Muhabbet kuşu Melopsittacus undulatus papağan türleri içerisinde yer alan evcil bir kuş türü Muhabbet kuşu Yaşa

Âlem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Aves
Takım:	Psittaciformes
Familya:	Psittacidae
Alt familya:	Psittacinae
Cins:	Melopsittacus Gould, 1840
Tür:	M. undulatus

İkili adlandırma

Melopsittacus undulatus

Shaw, 1805

Dağılımı

Avustralya kıtasına özgü Melopsittacus cinsinin içinde yer alan tek türdür. Küçük, uzun kuyruklu bu kuşlar yabani ortamda genel olarak yeşil veya sarı tüy rengine ve kanatlarında siyah taralı çizgilere sahiptir. Bu alımlı dış görünüşlerinden ötürü, muhabbet kuşları, dünya genelinde yoğun olarak evcil olarak beslenmektedir. Evlerde beslenen muhabbet kuşları mavi, beyaz, tamamen sarı veya tamamen beyaz renge sahip olabildikleri gibi, çok farklı kombinasyonlarda olabilirler. Öyle ki bazı muhabbet kuşlarının ibikleri bile bulunabilmektedir. Doğal ortamlarında ağırlıklı olarak tohumla beslenen bu tür, Avustralya'nın kurak bölgelerindeki zorlu koşullarda beş milyon yıldan beri varlıklarını sürdürmektedir. Ömürleri 15 yıl kadardır.

Dünyanın en yaşlı muhabbet kuşu İngiltere'de yaşamış ve 29 yaşında ölmüş erkek muhabbet kuşu Charlie'dir.

Muhabbet kuşları, kırmızı papağanlar ve incir papağanlarıyla yakın akrabadırlar.

Klasik muhabbet kuşlarından, cüsse olarak daha büyük olan türe ise jumbo muhabbet kuşu adı veriliyor.

Evrim

Evrimsel geçmiş

	Kırmızı papağan (Lori)

	Muhabbet kuşu

İncir papağanı s.s. (Cyclopsitta ve Psittaculirostris)

Geleneksel olarak çizgili tüyleri nedeniyle muhabbet kuşunun Neophema ve Pezoporus arasındaki geçiş türü olduğu düşünülmekteydi. Ancak DNA dizileri esas alınarak yapılan son filogenetik çalışmalar, bu kuşların kırmızı papağan (alt familya: Loriinae) ve incir papağanı (oymak: ) ile yakın akraba olduğunu ortaya çıkardılar.

Anatomi ve fizyoloji

Doğal ortamlarında muhabbet kuşları, 18 cm uzunluğunda, 30-40 gram ağırlığındadır. Karın ve but bölgeleri açık yeşilken, arka ve kanat yüzeyleri siyah-sarı çizgi ve desenlerle örülüdür. Alın ve surat bölgesi yetişkinlerde sarıdır. Ancak genç bireyler, 3-4 aylıkken yetişkin tüylerine ulaşmaya başlamalarına değin, gagalarının üstündeki zara kadar uzanan siyah çizgiler barındırır. Gırtlaklarının iki yakasında mor bir bölge ve siyah benekler bulunduran bu kuşlar, koyu mavi kuyruğa ve kuyruk dışında açık sarı bölgelere sahiptir. Kanatlarında yeşilli-siyahlı uçuş tüyü barındırırlar. Gagaları zeytin yeşili ve iki parmaklı bacakları mavimsi gri renge sahiptir.

Avustralya'da doğal ortamlarında yaşayan muhabbet kuşları, evcil olanlarına göre daha küçüktür. Bunun yanında evcilleşmiş olan kuşlarda mavi, gri, alaca, menekşe gibi renkler hakim olabilir. Ancak evcil hayvan dükkânlarında en çok mavi, yeşil, sarı ve beyaz olanlarına rastlanır. Birçok diğer papağanda olduğu gibi, bu kuş türünün de kanatları altında özellik gösterir. Bu durumun cinsel seçilim ve kur yapma ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir.

Burun bölgesinin rengi, cinsiyetler arasında farklılıklar gösterir. Erkek bireylerin burunları mor ve koyu pembeyken, dişilerin burunları beyaza yakın renklere sahiptir. Bazı dişilerin burunları yavrulama dönemlerinde kahverengiye döner. Ancak albinoluk veya bazı diğer genetik bozuklukluğa sahip olan erkeklerin burunları daima açık pembe kalır.

Doğal ortamda bir muhabbet kuşu topluluğu ()

Altı aylıktan daha büyük muhabbet kuşlarının cinsiyetleri, gerek burun renkleri, gerek davranışları, gerekse kafatası şekilleri nedeniyle rahatça anlaşılabilir.

Erkekler genelde mutlu, dışa dönük, kura yatkın, barışçıl ve ötücüdürler. Ele ve omuza gelmeyi severler. Cinsel organları bulunmaz. Dişiler genelde baskın ve sosyal açıdan hoşgörüsüzdür.

Görüş

Birçok kuş gibi, muhabbet kuşlarının da renk görüşleri bulunur. Buna ek olarak bu kuşlar, morötesi spektrumunda ışıkları da algılayabilmekte ve böylece morötesi ışıkla parlayan tüyleri sayesinde kur yapmaktadır. Gırtlak noktaları morötesi ışıkları yansıtabildiği gibi, bir kuşu diğerinden ayırmada kullanılmaktadır.

Ekoloji

Muhabbet kuşları göçmen kuşlar olup, genel olarak Avustralya'daki çalılık, çimenlik ve açık ormanlık alanlarda bulunurlar. Genel olarak küçük sürüler halinde gezinen bu kuşlar, bazı durumlarda büyük sürüler de oluşturabilirler. Sürekli yer değiştirme eğiliminde olan muhabbet kuşları, besin ve suyun durumuna göre sürekli göç ederler.Kuraklık sonucunda toplu halde ormanlık veya kıyısal alanlara giderler. Besinlerini genel olarak tohumlar, , çimenler, otlar ve bazen de olgunlaşmış buğdaylar oluşturur.

St. Petersburg, Florida, ABD'de doğaya bırakılmış yabani muhabbet kuşu sürüleri 1940'lardan beri gözlenmektedir. Ancak günümüzde 1980'lerin başında oldukları kadar bol değildirler. Bunun nedeni olarak bu kuşların bayağı sığırcık ve serçelerle rekabete girerek bu rekabette yenik düşmesi gösterilmektedir.

Evcilleştirme

Açık mavi renge sahip olan, Patagonya cinsi muhabbet kuşu

Muhabbet kuşu, cennet papağanı (Agapornis roseicollis) ile beraber dünya çapında yoğun olarak evcilleştirilen iki papağan türünden biridir. Geniş kitlelerce bu kuş türü en bilindik evcil papağan ve olarak bilinmektedir. Bilinen ilk muhabbet kuşu evcilleştirme girişimleri 1850'lere kadar uzanmaktadır. uzun yıllar boyunca bu kuş türünün farklı renk, şekil ve tüy mutasyonlarına sahip bireylerini elde etmek için uğraştı. Elde edilen yeni bireyler arasında albino, mavi renkli, tarçın renkli, düz kanatlı, ibikli, siyah, gri kanatlı, opal, alaca, pullu ve mor renkli bireyler bulunmaktadır.

Standart-tip (ya da İngiliz) muhabbet kuşlarının boyutları, yabani bireylerin yaklaşık iki katı kadardır. Şişkin tüyleri nedeniyle gaga ve gözleri neredeyse görünmez olabilir. Bu İngiliz muhabbet kuşlarının fiyatları daha pahalı; ancak 7–9 yıllık olan ortalama yaşam süreleri diğer türlere göre daha kısadır. Birçok İngiliz muhabbet kuşu sahibi, kuşlarını gösterilerde görücüye çıkartır ve federasyon koşullarına uygun kuşlar derecelendirilir.

Muhabbet kuşları zeki ve sosyal hayvanlar olup, oyuncaklara, insanlara ve diğer kuşlara ilgi ve yakınlık duyabilirler. İlgi isteyen hayvanlardır, ilgi görmeyince bunalıma girebilirler. Kendini yolmak, sürekli uyuklamak gibi belirtiler gösterebilirler. Eğer ilgi eksikliği mevcut ise mutlaka yanına kendi türünden bir ya da birden çok kuş alınmalıdır. Sürü kuşları yalnız yaşamaktan hoşlanmamaktadır. Bunun yanında özellikle dişi bireyler odun gibi materyalleri çiğneme eğilimi gösterir. Korktukları zaman kendilerini yerden olabildiğince yükseğe çıkarıp tüylerini derilerine yapıştırarak vücutlarını ince gösterirler. Son derece korkak ve hassas hayvanlardır. Korkudan öldükleri gözlemlenmiştir. Bunun dışında sıcak çöllere adapte oldukları için soğuk havada yaşayamazlar. Temas ettiklerinde ishal başlar ve çok soğuk hava gördüklerinde ya da ceyeran gibi uzun süre soğuk havaya maruz kaldıklarında ölürler.

Evcil muhabbet kuşları konuşmayı öğrenebilir, yeni tür ıslıklar çalabilir ve insanlarla oyun oynayabilir. Dişi ve erkek bireyler mimik sesler öğrenme ve bunları taklit etme eğilimi içindedir. Ancak bu yetenek erkek bireylerde daha gelişmiş durumdadır. Dişi bireyler genelde konuşmayı öğrendiklerinde bir düzineden daha fazla kelime öğrenemez. Erkeklerin öğrendiği kelime sayısı ise yüzlere ulaşabilir.

Evcil muhabbet kuşlarının yaşam süreleri beş ile sekiz yıl arasında değişir. Ancak 15-20 yıla ulaşan kuşlar bilinmektedir. Yaşam süreleri, egzersiz, beslenme ve yaşam koşullarının iyiliğiyle paralellik gösterir. İngiliz muhabbet kuşlarının ortalama ömrü, klasik muhabbet kuşlarından daha kısadır.

Özellikle dişilerin içgüdüsel olarak sahip olduğu çiğneme isteği, çeşitli yardımcı aletlerle beraber doyrulmalıdır. Bu sayede kuşların gagalarının törpülenme gereksinimi de sağlanmış olur.

Bunun yanında her bir muhabbet kuşunun ayrı bir kişiliği olduğu bilinmektedir. Bu nedenle elde tutulma isteği ve beğendiği oyuncaklar gibi tercihleri, bireyden bireye değişmektedir. Bazı muhabbet kuşları ilk günden sahibine alışırken, bazıları 1 sene süre zarfında alışamazlar. Kimi hassas insanlarda, muhabbet kuşlarının bir çeşit olan ""na yol açtığı bilinmektedir. Bu durum genelde bir odada birden fazla muhabbet kuşu besleyen insanlarda görülmektedir.

Kafes gereksinimleri

Muhabbet kuşları küçük, fakat aktif, enerjik ve canlı kuşlardır. Bir ya da iki muhabbet kuşu için en küçük kafesin en ve boyu 46 cm kadar olmalıdır. Ancak daha büyük kafesler bu küçük evcil kuşlar için daha da avantajlıdır. Bunun yanında kafes seçiminde boy değil, ene bakılarak karar verilmelidir. Muhabbet kuşları helikopterden ziyade uçaklar gibi yatay olarak uçtuklarından dolayı, yatay olarak geniş kafesler her zaman tercih edilmelidir. Ayrıca kafes telleri arası boşluk 1,25 cm değerinin üzerine çıkmamalıdır. Bunun yanında birden fazla dişiyi aynı kafese koyarken önlem alınması gerekir. Çünkü anlaşamayan dişi kuşlar birbirlerine önemli zararlar verebilirler.

Beslenme

Avustralya'daki doğal ortamlarında ot tohumlarıyla beslenen muhabbet kuşları, kuru, filizlenmiş veya ıslak tohumlarla beslenebilirler. Bu kuşlar için kuru tohum ağırlıklı beslenmek sağlıklı değildir. Veterinerler, doğal ortamlarında yaşayan kuşlar için şu yiyecekleri önermektedir:

Tam tahıllar ve küçük parçalı besinler: çiçeği, arpa, kuskus, keten, küçük makarnalar, yulaf, kinoa, buğday, yabanî ve normal pirinç ve ekmek^[].
Yenilebilir çiçekler: Karanfil, papatya, , , gün zambağı, okaliptüs, meyveli ağaç çiçekleri, hatmi, hanımeli, , leylak, , hercai menekşe, çarkıfelek, gül, ay çiçeği, lale, menekşe. Bu çiçeklerle kuş beslenirken dikkatli olunmalıdır. Bu çiçeklerin bulunduğu bitkilerin yaprakları muhabbet kuşları için zehir etkisi yaratabilir.
Yeşillik ve otlar:
- Ana besin olarak; Çin lahanası yaprağı, brokoli, karnabahar yaprağı, lahana, kara lahana, yaprakları, yosun, hardal yaprağı, su yosunu, tere.
- Yan besin olarak; Horozibriği yaprağı, pancar yaprağı, karambola, pazı, maydanoz, ıspanak, şalgam yaprağı. Tüm bu besinler yüksek oksalik asit içerdiğinden aşırı tüketim sonrasında kuşlarda kemik gelişiminde olumsuzluklar doğurabilmektedir. Kimi nadir vakalarda iç organ hasarları gözlemlenmiştir.
Meyveler (toksik etki yapan avokado hariç): elma, muz, taneli meyveler, Turunçgiller, üzüm, kivi, mango, kavun, Nektar, papaya, şeftali, armut, erik. Tek çekirdekli meyvelerin ve turunçgillerin çekirdekleri, kuşlara verilmeden önce çıkarılmalıdır.
Baklagiller: Badem, bakla, mercimek, bezelye, fındık ve tofu.
Hububat ve bakla tohumları: taneleri, yonca taneleri, karabuğday, mercimek, , barbunya, susam tohumları, ay çekirdeği. Normal fasulye ve Lima fasulyesi toksik olduğundan kuşlara verilmemelidir.
Sebzeler (pişmemiş patates, pişmemiş soğan ve her türlü Mantarlar hariç): Pancar, brokoli, karnabahar, havuç, hıyar, her türlü lahana, marul, taze bezelye, yabanî havuç, tüm biber türleri, balkabağı, tatlı patates, domates, şalgam, kabak.
Özel karışımlar
Diğer yağsız, sağlıklı ve besleyici insan yemekleri.

Bu besinleri sağlamak, kuşların obezite ve lipomadan korunmasına yardımcı olur. Yetişkin muhabbet kuşları, çoğu zamanlarda yeni diyetsel eklentilere hızla uyum sağlayamazlar. Bu nedenle sağlıklı besin verilmesine genç kuşlardan başlanmalıdır. Papağanlar ve muhabbet kuşları taklit yoluyla öğrenirler. Bu nedenle yeni yiyecekleri deneyen bir başka kuş gören diğer kuşlar, bu yeni yiyecekleri denerler. Bu yol dışında, oyuncak aynanın önüne yeni besin konularak alışma sağlanabilir.

Muhabbet kuşları da dahil, Nestor notabilis hariç olmak üzere tüm papağanlar otçuldur. Ancak tam haşlanmış yumurta gibi hayvansal bazı besinler de, ara sıra kullanılmak koşuluyla ve kuşların hızlı büyümesi, üremesi, hızlı tüy dökmesi veya iyileşmesi için gereken Protein'İ sağlamak amacıyla kullanılabilir. Ancak gereğinden fazla hayvansal proteinle beslenmek, muhabbet kuşlarının sağlığını olumsuz etkileyebilir.

Alkol, avokado, çikolata, kafein, laktoz içerikli besinler, sarımsak ve soğan, muhabbet kuşları için oldukça toksik olup, kesinlikle bu kuşlara verilmemelidir.

Yumurtlama

Erkek bir muhabbet kuşunun ayrıntılı kafa yapısı

Doğal ortamlarında, muhabbet kuşlarının Kuzey Avustralya'daki üreme mevsimleri Haziran ile Eylül arası, Güney Avustralya'daki üreme mevsimleri Ağustos ile Ocak arasıdır. Yine de bu kuşlar bol besin bulunduğu sürece, her zaman çiftleşebilirler. Eşlerinin tüylerini gagalarıyla düzelten ve onları bizzat besleyen muhabbet kuşları, genelde kendi yedikleri tohumları eşlerinin ağzına kusarlar. Avustralya çapında bazı bölgelerde tarım suyuna erişebilirliğin artmasıyla beraber bu kuşların nüfusu hızlı bir artış göstermiştir. Yuvalarını ağaç kovuklarına, çitlere, yerdeki kütüklere yapan muhabbet kuşları, 18 ilâ 21 gün süren kuluçka sürelerinin sonunda 4-6 yavru dünyaya getirir. Yumurtadan çıktıktan 30 gün sonra bu yavrular yuvayı terk etmeye başlar.

Doğal ortamda, tüm papağan türlerinin delikli ağaç veya kütüklere gereksinimleri vardır. Bu özellik dolayısıyla, yapay ortamda üretilen yuvalar sayesinde bu kuşların barınma ihtiyacı rahatlıkla sağlanabilir. Yumurtalar 1 ilâ 2 cm uzunluğunda düz beyaz renge sahiptir. Dişiler erkek olmaksızın yumurtlayabilir; ancak bu yumurtalar döllenmediğinden dolayı çatlamazlar. Dişi muhabbet kuşlarının burun renkleri yumurtlama dönemlerinde kahverengiye yaklaşır. İlk yumurtlamanın ardından, bir sonraki yumurtlamaya kadar iki gün geçmesi gerekir. Dişiler kuluçka dönemlerinde sadece çok kısa sürelere mahsus yuvalarını terk ederler. Bu süreçte genellikle eşleri olan erkek kuşlar tarafından yuva ağzında beslenirler. Yumurtadan çıkan ilk ve son yavru arasındaki yumurtadan çıkma süresi 9 ilâ 16 günü bulabilir. Emniyetsizlik durumunda dişiler nadiren yumurtalarını yiyebilir.

Yavrulama sorunları

Burun renginde değişiklik görülen dişi muhabbet kuşu

Bazı durumlarda yavrulama sürecinde pürüzler belirebilir. Bunun temel nedenleri arasında hastalıklar ve yetişkinlerin yavrulara saldırması gibi durumlar yer almaktadır. Çoğunlukla dişiler olmak üzere diğer kuşlar yuvaların içinde birbirleriyle veya yavrularla kavga edebilir. Bazı durumlarda çoğunlukla erkekler olmak üzere bazı bireyler karşı cinse ilgi duymayabilir ve üreme gerçekleşmeyebilir. Bunun yanında bazı bireylerin gagalarının üst üste binmesi sonucunda üreme gerçekleşmeyebilir.

Muhabbet kuşlarında gözlemlenen birçok sağlık sorunu ve fiziksel anormallikler genetiktir. Yavrulama yaptırılacak kuşların aktif ve sağlıklı oldukları belirlenmelidir. Parazitler ve patojenlere karşı kafes ve yuvalar sıklıkla temizlenmelidir. Aksi takdirde bulaşıcı hastalıklar baş gösterebilir.

Yavru kuşlarda görülen ters, çarpık ayak sorunları yüzünden bazı kuşlar düzgün duramaz ve tedavi edilmediğinde hayatı boyunca sakat yaşarlar. Bu duruma yuva zemininin düz oluşu, deneyimsiz dişi kuşların yavruların üzerine aşırı yüklenmesi sebep olabilmektedir. Folluklu yuvalıklar kullanmak, yastık görevi görecek yapay yumurta koymak ve yuva içerisine çam talaşı veya kuş kumu ekleyerek bu sorunlar azaltılabilir.

Gelişim

Dişi ve erkek olmak üzere bir çift muhabbet kuşu

Yumurtalar çatlayana kadar 18–20 günlük bir süre geçer. Doğan yavrular kör, çıplak ve tamamen yardıma muhtaçtır. Yavrular anne tarafından sıcak tutulup beslenir. Yaklaşık 7 günlük yavruların gözleri açılmaya başlar. Bu süreci tüy çıkışı izler.

Muhabbet kuşu yavruları 2. haftalarında tüy çıkarmaya başlar. Bu süreçte baba kuşlar yuvaya sıkça uğrayarak dişi ile yavrulara korunma ve beslenme konusunda yardımcı olur. Ancak yine de bazı dişiler, erkeğin yuvaya girmesini önleyerek tüm sorumluluğu kendileri üstlenirler.

Ayak büyüklüğüne bağlı olarak, genelde yalnız kalmış anneler, yavrularını veya yumurtalarını başka bir çifte verebilirler. Bu evlatlık verilen çiftin de üreme dönemi içinde olması gerekir. Evlatlık verilen yavruların bakımı bu yeni aile tarafından üstlenilir.

Yavrular büyümeye devam ettikçe, daha uzun süre yalnız kalabilir hale gelmeye başlar. Dördüncü haftadan sonra ebeveyn kuşlar rahatlıkla uzun süreli olarak yuvayı terk edebilirler. Bu süreç içerisinde yavru kuş, sürekli olarak kanatlarını gererek ilk uçuşuna hazırlanır. Bunun yanında gürültü yaparak düşmanları yuvadan uzak tutar. Yavrular dördüncü haftadan sonra yuvayı terk etmeye başlarlar. İlk terk edişi izleyen bir hafta içinde de tamamen yuvayı terk ederler. Ancak her zaman aynı süreç söz konusu olmayabilir. Genel olarak en yaşlı olan yavru ilk olarak yuvayı terk eder. Ancak bazı durumlarda en küçük yavru, daha erken haftalarda diğer kardeşlerinden önce yuvadan ayrılabilir. Bu durum küçük yavruların, büyük kardeşlerini taklit etmesi sonucu gerçekleşir.

Renk mutasyonları

Tüm evcil muhabbet kuşları iki farklı taban rengine sahiptir. Bunlardan ilki beyaz-bazlı renkler (mavi, leylak, mor, gri, gri & beyaz), ikincisi ise sarı-bazlı (yeşil, zeytin yeşili, gri yeşil, sarı) renklerden oluşur. Günümüzde bilinen otuz iki farklı muhabbet kuşu renk mutasyonu mevcuttur. Bu sayede yüzlerce farklı kombinasyonda ve renkte yeni muhabbet kuşu üretimi yapılabilmektedir.

Konuşma özelliği

Erkek muhabbet kuşları, konuşma özellikleriyle en bilindik papağan türlerinden biridir. Dişi muhabbet kuşları da konuşma yetisine sahiptirler fakat erkek kuşlar biraz daha yatkındır. Amerikalı Camille Jordan'ın sahibi olduğu, 1994 yılında ölen Puck adlı bir muhabbet kuşu, ezberlediği 1.728 kelime ile herhangi bir diğer kuştan daha çok kelime bilgisine sahipti. Puck'ın bu başarısı, onu 1995 Guinness Rekorlar Kitabı'na geçirdi.

2001 yılında yine Victor adında bir muhabbet kuşunun bazı kayda değer başarıları ilgi uyandırdı. Victor'un sahibi olan Kanadalı Ryan B. Reynolds, kuşunun karşılıklı diyalog içine girebildiğini ve ileri görüşlülük özelliğine sahip olduğunu belirtti. Kuşun kendi ölüm zamanını tahmin ettiğine inanan kesime karşılık, araştırmacılar bu iddianın kuşun kendisi olmaksızın sınanamayacağını belirtti.

Galeri

Patagonya cinsi muhabbet kuşu
Doğadaki muhabbet kuşları
Doğal yaşamda muhabbet kuşları
Doğal yaşam içerisinde muhabbet kuşları
Doğal ortamında sürü halindeki muhabbet kuşları
Muhabbet kuşu eşleri
Beyaz bir muhabbet kuşu
Dışarıyı izleyen muhabbet kuşu

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

A True Ambassador: the Budgerigar Referenced article on budgerigars
List of Plants & Branches Hazardous to Birds25 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Referenced list oriented toward pet birds
Illustrated list of common budgerigar mutations
Budgerigar mutations with illustrations
wild Budgerigar videos20 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . on the Internet Bird Collection
A Journey Into the Mind of a Context Speaking Parrot27 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
World Parrot Trust23 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Parrot Encyclopedia — Species Profiles
https://iyikus.com4 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Türkiye kuş forumu

Kaynakça

Özel

^ Boles, Walter E. (1998). "A budgerigar Melopsittacus undulatus from the Pliocene of Riversleigh, North-western Queensland". Emu. 98 (1): 32-35. doi:10.1071/MU98004.
^ BirdLife International (2004). Melopsittacus undulatus. Tehlike altında olan türlerin 2006 IUCN Kırmızı Listesisi. IUCN 2006. 11 May 2006 tarihinde alınmıştır. Database entry includes justification for why this species is of least concern
^ . Bird Health. 2004. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2007.
^ (İngilizce). 6 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2021.
^ ^a ^b Wright, TF (2008). "A multilocus molecular phylogeny of the parrots (Psittaciformes): Support for a Gondwanan origin during the Cretaceous". Molecular Biology and Evolution. 25 (10). ss. 2141-2156. doi:10.1093/molbev/msn160. (PMC) 2727385 $2. (PMID) 18653733.
^ ^a ^b Tokita, M (2007). . Evolution & Development. Cilt 9. ss. 590-601. 28 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2010.
^ ^a ^b de Kloet, RS (2005). "The evolution of the spindlin gene in birds: Sequence analysis of an intron of the spindlin W and Z gene reveals four major divisions of the Psittaciformes". Molecular Phylogenetics and Evolution. 36 (3). ss. 706-721. doi:10.1016/j.ympev.2005.03.013. (PMID) 16099384.
^ ^a ^b Schweizer, M. (2009). "The evolutionary diversification of parrots supports a taxon pulse model with multiple trans-oceanic dispersal events and local radiations". Molecular Phylogenetics and Evolution. Cilt online. s. 984. doi:10.1016/j.ympev.2009.08.021.
^ ^a ^b . ajanimo.com. 7 Aralık 2021. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.
^ Forshaw, p. 273
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Forshaw, Joseph Michael (1973). Parrots of the World (1. bas.). ISBN .
^ ^a ^b S M Pearn, A T Bennett, and I C Cuthill (2001). "Ultraviolet vision, fluorescence and mate choice in a parrot, the budgerigar Melopsittacus undulatus". 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Mayıs 2007.
^ . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2006.
^ . 16 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2015.
^ . 20 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2008.
^ Color Vision of the Budgerigar (Melopsittacus undulatus): Hue Matches, Tetrachromacy, and Intensity Discrimination.
Timothy H. Goldsmith and Byron K. Butler in Journal of Comparative Physiology A, Vol. 191, No. 10, pages 933–951; October 2005.
^ ^a ^b . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (article) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2006.
^ Pranty 2001
^ . 16 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2015.
^ . 17 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2015.
^ "Birds Online — Life span of a budgie". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Aralık 2005.
^ PMID 566603.
^ Margaret A. Wissman, D.V.M., D.A.B.V.P. . ExoticPetVet.Net. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (article) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2006.
^ ^a ^b ^c . 14 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2008.
^ Claire Folkard (ed.), (Ed.) (2003). Guinness World Records 2004. Guinness World Records Limited. ss. 54. ISBN .
^ . 10 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2007.
^ . 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2008.
^ . 28 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2008.
^ . 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2008.
^ . 27 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2008.

Genel

Pranty, B. 2001. The Budgerigar in Florida: Rise and fall of an exotic psittacid. North American Birds 55: 389-397.
Forshaw, Joseph M. & Cooper, William T. (1978): Parrots of the World (2nd ed). Landsdowne Editions, Melbourne Australia
Collar, N. J. (1997). Budgerigar (Melopsittacus undulatus). Pg. 384 in: del Hoyo, J., Elliott, A. & Sargatal, J. eds. (1997).
Handbook of the Birds of the World. Vol. 4. Sandgrouse to Cuckoos. Lynx Edicions, Barcelona.

[boles-1] Boles, Walter E. (1998). "A budgerigar Melopsittacus undulatus from the Pliocene of Riversleigh, North-western Queensland". Emu. 98 (1): 32-35. doi:10.1071/MU98004.

[2] BirdLife International (2004). Melopsittacus undulatus. Tehlike altında olan türlerin 2006 IUCN Kırmızı Listesisi. IUCN 2006. 11 May 2006 tarihinde alınmıştır. Database entry includes justification for why this species is of least concern

[3] . Bird Health. 2004. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2007.

[4] (İngilizce). 6 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2021.

[wright-5] Wright, TF (2008). "A multilocus molecular phylogeny of the parrots (Psittaciformes): Support for a Gondwanan origin during the Cretaceous". Molecular Biology and Evolution. 25 (10). ss. 2141-2156. doi:10.1093/molbev/msn160. (PMC) 2727385 $2. (PMID) 18653733.

[tokita-6] Tokita, M (2007). . Evolution & Development. Cilt 9. ss. 590-601. 28 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2010.

[deKloet-7] Kloet, RS (2005). "The evolution of the spindlin gene in birds: Sequence analysis of an intron of the spindlin W and Z gene reveals four major divisions of the Psittaciformes". Molecular Phylogenetics and Evolution. 36 (3). ss. 706-721. doi:10.1016/j.ympev.2005.03.013. (PMID) 16099384.

[Schweizer-8] Schweizer, M. (2009). "The evolutionary diversification of parrots supports a taxon pulse model with multiple trans-oceanic dispersal events and local radiations". Molecular Phylogenetics and Evolution. Cilt online. s. 984. doi:10.1016/j.ympev.2009.08.021.

[ajanimo.com-9] . ajanimo.com. 7 Aralık 2021. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022.

[Forshaw266-10] Forshaw, p. 273

[forshaw-11] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Forshaw, Joseph Michael (1973). Parrots of the World (1. bas.). ISBN .

[UV-12] S M Pearn, A T Bennett, and I C Cuthill (2001). "Ultraviolet vision, fluorescence and mate choice in a parrot, the budgerigar Melopsittacus undulatus". 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Mayıs 2007.

[sex-13] . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2006.

[14] . 16 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2015.

[15] . 20 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2008.

[16] Color Vision of the Budgerigar (Melopsittacus undulatus): Hue Matches, Tetrachromacy, and Intensity Discrimination.
Timothy H. Goldsmith and Byron K. Butler in Journal of Comparative Physiology A, Vol. 191, No. 10, pages 933–951; October 2005.

[wild_budgie-17] . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (article) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2006.

[18] Pranty 2001

[19] . 16 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2015.

[20] . 17 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2015.

[21] "Birds Online — Life span of a budgie". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Aralık 2005.

[22] PMID 566603.

[23] Margaret A. Wissman, D.V.M., D.A.B.V.P. . ExoticPetVet.Net. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (article) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2006.

[Talk_Budgies_—_Breeding-24] . 14 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2008.

[25] Claire Folkard (ed.), (Ed.) (2003). Guinness World Records 2004. Guinness World Records Limited. ss. 54. ISBN .

[26] . 10 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2007.

[27] . 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2008.

[28] . 28 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2008.

[29] . 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2008.

[30] . 27 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2008.