak dogrudan Adolf Hitler e bagliydi Alman genclerinin yaklasik 60 i Alman gencligiyle ilgili tum programlari yoneten Baldur von Schirach in onderligindeki Hitler Gencligi icinde orgutlenmistir 1 Temmuz 1936 da orgut butun genc ari Almanlarin katilmasi mecburi tutulan bir devlet kurumu haline gelmistir Orgutun basina daha sonra Arthur Axmann gecmistir II Dunya Savasi nin sonuna kadar aktif durumda bulunmuslardir Alman Kiz Birligi Bund Deutscher Madel NSDAP nin kizlara yonelik olan genclik kolu 1933 1945 yillari arasinda faaliyet gostermistir 1922 gibi erken bir donemde kurulan Hitler Gencligi ne bagli olarak 1930 da baskanliginda Bund Deutscher Madel in der Hitlerjugend adiyla kurulmus ve Baldur von Schirach tarafindan yonetilmistir 1934 te Schirach Trude Mohr e yetkisini vermistir 1937 de Mohr evlenince orgutten ayrilmak zorunda kalmistir Yerine Jutta Rudiger getirilmistir Nasyonal Sosyalist Kadinlar Birligi NS Frauenschaft NSDAP nin kadinlar kolu Birkac milliyetci ve nasyonal sosyalist kadin derneginin bir fuzyonu olarak Ekim 1931 de kuruldu NS Frauenschaft Subat 1934 ten 1945 yilinda II Dunya Savasi nin sonuna kadar Reich in Kadin Lideri Reichsfrauenfuhrerin unvanli Gertrud Scholtz Klink tarafindan yonetildi NS Frauenschaft 1938 de 2 milyon toplam uyelige ulasti Bu rakam Nazi Partisi ne uye olanlarin 40 ina es degerdi Gestapo Devlet gizli polis teskilati 1934 Nisan inda Heinrich Himmler tarafindan Reinhard Heydrich ve Heinrich Muller e yetki verilerek kuruldu Onemli Gestapo yoneticilerinden bir digeri ise Hermann Goring dir Nasyonal sosyalizm iktidari boyunca bircok gorev almistir Bazen SS ile ortak calismistir Nasyonal sosyalist rejime karsi gelen kisi ve kurumlari ortadan kaldirmistir Alman Emek Cephesi Deutsche Arbeitsfront 2 Mayis 1933 te butun sendikalarin kapatilmasindan sonra kurulan ve 24 Ekim 1934 tarihli yasayla orgutlenen ulusal topluluk icinde iscilerle isverenler arasinda dayanismayi savunmakta ve Neseden guc dogar Kraft durch Freude adli yan kurulusuyla butun nufusu eg lence etkinliklerine varincaya kadar saflarinda orgutleyen bir kurulustu Kurulusun basinda Robert Ley vardi Ayrica Alman iscilere tatminkar olmalari ve DAF a bagli kalmalari icin yuksek maas verilirdi Nasyonal Sosyalist Suruculer Kolordusu NSKK 1931 de NSDAP nin silahli kanadi Sturmabteilung a SA motorlu bir kolordu olarak kurulan orguttur Reichsarbeitsdienst Nazi Almanyasi nda Amerika Birlesik Devletleri nin sivil koruma timine benzer sekilde bir acente olarak issizligi azaltmak icin kurulan bir kurumdu II Dunya Savasi esnasinda Wehrmacht icin destek saglayan yardimci bir kurulustu Reichskolonialbund Nazi Almanyasi nin zamani esnasinda butun Alman somurgeci organizasyonlari icine ceken kolektif bir vucuttu Franz Ritter von Epp tarafindan yurutuldu Reichskolonialbund 1936 ve 1943 arasinda aktifti Volkischer Beobachter gazetesi NSDAP nin 1920 yilinda haftalik olarak yayinlanmaya baslanan yayin organi niteligindeki gazetesidir 8 Subat 1923 tarihinden itibaren gunluk olarak yayinlanmaya baslanmistir 25 yil boyunca nasyonal sosyalistlerin resmi yayin organi olarak cikarilmistir Nasyonal Sosyalist Alman Ogrenci Birligi NSDStB 1926 yilinda akademik yasami nasyonal sosyalist dunya gorusu cercevesinde birlestirmek amaciyla kurulan NSDAP nin alt kurulusuydu Todt Teskilati Reich Silahlanma ve Muhimmat Bakanligi tarafindan Almanya nin Avrupa da isgal ettigi ulkelerde insaat islerini halletmek icin kurulan orguttu Fransa sahilleri boyunca uzanan Atlantik Duvari bu orgut tarafindan yapilmisti Werwolf 1944 te Muttefik Devletler in Almanya sinirina yaklasmasi uzerine Almanya nin isgal edilmesi durumunda faaliyet gostermesi amaciyla kurulmus Alman gerilla orgutuydu PropagandaJoseph Goebbels Halki Aydinlatma ve Propaganda Bakani Atesli soylemleri ve etkileyici hitabet yetenegi sayesinde NSDAP nin onde gelen isimleri arasina girmistir Hitler gibi etkileyici biri oldugu icin NSDAP nin iktidara gelmesinin baslica sebepleri arasinda gorulmektedir Propagandayi ustaca kullanmasindan dolayi reklamciligin ve propagandanin babasi sayilmaktadir Yahudiler Almanya nin I Dunya Savasi nda yenilmesinden sorumlu tutuluyorlardi Buna arkadan bicaklanma efsanesi denilmektedir Nasyonal Sosyalist Alman Isci Partisi icin propaganda cok onemliydi 1933 te nasyonal sosyalistlerin iktidara gelmesinin ardindan Hitler Joseph Goebbels in baskanligini yaptigi Halki Aydinlatma ve Propaganda Bakanligi ni kurdu Bakanligin amaci nasyonal sosyalist mesajin sanat muzik tiyatro film kitap radyo egitim dokumanlari ve basin tarafindan basarili bir sekilde iletilmesini garantilemekti Nasyonal sosyalist propaganda icin pek cok hedef kitle vardi Almanlara yabanci dusmanlara ve Yahudi yikimina karsi mucadele hatirlatildi Yahudilere karsi alinan kanuni ve idari onlemlerden onceki donemde propaganda kampanyalari ozellikle 1935 te cikan irkci kanunlardan once ve 1938 deki Kristal Gece olayinin ardindan yapilan Yahudi karsiti ekonomik duzenleme barajindan once Yahudilere uygulanan siddete toleransli bir atmosfer yaratti Propaganda Yahudilere karsi yakinda uygulanacak onlemlerin kabullenilmesini ve pasifligi tesvik ederek bunlar oldugunda nasyonal sosyalist hukumeti olaylara mudahale eden ve duzeni geri getiren bir hukumet olarak gosterdi Cekoslovakya ve Polonya gibi I Dunya Savasi nin ardindan Almanya topraklarini kazanan ve Alman etnik kokenlilere karsi gercek ve fark edilir bir ayrimcilik yapan Dogu Avrupa uluslari da nasyonal sosyalist propagandaya maruz kaldi Bu propaganda Alman etnik nufusu icinde politik sadakat ve irkcilik bilinci olarak isimlendirilen bilinci saglamaya calisiyordu Ayni zamanda yabanci hukumetleri de Avrupa Buyuk Gucleri dahil Nazi Almanyasi nin adil ve anlasilabilir imtiyaz ve istila talepleri oldugu seklinde yonlendirme cabasindaydi Almanya nin Sovyetler Birligi ni isgalinden sonra nasyonal sosyalist propaganda hem evdeki sivillere hem de askerlere polis memurlarina ve isgal edilen bolge idarelerinde hizmet veren ve Sovyet komunizmini Avrupa Yahudiligi ile birlestirerek Almanya yi Yahudi Bolsevik tehdidine karsi Bati kulturunun savunucusu olarak sunan ve Sovyetler in savasi kazanmasi sonucunda olabilecekleri kiyamet gibi resmeden Alman olmayan destekcilere vurguladi Bu ozellikle Almanya nin Subat 1943 teki Stalingrad bozgunu sonrasinda ortaya cikan bir durumdu Bu konular nasyonal sosyalist ve nasyonal sosyalist olmayan Almanlari oldugu kadar yerel isbirlikcilerin son ana kadar savasmasini saglamak icin etkili olabilirdi Ozellikle filmler irkci Yahudi dusmanligini Almanya nin askeri gucunun ustunlugunu ve nasyonal sosyalist ideolojide tanimlanan dusmanlarin icsel kotulugunu yaymada onemli bir rol oynadi Nasyonal sosyalistlerin yaptigi filmler Yahudileri Aryan irkina sizan insanlik disi yaratiklar olarak tanimladi Ornegin Fritz Hipper tarafindan yonetilen Ebedi Yahudi 1940 Yahudileri seks ve parayla harcanan basibos kulturel asalaklar olarak gosteriyordu Leni Riefenstahl in Iradenin Zaferi 1935 filmi gibi kimi filmler Hitler i ve nasyonal sosyalist hareketi yuceltiyordu Diger iki Riefenstahl calismasi Festival of the Nations ve Festival of Beauty Uluslarin Bayrami Guzelligin Bayrami 1938 1936 Berlin Olimpiyat Oyunlari ni anlatiyordu ve nasyonal sosyalist rejimin olimpiyatlardaki basarisinin ulusal gururunu yuceltiyordu Almanya da gazeteler ozellikle de Der Sturmer Saldirgan gazetesi Yahudileri anlatmak icin Yahudi karsiti cizimler kullanan karikaturler basti Almanya nin Eylul 1939 da Polonya yi isgal ederek II Dunya Savasi na baslamasinin ardindan nasyonal sosyalist rejim propagandayi Alman siviller ve askerler uzerinde Yahudilerin sadece insanlik disi olmadigini ayni zamanda Alman Devleti nin tehlikeli dusmanlari da oldugu etkisini yaratmak icin kullandi Rejim Yahudileri Alman yerlesim alanlarindan kalici olarak cikarmayi amaclayan politikalarinin desteklenmesini ya da en azindan kabul edilmesini saglamayi amacliyordu Nihai Cozum olarak adlandirilan Avrupali Yahudilerin kitlesel olarak oldurulmesi uygulamasi suresince olum merkezlerindeki SS memurlari Holokost kurbanlarini Yahudileri Almanya dan uzaklastirmak icin gerekli aldatmacayi surdurmeleri icin zorladi ve Avrupa yi mumkun oldugunca sorunsuz bir sekilde isgal etti Toplama kampi ve olum merkezi memurlari bircogu kisa bir sure sonra gaz odalarinda olecek olan mahkumlari evlerine iyi muamele gorduklerini ve iyi sartlarda yasadiklarini bildiren kartlar gondermeleri icin zorladi Kamp yoneticileri burada propagandayi acimasizligi ve kitlesel imhayi ortbas etmek icin kullandi Haziran 1944 te Alman Guvenlik Polisi Bohemya ve Moravya Himayesinde bugunku Cek Cumhuriyeti konumlanan Theresienstad getto kampini denetlemeleri icin Uluslararasi Kizil Hac a izin verdi SS ve polis Theresienstadt i Kasim 1941 de Alman Devleti nde ic ajitasyon propagandasinin bir araci olarak kurdu Getto Kampi yasli engelli savas gazisi ya da yerel olarak sanatci ya da muzisyen olarak bilinen Alman ve Avusturyali Yahudilerin is icin dogu ya surulmesine sasiran Almanlara aciklama olmasi icin kullanildi 1944 ziyareti hazirliklarinda getto iyilestirme programina girdi Denetimin baslangicinda SS memurlari Himaye bolgesinde Theresienstadt ta oturan Yahudilerin gordugu farz edilen iyi muameleyi kanitlamak icin gettoda kalanlari kullanarak bir film cektiler Film bittiginde SS memurlari figuran larin cogunu Auschwitz Birkenau toplama kampina gonderdi Nasyonal sosyalist rejim propagandayi Alman nufusun fetih savaslarini desteklemesi icin rejimin sonuna kadar kullandi Bu propaganda ayni zamanda Avrupali Yahudileri ve nasyonal sosyalist rejimin diger magdurlarinin kitlesel imhasini uygulayanlari motive etmek icin de gerekliydi Bir Reichsparteitag toreni 1935 Tarih 21 Haziran 1932 Temmuz 1932 secimleri icin propaganda posteri asiliyor Nurnberg isik gosterileri Nasyonal sosyalist propagandanin etkileyici unsurlarindan Gece gerceklestirilen isik gosterileri ile gokyuzu aydinlaniyor bir gorsel solen yasaniyordu Bolsevizm karsiti propaganda Parti idaresindeki ust duzey yoneticilerAdolf Hitler 1889 1945 Gregor Strasser 1892 1934 Hermann Goring 1893 1946 Rudolf Hess 1894 1987 Joseph Goebbels 1897 1945 Heinrich Himmler 1900 1945 Joachim von Ribbentrop 1893 1946 Martin Bormann 1900 1945 Wilhelm Frick 1877 1946 Baldur von Schirach 1907 1974 Hans Frank 1900 1946 Bernhard Rust 1883 1945 Reinhard Heydrich 1904 1942 Albert Speer 1905 1981 NOT Kisi isimlerinden sonra gelen tarihler kisilerin dogum ve olum yillarini gostermektedir Rutbeler ve rutbe nisanlari1 Anwarter 2 Anwarter 3 Helfer 4 Oberhelfer 5 Arbeitsleiter 6 Oberarbeitsleiter 7 Hauptarbeitsleiter 8 Bereitschaftsleiter 9 Oberbereitschaftsleiter 10 Hauptbereitschaftsleiter11 Einsatzleiter 12 Obereinsatzleiter 13 Haupteinsatzleiter 14 Gemeinschaftsleiter 15 Obergemeinschaftsleiter 16 Hauptgemeinschaftsleiter 17 Abschnittsleiter 18 Oberabschnittsleiter 19 Hauptabschnittsleiter20 Bereichsleiter 21 Oberbereichsleiter 22 Hauptbereichsleiter 23 Dienstleiter 24 Oberdienstleiter 25 Hauptdienstleiter 26 Befehlsleiter 27 Oberbefehlsleiter 28 Hauptbefehlsleiter 29 Gauleiter 30 ReichsleiterGaleri Parti kartali Parti uyelik rozeti Uyelik kitapcigi 1937 tarihli Gauleiter amblemi Parti yonetim ofislerinin sancagi NSDAP yoneticilerinin araclari icin ozel flama Kol bandajlari Hitler Gencligi icin tasarlanmis cocuklara uygun uniforma Propaganda afisi Hitler Gencligi uyesi cocuklar 1930 da Munih teki Braunes Haus ta Hitler ve diger partililer NSDAP secim arabasi Kampf dem Marxismus afisi ve partililer 1933 tarihli Reichsparteitag icin parti plaketi 1939 tarihli parti kitabiIlgili sarkilarHorst Wessel Lied Wir sind das Heer vom Hakenkreuz Kampflied der Nationalsozialisten Biz gamali hacin birligiyiz Nasyonal sosyalistlerin mucadele sarkisi 1922 Dinle 12 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Deutschland erwache Almanya uyan 1923 Dinle 26 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Triumphmarsch der NSDAP NSDAP nin zafer marsi 1933 Dinle 24 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca Rick Steves 2010 Rick Steves Snapshot Munich Bavaria amp Salzburg Berkeley California USA New York New York USA Avalon Travel s 28 Chris McNab 2011 Hitler s Master Plan Amber Books Ltd ISBN 1 907446 96 6 ss 22 23 Davidson Eugene The Making of Adolf Hitler The Birth and Rise of Nazism University of Missouri Press s 241 27 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mayis 2016 Orlow Dietrich The Nazi Party 1919 1945 A Complete History Enigma Books s 29 1 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mayis 2016 McNab 2009