Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Anadolu ağızları, Türkiye Türkçesi ağız bölgesinin Anadolu kolunda yer alan ağızlardır. Eski Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında konuşulan Türkiye Türkçesi Anadolu'da çeşitli ağızlarla konuşulmaktadır. Ağızların sebebi, göçler, iklim, coğrafya ve dilin kendisine ait özelliklerdir. İletişim ve medya teknolojileri ile bütün yurtta İstanbul ağzı genelleşmekte, yöresel ağızlar giderek azalmaktadır.
Bu ağızları folklorda görmek mümkündür. Her yörenin türkülerinde ağızlar hâkimdir. Sanatçılarda yöresel ağız, konuşmalarda bile belli olur: Neşet Ertaş, Özay Gönlüm, İbrahim Tatlıses'in ağızları yörelerine hastır.
Ağız bölgeleri
Türkiye Türkçesi, tarihî Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında günümüzde konuşulmaya devam eden Türk ağızları bakımından bazı gruplara ayrılır. Söz konusu gruplandırma için Anadolu ve Rumeli ağız bölgelerinden söz edilir.
Bu bölümün , doğrulanamaz veya yoruma dayalı ifadeler içerdiği düşünülmektedir. Lütfen iddiaları ederek ve yeni geliştirin. Özgün araştırmadan oluşmuş ifadeler kaldırılabilir. Ayrıntılar maddenin bulunabilir. |
Anadolu ağız bölgesi
Türkiye Türkçesinin kollarından Anadolu kolu ana ağız grupları bakımından Doğu Grubu, Kuzeydoğu Grubu ve Batı Grubu olarak üçe ayrılır. Prof. Dr. Leylâ Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması adlı çalışması Anadolu ağızları üzerine yapılmış akademik bir çalışmadır.
Anadolu ağız bölgesi, Türkiye’nin Anadolu topraklarını içerir. İlk aşamada sınır bu şekilde belirtilmiş ve incelenmiştir.
Anadolu'da özellikle Karadeniz Bölgesi, Güneydoğu Bölgesi ve de Ege Bölgesi'nde ağız farklılıkları vardır. Ancak bu ağızlar, küçük yaşlardan itibaren eğitimde yazı dilinin kullanımı, basın-yayın gibi bazı sebeplerle yavaş yavaş kaybolmaktadır.
Doğu Grubu
Anadolu ağızlarının Doğu Grubu içinde yer alan yerler ve bunların alt gruplar şunlardır:
1. Grup: Ağrı, Van, Muş, Bitlis, Bingöl, Siirt, Diyarbakır, Mardin, Hakkâri, Şanlıurfa (Birecik, Halfeti hariç), Palu, Karakoçan ağızları.
- 1.1. Ağrı, Malazgirt
- 1.2. Muş, Bitlis
- 1.3. Ahlat, Adilcevaz, Bulanık, Van
- 1.4. Diyarbakır, Şanlıurfa
- 1.5. Palu, Karakoçan, Bingöl, Karlıova, Siirt
2. Grup: Kars, Erzurum, Aşkale, Ovacık, Narman, Pasinler, Horasan, Hınıs, Tekman, Karayazı, Erzincan, Tercan, Çayırlı, Kemah, Refahiye, Gümüşhane ağızları.
- 2.1. Kars (yerli ağzı)
- 2.2. Erzurum, Aşkale, Ovacık, Narman
- 2.3. Pasinler, Horasan, Hınıs, Tekman, Karayazı, Tercan (kısmen)
- 2.4. Bayburt, İspir (Hunut grubu hariç), Erzincan, Çayırlı, Tercan (kısmen)
- 2.5. Gümüşhane
- 2.6. Refahiye, Kemah
- 2.7. Kars (Azeriler ve Terekemeler)
3. Grup: Ardahan, Posof, Artvin, Şavşat, Yusufeli, Ardanuç, Oltu, Tortum, Olur, Şenkaya, İspir ağızları.
- 3.1. Posof, Artvin, Şavşat, Ardanuç, Yusufeli
- 3.2. Ardahan, Olur, Oltu, Şenkaya, İspir (Hunut grubu), Tortum
4. Grup: Kemaliye, İliç (Erzincan), Elazığ, Keban, Baskil, Ağın, Harput, Tunceli ağızları.
- 4.1. Kemaliye, İliç, Ağın
- 4.2. Tunceli, Hozat, Mazgirt, Pertek
- 4.3. Harput
- 4.4. Elazığ, Keban, Baskil
Kuzeydoğu Grubu
Anadolu ağızlarının Kuzeydoğu Grubu içinde yer alan yerler ve bunların alt gruplar şunlardır:
1. Grup: Trabzon, Rize, Kalkandere, İkizdere, Gündoğdu, Büyükköy ağızları.
- 1.1. Vakfıkebir, Akçaabat, Tonya, Maçka, Of, Çaykara
- 1.2. Trabzon, Yomra, Sürmene, Araklı, Rize, Kalkandere, İkizdere, Gündoğdu, Büyükköy
2. Grup: Çayeli, Çamlıhemşin, Pazar, Ardeşen, Fındıklı ağızları
- 2.1. Çayeli, Kaptanpaşa
- 2.2. Çamlıhemşin, Pazar, Hemşin, Ardeşen, Fındıklı
3. Grup: Arhavi, Hopa, Borçka, Kemalpaşa, Muratlı, Ortacalar, Göktaş, Camili, Meydancık, Ortaköy ağızları.
- 2.3.1. Arhavi, Hopa, Kemalpaşa, Ortacalar
- 2.3.2. Hopa (ufak kısmı)
- 2.3.3. Borçka, Muratlı, Camili, Meydancık, Ortaköy, Göktaş
Batı Grubu
Anadolu ağızlarının Batı Grubu içinde yer alan yerler ve bunların alt gruplar şunlardır:
1. Grup: Afyonkarahisar, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Burdur, Bursa, Çanakkale, Denizli, Eskişehir, Isparta, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla, Uşak, Nallıhan ağızları.
- 1.1. Afyonkarahisar, Eskişehir, Uşak, Nallıhan
- 1.2. Çanakkale, Balıkesir, Bursa, Bilecik
- 1.3. Aydın, Burdur, Denizli, Isparta, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla
- 1.4. Antalya
2. Grup: İzmit, Sakarya ağızları.
3. Grup: Bolu (Göynük, Mudurnu, Seben, Kıbrıscık hariç), Zonguldak, Bartın, Kastamonu (Tosya hariç), Ovacık, Eskipazar ağızları.
- 3.1. Zonguldak, Devrek, Karadeniz Ereğli
- 3.2. Bartın, Çaycuma, Amasra
- 3.3. Bolu, Ovacık, Eskipazar, Karabük, Safranbolu, Ulus, Eflani, Kurucaşile
- 3.4. Kastamonu
4. Grup: Beypazarı, Çamlıdere, Kızılcahamam, Güdül, Ayaş, Göynük, Mudurnu, Seben, Kıbrıscık, Çankırı (Ovacık, Eskipazar, Kızılırmak hariç), Tosya (Kastamonu), Boyabat, Çorum, İskilip (dağ köyleri hariç), Bayat, Kargı, Osmancık ağızları.
- 4.1. Göynük, Mudurnu, Kıbrıscık, Seben
- 4.2. Kızılcahamam, Beypazarı, Çamlıdere, Güdül, Ayaş
- 4.3. Çankırı (Ovacık, Eskipazar, Kızılırmak hariç), Çorum, İskilip, Kargı, Bayat, Osmancık, Tosya, Boyabat
5. Grup: Sinop (Boyabat hariç), Samsun (Havza, Ladik hariç), Ordu (Mesudiye hariç), Giresun (Şebinkarahisar ve Alucra hariç), Şalpazarı ağızları.
6. Grup: Havza, Ladik, Amasya, Tokat, Sivas (Şarkışla ve Gemerek hariç), Mesudiye, Şebinkarahisar, Alucra, Malatya, Hekimhan, Arapgir, Malatya ağızları.
- 6.1. Ladik, Havza, Amasya, Tokat, Erbaa, Niksar, Turhal, Reşadiye, Almus
- 6.2. Zile, Artova, Sivas, Yıldızeli, Hafik, Zara, Mesudiye
- 6.3. Şebinkarahisar, Alucra, Suşehri
- 6.4. Kangal, Divriği, Gürün, Malatya, Hekimhan, Arapgir, Malatya
7. Grup: Tarsus, Ereğli, Konya merkez ilçesinin bazı köyleri, Adana, Hatay, Kahramanmaraş, Gaziantep, Adıyaman, Darende, Akçadağ, Doğanşehir, Birecik, Halfeti ağızları.
- 7.1. Akçadağ, Darende, Doğanşehir
- 7.2. Afşin, Elbistan, Göksun, Andırın, Adana, Hatay, Tarsus, Ereğli
- 7.3. Kahramanmaraş, Gaziantep
- 7.4. Adıyaman, Halfeti, Birecik, Kilis
8. Grup: Ankara, Haymana, Balâ, Şereflikoçhisar, Çubuk, Kırıkkale, Keskin, Kalecik, Kızılırmak, Çorum (merkez ilçe ile güneyindeki ilçeler), Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Kayseri, Şarkışla, Gemerek, Yozgat ağızları.
9. Grup: Konya (merkez ilçesinin bazı yöreleri ve Ereğli hariç), Mersin (Tarsus hariç) ağızları.
Özellikler
Birkaç özellik:
- Ege ağızlarında /r/ sesi kaybolmuştur: var-vā gibi…
- Orta Anadolu ağızlarında /k/ sesi, /g/ olur: Konya-Gonya, keçi-geçi. p/b değişimi vardır: piliç-biliç.
- Kayseri,Bozok yöresinde ö/ü sesleri değişir: öküz-oküz…
- Doğu ve güneydoğu ağzında gırtlak sesleri Arapçaya özgüdür: alem-a'lem…
- Karadeniz ağızlarında Eski Tuva Türkçesi gibi b/p değişimi görülür: bunu-puni…
- Trakya ağızlarında ilk hecedeki /ö/ sesi daralabilir: börek-bürek…
- Kıbrıs ağızlarında Azerbaycan Türkçesi gibi t↔d, k↔g değişimi görülür: kurt ↔ gurd…
Kaynakça
- ^ a b Leylâ Karahan, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1996, s. 1-2.
- ^ Leylâ Karahan, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1996, s. 57-58.
- ^ Leylâ Karahan, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1996, s. 99-110.
- ^ Leylâ Karahan, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1996, s. 116-157.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Anadolu agizlari Turkiye Turkcesi agiz bolgesinin Anadolu kolunda yer alan agizlardir Eski Osmanli Imparatorlugu cografyasinda konusulan Turkiye Turkcesi Anadolu da cesitli agizlarla konusulmaktadir Agizlarin sebebi gocler iklim cografya ve dilin kendisine ait ozelliklerdir Iletisim ve medya teknolojileri ile butun yurtta Istanbul agzi genellesmekte yoresel agizlar giderek azalmaktadir Bu agizlari folklorda gormek mumkundur Her yorenin turkulerinde agizlar hakimdir Sanatcilarda yoresel agiz konusmalarda bile belli olur Neset Ertas Ozay Gonlum Ibrahim Tatlises in agizlari yorelerine hastir Agiz bolgeleriTurkiye Turkcesi tarihi Osmanli Imparatorlugu cografyasinda gunumuzde konusulmaya devam eden Turk agizlari bakimindan bazi gruplara ayrilir Soz konusu gruplandirma icin Anadolu ve Rumeli agiz bolgelerinden soz edilir Bu bolumun ozgun arastirma dogrulanamaz veya yoruma dayali ifadeler icerdigi dusunulmektedir Lutfen iddialari kontrol ederek ve yeni kaynaklar ekleyerek gelistirin Ozgun arastirmadan olusmus ifadeler kaldirilabilir Ayrintilar maddenin tartisma sayfasinda bulunabilir Anadolu agiz bolgesiTurkiye Turkcesinin kollarindan Anadolu kolu ana agiz gruplari bakimindan Dogu Grubu Kuzeydogu Grubu ve Bati Grubu olarak uce ayrilir Prof Dr Leyla Karahan in Anadolu Agizlarinin Siniflandirilmasi adli calismasi Anadolu agizlari uzerine yapilmis akademik bir calismadir Anadolu agiz bolgesi Turkiye nin Anadolu topraklarini icerir Ilk asamada sinir bu sekilde belirtilmis ve incelenmistir Anadolu da ozellikle Karadeniz Bolgesi Guneydogu Bolgesi ve de Ege Bolgesi nde agiz farkliliklari vardir Ancak bu agizlar kucuk yaslardan itibaren egitimde yazi dilinin kullanimi basin yayin gibi bazi sebeplerle yavas yavas kaybolmaktadir Dogu Grubu Anadolu agizlarinin Dogu Grubu icinde yer alan yerler ve bunlarin alt gruplar sunlardir 1 Grup Agri Van Mus Bitlis Bingol Siirt Diyarbakir Mardin Hakkari Sanliurfa Birecik Halfeti haric Palu Karakocan agizlari 1 1 Agri Malazgirt 1 2 Mus Bitlis 1 3 Ahlat Adilcevaz Bulanik Van 1 4 Diyarbakir Sanliurfa 1 5 Palu Karakocan Bingol Karliova Siirt 2 Grup Kars Erzurum Askale Ovacik Narman Pasinler Horasan Hinis Tekman Karayazi Erzincan Tercan Cayirli Kemah Refahiye Gumushane agizlari 2 1 Kars yerli agzi 2 2 Erzurum Askale Ovacik Narman 2 3 Pasinler Horasan Hinis Tekman Karayazi Tercan kismen 2 4 Bayburt Ispir Hunut grubu haric Erzincan Cayirli Tercan kismen 2 5 Gumushane 2 6 Refahiye Kemah 2 7 Kars Azeriler ve Terekemeler 3 Grup Ardahan Posof Artvin Savsat Yusufeli Ardanuc Oltu Tortum Olur Senkaya Ispir agizlari 3 1 Posof Artvin Savsat Ardanuc Yusufeli 3 2 Ardahan Olur Oltu Senkaya Ispir Hunut grubu Tortum 4 Grup Kemaliye Ilic Erzincan Elazig Keban Baskil Agin Harput Tunceli agizlari 4 1 Kemaliye Ilic Agin 4 2 Tunceli Hozat Mazgirt Pertek 4 3 Harput 4 4 Elazig Keban BaskilKuzeydogu Grubu Anadolu agizlarinin Kuzeydogu Grubu icinde yer alan yerler ve bunlarin alt gruplar sunlardir 1 Grup Trabzon Rize Kalkandere Ikizdere Gundogdu Buyukkoy agizlari 1 1 Vakfikebir Akcaabat Tonya Macka Of Caykara 1 2 Trabzon Yomra Surmene Arakli Rize Kalkandere Ikizdere Gundogdu Buyukkoy 2 Grup Cayeli Camlihemsin Pazar Ardesen Findikli agizlari 2 1 Cayeli Kaptanpasa 2 2 Camlihemsin Pazar Hemsin Ardesen Findikli 3 Grup Arhavi Hopa Borcka Kemalpasa Muratli Ortacalar Goktas Camili Meydancik Ortakoy agizlari 2 3 1 Arhavi Hopa Kemalpasa Ortacalar 2 3 2 Hopa ufak kismi 2 3 3 Borcka Muratli Camili Meydancik Ortakoy GoktasBati Grubu Anadolu agizlarinin Bati Grubu icinde yer alan yerler ve bunlarin alt gruplar sunlardir 1 Grup Afyonkarahisar Antalya Aydin Balikesir Bilecik Burdur Bursa Canakkale Denizli Eskisehir Isparta Izmir Kutahya Manisa Mugla Usak Nallihan agizlari 1 1 Afyonkarahisar Eskisehir Usak Nallihan 1 2 Canakkale Balikesir Bursa Bilecik 1 3 Aydin Burdur Denizli Isparta Izmir Kutahya Manisa Mugla 1 4 Antalya 2 Grup Izmit Sakarya agizlari 3 Grup Bolu Goynuk Mudurnu Seben Kibriscik haric Zonguldak Bartin Kastamonu Tosya haric Ovacik Eskipazar agizlari 3 1 Zonguldak Devrek Karadeniz Eregli 3 2 Bartin Caycuma Amasra 3 3 Bolu Ovacik Eskipazar Karabuk Safranbolu Ulus Eflani Kurucasile 3 4 Kastamonu 4 Grup Beypazari Camlidere Kizilcahamam Gudul Ayas Goynuk Mudurnu Seben Kibriscik Cankiri Ovacik Eskipazar Kizilirmak haric Tosya Kastamonu Boyabat Corum Iskilip dag koyleri haric Bayat Kargi Osmancik agizlari 4 1 Goynuk Mudurnu Kibriscik Seben 4 2 Kizilcahamam Beypazari Camlidere Gudul Ayas 4 3 Cankiri Ovacik Eskipazar Kizilirmak haric Corum Iskilip Kargi Bayat Osmancik Tosya Boyabat 5 Grup Sinop Boyabat haric Samsun Havza Ladik haric Ordu Mesudiye haric Giresun Sebinkarahisar ve Alucra haric Salpazari agizlari 5 1 Sinop Alacam 5 2 Samsun Kavak Carsamba Terme 5 3 Ordu Giresun Salpazari 6 Grup Havza Ladik Amasya Tokat Sivas Sarkisla ve Gemerek haric Mesudiye Sebinkarahisar Alucra Malatya Hekimhan Arapgir Malatya agizlari 6 1 Ladik Havza Amasya Tokat Erbaa Niksar Turhal Resadiye Almus 6 2 Zile Artova Sivas Yildizeli Hafik Zara Mesudiye 6 3 Sebinkarahisar Alucra Susehri 6 4 Kangal Divrigi Gurun Malatya Hekimhan Arapgir Malatya 7 Grup Tarsus Eregli Konya merkez ilcesinin bazi koyleri Adana Hatay Kahramanmaras Gaziantep Adiyaman Darende Akcadag Dogansehir Birecik Halfeti agizlari 7 1 Akcadag Darende Dogansehir 7 2 Afsin Elbistan Goksun Andirin Adana Hatay Tarsus Eregli 7 3 Kahramanmaras Gaziantep 7 4 Adiyaman Halfeti Birecik Kilis 8 Grup Ankara Haymana Bala Sereflikochisar Cubuk Kirikkale Keskin Kalecik Kizilirmak Corum merkez ilce ile guneyindeki ilceler Kirsehir Nevsehir Nigde Kayseri Sarkisla Gemerek Yozgat agizlari 9 Grup Konya merkez ilcesinin bazi yoreleri ve Eregli haric Mersin Tarsus haric agizlari OzelliklerBirkac ozellik Ege agizlarinda r sesi kaybolmustur var va gibi Orta Anadolu agizlarinda k sesi g olur Konya Gonya keci geci p b degisimi vardir pilic bilic Kayseri Bozok yoresinde o u sesleri degisir okuz okuz Dogu ve guneydogu agzinda girtlak sesleri Arapcaya ozgudur alem a lem Karadeniz agizlarinda Eski Tuva Turkcesi gibi b p degisimi gorulur bunu puni Trakya agizlarinda ilk hecedeki o sesi daralabilir borek burek Kibris agizlarinda Azerbaycan Turkcesi gibi t d k g degisimi gorulur kurt gurd Kaynakca a b Leyla Karahan Anadolu Agizlarinin Siniflandirilmasi Turk Dil Kurumu Yayinlari Ankara 1996 s 1 2 Leyla Karahan Anadolu Agizlarinin Siniflandirilmasi Turk Dil Kurumu Yayinlari Ankara 1996 s 57 58 Leyla Karahan Anadolu Agizlarinin Siniflandirilmasi Turk Dil Kurumu Yayinlari Ankara 1996 s 99 110 Leyla Karahan Anadolu Agizlarinin Siniflandirilmasi Turk Dil Kurumu Yayinlari Ankara 1996 s 116 157