Malezya, onu küresel ticarete ve çeşitli kültürlere maruz bırakan stratejik bir deniz şeridi üzerinde yer almaktadır. Kesinlikle, "Malezya" adı, 20. yüzyılın ikinci yarısında yaratılan modern bir kavramdır. Bununla birlikte, çağdaş Malezya, binlerce yıl öncesine tarih öncesi zamanlara uzanan Malaya ve Borneo'nun tüm tarihini kendi tarihi olarak kabul eder ve bu nedenle bu sayfada işlenir. Malezya Yarımadası'nın erken tarihi gizemle örtülüdür. Ancak sonraki yüzyılların kayıtları, bol doğal zenginliği ve Hindistan ile Çin'in kilit deniz ticaret merkezleri arasındaki stratejik konumu nedeniyle yabancı işgalciler tarafından kuşatılmış büyük bir ticaret ulusunu tasvir ediyor. Malezya ve Singapur, bağımsızlıklarını takiben hızla ekonomik ilerleme ve modernleşme modelleri olarak ortaya çıktılar.
Bölgenin erken dönem batılı bir anlatımı, Ptolemy'nin, şimdi Malay Yarımadası "den bahseden Geographia adlı kitabında görülmektedir.Hindistan'dan Hinduizm ve Çin'den Budizm, erken bölgesel tarihe egemen oldu ve nüfuzu Sumatra, Cava, Malay Yarımadası ve Borneo'nun çoğuna 7. yüzyıldan 13. yüzyıla kadar uzanan Sumatra merkezli Srivijaya uygarlığının saltanatı sırasında zirveye ulaştı. 1958'de Saravak'taki Niah Mağaraları'nda bir insan kafatasının keşfi ve Perak'tan taş aletler, bölgenin MÖ 40.000'e kadar uzanan insan işgaline işaret ediyor. MÖ 2800 ile 500 yılları arasına tarihlenen hem yarımadada hem de Malezya Borneo'da bulunan çanak çömlek ve taş objelerin buluntuları, bu bölgede Neolitik bir kültürün varlığını kanıtlıyor. Malezya'da çok az demir ve bronz nesne bulunmasına rağmen, devasa Tunç Çağı Dongson davulları şeklindeki kanıtlar, Malezya Yarımadası'nı MÖ 500-300 civarında Kuzey Vietnam'a bağlar. Yarımadada bulunan ve aynı döneme tarihlenen Hindistan ve Çin'den gelen boncuk ve çanak çömleklerle birlikte davullar, uluslararası ticaret ağlarının zaten iyi kurulmuş olduğunu ve bölgenin kalay, altın, aromatik ağaçlar ve baharatlar gibi zengin kaynakları için yabancı malların değiş tokuş edildiğini gösteriyor.
Müslümanlar Malay Yarımadası'ndan 10. yüzyıl gibi erken bir tarihte geçmiş olsalar da, İslam'ın kendisini ilk kez sağlam bir şekilde kurması 14. yüzyıla kadar değildi. 14. yüzyılda İslam'ın kabulü, birkaç saltanatın yükselişini gördü, en belirginleri Malakka Sultanlığı ve Brunei Sultanlığı idi. İslam'ın Malay halkı üzerinde derin bir etkisi oldu ama aynı zamanda onlardan da etkilendi. Portekizliler, kendilerini Malay Yarımadası ve Güneydoğu Asya'da kuran, 1511'de Malakka'yı ve ardından 1641'de Hollandalıları ele geçiren ilk Avrupalı sömürgeci güçlerdi. Bununla birlikte, başlangıçta Jesselton, Kuching, Penang ve Singapur'da üsler kurduktan sonra, nihayetinde şu anda Malezya olan topraklardaki hegemonyalarını güvence altına alan İngilizlerdi. , ile Hollanda Doğu Hint Adaları (günümüzde Endonezya) arasındaki sınırları tanımladı. Öte yandan, , ve Siam (Tayland oldu) arasındaki sınırları tanımladı. Yabancı etkisinin dördüncü aşaması, Malay Yarımadası ve Borneo'daki sömürge ekonomisinin yarattığı ihtiyaçları karşılamak için Çinli ve Hint işçilerin göçüydü. Bu ticaret o kadar zengindi ki, Kızılderililer yarımadaya MÖ 200 kadar erken bir tarihte suvarnabhumi ya da altın diyarı adını verdiler. Hindistan ile ticari ilişkilerin büyümesi, Malakka Boğazı'nın kıyı halklarını Budizm ve Hinduizm'in yanı sıra Hint krallık kavramlarıyla temasa geçirdi. Örneğin, hükümdar anlamına gelen Malayca kelime raja, Sanskritçe'den ödünç alınmıştır. Sanskritçe yazıtlar ve Hindu ve Budist heykelleri (özellikle kuzeybatı Malezya'daki Kedah'ta) gibi önemli arkeolojik buluntular, Hint etkisinin MS 5. yüzyılda yarımadanın batı kıyısındaki bir dizi yerleşimde iyi bir şekilde yerleştiğini göstermektedir. 2. yüzyıldan başlayarak, etkisini kuzey yarımadaya kadar genişleten Kamboçya'daki Funan krallığı aracılığıyla Çin ticareti de önemliydi. Batı Asya'dan Çin'e mal taşımak için denizin artan kullanımı, Malezya dünyasında liman krallıklarının ortaya çıkmasına daha fazla ivme kazandırdı.
Dünya Savaşı sırasında Japon işgali, Malaya'daki İngiliz egemenliğine son verdi. 1942'den 1945'e kadar Malaya, , bir milliyetçilik dalgasını serbest bıraktı. Japonların Müttefikler tarafından yenilmesi nedeniyle Malaya'dan teslim olmasının ardından, Malaya Birliği, 1946'da İngiliz yönetimi tarafından kuruldu, ancak etnik Malayların muhalefetinin ardından, birlik 1948'de Malaya Federasyonu olarak 1957'ye kadar bir koruyucu devlet olarak yeniden düzenlendi. Yarımada'da Malaya Komünist Partisi İngilizlere karşı silaha sarıldı ve gerginlik 1948'den 1960'a kadar 12 yıl boyunca ilanına yol açtı. 1955'teki yanı sıra komünist ayaklanmaya ciddi bir askeri tepki, İngilizlerle diplomatik müzakereler yoluyla 31 Ağustos 1957'de Malaya'nın kurulmasına yol açtı. Tunku Abdul Rahman, Malezya'nın ilk Başbakanı oldu. 1960 yılında, komünist tehdidin azalması ve Malaya ile Tayland arasındaki sınırlara çekilmesiyle olağanüstü hal sona erdi. Mart 2008'de Enver, Halk İttifakı (Pakatan Rakyat; PR) adı verilen ve Malezya parlamentosunun alt kanadındaki sandalyelerin üçte birinden fazlasını kazanan, yine de aday olamamasına rağmen muhalefet partilerinden oluşan bir koalisyona liderlik etti. Enver o yıl resmi olarak siyasete geri döndü ve Ekim ayında, seçimden kısa bir süre önce yeniden cinsel tacizle suçlanmasına rağmen, parlamento ara seçimlerinde sağlam bir zafer kazandı. Bu arada Abdullah, büyük ölçüde yolsuzluğu azaltmadaki başarısızlığı nedeniyle artan eleştirilerle karşı karşıya kaldı ve Ekim 2008'de, bir sonraki Mart ayında istifa etme niyetini açıkladı. Abdullah, Nisan 2009'da başbakan yardımcısı Najib Razak (Abdul Razak'ın oğlu) tarafından göreve getirildi.
16 Eylül 1963'te Malaya, Singapur, Saravak ve Kuzey Borneo (Sabah) Federasyonu'nun birleşmesinden sonra Malezya Federasyonu kuruldu. 1960'ların başında , olağanüstü hal uygulamasının dayatılmasına, parlamentonun askıya alınmasına, 'nin (NOC) 'nın ilan edilmesiyle vatandaşlar arasında birliği teşvik etmede ulusal felsefe haline geldi. 1971'de, yoksulluğu ortadan kaldırmayı 'nı da kabul etti. Bu politika 1991 yılından 2000 yılına kadar ile devam ettirilmiştir. 1990'ların sonlarında Malezya, Başbakan Yardımcısı Enver İbrahim'in görevden alınmasının ardından Asya mali krizi ve siyasi kargaşadan etkilendi.
1970 yılından bu yana, Birleşik Malay Ulusal Örgütü (UMNO) başkanlığındaki Barisan Ulusal koalisyonu, koalisyonuna karşı yenilinceye kadar Malezya'yı yönetmişti. Şubat 2020'de Malezya'daki , , BN, PAS, ve parti üyelerinin bir araya gelerek BERSATU lideri Muhyiddin Yassin liderliğindeki adlı bir hükûmet kurmasıyla Pakatan Harapan koalisyonunun düşmesiyle başladı. Başbakan Yardımcısı Enver'in görevden alınması Malezya içinde yoğun bölünmelere neden oldu, ancak Mahathir, ekonomik iyileşmeden yararlanarak siyasi güç üzerindeki kontrolünü elinde tutmayı başardı. 2003 yılında Mahathir başbakanlıktan istifa etti ve yerine, ertesi yıl ezici bir zafer kazanan Abdullah Ahmed Badawi (kendi seçtiği halefi) geldi. Mahathir görevden alındığında, Enver'in mahkûmiyeti 2004'te bozuldu ve serbest bırakıldı.
Tarih öncesi dönem
Lenggong'da erken hominoidlerden, muhtemelen Homo erectus'tan kalma taş el baltaları gün ışığına çıkarıldı. 1.83'e kadar uzanıyorlar Milyonlarca yıl, Güneydoğu Asya'daki en eski insansı yerleşim kanıtı. Malezya'daki modern insan yerleşiminin en eski kanıtı, çıkarılan ve "Derin Kafatası" olarak adlandırılan 40.000 yıllık kafatasıdır. 1958'de ve (İngiliz etnolog) tarafından ortaya çıkarılan derin bir hendekten kazılmıştır bu aynı zamanda Güneydoğu Asya'daki en eski modern insan kafatasıdır. Kafatası muhtemelen 16-17 yaşlarında bir ergen kıza aittir. İlk toplayıcılar Niah Mağaraları'nın Batı Ağzı'nı (110 kilometre (68 mi) Miri'nin güneybatısında) 40.000 yıl önce Borneo, Güneydoğu Asya anakarasına bağlandığında. Niah Mağaraları'nın etrafındaki manzara şimdi olduğundan daha kuru ve daha açıktı. Tarih öncesi zamanlarda, Niah Mağaraları, çalı, park alanı, bataklık ve nehirlerle birlikte kapalı ormanların bir kombinasyonu ile çevriliydi. Toplayıcılar yağmur ormanlarında avlanarak, balık tutarak ve yumuşakçalar ve yenilebilir bitkiler toplayarak hayatta kalmayı başardılar.Bölgede ayrıca Mezolitik ve Neolitik mezar alanları da bulunmuştur. Niah Mağaraları'nın etrafındaki alan, olarak belirlenmiştir. 1958'de Saravak'taki Niah Mağaraları'nda bir insan kafatasının keşfi ve Perak'tan taş aletler, bölgenin MÖ 40.000'e kadar uzanan insan işgaline işaret ediyor. MÖ 2800 ile 500 yılları arasına tarihlenen hem yarımadada hem de Malezya Borneo'da bulunan çanak çömlek ve taş objelerin buluntuları, bu bölgede Neolitik bir kültürün varlığını kanıtlıyor. Malezya'da çok az demir ve bronz nesne bulunmasına rağmen, devasa Tunç Çağı Dongson davulları şeklindeki kanıtlar, Malezya Yarımadası'nı MÖ 500-300 civarında Kuzey Vietnam'a bağlar. Yarımadada bulunan ve aynı döneme tarihlenen Hindistan ve Çin'den gelen boncuk ve çanak çömleklerle birlikte davullar, uluslararası ticaret ağlarının zaten iyi kurulmuş olduğunu ve bölgenin kalay, altın, aromatik ağaçlar ve baharatlar gibi zengin kaynakları için yabancı malların değiş tokuş edildiğini gösteriyor. Bu ticaret o kadar zengindi ki, Kızılderililer yarımadaya MÖ 200 kadar erken bir tarihte suvarnabhumi ya da altın diyarı adını verdiler. Hindistan ile ticari ilişkilerin büyümesi, Malakka Boğazı'nın kıyı halklarını Budizm ve Hinduizm'in yanı sıra Hint krallık kavramlarıyla temasa geçirdi. Örneğin, hükümdar anlamına gelen Malayca kelime raja, Sanskritçe'den ödünç alınmıştır. Sanskritçe yazıtlar ve Hindu ve Budist heykelleri (özellikle kuzeybatı Malezya'daki Kedah'ta) gibi önemli arkeolojik buluntular, Hint etkisinin MS 5. yüzyılda yarımadanın batı kıyısındaki bir dizi yerleşimde iyi bir şekilde yerleştiğini göstermektedir. 2. yüzyıldan başlayarak, etkisini kuzey yarımadaya kadar genişleten Kamboçya'daki Funan krallığı aracılığıyla Çin ticareti de önemliydi. Batı Asya'dan Çin'e mal taşımak için denizin artan kullanımı, Malezya dünyasında liman krallıklarının ortaya çıkmasına daha fazla ivme kazandırdı.
Asya genetiği üzerine yapılan bir araştırma, Doğu Asya'daki orijinal insanların Güneydoğu Asya'dan geldiği fikrine işaret ediyor. Malezya'da bulunan en eski tam iskelet, 1991 yılında ortaya çıkarılan 11.000 yaşındaki Perak Man'dır, ve proto-Malays olmak üzere üç etnik kökene ayrılabilir. Malay Yarımadası'nın ilk sakinleri büyük olasılıkla . Bunlar Mezolitik avcılar muhtemelen atalarıydılar , bir etnik Negrito Malay Yarımadası'nda uzun bir geçmişe sahip grubun. 1958'de Saravak'taki Niah Mağaraları'nda bir insan kafatasının keşfi ve Perak'tan taş aletler, bölgenin MÖ 40.000'e kadar uzanan insan işgaline işaret ediyor. MÖ 2800 ile 500 yılları arasına tarihlenen hem yarımadada hem de Malezya Borneo'da bulunan çanak çömlek ve taş objelerin buluntuları, bu bölgede Neolitik bir kültürün varlığını kanıtlıyor. Malezya'da çok az demir ve bronz nesne bulunmasına rağmen, devasa Tunç Çağı Dongson davulları şeklindeki kanıtlar, Malezya Yarımadası'nı MÖ 500-300 civarında Kuzey Vietnam'a bağlar. Yarımadada bulunan ve aynı döneme tarihlenen Hindistan ve Çin'den gelen boncuk ve çanak çömleklerle birlikte davullar, uluslararası ticaret ağlarının zaten iyi kurulmuş olduğunu ve bölgenin kalay, altın, aromatik ağaçlar ve baharatlar gibi zengin kaynakları için yabancı malların değiş tokuş edildiğini gösteriyor.
, maternal mitokondriyal DNA soylarının yaklaşık yarısının Semang'ın atalarına ve yaklaşık yarısı ile Çinhindi'nden sonraki ata göçlerine kadar uzanan bir bileşik grup gibi görünmektedir. Bilim adamları, onların hem dillerini hem de teknolojilerini yaklaşık 4.000 yıl önce yarımadanın güney kısmına getiren erken Avustralasya dili konuşan tarımcıların torunları olduklarını öne sürüyorlar. Yerli halkla birleştiler ve birleştiler. 1958'de Saravak'taki Niah Mağaraları'nda bir insan kafatasının keşfi ve Perak'tan taş aletler, bölgenin MÖ 40.000'e kadar uzanan insan işgaline işaret ediyor. MÖ 2800 ile 500 yılları arasına tarihlenen hem yarımadada hem de Malezya Borneo'da bulunan çanak çömlek ve taş objelerin buluntuları, bu bölgede Neolitik bir kültürün varlığını kanıtlıyor. Malezya'da çok az demir ve bronz nesne bulunmasına rağmen, devasa Tunç Çağı Dongson davulları şeklindeki kanıtlar, Malezya Yarımadası'nı MÖ 500-300 civarında Kuzey Vietnam'a bağlar. Yarımadada bulunan ve aynı döneme tarihlenen Hindistan ve Çin'den gelen boncuk ve çanak çömleklerle birlikte davullar, uluslararası ticaret ağlarının zaten iyi kurulmuş olduğunu ve bölgenin kalay, altın, aromatik ağaçlar ve baharatlar gibi zengin kaynakları için yabancı malların değiş tokuş edildiğini gösteriyor.
daha çeşitli bir kökene sahiptirve Avustronezya genişlemesinin bir sonucu olarak MÖ 1000'de Malezya'ya yerleşmişlerdir.'daki diğer sakinlerle bazı bağlantılar gösterseler de, bazılarının yaklaşık 20.000 yıl önce Son Buzul Maksimum zamanında Çinhindi'de bir ataları vardır. Antropologlar, Proto-Malays'ın bugün Çin'in Yunnan kentinden geldiği fikrini destekliyor. Bunu, Malay Yarımadası'ndan Malay Takımadaları'na erken Holosen bir dağılma izledi. MÖ 300 civarında, kısmen Kamboçya ve Vietnam Çamları'ndan gelen bir Demir Çağı veya Tunç Çağı halkı olan Deutero-Malays tarafından iç bölgelere itildiler. Yarımadada metal aletler kullanan ilk grup olan Deutero-Malays, günümüz doğrudan atalarıydı ve yanlarında ileri tarım tekniklerini getirdiler. Malaylar, ortak bir kültür ve sosyal yapı paylaşılsa da, Malay takımadaları boyunca siyasi olarak parçalanmış halde kaldılar. Büyük bir pan-Malay konfederasyonu haline gelen liman krallıklarından ilki, Srivijaya'nın Hindu-Budist, deniz ticaretine dayalı imparatorluğuydu. 7. yüzyılda ortaya çıktı ve başkentini güneydoğu Sumatra'da Palembang yakınlarında kurdu. Srivijaya, Malakka Boğazı ve Sunda Boğazı (Cava ve Sumatra arasındaki) çevresindeki deniz geçişlerine ve günümüzde kadar kuzeyde Nakhon Si Thammarat'a kadar uzanan Malezya Yarımadası'ndaki kara taşıma yollarına hakim olan zengin ve güçlü bir Malay krallığına dönüştü. Tayland. Stratejik konumundan Srivijaya, Güneydoğu Asya deniz taşımacılığı için büyük bir antrepo olarak ve kokulu ağaçlardan altına kadar nadir ve değerli mallar için bir kaynak olarak hareket ederek Hindistan ve Çin arasındaki denizaşırı ticareti kendine çekmeyi ve tekelleştirmeyi başardı.
Erken Hintleştirilmiş Hindu-Budist krallıklar
MS birinci binyılda Malay, yarımadada baskın etnik köken haline geldi. Kurulan küçük erken devletler, Güneydoğu Asya'nın çoğunda olduğu gibi Hint kültüründen büyük ölçüde etkilendi., en azından MÖ 3. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Güney Hindistan kültürü, 4. ve 5. yüzyıllarda Güney Hindistan tarafından Güneydoğu Asya'ya yayıldı.Srivijaya'nın yöneticileri, Malakka gibi sonraki krallıklar arasında popüler hale gelen hükûmet yöntemleri geliştirdiler. Bu kavramlardan en önemlisi, tanrısal güçlerle ilişkilendirilen hükümdara tam bağlılıktı ve sadakatsizliğin şiddetli bir şekilde cezalandırılmasıydı. Srivijaya'da Hinduizm, Budizm ve yerli ruh inancının bir karışımı uygulanırken, Budist öğrenmenin merkezi olarak öne çıktı.
Hindistan/Çin ile erken Malay ticareti
Eski Hint edebiyatında, Ramayana'da veya "Altın Yarımada" terimi kullanılır ve bazıları bunun Malay Yarımadası'na bir referans olabileceğini savundu. Eski Hint metni , altın madenlerinin bulunabileceği adlı bir yerden de bahsetti ve bu terimin muhtemelen Sumatra ve Malay Yarımadası anlamına geldiği önerildi. Malay Yarımadası, Batlamyus'un " " olarak gösterildi. Malakka Boğazı'nı Sinus Sabaricus olarak adlandırdı.Srivijaya 11. yüzyıla kadar zenginleşti, ardından düşüşe geçti, hem Cava hem de Güney Hindistan Çola Krallığı ile olan savaşlar nedeniyle zayıfladı. Hindu-Budist racaların gücü de İslam tarafından baltalanıyordu. Aynı zamanda,
Çin ve Hindistan ile ticari ilişkiler MÖ 1. yüzyılda kuruldu.Borneo'da takiben 1. yüzyıldan kalma Çin çanak çömlek parçaları bulunmuştur. İlk binyılın ilk yüzyıllarında, Malay Yarımadası halkı, Malezya'da yaşayanların dili ve kültürü üzerinde büyük etkisi olan Hint dinleri Hinduizm ve Budizm'i benimsedi.Sanskritçe yazı sistemi 4. yüzyılın başlarında kullanıldı. Çin gemilerinin artan varlığı, Srivijaya'nın vasallarını Palembang'ın pençesinden kurtulmaya teşvik etti. 13. yüzyılın sonlarında, Sukotay ve Ayutthaya'nın Tayland krallıkları, güneydoğu Sumatra üzerinde Hindu Majapahit imparatorluğu gibi yarımada üzerinde önemli bir etki elde etmişti.
Hint Hindu Malay krallıkları (3. ila 7. yüzyıllar)
2. ve 3. yüzyıllarda, çoğunlukla Malay yarımadasının Doğu yakasına dayanan 30 kadar çok sayıda Malay krallığı vardı. Malay Yarımadası'nda yerleşik olduğu bilinen en eski krallıklar arasında, kuzey Malay Yarımadası'nda bulunan ve batı kıyısında bir yere dayanan Krallığı vardır. 6. yüzyıla kadar kuzey Malezya'nın bir bölümünü de yöneten Kamboçya'daki ile yakından bağlantılıydı. 5. yüzyılda, Şarkı Kitabı'nda 'ndan bahsedildi. 'ya ("Malay Annals") göre, Kızıl prens Raja Ganji Sarjuna 700'lerde (günümüz , Perak) krallığını kurdu. MS 5. yüzyıla ait Çin kronikleri, güneyde Malakka Boğazı'nda olduğu düşünülen adlı büyük bir limandan bahseder. 7. yüzyılda, Shilifoshi adında yeni bir limandan bahsedilir ve bunun Srivijaya'nın Çince bir yorumu olduğuna inanılır. Büyük bir pan-Malay konfederasyonu haline gelen liman krallıklarından ilki, Srivijaya'nın Hindu-Budist, deniz ticaretine dayalı imparatorluğuydu. 7. yüzyılda ortaya çıktı ve başkentini güneydoğu Sumatra'da Palembang yakınlarında kurdu. Srivijaya, Malakka Boğazı ve Sunda Boğazı (Cava ve Sumatra arasındaki) çevresindeki deniz geçişlerine ve günümüzde kadar kuzeyde Nakhon Si Thammarat'a kadar uzanan Malezya Yarımadası'ndaki kara taşıma yollarına hakim olan zengin ve güçlü bir Malay krallığına dönüştü. Tayland. Stratejik konumundan Srivijaya, Güneydoğu Asya deniz taşımacılığı için büyük bir antrepo olarak ve kokulu ağaçlardan altına kadar nadir ve değerli mallar için bir kaynak olarak hareket ederek Hindistan ve Çin arasındaki denizaşırı ticareti kendine çekmeyi ve tekelleştirmeyi başardı.
Gangga Negara
Murex Negara kayıp bir yarı efsaneleşmeyi inanılmaktadır Hint bahsedilen Britanya bugünkü kaplı , ve eyaletindeki Perak, Malezya kralları olarak Raja Murex Şah Johan. Gangga Negara, Sanskritçe'de "Ganj üzerinde bir şehir" anlamına gelir, adı türetilmiştir. Hindistan'ın kuzeybatısında, halklarının yaşadığı 'dan. Araştırmacılar krallığın Beruas merkezli olduğuna inanıyor. Hikayat Merong Mahawangsa Kedah Annals olarak bilinen bir diğer Malay annal, Gangga Negara tarafından kurulan olabilir ait oğlu Raja Ganji Sarjuna Kedah'taki ait olduğu iddia edilen soyundan, Büyük İskender veya tarafından Khmer en geç 2 yüzyıldan daha telif. Çin gemilerinin artan varlığı, Srivijaya'nın vasallarını Palembang'ın pençesinden kurtulmaya teşvik etti. 13. yüzyılın sonlarında, Sukotay ve Ayutthaya'nın Tayland krallıkları, güneydoğu Sumatra üzerinde Hindu Majapahit imparatorluğu gibi yarımada üzerinde önemli bir etki elde etmişti.
Beruas krallığına ilişkin ilk araştırma Albay James Low tarafından 1849'da ve bir asır sonra tarafından yapıldı. 1000 CE - Müze ve Eski Eserler Bakanlığı'na göre, her iki araştırmacılar Gangga Negara krallığı 100 arasında var olduğunu kabul etti ancak kesin siteyi tespit edemedi. sergilenen antik krallıklardan olduğuna inanılan eserler ortaya çıkardılar. Sergilenen eserler arasında 128 kg top, kılıç, kris, madeni para, teneke külçe, Ming Hanedanlığı ve çeşitli dönemlere ait çanak çömlekler ve büyük kavanozlar. 5. ve 6. yüzyıllara tarihlenebilirler. Bu eserler aracılığıyla, Pengkalan (Ipoh), , , ve 'un krallığın bir parçası olduğu varsayılmıştır. Eserler ayrıca krallığın merkezinin birkaç kez kaymış olabileceğini gösteriyor. Gangga Negara, İslam'ın orada kurulmasından sonra Beruas olarak yeniden adlandırıldı. Çin gemilerinin artan varlığı, Srivijaya'nın vasallarını Palembang'ın pençesinden kurtulmaya teşvik etti. 13. yüzyılın sonlarında, Sukotay ve Ayutthaya'nın Tayland krallıkları, güneydoğu Sumatra üzerinde Hindu Majapahit imparatorluğu gibi yarımada üzerinde önemli bir etki elde etmişti.
Kedah
Yunan coğrafyacı, astronom ve astrolog Ptolemy, Malezya'yı olarak gösterdi.
MS 1. yüzyılın başlarında, Güneydoğu Asya, merkezi şimdi Vietnam'ın güneyindeki eski Khmer krallığı olan bir kıyı şehir devletleri ağının yeriydi.
Yavaş yavaş, takımadaların batı kesiminin yöneticileri Hint kültürel ve politik modellerini benimsediler, örneğin 5. yüzyılda Endonezya sanatı üzerindeki bu tür Hint etkisinin kanıtı. Bu yazıtlar, düşmanlarına karşı bir sefere öncülük eden ve yasalarına uymayanları lanetleyen Srivijayalı (efendisi) varlığını ortaya koyuyor.
Çin ile Güney Hindistan arasındaki deniz yolu üzerinde bulunan Malay yarımadası bu ticarete dahil olmuştur. Stratejik olarak Malakka Boğazı'nın kuzeybatı girişinde yer alan ve Bengal Körfezi'ne bakan Bujang Vadisi, Çin ve Güney Hindistan'ın sürekli olarak uğrak yeri olmuştur.
Srivijaya imparatorluğunun vassalı olarak Hintleştirilmiş Hindu-Budist Malay krallıkları (7 - 13. yüzyıl)
7. ve 13. yüzyıllar arasında, Malezya Yarımadası'nın çoğu Budist Srivijaya imparatorluğunun altındaydı. Srivijaya'nın merkezinin, doğu Sumatra'da, şu anda Palembang'ın yakınında bulunan bir nehir ağzında olduğu düşünülüyor. Altı Yüzyıllar boyunca Maharajahs Srivijaya ile adalar ana güç oldu bir deniz imparatorluğu yönetti. İmparatorluk, yerel kralların (dhatus veya topluluk liderleri) karşılıklı kâr için merkezi efendiye bağlılık yemini ettiği ticarete dayanıyordu. Büyük bir pan-Malay konfederasyonu haline gelen liman krallıklarından ilki, Srivijaya'nın Hindu-Budist, deniz ticaretine dayalı imparatorluğuydu. 7. yüzyılda ortaya çıktı ve başkentini güneydoğu Sumatra'da Palembang yakınlarında kurdu. Srivijaya, Malakka Boğazı ve Sunda Boğazı (Cava ve Sumatra arasındaki) çevresindeki deniz geçişlerine ve günümüzde kadar kuzeyde Nakhon Si Thammarat'a kadar uzanan Malezya Yarımadası'ndaki kara taşıma yollarına hakim olan zengin ve güçlü bir Malay krallığına dönüştü. Tayland. Stratejik konumundan Srivijaya, Güneydoğu Asya deniz taşımacılığı için büyük bir antrepo olarak ve kokulu ağaçlardan altına kadar nadir ve değerli mallar için bir kaynak olarak hareket ederek Hindistan ve Çin arasındaki denizaşırı ticareti kendine çekmeyi ve tekelleştirmeyi başardı.
Srivijaya imparatorluğunun Hint Tamil Chola imparatorluğu ile ilişkisi
Srivijaya ve Güney Hindistan'ın Çola İmparatorluğu arasındaki ilişki, Raja Raja Chola I'in saltanatı sırasında dostane idi, ancak Rajendra Chola I'in saltanatı sırasında Chola İmparatorluğu, Srivijaya şehirlerini işgal etti (bkz. Srivijaya'nın Chola işgali). 1025 ve 1026'da Gangga Negara, şimdi Kota Gelanggi'yi boşa harcadığı düşünülen Tamil imparatoru, Çola İmparatorluğu'ndan Rajendra Chola I tarafından saldırıya uğradı. Kedah bilinen Kadaram Tamilce kelime (கடாரம்), Cheh-Cha istilalar direkt yol olduğu (I-Ching göre) tarafından yönetildiği Çolalar 1025. İkinci bir istila, 11. yüzyılın sonlarında Kedah'ı fetheden Chola hanedanından Virarajendra Chola tarafından yönetildi. Kıdemli Chola'nın halefi Vira Rajendra Chola, diğer işgalcileri devirmek için bir Kedah isyanını bastırmak zorunda kaldı. Chola'nın gelişi, Kedah, Pattani ve Ligor'a kadar nüfuz etmiş olan Srivijaya'nın görkemini azalttı. Kulothunga Chola I'in saltanatı sırasında Chola, 11. yüzyılın sonlarında Srivijaya eyaleti kedahı üzerinde kuruldu.Çola İmparatorlarının seferi , ortaçağ döneminin Malay halkı üzerinde o kadar büyük bir izlenim bıraktı ki, Orta Çağ Malay kronikleri Sejarah Melaya'da adları Raja Chulan olarak yozlaşmış biçimde anıldı. Bugün bile Chola kuralı Malezya'da hatırlanır, çünkü birçok Malezyalı prensin isimleri Cholan veya Chulan ile biter, bunlardan biri Raja Chulan olarak adlandırılan Perak'ın Raja'sıydı.
Srivijaya'nın yöneticileri, Malakka gibi sonraki krallıklar arasında popüler hale gelen hükûmet yöntemleri geliştirdiler. Bu kavramlardan en önemlisi, tanrısal güçlerle ilişkilendirilen hükümdara tam bağlılıktı ve sadakatsizliğin şiddetli bir şekilde cezalandırılmasıydı. Srivijaya'da Hinduizm, Budizm ve yerli ruh inancının bir karışımı uygulanırken, Budist öğrenmenin merkezi olarak öne çıktı.
Srivijaya 11. yüzyıla kadar zenginleşti, ardından düşüşe geçti, hem Cava hem de Güney Hindistan Çola Krallığı ile olan savaşlar nedeniyle zayıfladı. Hindu-Budist racaların gücü de İslam tarafından baltalanıyordu. Aynı zamanda, MS 2. yüzyıla ait bir Tamil şiiri olan Pattinapalai, Chola başkentinin geniş sokaklarında yığılan Kedaram'dan gelen malları anlatıyor. 7. yüzyıldan kalma bir Hint draması olan Kaumudhimahotsva, Kedah'tan Kataha-nagari olarak bahseder. Agnipurana ayrıca, Anda-Kataha olarak bilinen ve bilginlerin Gunung Jerai olduğuna inandığı bir zirve tarafından çizilen sınırlarından biri olan bir bölgeden bahseder. Katasaritasagaram'dan hikâyeler, Kataha'daki yaşamın zarafetini anlatır. Budist Ligor krallığı kısa bir süre sonra Kedah'ın kontrolünü ele geçirdi. Kralı Chandrabhanu burayı 11. yüzyılda Sri Lanka'ya saldırmak için bir üs olarak kullandı ve kuzey kısımlarını yönetti, Tamil Nadu'daki Nagapattinum'daki bir taş yazıtta ve Sri Lanka kronikleri Mahavamsa'da belirtilen bir olay.
Srivijaya'nın yöneticileri, Malakka gibi sonraki krallıklar arasında popüler hale gelen hükûmet yöntemleri geliştirdiler. Bu kavramlardan en önemlisi, tanrısal güçlerle ilişkilendirilen hükümdara tam bağlılıktı ve sadakatsizliğin şiddetli bir şekilde cezalandırılmasıydı. Srivijaya'da Hinduizm, Budizm ve yerli ruh inancının bir karışımı uygulanırken, Budist öğrenmenin merkezi olarak öne çıktı.
Srivijaya 11. yüzyıla kadar zenginleşti, ardından düşüşe geçti, hem Cava hem de Güney Hindistan Çola Krallığı ile olan savaşlar nedeniyle zayıfladı. Hindu-Budist racaların gücü de İslam tarafından baltalanıyordu. Aynı zamanda,
Srivijaya imparatorluğunun düşüşü ve vasal devletlerin parçalanmasının iç kavgaları (12. - 13. yüzyıl)
Zaman zaman, Khmer krallığı, Siyam krallığı ve hatta Cholas krallığı, daha küçük Malay devletleri üzerinde kontrol sağlamaya çalıştı. Srivijaya'nın gücü, başkent ve onun vasalları arasındaki ilişki bozulduğu için 12. yüzyıldan itibaren azaldı. 11. yüzyılda, gücün merkezi, yakınında bulunan bir liman 'ya kaydı. Budist Mihracelerin gücü daha da zayıfladı. Aceh gibi erken Müslüman olan bölgeler Srivijaya'nın kontrolünden çıktı. 14. yüzyılda, Hindu Java merkezli Majapahit imparatorluğu yarımadaya sahip oldu.
Onlarca yıl süren Cava egemenliğinden sonra, Sumatra hükümdarları tarafından Malay-Srivijayan Mandala'nın eski prestijini ve servetini canlandırmak için son birkaç çaba sarf edildi. 'ne katılmasından sonra Palembang'ın yerli hükümdarı Demang Lebar Daun ile kutsal bir antlaşmaya girdiği söylendi. Yeni kurulan hükümdar daha sonra Seguntang tepesinden büyük ovasına indi ve burada yerel şef Demang Lebar Daun'un kızı Wan Sendari ile evlendi. hüküm sürdüğü söyleniyordu.
1324'te bir Srivijaya prensi, Sri Maharaja Sang Utama Parameswara Batara Sri Tribuwana (), 'nı (Temasek) kurdu. Geleneğe göre Sang Sapurba ile akrabaydı. 1401'de, son hükümdar Paduka Sri Maharaja , Majapahit veya Ayutthaya'dan gelen kuvvetler tarafından Temasek'ten kovuldu. Daha sonra kuzeye yöneldi ve 1402'de Malakka Sultanlığı'nı Malakka Sultanlığı, takımadalarda bir Malay siyasi varlığı olarak Srivijaya İmparatorluğu'nu başardı.
Müslüman devletlerin yükselişi
İslam, 13. yüzyılda Arap ve Hint tüccarlar aracılığıyla Malezya Takımadaları'na geldi ve Hinduizm ve Budizm çağına son verdi.
Malakka Sultanlığı
Kuruluş
Malay Yarımadası'nın batı kıyısındaki Malakka limanı, 'ten (şimdi Singapur) kaçan bir Srivijayan prensi Parameswara özellikle zulümden kaçmak için Temasek'e gitti. Orada, Siam kralı tarafından Temasek'in naibi olarak atanan Patanili Malay şefi Temagi'nin koruması altına girdi.
.
Parameswara yeni bir yerleşim yeri bulmak için kuzeye yöneldi. At , Parameswara ya yaptığı yeni krallığını siting kabul veya en . Muar'ın bulunduğu yerin uygun olmadığını anlayınca kuzeye doğru yolculuğuna devam etti. Malakka Sultanlığı olacak olanı kurduğu bildirildi. Zamanla bu, günümüz Malakka Kasabası'na dönüştü. Malakka Sultanlığı, genellikle yarımadadaki ilk bağımsız devlet olarak kabul edilir.
ilk resmi Çin ticaret elçisi Malakka'ya geldi. Daha sonra, Parameswara'ya başarılı ziyaretlerinde Zheng He ve diğer elçiler eşlik etti. Malakka'nın Ming ile ilişkileri, Malakka'ya Siam ve Majapahit'ten gelen saldırılara karşı koruma sağladı ve Malakka resmen Ming Çin'in koruyucusu olarak sunuldu. Bu, Malakka'nın Çin ile Hindistan, Orta Doğu, Afrika ve Avrupa arasındaki ticaret yolu üzerinde büyük bir ticaret yerleşimi haline gelmesini teşvik etti. Malakkan imparatorluğunun Siyam ve Majapahit'e düşmesini önlemek için, koruma için Çin'in Ming hanedanı ile bir ilişki kurdu. Bu ilişkinin kurulmasının ardından, Malakka antreposunun refahı, Amiral Zheng He ile birlikte seyahat eden ilk Çinli ziyaretçi Ma Huan tarafından kaydedildi. 15. yüzyılın başlarında Malakka'da Ming Hanedanı'nda Çin, yaptıkları hazine yolculukları için aktif olarak bir ticaret merkezi ve bir operasyon üssü geliştirmeye çalıştı.Malakka nispeten önemsiz bir bölgeydi, hem Ma Huan hem de 'e göre seferlerden önce bir devlet olarak bile nitelendirilmiyordu ve Siam'ın bir vasal bölgesiydi. 1405'te Ming mahkemesi, Amiral Zheng He'yi Malakka'nın Batı Dağı'nı süsleyen bir taş tabletin yanı sıra limanın statüsünü bir ülkeye yükselten bir imparatorluk emriyle gönderdi. Çinliler ayrıca askerleri için müstahkem bir kanton olarak bir hükûmet deposu (官廠) kurdular. Ma Huan, Siam'ın bundan sonra Malakka'yı işgal etmeye cesaret edemediğini bildirdi. 1411'deki Parameswara gibi Malakka hükümdarları, Çin imparatoruna şahsen haraç öderlerdi.
Çin gemilerinin artan varlığı, Srivijaya'nın vasallarını Palembang'ın pençesinden kurtulmaya teşvik etti. 13. yüzyılın sonlarında, Sukotay ve Ayutthaya'nın Tayland krallıkları, güneydoğu Sumatra üzerinde Hindu Majapahit imparatorluğu gibi yarımada üzerinde önemli bir etki elde etmişti.
İslam, Güneydoğu Asya'ya bir fetih dini olarak değil, bir ticaret dini olarak geldi. Arap tüccarlar ve misyonerler tarafından 11. yüzyılda tanıtılan din, Hint-Müslüman tüccarlarla birlikte Malezya Yarımadası'na hızla yayıldı. 1899'da yarımadanın kuzeydoğu eyaletinde keşfedilen Terengganu Taşı, Malay Arap alfabesiyle İslam hukukunun 1303 gibi erken bir tarihte burada kurulduğunu düşündüren bir yazıt taşıyor. Ancak İslam, en büyük desteğini Saltanatın devlet dini haline getirildiğinde aldı. 15. yüzyılda Malakka. Malakka imparatorluğunun en uzak köşelerine yayılan İslam, yavaş yavaş Malayların ulusal kimliğiyle ilişkilendirilmeye başlandı.
Çin'in Ming hanedanının imparatoru, ticareti genişletmek için gemi filoları gönderiyordu. Amiral Zheng He Malakka'yı aradı ve Malakka'nın meşru hükümdarı olarak konumunun tanınmasıyla Çin'e dönüşünde yanında Parameswara'yı getirdi. Düzenli haraç karşılığında, Çin imparatoru Melaka'ya sürekli bir Siyam saldırısı tehdidine karşı koruma teklif etti. Stratejik konumu nedeniyle Malakka, Zheng He'nin filosu için önemli bir durak noktasıydı. Çin'in katılımı nedeniyle Malakka, diğer önemli ve yerleşik limanlara önemli bir alternatif olarak büyümüştü. Bu dönemden önce ve bu dönemde Malay Yarımadası'na yerleşen Çinliler ve Hintler, bugünkü Baba-Nyonya ve topluluğunun atalarıdır. Bir teoriye göre, Parameswara, Paşai Prensesi ile evlendiğinde Müslüman oldu ve kendisine İskender Şah adını vererek modaya uygun Farsça "Şah" unvanını aldı. Çin kronikleri, 1414'te Malakka'nın ilk hükümdarının oğlunun, babasının öldüğünü bildirmek için için Ming imparatorunu ziyaret ettiğinden bahseder. Parameswara'nın oğlu daha sonra resmi olarak Çin İmparatoru tarafından Melaka'nın ikinci hükümdarı olarak tanındı ve Raja Sri Rama Vikrama, Temasek ve Malakka'nın Parameswara'sının . Malakka'yı 1414'ten 1424'e kadar yönetti. Hint Müslümanların ve daha az ölçüde Çin'den gelen Hui halkının etkisiyle İslam, 15. yüzyılda giderek yaygınlaştı.
Çin gemilerinin artan varlığı, Srivijaya'nın vasallarını Palembang'ın pençesinden kurtulmaya teşvik etti. 13. yüzyılın sonlarında, Sukotay ve Ayutthaya'nın Tayland krallıkları, güneydoğu Sumatra üzerinde Hindu Majapahit imparatorluğu gibi yarımada üzerinde önemli bir etki elde etmişti.
İslam, Güneydoğu Asya'ya bir fetih dini olarak değil, bir ticaret dini olarak geldi. Arap tüccarlar ve misyonerler tarafından 11. yüzyılda tanıtılan din, Hint-Müslüman tüccarlarla birlikte Malezya Yarımadası'na hızla yayıldı. 1899'da yarımadanın kuzeydoğu eyaletinde keşfedilen Terengganu Taşı, Malay Arap alfabesiyle İslam hukukunun 1303 gibi erken bir tarihte burada kurulduğunu düşündüren bir yazıt taşıyor. Ancak İslam, en büyük desteğini Saltanatın devlet dini haline getirildiğinde aldı. 15. yüzyılda Malakka. Malakka imparatorluğunun en uzak köşelerine yayılan İslam, yavaş yavaş Malayların ulusal kimliğiyle ilişkilendirilmeye başlandı.
Malakka'nın Yükselişi
Ayutthaya'ya haraç ödeyen bir ilk dönemden sonra, krallık hızla daha önce Srivijaya'nın elindeki yeri aldı, Çin ile bağımsız ilişkiler kurdu ve giderek daha önemli hale gelen Çin-Hindistan deniz ticaretini kontrol etmek için Boğazlara hakim konumundan yararlandı. Moğol fetihleri Çin ile batı arasındaki kara yolunu kapattığında. 1400 civarında, Palembang prensi , nihayet Malakka'da yeni bir krallık kurmadan önce, günümüz Singapur'unda 'e kaçarak krallığı üzerindeki Cava egemenliğini atmaya çalıştı. Malakka Boğazı'nda ideal bir konuma sahip olan ve Endonezya'nın baharat adalarına kolayca ulaşılabilen yeni devlet, Asya'nın her yerinden ticareti kendine çekmiştir. 1405 yılında, büyük Çinli Ming amirali Zheng He, Güneydoğu Asya ve Hint Okyanusu'ndaki keşiflerine başladı ve Malakka'yı filosu için ana karakol yaptı. Bu, Çin ile bir ticaret anlaşmasının güvence altına alınmasına ve aynı zamanda imparatorundan sürekli Siyam saldırıları tehdidine karşı korunmaya yardımcı oldu. Malakka şehri gerçekten kozmopolit hale geldi: mevsimsel rüzgarlar göz önüne alındığında, Çin, Japonya, Hindistan ve İran'dan gelen gemiler limanında en az bir yıl geçirebilirdi. İslam'ın Malakka'da yayılmasının, 'nın haleflerinin İslam'ı devlet dini haline getirdikleri ve Sultan unvanını aldıkları ve böylece Malakka Sultanlığı'nın ortaya çıkmasına neden olan 1425 ile 1445 yılları arasında gerçekleştiğine inanılıyor. İslam'ın benimsenmesi, Malakka'nın uçsuz bucaksız Müslüman ticaret dünyasına bağlanmasına yardımcı oldu ve 15. yüzyılın sonunda, Malay dünyasının çoğuna hakim olan bölgenin en büyük antreposuydu. Çin'deki İmparatorluk Sarayı ile bağlar daha fazla koruma için teşvik edilmiş olsa da, saltanat, mutlak hükümdar olarak padişah ile bağımsız ve merkezi bir yönetim haline geldi. Krallığın istikrarını sağlayan oldukça karmaşık bir yasal ve idari yapıyı denetledi. Devletin üst düzey yetkilileri arasında bendahara ya da başbakan, laksamanalar ya da orduya ve donanmaya komuta eden amiraller, temenggung ya da savunma ve adaletten sorumlu bakan ve syahbandar ya da liman başkanı yer alıyordu. Hükûmet 'da veya birbirini izleyen padişahlar altında sürekli gelişen Malakka'nın kodlanmış yasalarında resmîleştirildi. Malakka hukukunun temeli üç yönlüydü - Hindu-Budist gelenek, İslami gelenek ve uyarlama veya yerli gelenek. Aynı zamanda Malakka, günümüz Malezya, Endonezya ve Brunei boyunca İslami yayılma merkezi haline geldi. Devletin etkisi, Malay dilinin bölge genelinde ticaret dili olarak ortaya çıkmasına yansıdı.
Malakka, kuruluşundan birkaç yıl sonra resmen İslam'ı kabul etti. Parameswara Müslüman oldu ve Malakka Müslüman bir prensin altında olduğu için Malayların İslam'a dönüşümü 15. yüzyılda hızlandı. Malakka Sultanlığı'nın siyasi gücü, İslam'ın takımadalarda hızla yayılmasına yardımcı oldu. Malakka, bu süre zarfında bölgenin dört bir yanından ticareti çeken önemli bir ticaret merkeziydi. 16. yüzyılın başlarında, Malay yarımadasındaki Malakka Sultanlığı ve Sumatra'nın bazı kısımları, Cava'daki ve Malay takımadaları çevresindeki diğer krallıklar giderek İslam'a dönüşüyor, Malay arasında etkili din olmak ve bırakarak kadar günümüz Filipinler gibi ulaştı Bali izole bir karakol olarak Hinduizm bugün. 1400 civarında, Palembang prensi , nihayet Malakka'da yeni bir krallık kurmadan önce, günümüz Singapur'unda 'e kaçarak krallığı üzerindeki Cava egemenliğini atmaya çalıştı. Malakka Boğazı'nda ideal bir konuma sahip olan ve Endonezya'nın baharat adalarına kolayca ulaşılabilen yeni devlet, Asya'nın her yerinden ticareti kendine çekmiştir. 1405 yılında, büyük Çinli Ming amirali Zheng He, Güneydoğu Asya ve Hint Okyanusu'ndaki keşiflerine başladı ve Malakka'yı filosu için ana karakol yaptı. Bu, Çin ile bir ticaret anlaşmasının güvence altına alınmasına ve aynı zamanda imparatorundan sürekli Siyam saldırıları tehdidine karşı korunmaya yardımcı oldu. Malakka şehri gerçekten kozmopolit hale geldi: mevsimsel rüzgarlar göz önüne alındığında, Çin, Japonya, Hindistan ve İran'dan gelen gemiler limanında en az bir yıl geçirebilirdi. İslam'ın Malakka'da yayılmasının, 'nın haleflerinin İslam'ı devlet dini haline getirdikleri ve Sultan unvanını aldıkları ve böylece Malakka Sultanlığı'nın ortaya çıkmasına neden olan 1425 ile 1445 yılları arasında gerçekleştiğine inanılıyor. İslam'ın benimsenmesi, Malakka'nın uçsuz bucaksız Müslüman ticaret dünyasına bağlanmasına yardımcı oldu ve 15. yüzyılın sonunda, Malay dünyasının çoğuna hakim olan bölgenin en büyük antreposuydu. Çin'deki İmparatorluk Sarayı ile bağlar daha fazla koruma için teşvik edilmiş olsa da, saltanat, mutlak hükümdar olarak padişah ile bağımsız ve merkezi bir yönetim haline geldi. Krallığın istikrarını sağlayan oldukça karmaşık bir yasal ve idari yapıyı denetledi. Devletin üst düzey yetkilileri arasında bendahara ya da başbakan, laksamanalar ya da orduya ve donanmaya komuta eden amiraller, temenggung ya da savunma ve adaletten sorumlu bakan ve syahbandar ya da liman başkanı yer alıyordu. Hükûmet 'da veya birbirini izleyen padişahlar altında sürekli gelişen Malakka'nın kodlanmış yasalarında resmîleştirildi. Malakka hukukunun temeli üç yönlüydü - Hindu-Budist gelenek, İslami gelenek ve uyarlama veya yerli gelenek. Aynı zamanda Malakka, günümüz Malezya, Endonezya ve Brunei boyunca İslami yayılma merkezi haline geldi. Devletin etkisi, Malay dilinin bölge genelinde ticaret dili olarak ortaya çıkmasına yansıdı.
Malakka'nın saltanatı bir yüzyıldan biraz fazla sürdü, ancak bu süre zarfında Malay kültürünün yerleşik merkezi oldu. Gelecekteki Malay devletlerinin çoğu bu dönemden kaynaklanmıştır. Malakka, modern Malay kültürünün matrisini yaratan bir kültür merkezi haline geldi: yerli Malay ile ithal Hint, Çin ve İslami unsurların bir karışımı. Malakka'nın edebiyat, sanat, müzik, dans ve giyimdeki modaları ve kraliyet sarayının süslü unvanları, tüm etnik Malaylar için standart olarak görülmeye başlandı. Malakka sarayı, başlangıçta Sumatra'da gelişen ve kurulduğu sırada Malakka'ya getirilen Malay diline de büyük prestij kazandırdı. Zamanla Malayca tüm Malezya eyaletlerinin resmi dili haline geldi, ancak yerel diller birçok yerde varlığını sürdürdü. Malakka'nın düşmesinden sonra Brunei Sultanlığı İslam'ın ana merkezi haline geldi. 1400 civarında, Palembang prensi , nihayet Malakka'da yeni bir krallık kurmadan önce, günümüz Singapur'unda 'e kaçarak krallığı üzerindeki Cava egemenliğini atmaya çalıştı. Malakka Boğazı'nda ideal bir konuma sahip olan ve Endonezya'nın baharat adalarına kolayca ulaşılabilen yeni devlet, Asya'nın her yerinden ticareti kendine çekmiştir. 1405 yılında, büyük Çinli Ming amirali Zheng He, Güneydoğu Asya ve Hint Okyanusu'ndaki keşiflerine başladı ve Malakka'yı filosu için ana karakol yaptı. Bu, Çin ile bir ticaret anlaşmasının güvence altına alınmasına ve aynı zamanda imparatorundan sürekli Siyam saldırıları tehdidine karşı korunmaya yardımcı oldu. Malakka şehri gerçekten kozmopolit hale geldi: mevsimsel rüzgarlar göz önüne alındığında, Çin, Japonya, Hindistan ve İran'dan gelen gemiler limanında en az bir yıl geçirebilirdi. İslam'ın Malakka'da yayılmasının, 'nın haleflerinin İslam'ı devlet dini haline getirdikleri ve Sultan unvanını aldıkları ve böylece Malakka Sultanlığı'nın ortaya çıkmasına neden olan 1425 ile 1445 yılları arasında gerçekleştiğine inanılıyor. İslam'ın benimsenmesi, Malakka'nın uçsuz bucaksız Müslüman ticaret dünyasına bağlanmasına yardımcı oldu ve 15. yüzyılın sonunda, Malay dünyasının çoğuna hakim olan bölgenin en büyük antreposuydu. Çin'deki İmparatorluk Sarayı ile bağlar daha fazla koruma için teşvik edilmiş olsa da, saltanat, mutlak hükümdar olarak padişah ile bağımsız ve merkezi bir yönetim haline geldi. Krallığın istikrarını sağlayan oldukça karmaşık bir yasal ve idari yapıyı denetledi. Devletin üst düzey yetkilileri arasında bendahara ya da başbakan, laksamanalar ya da orduya ve donanmaya komuta eden amiraller, temenggung ya da savunma ve adaletten sorumlu bakan ve syahbandar ya da liman başkanı yer alıyordu. Hükûmet 'da veya birbirini izleyen padişahlar altında sürekli gelişen Malakka'nın kodlanmış yasalarında resmîleştirildi. Malakka hukukunun temeli üç yönlüydü - Hindu-Budist gelenek, İslami gelenek ve uyarlama veya yerli gelenek. Aynı zamanda Malakka, günümüz Malezya, Endonezya ve Brunei boyunca İslami yayılma merkezi haline geldi. Devletin etkisi, Malay dilinin bölge genelinde ticaret dili olarak ortaya çıkmasına yansıdı.
Malaya Yarımadası'nda 16-17. Yüzyıl Siyaseti
15. yüzyıldan itibaren Portekizliler Asya'ya doğru bir deniz yolu aramaya başladılar. 1511'de , Malakka'yı güneydoğu Asya'daki faaliyetler için bir üs olarak kullanmak amacıyla Malakka'yı ele geçiren Malaya'ya bir sefer düzenledi. Bu, şimdi Malezya'nın ne olduğuna dair ilk sömürge iddiasıydı.Malakka'nın son , yarımadanın güney ucuna kaçtı ve burada Johor Sultanlığı haline gelen bir devlet kurdu. Başka bir oğul kuzeyde Perak Sultanlığı'nı yarattı. 16. yüzyılın sonlarında, kuzey Malaya'nın kalay madenleri Avrupalı tüccarlar tarafından keşfedilmişti ve Perak, kalay ihracatından elde edilen gelirlerle zenginleşti. Malakka nüfusunu agresif bir şekilde Katolikliğe dönüştürmeye çalıştıkları için Portekiz etkisi güçlüydü. 1571'de İspanyollar Manila'yı ele geçirdi ve Filipinler'de bir koloni kurarak Brunei Sultanlığı'nın gücünü azalttı. Malakka dışında, Malaya ve kuzey Borneo'da Batı etkisi, Britanya'nın bölgeye ilgi duymaya başladığı 18. yüzyılın sonlarına kadar önemsizdi. İngilizler Çin'de satılacak mallar için bir kaynak aradılar ve 1786'da İngiliz Doğu Hindistan Şirketi, Malaya'nın kuzeybatı kıyısındaki Penang adasını (Pulau Pinang) Kedah sultanından satın aldı. Ada, kısa süre sonra, esas olarak Çinli bir nüfusa sahip büyük bir ticaret antreposu haline geldi. İngiliz temsilcisi Sir Stamford Raffles, 1819'da yarımadanın güney ucundaki Singapur adasını işgal etti ve 1824'te ticaret haklarını elde etti; Malakka Boğazı'nın güney ucundaki stratejik konumu ve güzel bir limanı, Singapur'u Britanya'nın yarımadadaki ekonomik ve siyasi hamlesinin merkezi haline getirdi. İngilizler, Çinli göçmenleri seyrek nüfuslu adaya çekti ve kısa süre sonra ağırlıklı olarak Çin limanı, bölgenin baskın şehri ve Güneydoğu Asya'daki Çin ekonomik faaliyeti için önemli bir üs haline geldi. O zamana kadar Avrupa'daki baskın endüstriyel kapitalist güç olan İngiltere, Malakka'yı 1824'te Hollandalılardan aldı ve daha sonra Malakka Boğazı'nın üç büyük limanını (Penang, Malakka ve Singapur) yönetti ve bunlar topluca Boğazlar Yerleşimleri olarak adlandırıldı. İngiliz Sömürge Ofisi 1867'de doğrudan kontrolü ele geçirdi.
Malakka'nın Portekiz'e düşmesinden sonra, güney Malay yarımadasındaki Johor Sultanlığı ve kuzey Sumatra'daki Açe Sultanlığı geride kalan güç boşluğunu doldurmak için harekete geçti. Üç güç, Malay yarımadasına ve çevresindeki adalara hakim olmak için mücadele etti. Bu arada, Malakka Boğazı'nın bir Doğu-Batı nakliye rotası olarak önemi artarken, Güneydoğu Asya adaları, sakinleri küresel ekonomiye daha fazla çekilen doğal kaynakların (metaller, baharatlar, vb.) kendileri için değerli kaynaklardı. Avrupa ile Güneydoğu Asya arasında çok daha kısa bir deniz yolu sağlayan Süveyş Kanalı'nın 1869'da açılmasıyla, Avrupa'nın teknolojik gelişiminin tüm etkisi bölgeyi sardı. Güçlü, kurnaz ve ilerici padişah Ebu Bekir tarafından yönetilen Johor dışında, kan davası içindeki Malay devletleri artan Avrupa ticari faaliyetinin siyasi sonuçları için pek hazırlıklı değildi. Diğer devlet idareleri genellikle zayıftı ve Çinlilerin sürekli göçü de dahil olmak üzere artan sorunlarıyla baş edemediler. 19. yüzyılın başlarında, anavatanlarında artan yoksulluk ve istikrarsızlık nedeniyle göç etmeye zorlanan Çinliler, yarımadanın batı kıyısındaki saltanatlara çok sayıda yerleşmeye başladılar ve burada yerel Malay hükümdarlarıyla kalay çıkarmak için işbirliği yaptılar. Çinliler kendilerini sıkı sıkıya bağlı topluluklar halinde örgütlediler ve rakip Malay şefleriyle ittifaklar kurdular ve Çinli hizipler minerallerin kontrolü için birbirleriyle savaştılar. Çinli yerleşimciler ayrıca daha sonra büyük şehirlere dönüşen Kuala Lumpur ve Ipoh gibi kasabalar kurdular. Çinliler ve Malaylar, iki toplum arasında sürekli olarak sürtüşme yaratan yetersiz bütünleşmiş bir sosyopolitik yapıya giderek daha fazla yerleştiler.
1607'de Açe Sultanlığı, Malezya Takımadaları'nın en güçlü ve en zengin devleti olarak yükseldi. İskender Muda'nın saltanatı altında, saltanatın kontrolü bir dizi Malay devletine genişletildi. Dikkate değer bir fetih oldu Perak, Yarımadası'nda bir kalay üreten devlet. Iskandar Muda'nın 1629'da Malakka'ya karşı feci kampanyasında, birleşik Portekiz ve Johor kuvvetleri, bir Portekiz hesabına göre müthiş filosunun tüm gemilerini ve 19.000 askerini yok etmeyi başardı. Ancak Aceh güçleri aynı yıl içinde Kedah'ı fethetmeyi başardığı ve vatandaşlarının çoğunu Aceh'e götürdüğü için yok edilmedi. Padişahın damadı Iskandar Thani, eski Pahang prensi daha sonra İskender Muda'nın halefi oldu. Boğazların kontrolü üzerindeki çatışma, Hollandalıların (Johor müttefiki) Malakka'nın kontrolünü ele geçirdiği 1641 yılına kadar devam etti. İngiliz yatırımcılar kısa süre sonra Malaya'nın potansiyel maden zenginliğine ilgi duydular, ancak siyasi huzursuzluk konusunda endişeliydiler. Sonuç olarak, 1870'lere gelindiğinde yerel İngiliz yetkililer, çeşitli Malaya saltanatlarının iç işlerine müdahale etmeye başladılar ve bir İngiliz sakinleri (danışmanlar) sistemi aracılığıyla siyasi nüfuz (bazen zorla veya güç tehdidiyle) kurdular. İlk müdahale kaba ve yetersizdi; Perak'ın ilk İngiliz sakini, iddialı eylemleri nedeniyle öfkelenen Malaylar tarafından öldürüldü. Yavaş yavaş, İngilizler tekniklerini geliştirdiler ve daha yetenekli temsilciler atadılar; Bunlar arasında dikkate değer olan, 1896'da başkenti Kuala Lumpur olan Perak, Selangor, Negeri Sembilan ve Pahang'dan oluşan bir Malay federasyonunun ilk mukim generali olan Sir Frank Swettenham'dı. 1909'a gelindiğinde İngilizler Siam'a (şimdi Tayland) kuzey Malay eyaletleri Kedah, Terengganu, Kelantan ve Perlis üzerinde egemenliği devretmesi için baskı yapmıştı; Johor 1914'te bir İngiliz vatandaşı kabul etmek zorunda kaldı. Ancak bu beş saltanat Malay federasyonunun dışında kaldı. İngiltere artık dokuz saltanat üzerinde resmi veya gayri resmi sömürge kontrolü elde etmişti, ancak din, gelenekler veya padişahların sembolik siyasi rolüne müdahale etmeyeceğine söz verdi. Çeşitli devletler ayrı kimliklerini korudular, ancak İngiliz Malaya'sını oluşturmak için giderek daha fazla entegre oldular.
17. yüzyılın başlarında, Hollanda Doğu Hindistan Şirketi (Vereenigde Oost-Indische Compagnie veya VOC) kuruldu. Bu süre zarfında Hollandalılar, İber Birliği nedeniyle Portekiz İmparatorluğu'nu emen İspanya ile savaş halindeydi. Hollandalılar takımadalar boyunca genişlediler, Johor ile bir ittifak kurdular ve bunu Portekizlileri 1641'de Malakka'dan çıkarmak için kullandılar. Hollandalılar tarafından desteklenen Johor, üzerinde gevşek bir hegemonya kurdu, ancak Perak, Johor'u kuzeyde Siyam'a karşı oynamayı ve bağımsızlığını korumayı başardı. Hollandalılar Malakka'daki yerel meselelere müdahale etmediler, ancak aynı zamanda ticaretin çoğunu Cava'daki kolonilerine yönlendirdiler. Asya ticaretinin kavşağı olarak Malakka'nın ünü 16. yüzyılın başlarında Avrupa'ya ulaşmıştı. Bir asırdır Doğu Asya'ya giden bir deniz yolu arayan Portekizliler, nihayet 1509'da Malakka'ya vararak Güneydoğu Asya'da yeni bir Avrupa faaliyeti çağını başlattılar. Kuzey Borneo da dahil olmak üzere Güneydoğu Asya'nın çoğu 19. yüzyıldan önce çok az Batı etkisi yaşamış olsa da, Malaya kesintiye uğrayan ilk bölgelerden biriydi. 1511'de Afonso de Albuquerque liderliğindeki bir Portekiz filosu Malakka'yı ele geçirdi. Malakka'nın az sayıda tüccarı, fatihlerin yüksek vergilerine ve İslam'a karşı hoşgörüsüzlüğüne katlanmayı seçtiğinden, şehir sonunda Portekiz kontrolü altında kaldı. Kuzey Sumatra'daki Aceh (Acheh) saltanatı daha sonra Malakka'nın düşüşünün yarattığı siyasi boşluğa sıçradı ve 16. ve 17. yüzyılın başlarında Acehnese, çeşitli saltanatlara karşı savaşarak ve zaman zaman bazı veya çoğunu kontrol ederek yarımada işlerine derinden dahil oldu. onlara. Gerçekten de Malakka'daki yeterli personele sahip olmayan Portekiz otoritesi, Aceh saltanatı tarafından tekrarlanan saldırıları zar zor geri püskürtebildi. Bu arada, 1602'de Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'ni kuran Hollandalılar, Güneydoğu Asya'da baskın Avrupa gücü olarak ortaya çıktı. 1641'de Hollandalılar Malakka'yı ele geçirdiler ve ticaretini canlandırmaya çalışsalar da şehir eski ihtişamını asla geri kazanamadı.
Johor Sultanlığı
Johor Sultanlığı, Malakka Sultanı Mahmud Şah'ın oğlu, 1528'de Malakka tarafından kuruldu. Johor, Portekizliler 1511'de liman kenti Malakka'yı fethetmeden önce Malakkan Sultanlığı'nın bir parçasıydı. Saltanat, zirvesinde, günümüz Johor'unu, Klang ve Linggi nehirleri, Singapur, , Riau, , , , ve Sumatra'daki tarafından çeşitli bölgeleri kontrol etti. Portekizliler ve Johor, 16. yüzyılda sık sık çatışırdı, çatışma en belirgin şekilde 1587 Johor "Üçgen savaş" olarak adlandırılan bu savaşta Aceh, boğazlar üzerindeki kontrolünü sıkılaştırmak için hem Johor hem de Portekiz kuvvetlerine karşı birden fazla baskın düzenledi. Aceh'in yükselişi ve genişlemesi, Portekizlileri ve Johor'u dikkatlerini Aceh'e yönlendirmek için bir ateşkes imzalamaya teşvik etti. Ancak ateşkes kısa sürdü ve Aceh ciddi şekilde zayıfladığında, Johor ve Portekizliler yeniden birbirlerini gördüler. Sultan İskender Muda'nın hükümdarlığı sırasında Aceh, 1613'te ve 1615'te tekrar Johor'a saldırdı. Malakka dışında, Malaya ve kuzey Borneo'da Batı etkisi, Britanya'nın bölgeye ilgi duymaya başladığı 18. yüzyılın sonlarına kadar önemsizdi. İngilizler Çin'de satılacak mallar için bir kaynak aradılar ve 1786'da İngiliz Doğu Hindistan Şirketi, Malaya'nın kuzeybatı kıyısındaki Penang adasını (Pulau Pinang) Kedah sultanından satın aldı. Ada, kısa süre sonra, esas olarak Çinli bir nüfusa sahip büyük bir ticaret antreposu haline geldi. İngiliz temsilcisi Sir Stamford Raffles, 1819'da yarımadanın güney ucundaki Singapur adasını işgal etti ve 1824'te ticaret haklarını elde etti; Malakka Boğazı'nın güney ucundaki stratejik konumu ve güzel bir limanı, Singapur'u Britanya'nın yarımadadaki ekonomik ve siyasi hamlesinin merkezi haline getirdi. İngilizler, Çinli göçmenleri seyrek nüfuslu adaya çekti ve kısa süre sonra ağırlıklı olarak Çin limanı, bölgenin baskın şehri ve Güneydoğu Asya'daki Çin ekonomik faaliyeti için önemli bir üs haline geldi. O zamana kadar Avrupa'daki baskın endüstriyel kapitalist güç olan İngiltere, Malakka'yı 1824'te Hollandalılardan aldı ve daha sonra Malakka Boğazı'nın üç büyük limanını (Penang, Malakka ve Singapur) yönetti ve bunlar topluca Boğazlar Yerleşimleri olarak adlandırıldı. İngiliz Sömürge Ofisi 1867'de doğrudan kontrolü ele geçirdi.
17. yüzyılın başlarında, Hollandalılar Güneydoğu Asya'ya ulaştı. O sırada Hollandalılar Portekizlilerle savaş halindeydiler ve Johor'la ittifak kurdular. tarafından Dutch Estates General adına ve Johorlu Raja Bongsu (Raja Seberang) tarafından Mayıs ve Eylül 1606'da iki anlaşma imzalandı. Kombine Johor-Hollanda kuvvetleri sonuçta 1606'da Malakka'yı Sonunda 1641'de Bendahara Skudai başkanlığındaki Hollandalılar ve Johor 'nda Portekizlileri yendi. Hollandalılar Malakka'nın kontrolünü ele geçirdiler ve Johor ile bölge aramamayı veya savaş açmamayı kabul ettiler. Malakka'daki kale teslim olduğunda, kasabanın nüfusu zaten kıtlık ve hastalıktan büyük ölçüde kırılmıştı. Avrupa ile Güneydoğu Asya arasında çok daha kısa bir deniz yolu sağlayan Süveyş Kanalı'nın 1869'da açılmasıyla, Avrupa'nın teknolojik gelişiminin tüm etkisi bölgeyi sardı. Güçlü, kurnaz ve ilerici padişah Ebu Bekir tarafından yönetilen Johor dışında, kan davası içindeki Malay devletleri artan Avrupa ticari faaliyetinin siyasi sonuçları için pek hazırlıklı değildi. Diğer devlet idareleri genellikle zayıftı ve Çinlilerin sürekli göçü de dahil olmak üzere artan sorunlarıyla baş edemediler. 19. yüzyılın başlarında, anavatanlarında artan yoksulluk ve istikrarsızlık nedeniyle göç etmeye zorlanan Çinliler, yarımadanın batı kıyısındaki saltanatlara çok sayıda yerleşmeye başladılar ve burada yerel Malay hükümdarlarıyla kalay çıkarmak için işbirliği yaptılar. Çinliler kendilerini sıkı sıkıya bağlı topluluklar halinde örgütlediler ve rakip Malay şefleriyle ittifaklar kurdular ve Çinli hizipler minerallerin kontrolü için birbirleriyle savaştılar. Çinli yerleşimciler ayrıca daha sonra büyük şehirlere dönüşen Kuala Lumpur ve Ipoh gibi kasabalar kurdular. Çinliler ve Malaylar, iki toplum arasında sürekli olarak sürtüşme yaratan yetersiz bütünleşmiş bir sosyopolitik yapıya giderek daha fazla yerleştiler.
Portekizli Malakka'nın 1641'de düşmesi ve Hollandalıların artan gücü nedeniyle Aceh'in gerilemesi ile Johor, Sultan III.). Üçgen savaş sırasında Jambi, Sumatra'da bölgesel bir ekonomik ve siyasi güç olarak da ortaya çıktı. Başlangıçta Johor ve Jambi arasında vadedilen bir evlilik yoluyla bir ittifak girişimi vardı. Ancak ittifak bozuldu ve Johor ile Sumatra devleti arasında 1666'da başlayan 13 yıllık bir savaş başladı. Batu Sawar'ın 1673'te görevden alınmasından sonra, Johor'un başkenti Jambi'nin saldırı tehdidinden kaçınmak için sık sık taşındı. Sultan Pahang'a kaçtı ve dört yıl sonra öldü. Halefi Sultan İbrahim (1677-1685), daha sonra Jambi'yi yenmek için mücadelede 'in yardımını yaptı. Johor sonunda 1679'da galip gelecekti, ancak Bugiler geldikleri yere Makassar'a dönmeyi reddettiği için zayıf bir pozisyonda sona erdi. Bunun üzerine Sumatra'nın Minangkabaular'ı da etkilerini göstermeye başladı. İngiliz yatırımcılar kısa süre sonra Malaya'nın potansiyel maden zenginliğine ilgi duydular, ancak siyasi huzursuzluk konusunda endişeliydiler. Sonuç olarak, 1870'lere gelindiğinde yerel İngiliz yetkililer, çeşitli Malaya saltanatlarının iç işlerine müdahale etmeye başladılar ve bir İngiliz sakinleri (danışmanlar) sistemi aracılığıyla siyasi nüfuz (bazen zorla veya güç tehdidiyle) kurdular. İlk müdahale kaba ve yetersizdi; Perak'ın ilk İngiliz sakini, iddialı eylemleri nedeniyle öfkelenen Malaylar tarafından öldürüldü. Yavaş yavaş, İngilizler tekniklerini geliştirdiler ve daha yetenekli temsilciler atadılar; Bunlar arasında dikkate değer olan, 1896'da başkenti Kuala Lumpur olan Perak, Selangor, Negeri Sembilan ve Pahang'dan oluşan bir Malay federasyonunun ilk mukim generali olan Sir Frank Swettenham'dı. 1909'a gelindiğinde İngilizler Siam'a (şimdi Tayland) kuzey Malay eyaletleri Kedah, Terengganu, Kelantan ve Perlis üzerinde egemenliği devretmesi için baskı yapmıştı; Johor 1914'te bir İngiliz vatandaşı kabul etmek zorunda kaldı. Ancak bu beş saltanat Malay federasyonunun dışında kaldı. İngiltere artık dokuz saltanat üzerinde resmi veya gayri resmi sömürge kontrolü elde etmişti, ancak din, gelenekler veya padişahların sembolik siyasi rolüne müdahale etmeyeceğine söz verdi. Çeşitli devletler ayrı kimliklerini korudular, ancak İngiliz Malaya'sını oluşturmak için giderek daha fazla entegre oldular.
1690'larda, yirmi yıl önce Jambi'yi yenmede önemli bir rol oynayan Bugis, Johor üzerinde büyük bir etkiye sahipti. Hem Bugiler hem de Minangkabau, Sultan II. Mahmud'un 1699'daki ölümünün onlara Johor'da güç kullanma şansı verdiğini anladılar. Minangkabau, Sultan II. Mahmud'un ölümünden sonraki oğlu olduğunu iddia eden bir Minangkabau prensi Raja Kecil'i tanıttı. Raja Kecil daha sonra Bugis'in bilgisi olmadan kendisini Johor'un yeni Sultanı (Sultan Abdul Jalil Rahmat Shah) olarak yerleştirdi. Raja kecil katılımına, Raja Sulaiman memnun kalmadınız sordu ait 'te tahtını geri almak için onun arayışı içinde ona yardım etmek için. 1722'de Raja Kecil, Bugis'in yardımıyla Raja Süleyman'ın destekçileri tarafından tahttan indirildi. Raja Süleyman Johore'un yeni Sultanı oldu, ancak zayıf bir hükümdardı ve Bugis'in kuklası oldu. İngiliz yatırımcılar kısa süre sonra Malaya'nın potansiyel maden zenginliğine ilgi duydular, ancak siyasi huzursuzluk konusunda endişeliydiler. Sonuç olarak, 1870'lere gelindiğinde yerel İngiliz yetkililer, çeşitli Malaya saltanatlarının iç işlerine müdahale etmeye başladılar ve bir İngiliz sakinleri (danışmanlar) sistemi aracılığıyla siyasi nüfuz (bazen zorla veya güç tehdidiyle) kurdular. İlk müdahale kaba ve yetersizdi; Perak'ın ilk İngiliz sakini, iddialı eylemleri nedeniyle öfkelenen Malaylar tarafından öldürüldü. Yavaş yavaş, İngilizler tekniklerini geliştirdiler ve daha yetenekli temsilciler atadılar; Bunlar arasında dikkate değer olan, 1896'da başkenti Kuala Lumpur olan Perak, Selangor, Negeri Sembilan ve Pahang'dan oluşan bir Malay federasyonunun ilk mukim generali olan Sir Frank Swettenham'dı. 1909'a gelindiğinde İngilizler Siam'a (şimdi Tayland) kuzey Malay eyaletleri Kedah, Terengganu, Kelantan ve Perlis üzerinde egemenliği devretmesi için baskı yapmıştı; Johor 1914'te bir İngiliz vatandaşı kabul etmek zorunda kaldı. Ancak bu beş saltanat Malay federasyonunun dışında kaldı. İngiltere artık dokuz saltanat üzerinde resmi veya gayri resmi sömürge kontrolü elde etmişti, ancak din, gelenekler veya padişahların sembolik siyasi rolüne müdahale etmeyeceğine söz verdi. Çeşitli devletler ayrı kimliklerini korudular, ancak İngiliz Malaya'sını oluşturmak için giderek daha fazla entegre oldular.
Perak Sultanlığı
Salasilah Raja-Raja Perak'a (Perak Kraliyet Soykütüğü) dayanan Perak Sultanlığı, 16. yüzyılın başlarında, Malakka'nın 8. en büyük oğlu tarafından Perak Nehri kıyısında kuruldu. 1511'de Portekizliler tarafından sağ kurtulduktan ve Sumatra adasındaki bir süre sessizce yaşadıktan sonra Perak'ın ilk padişahı I. Muzaffer Şah olarak tahta çıktı. Perak ve Klang arasında yerel bir lider ve tüccar olan Tun Saban'ın çabalarıyla padişah oldu. Tun Saban, Sumatra'daki 'dan bölgeye ilk geldiğinde Perak'ta padişah yoktu. Bölge sakinlerinin çoğu Malakka, Selangor ve Sumatra'dan tüccarlardı. Perak, geleneksel bölge, kuzeybatı Batı Malezya (Malaya), kuzeyde Tayland sınırında ve batıda Malakka Boğazı'na cephe. Alanı, Batı Malezya'nın batı kıyısı ovalarının büyük bir bölümünü içerir ve doğuda Keledang Sıradağları ile batıda Bintang Sıradağları arasında kuzeyden güneye akan Perak Nehri üzerinde merkezler; bu dağ sıralarının her ikisi de batı kıyısı ovalarının doğusunda yer alır. Perak adı "teneke" anlamına gelir.
Perak'ın yönetimi, saltanat kurulduktan sonra daha organize hale geldi. Demokratik Malakka'da hükûmet feodal sisteme dayanıyordu.
17. yüzyılın başlarında, Açe Sultanlığı Malay Yarımadası'nın çoğu bölümünü sürekli tacize maruz bıraktı. Perak, Acehnese Sultanlığı'nın otoritesi altına girmiş olsa da, komşusu Kedah ve kuzeydeki birçok Malay saltanatının aksine, 1612'den itibaren iki yüz yıldan fazla bir süre boyunca Siyam kontrolünden tamamen bağımsız kaldı Malay Yarımadası'nın bir parçası olan ve Siam'a bağlı devletler haline geldi. Özellikle kalay birikintileri nedeniyle bölge birçok yabancı ve yerli akınlara maruz kaldı. Malakka 1511'de Portekizlilerin eline geçti ve o zaman Perak bağımsız bir devlet olarak ortaya çıkmaya başladı. Bölge, özellikle Perak'ın dört padişahını ve 1575-1675 yılları arasında binlerce tebaasını ele geçirmeyi başaran ve fiilen Perak'ın derebeyleri olan Acehnese tarafından taciz edildi. Hollanda'nın kalay ihracatını kontrol etme girişimleri, Perak sultanı ile 1765 anlaşmasıyla sonuçlandı, ancak devlete yönelik en ciddi tehdit aslında güneydeki Bugis komşularından geliyordu. 1818 tarihli bir ticaret anlaşmasıyla başlayan İngiliz nüfuzu, 1826'da Dindings kıyı şeridi ve Pangkor Adası açıklarında korsanların bastırılması için üs olarak onlara devredildiğinde genişletildi. Pangkor Nişanı'nda (1874), şefler bir İngiliz vatandaşı kabul etti ve Perak 1896'da Federe Malay Devletleri'nden biri oldu. Dindings ve Pangkor, 1935'te II. Dünya Savaşı'ndan sonra Malaya Federasyonu'na katılan Perak'a iade edildi.
Malakkan soyundan Perak'ın son ve 9. padişahı Sultan Sallehuddin Riayat Şah 1635'te varissiz vefat edince Perak'ta bir belirsizlik durumu hakim oldu. Bu, devleti kasıp kavuran ve birçok kraliyet ailesi üyesini öldüren ölümcül bir kolera salgınıyla daha da kötüleşti. Perak reislerinin, akrabası Raja Sulong'u yeni Perak Sultanı II. Muzaffer Şah olması için gönderen Bölgede, özellikle Kinta Vadisi'nde kalay madenciliği devam etmektedir. Bölgenin çoğu ormanda kalıyor ve Keledang ve Bintang sıradağları yolsuz ve seyrek yerleşimli; bununla birlikte, bu sıraların eteklerinde Malaya Demiryolu tarafından desteklenen iyi bir yol ağı vardır. Kuzey-orta Perak'taki Chenderoh Gölü, Kinta Vadisi'ne güç sağlayan Perak Nehri üzerindeki bir hidroelektrik barajının yeridir. Kauçuk üretimi, çeltik (pirinç) tarımı, hindistancevizi tarlaları ve balıkçılık da önemlidir. Tütün, çeltik alanlarında sezon dışı nakit mahsul olarak yetiştirilmektedir. Demir çıkarılıyor ve bölgede kömür yatakları var.
Hollandalıların gelişi
Aceh'in Perak üzerindeki etkisi, 17. yüzyılın ortalarında Hollanda Doğu Hindistan Şirketi (VOC) geldiğinde azalmaya başladı. Perak, kuzey komşularının yaptığı gibi VOC ile bir sözleşme yapmayı reddettiğinde, Perak Nehri'nin ablukası kalay ticaretini durdurdu ve Aceh'in tüccarları arasında acılara neden oldu. 1650'de Aceh Sultanı , Perak'a, kalay ticaretinin yalnızca Aceh'in tüccarlarıyla yapılması şartıyla VOC ile bir anlaşma imzalamasını emretti. Ertesi yıl, 1651, VOC, Perak'ta bir mağaza kurarak kalay ticareti üzerinde bir tekel sağladı.> Aceh ve VOC arasında Perak'ın kalay ticareti üzerine uzun süren rekabetin ardından, 15 Aralık 1653'te iki taraf Perak ile birlikte Hollanda'ya eyalette bulunan madenlerden çıkarılan kalay üzerinde münhasır haklar veren bir anlaşma imzaladı.
Cohar'un yeni krallığı, hem Portekizlilerin hem de Açe'nin kendi payına düşen saldırılarla karşı karşıya kaldı ve 16. yüzyılın sonlarına doğru Hollandalıların gelişine kadar, konumunu sağlamlaştırmayı başaramadı.
Düşmanlarına karşı kendini korumak isteyen padişah, Hollandalılarla ittifak kurdu. 1602'de, Asya'daki tüm Hollanda ticaret işletmeleri, baharat ticaretinin tekelini elde etmek için Malakka'nın kontrolünü ele geçirme ihtiyacını kabul eden Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'ni (VOC) oluşturmak için birleşti. 1640 yılında Hollandalılar, Cohar Sultanı'nın yardımıyla Malakka'ya saldırdı ve bir yıl süren kuşatmanın ardından Portekizliler'i yerinden etmeyi başardı. Desteğine karşılık Cohar'a ticaret ayrıcalıkları verildi ve 17. yüzyılın sonunda güçlü bir krallık haline geldi. Gücünün zirvesinde, güney Malezya Yarımadası'nı ve doğu Sumatra'nın bir bölümünü kontrol etti.
[[Dosya:Dutch_Fort_Pulau_Pangkor_2007_020_pano.jpg|sağ|küçükresim|Hollanda Doğu Hindistan Şirketi
tarafından bir kalay cevheri deposu olarak inşa edilen Pangkor Adası'ndaki 1670 Hollanda Kalesi>
1670 yılında Pangkor Adası'nda Perak'ta çıkarılan kalay cevherini depolamak için bir depo olarak bir inşa edildi.> ancak yerel yerliler tarafından 1690'da başka saldırılarda yok edildi. Hollandalı takviye ile geri döndüğünde daha sonra onarıldı. 1747'de, Yukarı Perak bölgesinde iktidarı elinde tutan Sultan III. ve Hollandalıların Perak Nehri ağzında yeni bir depo kalesi inşa etmesine izin verdi.Hollandalılar devraldığında, Malakka'nın çoğu 1640-41 kuşatması nedeniyle harabeye döndü. Onların yönetimi sırasında, Hollandalılar şehri yeniden inşa ettiler ve bu yapıların çoğu şehri ve bu yapıların çoğu bu güne kadar hayatta kaldı. Öne çıkan binalar arasında Güneydoğu Asya'daki en eski Hollanda binası olan Stadthuys yer alıyor.
Yine de, Hollanda yönetimindeki sonraki 180 yıl boyunca, yeni sömürge yöneticileri ana üslerini şu anda Endonezya'da Cakarta olan 'da geliştirmeye odaklandıkça Malakka'nın refahı azaldı.
Pahang Sultanlığı
merkezli Eski Pahang Sultanlığı, 15. yüzyılda kuruldu. Etkisinin zirvesinde, Saltanat Güneydoğu Asya tarihinde önemli bir güçtü ve ve Johor Sultanlığı sınırındaki tüm Pahang havzasını kontrol etti. Saltanatın kökenleri Malakkan Sultanlığı'na bir vasal olarak gelir. Malakkan öncesi son hükümdarı 'nın torunu olan bir Malakkan prensi olan Şah'dı. Yıllar geçtikçe, Pahang Malakkan kontrolünden bağımsız hale geldi ve bir noktada kendisini Malakka'ya kadar. 1528'de, son Malakkan Sultanı öldüğünde, Pahang, Portekizlileri Malay Yarımadası'ndan kovmak için Johor'da kurulan 'da ve 1551'de 'nda iki girişimde bulunuldu. Ancak, üstün Portekiz silahları ve gemileri karşısında, Pahang ve Johor kuvvetleri her iki durumda da geri çekilmek zorunda kaldılar. Pahang, bölge, doğu Batı Malezya (Malaya). Doğu kıyı şeridi Güney Çin Denizi boyunca uzanır. Pahang, batıda Main Range ve kuzeyde doğu yaylaları tarafından çevrelenen geniş Pahang Nehri havzasını kaplar. Cha Ju Kua (c. 1225) tarafından yazılan bir Çin vakayinamesi, Pahang bölgesinden Sumatra Śrivijaya krallığına tabi olduğundan bahseder. 15. yüzyıldan sonra Malakka krallığının bir parçasıydı ve daha sonra güneyde Johore'un kontrolü altına girdi. Johore temsilcileri sonunda 1887'de İngiliz koruması alan bağımsız bir saltanat kurdular. Pahang, 1895'te Federe Malay Devletleri'nden biri oldu ve II. Dünya Savaşı'ndan sonra Malaya Federasyonu'na katıldı.
Padişah (1560-1590) döneminde, Pahang Portekizlilerle kısa bir samimi ilişkiler dönemi yaşadı. Ancak 1607'de 'nin ziyaretinin ardından Pahang, Portekizlilerden kurtulmak için onlarla işbirliği yaptı. Hollandalılara yardım etmek için bir Johor-Pahang ittifakı kurma girişimi vardı. Ancak, Pahang Sultanı Abdul Ghafur arasında çıkan bir tartışma, Johor'un 1612'de Pahang'a savaş ilan etmesiyle sonuçlandı. Brunei Sultanı yardımıyla Pahang, sonunda 1613'te Johor'u yendi. 1615'te İskender Muda komutasındaki Acehnese, Pahang'ı işgal etti ve Sultan Abdul Ghafur'un oğlu Alauddin Riayat Shah'ı Pahang'ın içlerine çekilmeye zorladı. Yine de bazı yönetim yetkilerini kullanmaya devam etti. Sürgündeki saltanatı, Portekizli ve Johor Sultanı arasındaki bir anlaşmanın ardından Portekizlilerin desteğiyle 1615'te Pahang tahtına kurulmasından sonra resmen sona ermiş sayılır. Sultan Abdül Celil Şah sonunda 1617'deki Acehnese işgalinde görevden alındı, ancak Pahang tahtına geri yüklendi ve amcası 1623'te Bu olay, Pahang ve Johor tacının birleşmesine ve Johor İmparatorluğu'nun resmi olarak kurulmasına yol açtı. Bölgenin çoğu yoğun orman olmasına rağmen, merkezi ovaları çok sayıda nehirle kesişir ve sahil boyunca, Kuantan, Pahang'ın deltalarını ve nehir ağzı ovalarını içeren 20 mil (32 kilometre) genişliğinde bir alüvyon toprağı vardır., Rompin, Endau ve Mersing nehirleri. Bölgenin az yerleşik nüfusu Malaylar, Çinliler ve yarı göçebe Aborjinlerden oluşmaktadır. Malay çiftçiler ve balıkçılar nehirler ve kıyı boyunca yaşarlar. Çinliler batıdaki daha büyük kasabalara hükmediyor. Kuantan ve Pekan bölgedeki en büyük yerleşim yerleridir. Pahang bölgesi karayolu ile Kuala Lumpur ve Singapur'a bağlıdır ve merkezi bir konumda bulunan Gemas-Kelantan demiryolu, kuzeyde Kelantan bölgesinde sona eren Pahang bölgesinden geçer. Malay Yarımadası'nın en önemli doğu kıyısı limanı olan Kuantan, Tanjung Gelang'daki yeni liman tesisleriyle destekleniyor; nehir taşımacılığı, oldukça yerelleştirilmiş olsa da, yolsuz iç mekanlarda önemlidir. Kauçuk siteler Pahang Nehri, demiryolu ve ana yollar boyunca yer almaktadır. Pirinç, kıyı nehir deltalarında yaygın olarak yetiştirilmektedir. Diğer ürünler arasında hindistancevizi, tütün, güta-perka (sert bir lateks türevi), rattan ve kenevir bulunur. Büyük ölçekli kalkınma projeleri, yüzlerce kilometrekarelik orman ormanının palmiye ve kauçuk tarlaları için temizlenmesi ve birkaç yüz bin kişinin yeni köylere yerleştirilmesiyle sonuçlandı. Rompin'de büyük demir cevheri rezervleri vardır (madencilik 1970'te durdurulmuştur), Raub'da altın çıkarılmaktadır ve Malaya'nın en büyük derin damarlı kalay madenlerinden biri 1888'den beri faaliyet göstermektedir. Malezya'nın önemli petrol ve doğal gaz yatakları bulunmaktadır. Güney Çin Denizi'nde açık deniz. 1.677 mil kare (4.343 km kare) alana ve Malay Yarımadası'nın en yüksek dağı olan Tahan Dağı'nın (7.175 fit [2.187 m]) bulunduğu Taman Negara (milli park), Pahang'ın kuzeydoğu kesimindedir. Kerau Yaban Hayatı Koruma Alanı, bölgenin merkezinde yer almaktadır.
Selangor Sultanlığı
17. yüzyıl Johor- Jambi savaşı sırasında, Johor Sultanı Jambi'ye karşı savaşmak için Sulawesi'den Bugis paralı askerlerinin yardımını aldı. Johor 1679'da kazandıktan sonra, Bugiler kalmaya karar verdiler ve bölgedeki güçlerini ilan ettiler. Birçok Bugi, Selangor ve Klang nehirlerinin haliçleri gibi Selangor kıyıları boyunca göç etmeye ve yerleşmeye başladı. Bazı Minangkabau'lar da Selangor'a 17. yüzyılda, belki de daha önce yerleşmiş olabilir.Sumatra'dan Bugis ve Minangkabaus, Johor'un kontrolü için mücadele etti; , Selangor'u işgal etti, ancak 1742'de Bugiler tarafından sürüldü. Bir güç üssü kurmak için, liderliğindeki Bugis, 1766'da başkenti 'da olan mevcut kalıtsal 'nı Selangor, Bugis tarafından kurulan Malay Yarımadası'ndaki tek eyalet olarak benzersizdir. Selangor, Batı Malezya'nın (Malaya) batı bölgesi, Malakka Boğazı'ndaki bir kıyı alüvyon ovasının bir bölümünü işgal ediyor. 1974'te, Selangor'un Kuala Lumpur merkezli 94 mil karelik (243 kilometrekarelik) bir kısmı wilayapersekutuan (federal bölge) olarak belirlendi. Selangor'un tarihi ve ekonomik gelişimi, Malaylar ve göçmen Çinliler için ana yerleşim yolları olan Kelang ve Langat adlı iki nehirle yakından bağlantılıdır. Eski Malakka yönetimi altındaki orijinal Negeri Sembilan'dan (“Dokuz Eyalet”) biri olan Selangor, Celebes'te Makasar'dan Buginese tarafından yönetilen bağımsız bir devlet (18. yüzyıl) oldu. 19. yüzyılın sonlarında, çoğunlukla Singapur'dan Çinli kalay madencileri geldi ve orman kamplarında devam eden bir iç savaş, İngiliz müdahalesine yol açarak, himaye statüsü (1874) ve Federal Malay Devletleri'ne (1896) ve Federal Malay Devletleri'ne üyelikle sonuçlandı. Malaya (1948). Çinliler ve Hintler Malaylardan daha fazla olmasına rağmen, Selangor Malay milliyetçi siyasetinin ve buna bağlı toplumsal rekabetin odak noktası olmuştur. Kuala Lumpur ve Klang (hükümdarın konutu) arasında 1890'da inşa edilen 32 kilometrelik bir demiryolu, Singapur ve Pinang ile artan kauçuk ve teneke. Port Swettenham, şimdi Port Kelang, hacimli malları işlemek için Klang'ın (şimdi Kelang) altındaki deltada geniş bir kanalın yanında geliştirildi. Diğer önemli kasabalar Kuala Selangor, Kuala Kubu Baharu ve Kajang'dır. Bölgenin modern ekonomisi geniş tabanlıdır ve başlıca ürünler kalay, hindistancevizi ve kauçuktur. Geçimlik çeltik (pirinç), yayla vadilerinde ve bataklık bir kuzey kıyı şeridi olan Tanjung Karang'da yetiştirilir. Ananas, kahve, pirinç, çay, kakao ve palmiye ürünleri önemli ürünlerdir. Batu Arang'da kömür çıkarılıyor. Endüstriyel ve ticari gelişme, Kuala Lumpur-Petaling Jaya ve Port Kelang arasındaki bir sektörde yoğunlaşmıştır.
Brunei İmparatorluğu
İslam'a dönüşmeden önce Brunei, Poni olarak biliniyordu ve Majapahit İmparatorluğu'na bağlı bir devletti. 15. yüzyılda, ticaret yapmak ve İslam'ı yaymak için 'nın diğer bölgelerinden gelen Müslüman Hintler ve Arap tüccarlar tarafından getirilen Brunei Kralı İslam'ı seçtiğinde imparatorluk Müslüman bir devlet haline geldi. yönetimi sırasında, imparatorluk kuzeybatı Borneo'nun (bugünkü Brunei, Saravak ve Sabah) kıyı bölgelerini kontrol etti ve Filipinler'e 'da (bugünkü Manila), Sulu Takımadaları'na ulaştı. ve Mindanao adasının bazı kısımlarını içeriyordu. 16. yüzyılda Brunei imparatorluğunun etkisi Batı Kalimantan'daki deltasına kadar uzandı. Saravak, İngiliz maceracı James (daha sonra Sir James) Brooke'un Brunei sultanına (teorik olarak) saltanatın kontrolü altındaki birkaç Iban grubunun yerel isyanını bastırmasına yardım etmesiyle de yeni bir tarihsel döneme girdi. Brunei sultanı minnetle 1841'de Saravak Nehri havzasının Brooke raja'sını (vali) atadı. Brooke sadece yeni bir imparatorluk girişiminin açılışını yapmakla kalmadı, aynı zamanda dikkate değer bir İngiliz ailesinin birbirini takip eden nesiller tarafından yönetildiği bir yüzyılı da başlattı. Brooke Raj. Geleneksel Borneo hükümdarları, genellikle yardımsever otokratlar ve ihtiyatlı modernleştiriciler olarak Brookes, kendilerini Saravak halkının koruyucuları olarak gördü. James Brooke, 1868'de ölümünden önceki yıllarını, çevredeki bölgelerin kontrolünü pekiştirmek ve hükûmetini çeşitli zorluklara karşı savunmak için harcadı. Saravak, ikinci raja Charles Brooke (James Brooke'un yeğeni) döneminde İngiliz koruması altında bağımsız bir devlet statüsü kazandı. Bununla birlikte, Britanya ile ilişkiler, esas olarak, 19. yüzyılın sonlarında bir İngiliz himayesi haline gelen, azalan Brunei saltanatının pahasına toprakları birleştirmeye yönelik tutarlı bir Brooke politikası nedeniyle, genellikle gergindi. Saravak'ın bugünkü sınırlarına 1906'da ulaşıldı.
Bölgedeki diğer saltanatların Brunei Kraliyet Evi ile yakın ilişkileri vardı, bazı durumlarda etkili bir şekilde Brunei yönetici ailesinin hegemonyası altındaydı, örneğin Malay sultanları, Samarinda ve gibi. Liderleri olarak Brunei Sultanı. Günümüz Batı Kalimantan'daki Malay Sultanlığı ve özellikle Güney Filipinler'deki Sulu Sultanlığı, Brunei kraliyet hanedanıyla hanedan ilişkileri geliştirmişti. (günümüzde Portekizli haritacılar tarafından Cerava olarak bilinen ve Borneo adasındaki beş büyük limandan biri olan Kuching'i kapsayan), Brunei'nin etkisi altında olmasına rağmen, tam olarak kurulmadan önce 1641'de Tengah'ın ölümü üzerine Bruneian İmparatorluğu'na katıldı. Kuzeydoğu Borneo, şimdi Sabah olan bölge, İngiliz kontrolüne giren son bölgeydi. 1700'lerin başında Brunei, bölgenin çoğu üzerindeki iddialarını Sulu Takımadaları'ndan (şimdi Filipinler'in bir parçası) doğuya hükmeden Sulu sultanına devretti. Uzak kuzeydoğu hariç, gerçek Sulu gücü sınırlı kaldı. Brunei veya Sulu etkisine ara sıra yerel direnişin yanı sıra kapsamlı kıyı baskınları ve hükümranlığın karışıklığı, 18. yüzyıldan itibaren Batı'nın ilgisini çekti. 1860'lardaki kısa süreli Amerikan faaliyetine rağmen, İngiliz gücü en belirleyici oldu. 1846'da İngilizler, Brunei'den açık denizdeki Labuan adasını zaten satın almıştı. 1872'de İngiliz tüccar William Cowie, Sulu'dan kiralık olarak Sandakan'da bir doğu kıyısı yerleşimi kurduğunda, kuzeydoğu Borneo'da bir yer edindiler. 1881'e kadar bölgenin büyük bir kısmında haklar elde eden İngilizler, Sandakan merkezli ve 1941'e kadar İngiliz himayesini - Kuzey Borneo olarak - yöneten İngiliz Kuzey Borneo Şirketi'ni kurdu. Şirket, devleti hissedarlarının çıkarları doğrultusunda işletti ancak yüksek genel giderler ve kötü yönetim nedeniyle sadece orta derecede müreffehti; 60 yıllık yönetimi ise çağdaş Sabah'ın ekonomik, idari ve siyasi çerçevesini oluşturdu.
Bruneian imparatorluğu, batılı güçlerin gelişi sırasında gerilemeye başladı. İspanya, Brunei'nin Filipinler'deki topraklarını işgal etmek için Meksika'dan birkaç sefer gönderdi. Bunlar İslam ait Bruneian kolonisini ele Manila, halkını ve kuşattı Sulu. Sonunda İspanyollar, Visayan müttefikleri ve sırasında Brunei'nin kendisine saldırdı. İspanyollar daha sonra geri çekilirken işgal sadece geçiciydi. Ancak Brunei, Filipinler'de kaybettiği toprakları geri kazanamadı. Ancak yine de Borneo'da hakimiyetini sürdürdü. 19. yüzyılın başlarında Saravak, Brunei Sultanlığı'nın kontrolü altında gevşek bir şekilde yönetilen bir bölge haline gelmişti. Bruneian İmparatorluğu, yalnızca yarı bağımsız Malay liderleri tarafından tutulan Saravak'ın kıyı bölgeleri boyunca otoriteye sahipti. Bu arada Saravak'ın iç kısmı, topraklarını genişletmek için agresif bir şekilde savaşan , ve Kuzeydoğu Borneo, şimdi Sabah olan bölge, İngiliz kontrolüne giren son bölgeydi. 1700'lerin başında Brunei, bölgenin çoğu üzerindeki iddialarını Sulu Takımadaları'ndan (şimdi Filipinler'in bir parçası) doğuya hükmeden Sulu sultanına devretti. Uzak kuzeydoğu hariç, gerçek Sulu gücü sınırlı kaldı. Brunei veya Sulu etkisine ara sıra yerel direnişin yanı sıra kapsamlı kıyı baskınları ve hükümranlığın karışıklığı, 18. yüzyıldan itibaren Batı'nın ilgisini çekti. 1860'lardaki kısa süreli Amerikan faaliyetine rağmen, İngiliz gücü en belirleyici oldu. 1846'da İngilizler, Brunei'den açık denizdeki Labuan adasını zaten satın almıştı. 1872'de İngiliz tüccar William Cowie, Sulu'dan kiralık olarak Sandakan'da bir doğu kıyısı yerleşimi kurduğunda, kuzeydoğu Borneo'da bir yer edindiler. 1881'e kadar bölgenin büyük bir kısmında haklar elde eden İngilizler, Sandakan merkezli ve 1941'e kadar İngiliz himayesini - Kuzey Borneo olarak - yöneten İngiliz Kuzey Borneo Şirketi'ni kurdu. Şirket, devleti hissedarlarının çıkarları doğrultusunda işletti ancak yüksek genel giderler ve kötü yönetim nedeniyle sadece orta derecede müreffehti; 60 yıllık yönetimi ise çağdaş Sabah'ın ekonomik, idari ve siyasi çerçevesini oluşturdu.
Kuching bölgesinde antimon cevherinin keşfinin ardından, Pangeran Indera Mahkota (Brunei Sultanı'nın bir temsilcisi) 1824 ile 1830 yılları arasında bölgeyi geliştirmeye başladı. Antimon üretimi arttığında, Brunei Sultanlığı Saravak'tan daha yüksek vergiler talep etti; bu sivil huzursuzluk ve kaosa yol açtı. 1839'da Sultan (1827-1852), amcası Pengiran Muda Haşim'e düzeni yeniden kurmasını emretti. Bu sıralarda (daha sonra Saravak'ın ilk Beyaz Rajahı olacak) Saravak'a geldi ve Pengiran Muda Hashim bu konuda yardım istedi, ancak Brooke reddetti. Ancak, 1841'de Saravak'a yaptığı bir sonraki ziyareti sırasında başka bir isteği kabul etti. Pangeran Muda Hashim, 1841'de Saravak'ı Brooke'a teslim eden bir anlaşma imzaladı. 24 Eylül 1841'de Pengiran Muda Hashim, James Brooke'a vali unvanını verdi. Bu atama daha sonra 1842'de Brunei Sultanı tarafından onaylandı. Kuzeydoğu Borneo, şimdi Sabah olan bölge, İngiliz kontrolüne giren son bölgeydi. 1700'lerin başında Brunei, bölgenin çoğu üzerindeki iddialarını Sulu Takımadaları'ndan (şimdi Filipinler'in bir parçası) doğuya hükmeden Sulu sultanına devretti. Uzak kuzeydoğu hariç, gerçek Sulu gücü sınırlı kaldı. Brunei veya Sulu etkisine ara sıra yerel direnişin yanı sıra kapsamlı kıyı baskınları ve hükümranlığın karışıklığı, 18. yüzyıldan itibaren Batı'nın ilgisini çekti. 1860'lardaki kısa süreli Amerikan faaliyetine rağmen, İngiliz gücü en belirleyici oldu. 1846'da İngilizler, Brunei'den açık denizdeki Labuan adasını zaten satın almıştı. 1872'de İngiliz tüccar William Cowie, Sulu'dan kiralık olarak Sandakan'da bir doğu kıyısı yerleşimi kurduğunda, kuzeydoğu Borneo'da bir yer edindiler. 1881'e kadar bölgenin büyük bir kısmında haklar elde eden İngilizler, Sandakan merkezli ve 1941'e kadar İngiliz himayesini - Kuzey Borneo olarak - yöneten İngiliz Kuzey Borneo Şirketi'ni kurdu. Şirket, devleti hissedarlarının çıkarları doğrultusunda işletti ancak yüksek genel giderler ve kötü yönetim nedeniyle sadece orta derecede müreffehti; 60 yıllık yönetimi ise çağdaş Sabah'ın ekonomik, idari ve siyasi çerçevesini oluşturdu.
1843'te Pengiran Muda Hashim, Borneo'nun Sultanı oldu. Saravak'taki karışıklıklar başarıyla bastırıldıktan sonra, James Brooke verdiği sözlerin tutulduğundan emin olmak için Kuching'de Haşim ile bir araya geldi. Pengiran Muda Hashim sözünü yerine getirmeyi kabul etti. Kuching'in Brooke'a devredilmesi, bölgelerin James Brooke'a ve daha sonra 'ne daha fazla kesilmesinin başlangıcı oldu. Aynı yıl, Brooke Saravak'ın Rajah'ı oldu ve Saravak'ın Kuzeydoğu Borneo, şimdi Sabah olan bölge, İngiliz kontrolüne giren son bölgeydi. 1700'lerin başında Brunei, bölgenin çoğu üzerindeki iddialarını Sulu Takımadaları'ndan (şimdi Filipinler'in bir parçası) doğuya hükmeden Sulu sultanına devretti. Uzak kuzeydoğu hariç, gerçek Sulu gücü sınırlı kaldı. Brunei veya Sulu etkisine ara sıra yerel direnişin yanı sıra kapsamlı kıyı baskınları ve hükümranlığın karışıklığı, 18. yüzyıldan itibaren Batı'nın ilgisini çekti. 1860'lardaki kısa süreli Amerikan faaliyetine rağmen, İngiliz gücü en belirleyici oldu. 1846'da İngilizler, Brunei'den açık denizdeki Labuan adasını zaten satın almıştı. 1872'de İngiliz tüccar William Cowie, Sulu'dan kiralık olarak Sandakan'da bir doğu kıyısı yerleşimi kurduğunda, kuzeydoğu Borneo'da bir yer edindiler. 1881'e kadar bölgenin büyük bir kısmında haklar elde eden İngilizler, Sandakan merkezli ve 1941'e kadar İngiliz himayesini - Kuzey Borneo olarak - yöneten İngiliz Kuzey Borneo Şirketi'ni kurdu. Şirket, devleti hissedarlarının çıkarları doğrultusunda işletti ancak yüksek genel giderler ve kötü yönetim nedeniyle sadece orta derecede müreffehti; 60 yıllık yönetimi ise çağdaş Sabah'ın ekonomik, idari ve siyasi çerçevesini oluşturdu.
Avrupa kolonizasyonu ve hegemonya mücadeleleri
Eski Melaka kraliyet soyunun son Sultanının 1699'da öldürülmesinin ardından Johor'un kontrolünü ele geçirdiler. Bugis güçlerini Johor, Kedah, Perak ve Selangor eyaletlerinde genişletti.Minangkabau, merkezi Sumatra'dan Malaya'ya göç etti ve sonunda Negeri Sembilan'da kendi devletlerini kurdu. Johor'un düşüşü, Malay Yarımadası'nda, kısmen beş kuzey Malay eyaletini (Kedah, Kelantan, , Perlis ve Terengganu) vassalları yapan Ayutthaya Krallığı'nın Siyam kralları tarafından doldurulan bir güç boşluğu bıraktı.
Malaya'nın Avrupa için ekonomik önemi 18. yüzyılda hızla arttı. Malayan biberi de Avrupa'da yüksek bir üne sahipti, Kelantan ve Pahang ise altın madenlerine sahipti. Kalay ve ve ilgili hizmet endüstrilerinin büyümesi, yabancı yerleşimcilerin Malay dünyasına - başlangıçta Araplar ve Hintler, daha sonra Çinliler - ilk akışına yol açtı.
Malaya'ya Siyam Genişlemesi
Kedah
'nın 1767'de Düşüşünden sonra, Kuzey Malay Sultanlıkları geçici olarak Siyam egemenliğinden kurtuldu. 1786'da İngiliz tüccar , Siyam veya Burma'ya karşı askeri destek karşılığında Doğu Hindistan Şirketi adına Penang Adası'nı kiralamayı başardı. Ancak Siam, Kuzey Malay Sultanlığı üzerindeki kontrolü yeniden ele geçirdi ve Pattani'yi görevden aldı. Ancak Francis Light, Malay devletlerine Siam'a karşı askeri yardım sağlayamadı ve Kedah, Siyam egemenliği altına girdi. Siam Kralı II. Rama 'dan 'ya Kedah Sultanlığı'nı işgal etmesini emretti. uyarınca, sürgündeki Kedah Sultanı Abdullah Mukarram Şah tahtına geri getirilmedi. O ve silahlı destekçileri daha sonra on iki yıl (1830-1842) restorasyonu için Perang Musuh Bisik olarak bilinen bir dizi savaşta savaştı. 1786, Sir bir antlaşma imzalayarak Penang'ı şirket adına Kedah Sultanından satın aldı ve ticari ve deniz üssü olarak kurdu. Ayrıca burayı serbest ticaret limanı ilan etti ve Penang kısa sürede başarılı oldu. Avrupa'nın Napolyon Savaşları'ndan (1800–15) sonra İngiltere, Asya'da lider güç olarak ortaya çıktı. 1819'da, Sir Stamford Raffles, Light'ın Penang'daki çalışmasını, aynı zamanda gelişen bir ticaret limanı haline gelen Singapur'da hatırı sayılır bir başarıyla tekrarladı. 1824'te İngiltere ve Hollanda, Malezya Yarımadası'nın İngiltere'ye ve Endonezya Takımadalarının büyük bir kısmının Hollandalılar'a geçmesiyle Malay dünyasını bölen 'nı imzaladı. Böylece Malakka, Hollanda'ya giden Sumatra'da Bengkulu karşılığında İngilizlere geçti.
Ne zaman Siyam ordu işgal ve işgal Kedah 1821 ile 1842 arasında, yerel Arap ailelerin devletin bağımsızlığını yeniden kazanmak için Siyam ikna etmeye kurşun direnç çabalarına Sultan'ın çabalarını destekledi. 1842'de Sultan Mukarram Şah nihayet Siyam şartlarını kabul etmeyi kabul etti ve Kedah tahtına geri döndü. Ertesi yıl, Seyyid Hüseyin Jamal Al-Layl, Siyam tarafından Perlis'in ilk Raja'sı olarak kuruldu, Kedah Sultanı Perlis'in oluşumu için onay verdikten sonra, Siam Perlis'i doğrudan Bangkok'a bağlı ayrı bir prensliğe ayırdı.Malezya'ya yönelik ilk İngiliz politikası kesinlikle "bölge değil ticaret" idi ve aynı zamanda Hollandalılar gibi, ancak Portekizliler'in aksine İngilizler Hristiyanlığı yaymakla değil, serbest ticaret ve kârla ilgileniyorlardı. Doğrudan kontrollerini 1826'da kurulan Boğazlar Yerleşimleri ile sınırladılar. Malay Yarımadası Britanya'nın etki alanının bir parçası haline geldi, ancak büyük ölçüde kendi kendini yöneten ve bağımsız kaldı.
Kelantan
1760 civarında kökenli aristokrat bir savaş ağası olan Uzun Yunus, günümüz Kelantan topraklarını birleştirmeyi başardı ve 1795'te damadı Terengganu'lu Tengku Muhammed Sultan Mansur tarafından başarılı oldu. Tengku Muhammed'in Terengganu tarafından tahta çıkmasına Uzun Yunus'un oğulları karşı çıktı ve böylece Uzun Yunus'un en büyük oğlu Uzun Muhammed tarafından Terengganu'ya karşı bir savaş tetiklendi. Terengganu yanlısı hizip 1800'de yenildi ve Long Muhammad, Kelantan'ı Sultan I. Muhammed olarak yeni Sultan unvanıyla yönetti. Ancak 1826'daki Burney Antlaşması'nda antlaşma, Siyam'ın birkaç kuzey Malay eyaleti Kedah, Kelantan, Perlis, Terengganu gelecekteki — ve . Anlaşma ayrıca İngilizlerin Penang'a sahip olmalarını ve Siyam müdahalesi olmaksızın Kelantan ve Terengganu'da ticaret yapma haklarını garanti altına aldı. Ne yazık ki, beş Malay etnik devleti anlaşma müzakerelerinde temsil edilmedi. 1909'da anlaşmanın tarafları, Burney Antlaşması'nın yerini alan ve Patani hariç beş Malay devletinden dördünü Siyam'dan İngiliz kontrolüne aktaran Patani'nin 1909 Anglo-Siyam Antlaşması'na dahil edilmemesi ve Siyam egemenliğinde kalması, Patani'nin 1957'de Malaya Federasyonu'ndan çıkarılmasına neden oldu. Kalimantan, siyasi olarak Endonezya'nın bir parçası olan Borneo adasının güney dörtte üçü; adanın geri kalanı Malezya'nın Sabah ve Saravak eyaletleri ve aralarında küçük Brunei saltanatı arasında bölünmüştür. Ancak Endonezyalılar bu kelimeyi tüm ada için coğrafi bir terim olarak kullanıyorlar. Kalimantan adının kökeni belirsizdir. Saravak'ta Kelamantan terimi, kuzey Borneo'nun sago yiyen halklarını ifade eder. Endonezya Kalimantan beş bölgeye (propinsi veya il) ayrılmıştır: Orta Kalimantan (Kalimantan Tengah), Doğu Kalimantan (Kalimantan Timur), Kuzey Kalimantan (Kalimantan Utara), Güney Kalimantan (Kalimantan Selatan) ve Batı Kalimantan (Kalimantan Barat).
İngiliz etkisi
[[Dosya:FORT_CORNWALLIS_GEORGETOWN_PENANG_ISLAND_MALAYSIA_JAN_2012_(6963840293).jpg|sağ|küçükresim| Heykeli, Malay Takımadaları'nda İngiliz yönetiminin başlangıcını işaret ediyor.]]
İngiliz tüccarlar 17. yüzyıldan beri Malay sularında bulunuyorlardı. 19. yüzyılın ortalarından önce, bölgedeki İngiliz çıkarları ağırlıklı olarak ekonomikti ve toprak kontrolüne çok az ilgi duyuyordu. Zaten Hindistan'daki en güçlü Avrupa gücü olan İngilizler, yeni bölgeler için güneydoğu Asya'ya bakıyorlardı. İngiliz gemilerinde Çin ticaretinin büyümesi, Doğu Hindistan Şirketi'nin bölgedeki üs isteklerini artırdı. Bu amaçla çeşitli adalar kullanıldı, ancak ilk kalıcı edinim 1786'da Kedah Sultanlığı'ndan kiralanan Penang oldu. Bunu kısa süre sonra anakarada Penang'ın karşısında ( olarak da bilinir) bir bölge bloğunun kiralanması izledi. 1795 yılında, Napolyon Savaşları sırasında, İngilizler, Fransız işgali altındaki Hollanda'nın rızasıyla, bölgedeki olası Fransız işgalini önleme k için Hollandalı Melaka'yı işgal etti.
18. yüzyılda İngilizlerin gelişiyle Malezya'da işler çarpıcı biçimde değişti. İngiliz Doğu Hindistan Şirketi (EIC), Hindistan ve Çin ile deniz ticareti için yarı bir üsse ihtiyaç duyuyordu. İçinde
1786, Sir bir antlaşma imzalayarak Penang'ı şirket adına Kedah Sultanından satın aldı ve ticari ve deniz üssü olarak kurdu. Ayrıca burayı serbest ticaret limanı ilan etti ve Penang kısa sürede başarılı oldu. Avrupa'nın Napolyon Savaşları'ndan (1800–15) sonra İngiltere, Asya'da lider güç olarak ortaya çıktı. 1819'da, Sir Stamford Raffles, Light'ın Penang'daki çalışmasını, aynı zamanda gelişen bir ticaret limanı haline gelen Singapur'da hatırı sayılır bir başarıyla tekrarladı. 1824'te İngiltere ve Hollanda, Malezya Yarımadası'nın İngiltere'ye ve Endonezya Takımadalarının büyük bir kısmının Hollandalılar'a geçmesiyle Malay dünyasını bölen 'nı imzaladı. Böylece Malakka, Hollanda'ya giden Sumatra'da Bengkulu karşılığında İngilizlere geçti.
Malakka 1815'te Hollandalılara geri verildiğinde, İngiliz valisi Stamford Raffles alternatif bir üs aradı ve 1819'da Singapur'u Johor Sultanından aldı. Malakka için Hollandalılarla mübadelesi, İngilizleri yarımadadaki tek sömürge gücü olarak bıraktı. İngilizlerin toprakları serbest limanlar olarak kurulmuş, o zamanlar Hollanda ve Fransızların elindeki tekeli kırmaya ve onları büyük ticaret üsleri haline getirmeye çalışıyordu. Britanya'nın Malakka Boğazı'ndaki tüm ticareti kontrol etmesine izin verdiler. İngiliz nüfuzu, Malaya'nın Siyam yayılmacılığından duyduğu korkularla arttı ve Britanya'nın buna karşı yararlı bir karşı ağırlık oluşturduğu görüldü. 19. yüzyılda Malay Sultanları, İngilizlerle olan ilişkilerinin yararları ve Siyam ya da Birmanya akınlarından korkmaları nedeniyle İngiliz İmparatorluğu ile ittifak kurdular. 1786, Sir bir antlaşma imzalayarak Penang'ı şirket adına Kedah Sultanından satın aldı ve ticari ve deniz üssü olarak kurdu. Ayrıca burayı serbest ticaret limanı ilan etti ve Penang kısa sürede başarılı oldu. Avrupa'nın Napolyon Savaşları'ndan (1800–15) sonra İngiltere, Asya'da lider güç olarak ortaya çıktı. 1819'da, Sir Stamford Raffles, Light'ın Penang'daki çalışmasını, aynı zamanda gelişen bir ticaret limanı haline gelen Singapur'da hatırı sayılır bir başarıyla tekrarladı. 1824'te İngiltere ve Hollanda, Malezya Yarımadası'nın İngiltere'ye ve Endonezya Takımadalarının büyük bir kısmının Hollandalılar'a geçmesiyle Malay dünyasını bölen 'nı imzaladı. Böylece Malakka, Hollanda'ya giden Sumatra'da Bengkulu karşılığında İngilizlere geçti.
1824'te Malaya'daki İngiliz kontrolü (Malezya adından önce), Malay takımadalarını İngiltere ve Hollanda arasında bölen Hollandalılar Melaka'yı boşalttı ve Malaya'daki tüm ilgilerinden vazgeçerken, İngilizler Hollanda'nın Doğu Hint Adaları'nın geri kalanı üzerindeki egemenliğini tanıdı. 1826'da İngiliz kontrolündeki Penang, Malakka, Singapur ve Boğazlar Yerleşimlerinin taç kolonisi olarak kurdukları adası, ilk olarak Doğu Hindistan Şirketi'nin altında yönetildi ve 1867'ye kadar Londrada.Malezya'ya yönelik ilk İngiliz politikası kesinlikle "bölge değil ticaret" idi ve aynı zamanda Hollandalılar gibi, ancak Portekizliler'in aksine İngilizler Hristiyanlığı yaymakla değil, serbest ticaret ve kârla ilgileniyorlardı. Doğrudan kontrollerini 1826'da kurulan Boğazlar Yerleşimleri ile sınırladılar. Malay Yarımadası Britanya'nın etki alanının bir parçası haline geldi, ancak büyük ölçüde kendi kendini yöneten ve bağımsız kaldı.
Koloni Dönemi
Malaya'da İngiliz
Başlangıçta İngilizler, Malay devletleri arasındaki ilişkilere müdahale etmeme politikası izledi.Malay eyaletlerindeki kalay madenciliğinin Boğazlar Yerleşimlerindeki tüccarlar için ticari önemi, yarımadadaki aristokrasi arasında çatışmalara yol açtı. Bu devletlerin istikrarsızlaşması bölgedeki ticareti zedeleyerek İngilizlerin müdahaleye başlamasına neden oldu. Perak'ın kalay madenlerinin zenginliği, oradaki siyasi istikrarı İngiliz yatırımcılar için bir öncelik haline getirdi ve böylece Perak, bir İngiliz vatandaşının denetimini kabul eden ilk Malay devleti oldu.Kraliyet Donanması ve Raja Muda Abdullah arasındaki siyasi bir kavgada çalışan Çinli ve Malay çetelerinin neden olduğu sivil huzursuzluklara barışçıl bir çözüm getirmek için kullanıldı. , Malaya'daki İngiliz etkisinin genişlemesinin yolunu açtı. İngilizler, bazı Malay devletleriyle anlaşmalar görevlendirdi ve kısa süre sonra devletlerinin fiili hükümdarları oldular. Bu danışmanlar, Malay dini ve gelenekleri dışında her şeyde güç sahibiydiler. 1826 ve 1946 yılları arasında İngiliz Kraliyeti, Boğazlar Yerleşimleri ortak adı altında Penang, Malakka, Singapur, () ve çevresindeki adalardan oluşan coğrafi olarak ayrı bir bölge grubunu elinde tuttu. Ancak bölgedeki sömürge etkisi, Kedah Sultanı'nın Siam ve Burma'dan korunma karşılığında Penang'ı İngiliz Doğu Hindistan Şirketi'ne devretmesiyle 1786 gibi erken bir tarihte başladı. Diğer bölgeler kolonyal güç altına girdikçe, ticareti teşvik etmek için inşa edildiler. Bunun sonucunda bölgenin yakın ilişkisi, karışık etnik toplulukların ırksal ve kültürel bağlarında ve mimari tarzının ve simge yapılarının mirasında bugün hala görülebilir.
Johor, İngiliz ve Çinli yatırımcılara yasal koruma sağlayarak ve modernize ederek bağımsızlığını koruyan tek devletti. 20. yüzyılın başında, olarak bilinen Pahang, Selangor, Perak ve Negeri Sembilan eyaletlerinin İngiliz danışmanları vardı. 1909'da Siyam krallığı, halihazırda İngiliz danışmanları olan Kedah, Kelantan, Perlis ve Terengganu'yu İngilizlere bırakmak zorunda kaldı. ve Kraliçe Victoria, birbirlerini eşit olarak tanıyan kişisel tanıdıklardı. bir İngiliz danışmanı kabul etmesi 1914 yılına kadar değildi. Daha önce dört Tayland eyaleti ve Johor, olarak biliniyordu. En doğrudan İngiliz kontrolü altındaki devletler hızla gelişerek, dünyanın önce kalay, sonra kauçuğun en büyük tedarikçileri haline geldi.Britanya, çıkarlarını yarımada üzerinde yoğunlaştırmayı tercih ederek Borneo'yu 'na dahil etmedi. 18. yüzyılın sonlarında, Brunei düşüşteydi ve yerli halkların artan huzursuzluğu ve Sulu Sultanlığı'nın toprak iddialarıyla karşı karşıya kaldı. 1838'de, Doğu Hindistan Şirketi'nde bir kaşif ve eski bir subay olan (), servetini Doğu Hint Adaları'nda aramaya başladı. Yolda Singapur'dan geçti ve İngiliz vali tarafından Saravak'taki Kuching Valisi Rajah Muda Hashim'e bir mesaj iletmesi istendi. Brooke 1839'da Saravak'a geldi ve bölgeyi isyan halinde buldu ve yerli Dayaklar Brunei Sultanı'na karşı ayaklandı. Padişaha yardım etmek için askere alındı ve birlikte bir yıl içinde isyanı bastırdılar.
1910'a gelindiğinde, Malay topraklarındaki İngiliz egemenliği modeli kuruldu. Boğazlar Yerleşimleri, Londra'daki gözetiminde bir vali tarafından yönetilen bir Kraliyet kolonisiydi. Nüfuslarının yaklaşık %50'si Çinli-Malezyalı idi, ancak tüm sakinler, ırktan bağımsız olarak İngiliz tebaasıydı. İngiliz sakinlerini kabul eden ilk dört eyalet, Perak, Selangor, Negeri Sembilan ve Pahang, olarak adlandırıldı: teknik olarak bağımsız olmalarına rağmen, 1895'te bir Genel Yerleşik'in altına yerleştirildiler ve bu da onları isim dışında tamamen İngiliz kolonileri haline getirdi. Birleşik olmayan Malay Devletleri (Johore, Kedah, Kelantan, Perlis ve Terengganu), isteklerini uzun süre dinlemekten kaçamasalar da, biraz daha fazla bağımsızlığa sahiptiler. İngiltere'nin Malay işlerinde en yakın müttefiki olan Johor, Sultan'a kendi kabinesini atama hakkını veren yazılı bir anayasa ayrıcalığına sahipti, ancak genellikle önce İngilizlere danışmaya özen gösteriyordu. Ödül olarak, 1841'de padişah, Brooke'u üç 'nın ilki olan yaptı. İngiliz deniz gücü tarafından desteklenen Brooke, konumunu yerli halk üzerindeki egemenliğini pekiştirmek ve kıyıda ortalığı kasıp kavuran asi Malay korsanlarını savuşturmak için kullandı. Brooke'un yönetimi oldukça ilericiydi ve yerel halk için yasa ve düzenin yanı sıra refah sağlamaya çalıştı. 1857'de Çinli göçmenlerin bir isyanıyla karşı karşıya kalmasına ve bastırmasına rağmen, yavaş yavaş yerli toplulukların güvenini kazandı. Daralan Brunei Sultanlığı pahasına Saravak topraklarının genişletilmesinden sorumlu. Saltanatı sırasında Saravak, 1888'de Brooke ailesi iç yönetimin kontrolünü elinde tutan bir İngiliz himayesi oldu.
İngiliz Borneosu
19. yüzyılın sonlarında İngilizler, Hollanda yönetiminin hiçbir zaman kurulmadığı Borneo'nun kuzey kıyısının kontrolünü de ele geçirdi. Yarımada ve Borneo'daki gelişmeler genellikle 19. yüzyıla kadar ayrıydı. Bu bölgenin doğu kısmı (şimdi Sabah daha sonra 'nın bir vasalı olan Sulu Sultanının nominal kontrolü altındaydı. Gerisi Brunei Sultanlığı'nın topraklarıydı. 1841'de İngiliz maceraperest , Brunei Sultanı'nın bir isyanı bastırmasına yardım etti ve karşılığında raja unvanını ve Saravak Nehri Bölgesi'ni yönetme hakkını aldı. 1846'da unvanı kalıtsal olarak kabul edildi ve "Beyaz Rajahlar" Saravak'ı tanınan bağımsız bir devlet olarak yönetmeye başladı. Brookes, Saravak'ı Brunei pahasına genişletti. 19. yüzyılın ortalarında Sabah, Brunei'nin gevşek kontrolü altında kaldı (Sulu şefleri yerel düzeyde yetki kullanıyordu). İç anlaşmazlıklar yüzünden güçsüz düşen Brunei, bölgeyi önce 1865'te Brunei'deki Amerikan konsolosu Claude Lee Moses'a, ardından 1875'te Hong Kong'daki Avusturya konsolosu 'e ve son olarak da İngiliz 'e kiralamaya çalıştı. 1881'de İngiliz 'ni (BNBC) kurdu. 1888'de Sabah, Saravak ile birlikte İngiliz hükûmetinin koruması altına girdi. Ancak Beyaz Rajahlar gibi şirket de iç yönetimin kontrolünü elinde tutuyordu. Mat Salleh tarafından 1895'te şirketin yönetimine karşı başlatılan direniş hareketi 1905'e kadar (Mat Salleh'in ölümünden beş yıl sonra) yenilgiye uğratılamadı. Bunu takiben Sabah, sakin bir sömürge durgunluğu olarak kaldı.
1881'de , bir vali ve yasama organı atayarak topraklarının kontrolünü aldı. Londra'daki ofisten yönetildi. Statüsü bir İngiliz Himayesine benziyordu ve Saravak gibi Brunei pahasına genişledi. kadar, ve adlı yedi İngiliz kontrolündeki ada, Kraliyet kolonisi hükûmeti tarafından Filipin hükûmetine devredildi. Filipinler, Devlet Başkanı Diosdado Macapagal'ın altında, bölge şu anda feshedilmiş Sulu Sultanlığı'nın bir parçasıydı. 1888'de Brunei'den geriye kalanlar İngiliz himayesine girdi ve 1891'de başka bir İngiliz-Hollanda anlaşması, İngiliz ve Hollandalı Borneo arasındaki sınırı resmîleştirdi. Aynı zamanda, İngilizler Malay Yarımadasındaki devletlere müdahale etmeme politikalarını iyileştirmeye başladılar. Gelişen kalay endüstrisi, çok sayıda Çinli göçmeni Perak ve Selangor eyaletlerine çekmişti. Bu, Malaylarla etnik çatışmalara ve Çin suç çetelerinin neden olduğu sivil kargaşalara yol açtı. Çeşitli Malay saltanatlarında da iç çatışmalar şiddetlendi. İngilizler, başka bir büyük Avrupa gücünün, özellikle Almanya'nın, Malezya anakarasında bir tutunma noktası elde etmek için bu zayıflıklardan yararlanabileceğinden korkuyordu. Bu nedenle, 1874'te ile Perak'a ilk İngiliz Mukim atandı ve padişah Müslüman dini ve Malay geleneklerini ilgilendirenler dışındaki tüm konularda danışmayı kabul etti. Bununla birlikte, İngilizlerin adli ve mali işler üzerindeki kontrolünün artması, Perak Malayları arasında huzursuzluğa yol açtı ve 1875'te ilk Yerleşik 'ün öldürülmesine yol açtı.
Sömürge döneminde ırk ilişkileri
Sömürge öncesi dönemde ve İngiliz Malaya'sında resmi sömürge yönetiminin dayatılmasından sonraki ilk birkaç on yılda, 'Malay' bu terimlerin modern anlamında ırksal veya sabit bir kimlik değildi.
Bazı sömürgeci güçlerin aksine, İngilizler imparatorluklarını her zaman ekonomik bir endişe olarak gördüler ve sömürgelerinin Londra'daki hissedarlar için bir kâr getirmesi bekleniyordu. Sömürge kapitalist kalkınma fikirleri, büyük ölçüde sınırsız kâr hırsına ve diğer tüm çıkarların buna tabi kılınmasına dayanıyordu. Başlangıçta, İngiliz sömürgecileri Malay takımadalarının kalay ve altın madenlerinden etkilendi. Ancak İngiliz yetiştiriciler kısa süre sonra tropikal plantasyon bitkileri - tapyoka, , biber ve kahve ile deneyler yapmaya başladılar. Daha sonra, ihracat kazananı olarak hurma yağı kauçuğa katıldı. Bütün bu endüstriler büyük bir gerektiriyordu, bu nedenle İngilizler , Hindistan'daki daha uzun süredir kurulmuş olan İngiliz kolonisinden, çoğunlukla Güney Hindistan'dan Tamilce konuşanlardan oluşan insanları, sözleşmeli işçi olarak tarlalarda çalışmak üzere gönderdi. Kısa süre sonra Singapur, Penang ve Ipoh gibi kasabalar, 1857'de bir kalay madenciliği merkezi olarak kurulan Kuala Lumpur gibi çoğunluk Çinli idi. Malaya'nın ilk nüfus sayımının yapıldığı 1891'de, başlıca kalay madenciliği eyaletleri olan Perak ve Selangor'da Çinli çoğunluk vardı.
Bazı Çinli göçmen işçiler, ağlarıyla ("Hui-Guan" 會館 veya Çin'in farklı bölgelerinden nominal coğrafi bağlantıları olan kâr amacı gütmeyen kuruluşlar) ağlarıyla bağlantılıydı. 1890'larda , bir madenler, tarlalar ve dükkânlar zincirine sahip olan Malaya'nın en zengin adamıydı. Çinli bankacılar Malay Sultanlarına da borç para verdiler, bu da Çin'e ekonomik olduğu kadar siyasi bir koz verdi. İlk başta Çinli göçmenler çoğunlukla erkekti ve birçoğu servetlerini kazandıktan sonra eve dönmeyi amaçlıyordu. Birçoğu eve gitti, ama daha fazlası kaldı. İlk başta Malay kadınlarla evlendiler, bir Çin-Malayans veya baba halkı topluluğu oluşturdular, ancak kısa süre sonra Çinli gelinleri ithal etmeye, kalıcı topluluklar kurmaya ve okullar ve tapınaklar inşa etmeye başladılar.
20. yüzyılın başlarında bir Hint ticari ve ortaya çıktı.
Geleneksel Malay toplumu, İngiliz sömürgecilerinin siyasi egemenliğini kaybetmesinden büyük zarar gördü. Hem İngilizlerle hem de Çinlilerle işbirlikçi olarak görülen Sultanlar, geleneksel prestijlerinin bir kısmını kaybettiler, ancak kırsal Malaylar kitlesi Sultanlara saygı duymaya devam etti. Hristiyanlığın Malezya'ya gelmesi bir tehdid olarak algılanmasıyla yanıt olarak İslam'da bir canlanma oldu. Aslında çok az Malay , ancak birçok Çinli bunu yaptı. Batılı fikirlerden daha az etkilenen kuzey bölgeleri, kaldıkları gibi İslami muhafazakarlığın kaleleri haline geldi.
İngilizler, poliste ve yerel askeri birliklerde seçkin Malaylara pozisyonlar verdi ve bu idari pozisyonların çoğunluğu Avrupalı olmayanlara açıktı. Çinliler çoğunlukla kendi okullarını ve kolejlerini inşa edip parasını Çin'den öğretmen ithal ederken, İngilizler genç Malay elitlerinin eğitimini kontrol etmeyi ve seçkin tebaaların her ikisini de yönetmeyi istemeleri için sömürgeci ırk ve sınıf hiyerarşileri oluşturmayı amaçladı. ülke ve sömürgecilerine hizmet ediyor. Sömürge hükûmeti, 1905'te 'ni açtı ve 1910'da Malay İdari Hizmetini kurdu. (Kolej "Bab ud-Darajat" olarak adlandırıldı - Yüksek Rütbe Geçidi.) ve 1935'te Malay Kadın Eğitim Koleji izledi. Bütün bunlar, sömürge yönetiminin Malaya'nın Malaylara ait olduğu ve diğer ırkların geçici sakinler olduğu yönündeki resmi politikasını yansıtıyordu. Bu görüş giderek gerçeklikten uzaklaştı ve İngiliz Sömürge yönetimine karşı direniş hareketlerinin oluşmasına neden oldu. Federal hükûmet, bütçesinin önemli bir bölümünü eğitime ayırır ve ilk ve orta düzeyde ücretsiz devlet okulları sağlar. Sadece altı yıllık ilköğretim (altı yaşından itibaren) zorunlu olmasına rağmen, çoğu çocuk en azından bir miktar orta öğretim alır. Ortaokul üç yıllık bir bölümden ve ardından dört yıllık bir bölümden oluşur; öğrenciler, orta öğretimin ikinci bölümü için (kesinlikle akademik bir müfredat izlemek yerine) bir teknik veya mesleki okula kayıt yaptırabilirler. 20. yüzyılın sonlarında ve 21. yüzyılın başlarında ortaöğretim sonrası seviyeye ilerleyen öğrenci sayısı hızla arttı. Ülke, üniversiteler, öğretmen yetiştiren kolejler ve çeşitli uzmanlıklara sahip diğer kamu ve özel kurumlar dahil olmak üzere düzinelerce üçüncül kurum sunmaktadır. En önde gelen yüksek öğrenim kurumları arasında Kuala Lumpur'daki Malaya Üniversitesi (1962), Penang'daki Malezya Bilim Üniversitesi (1969), Bangi'deki Malezya Ulusal Üniversitesi (1970) ve Uluslararası İslam Üniversitesi (1983) bulunmaktadır.) Kuala Lumpur'da. 1990'ların ortalarında Saravak ve Sabah'ta büyük devlet üniversiteleri kuruldu.
duygularını besleyen dersler ve yazılar vardı. doğduğu yer olarak bilinir. 1938'de Sultan İdris Koleji mezunu 'yı (Genç Malaylar Birliği veya KMM) kurdu. İngiliz Malaya'daki ilk milliyetçi siyasi örgüttü, kökeni ne olursa olsun tüm Malayların birliğini savunan ve Hintlerden ve Çinlilerden ayrı olan Malayların davasını savunan. KMM'nin sahip olduğu özel bir ideal, İngiliz Malaya ve Hollanda Doğu Hint Adaları'nın birleştirilmesi çağrısında bulunan Panji Melayu Raya idi. 20. yüzyılın sonlarında ve 21. yüzyılın başlarında ortaöğretim sonrası seviyeye ilerleyen öğrenci sayısı hızla arttı. Ülke, üniversiteler, öğretmen yetiştiren kolejler ve çeşitli uzmanlıklara sahip diğer kamu ve özel kurumlar dahil olmak üzere düzinelerce üçüncül kurum sunmaktadır. En önde gelen yüksek öğrenim kurumları arasında Kuala Lumpur'daki Malaya Üniversitesi (1962), Penang'daki Malezya Bilim Üniversitesi (1969), Bangi'deki Malezya Ulusal Üniversitesi (1970) ve Uluslararası İslam Üniversitesi (1983) bulunmaktadır.) Kuala Lumpur'da. 1990'ların ortalarında Saravak ve Sabah'ta büyük devlet üniversiteleri kuruldu.
Dünya Savaşı'ndan önceki yıllarda, sömürge hükûmeti, merkezi bir devlet arasındaki dengeyi bulmak ve Malaya'daki Sultanların gücünü korumakla ilgileniyordu. Sömürge hükûmeti - ve gerçekten de 1920'lerde ve 1930'larda Çin'deki olayları yansıtarak, Çin Milliyetçi Partisi (Kuomintang) ve Çin Komünist Partisi Malaya'da rakip gizli örgütler kurdular ve bu örgütlerde düzenli karışıklıklara yol açtı.
Dünya Savaşı ve olağanüstü hal
İngiliz İmparatorluğu'nun bir parçası olarak savaşan bir ülke olmasına rağmen, Malaya, I. Dünya Savaşı Alman kruvazörü SMS Emden tarafından 28 Ekim 1914'te sırasında batırılması dışında çok az eylem gördü. Perak Savaşı, (c. 1874–76), bir grup muhalif Malay şefinin İngilizlere karşı isyanı ve 1875'te Perak'taki ilk İngiliz sakini (danışman) James Birch'in suikastıyla sonuçlanan isyan. Birch'i ortadan kaldırmayı başarmış olsalar da, Malay liderler nihai hedeflerinde başarısız oldular - bölgedeki İngiliz ekonomik ve siyasi nüfuzunun engellenmesi. Birch, İngiliz hükûmeti ile Malay şefleri arasında bir anlaşma olan Pangkor Nişanı'nın bir parçası olarak oluşturulan ikamet görevini (yani padişahın resmi İngiliz danışmanı) üstlenmek için Kasım 1874'te Perak'a geldi. Birch, etkisi sayesinde Raja Abdullah'ın Yukarı Perak'ta padişah olarak kabul edilmesini ve hükûmetin padişah ile reisler arasındaki kişisel ilişkilere dayandığı geleneksel idari sistemi modernize etmeyi umuyordu. Özellikle gelir tahsilatı ve kölelikle ilgili hızlı ve devrimci idari değişiklik nedeniyle, mukim Abdullah ve çoğu yerel şefi kısa sürede yabancılaştırdı. Temmuz 1875'teki bir toplantıda padişah, Birch'i öldürmek ve Perak'taki yabancı nüfuzu sona erdirmek için bir hareket düzenledi. Birch, Yukarı Perak'ta yeni vergi beyannameleri yayınlarken, şeflerden biri, Maharaja Lela ve adamları ona suikast düzenledi. Rezidansa yönelik bir saldırı gerçekleşmedi. Müteakip İngiliz askerî harekâtı zayıf Malay direnişini ezdi; komplocular 1876 ortalarında tutuklandı ve daha sonra yargılandı. Abdullah, padişah olarak görevden alındı ve isyancı reisler ağır şekilde cezalandırıldı. Müteakip İngiliz sakinleri, Malay hükümdarları aracılığıyla çalışmaya ve geleneksel kurumlarda köklü değişikliklerden kaçınmaya çalıştı.
Aralık 1941'de Pasifik'te savaşın patlak vermesi
Malaya'daki İngilizleri tamamen hazırlıksız buldu. Avrupa'daki savaşın talepleri nedeniyle, Uzak Doğu'da neredeyse hiç İngiliz hava kapasitesi yoktu. Japonlar böylece Fransız Hindiçini'ndeki üslerinden ceza almadan saldırabildiler ve İngiliz, Avustralya ve Hint güçlerinin inatçı direnişine rağmen 'yı iki ay içinde ele geçirdiler. Kara savunması, hava koruması ve olmayan Singapur, Şubat 1942'de teslim olmaya zorlandı. İngiliz Kuzey Borneo ve Brunei de işgal edildi.
Japon sömürge hükûmeti, Malayları bir pan-Asya bakış açısıyla gördü ve Malay kamu hizmeti ve entelektüellerinden bir dereceye kadar işbirliği sağlayan sınırlı bir Malay milliyetçiliği biçimini teşvik etti. Ancak işgalciler Çinlileri olarak gördüler ve onlara çok sert davrandılar: sözde (acı çekerek arınma) sırasında, Malaya ve Singapur'da 80.000'e kadar Çinli öldürüldü. Çinli işletmeler kamulaştırıldı ve Çin okulları ya kapatıldı ya da yakıldı. Malaya Komünist Partisi'nin (MCP) liderliğindeki Çinlilerin, Doğu'daki yerel Komünist partilerin önderlik ettiği Sovyet destekli Partizan isyancı güçlerine benzer bir güç (MPAJA) bel kemiği haline gelmesi şaşırtıcı değildir. Avrupa tiyatrosu. İngiliz yardımı ile MPAJA, işgal altındaki Asya ülkelerindeki en etkili direniş gücü haline geldi.
Malaya'nın ihracat pazarlarının kaybı, kısa sürede tüm ırkları etkileyen ve Japonları giderek daha popüler hale getiren kitlesel işsizlik yarattı.
İşgal sırasında etnik gerginlikler arttı ve milliyetçilik büyüdü. Malayalılar, İngilizleri 1945'te geri görmekten genel olarak memnundular, ancak işler savaştan önceki gibi kalamadı ve daha güçlü bir bağımsızlık arzusu büyüdü. İngiltere iflas etmişti ve yeni İşçi Partisi hükûmeti güçlerini mümkün olan en kısa sürede Doğu'dan geri çekmeye hevesliydi. Kolonilerin kendi kendini yönetmesi ve nihai bağımsızlık artık İngiliz politikasıydı. Asya'yı kasıp kavuran Asya milliyetçiliği dalgası kısa süre sonra Malaya'ya ulaştı.
1944'te İngilizler, Federal ve Federe Olmayan Malay Devletleri ile Penang ve Malakka'yı (ancak Singapur'u değil) bağımsızlığa yönelik tek bir Kraliyet kolonisine dönüştürecek bir Malaya Birliği için planlar hazırladılar. Bornean bölgeleri ve Singapur, bunun birliğin elde edilmesini zorlaştıracağı düşünüldüğünden dışarıda bırakıldı. Bununla birlikte, Malay hükümdarlarının zayıflamasına ve etnik Çinlilere ve diğer azınlıklara vatandaşlık verilmesine karşı çıkan Malaylardan güçlü bir muhalefet vardı.
1946'da Birleşik Malay Ulusal Örgütü (UMNO), Johor Baş Bakanı Dato Onn bin Jaafar liderliğindeki Malay milliyetçileri tarafından kuruldu. Malaya Birliği böylece 1946'da kuruldu ve 1948'de dağıldı ve yerini Malaya Federasyonu aldı ve Malaya Federasyonu, İngiliz koruması altındaki Malay devletlerinin yöneticilerinin özerkliğini restore etti.
Bu arada, komünistler açık ayaklanmaya doğru ilerliyorlardı. MPAJA Aralık 1945'te dağıtıldı ve MCP yasal bir siyasi parti olarak örgütlendi, ancak MPAJA'nın kolları gelecekte kullanılmak üzere dikkatlice saklandı. MCP politikası, tüm ırklar için tam eşitlikle derhal bağımsızlık içindi. Bu, çok az sayıda Malay'ı işe aldığı anlamına geliyordu. Partinin gücü, özellikle Singapur'daki Çin hakimiyetindeki sendikalarda ve çoğunlukla Çin'de doğan öğretmenlerin Çin Komünist Partisi'ni Çin'in ulusal canlanmasının lideri olarak gördüğü Çin okullarındaydı. Mart 1947'de, Soğuk Savaş başlarken uluslararası komünist hareketin "sola dönüşünü" yansıtan MKP lideri tasfiye edildi ve yerini, partiyi giderek . MKP önderliğindeki bu isyancılar, İngilizleri Malaya'dan çıkarmak için tasarlanmış gerilla operasyonları başlattılar. Temmuz ayında, plantasyon yöneticilerine yönelik bir dizi suikastın ardından, sömürge hükûmeti , olağanüstü hal ilan ederek, MKP'yi yasaklayarak ve onun yüzlerce militanını tutuklayarak karşılık verdi. Parti ormana çekildi ve tamamı Çinli olan yaklaşık 13.000 . Müzakereler, 1948'de toprakları birleştiren ancak sultanların konumu da dahil olmak üzere Malay haklarının özel garantilerini sağlayan Malaya Federasyonu'nun kurulmasıyla sonuçlandı. Bu gelişmeler Çin toplumunun daha radikal ve yoksul kesimlerini alarma geçirdi. 1948'de, 1930'da kurulan ve Japon karşıtı direnişin belkemiğini sağlayan Çinli bir hareket olan Malaya Komünist Partisi, ormanlara girdi ve sömürge hükûmetini yenmek için 12 yıllık bir huzursuzluk dönemini ateşleyen bir gerilla isyanı başlattı. Malaya Acil Durumu olarak bilinir. Komünistler, Çin toplumunun yalnızca küçük bir kesimi tarafından desteklenen şiddetli ve nihayetinde beyhude bir mücadele yürüttüler. İngilizler, isyanı askeri yollarla bastırmak için önlemler aldı; buna, kırsal kesimdeki birçok Çinliyi, yol kenarlarında veya yakınında bulunan sıkı bir şekilde kontrol edilen Yeni Köylere zorla taşıyan bir strateji de dahildi. Bu politika köylüleri gerillalardan soyutlasa da, hükûmetin popülaritesini de artırdı. İngilizler, nihayet, İngiliz yüksek komiseri Sir Gerald Templer'in önderliğinde, isyancıları daha da izole eden ayaklanmanın yanı sıra siyasi ve ekonomik şikayetleri aktif olarak ele almaya başladıklarında başarıya ulaştılar. Bağımsızlık vadeden İngiliz yetkililer, 1949'da varlıklı Çinli işadamları tarafından kurulan Malaya Çin Derneği (MCA) ve UMNO'nunkiler de dahil olmak üzere çeşitli etnik liderlerle müzakerelere başladı. UMNO (aristokrat ılımlı Tunku Abdul Rahman liderliğindeki), MCA ve Malaya Hint Kongresi'nden oluşan bir koalisyon, 1955'te yapılan ulusal yasama seçimlerine itiraz etti ve bir sandalye hariç hepsini kazandı. Bu, önce İttifak Partisi ve daha sonra Ulusal Cephe (Barisan Nasional; BN) olarak bilinen, etnik temelli, çoğunlukla elitlerin önderliğindeki ılımlı ve muhafazakar siyasi eğilimlerden oluşan partileri birleştiren ve UMNO'yu bir araya getiren kalıcı bir iktidar koalisyonu modeli oluşturdu. ana güç.
1948'den 1960'a kadar sürdü ve Malaya'daki İngiliz Milletler Topluluğu birlikleri tarafından uzun bir isyan karşıtı kampanya içeriyordu. Sonunda başarılı olduğunu kanıtlayan İngiliz stratejisi, bir kombinasyonu ve Çinli gecekonduların MKP etkisinden arındırılmış "beyaz alanlarda" "Yeni Köylere" yeniden yerleştirilmesi yoluyla MKP'yi destek tabanından izole etmekti. 1949'dan itibaren MKP kampanyası ivme kaybetti ve işe alınanların sayısı keskin bir şekilde düştü. MCP Sir 'e suikast yapmayı başarsa da, bu terörist taktiklere dönüş, birçok ılımlı Çinliyi Parti'den uzaklaştırdı. 1952'de İngiliz komutan olarak gelişi, Olağanüstü Hal'in sonunun başlangıcıydı. savaşı tekniklerinin yaratılmasına yardımcı oldu ve bunları MKP gerillalarına karşı uyguladı. İsyan yenilgiye uğratılsa da İngiliz Milletler Topluluğu birlikleri Sovyetler Birliği'ne karşı Soğuk Savaş'ın arka planında kaldı. Bu çerçevede, 31 Ağustos 1957'de verildi ve Tunku Abdul Rahman ilk başbakan oldu. Malaya ve Borneo'nun II. Dünya Savaşı sırasında Japonya tarafından (1942–45) işgal edilmesi, bu bölgelerde muazzam değişikliklere neden oldu. Malaylar ve Çinliler Japon kontrolüne farklı tepkiler verdiği için ekonomileri bozuldu ve toplumsal gerilimler şiddetlendi. Japonların umutsuzca Güneydoğu Asya'nın doğal kaynaklarına erişme ihtiyacı vardı; Pearl Harbor saldırısıyla Hawaii'de ve Manila'ya saldırarak Filipinler'de Amerikan askerî gücünü etkisiz hale getirerek Aralık 1941'de Malaya'yı işgal ettiler. Kısa bir süre sonra Japonlar yarımadayı, Singapur'u ve Borneo'yu kontrol etti. Komünist yanlısı, ağırlıklı olarak Çinli gerillalar Malaya'da direnişe geçtiler ve Kuzey Borneo'da da Çin liderliğindeki kısa bir isyan patlak verdi. Pek çok yerde, ekonomik zorluklar ve seçici baskının bir sonucu olarak gelişen etnik gruplar içinde ve arasında artan siyasallaşma ve çatışmalar; Kuzey Borneo'da Brookes ve Kuzey Borneo Şirketi'nin egemenliği kalıcı olarak zayıflatılırken, Malaya'da Çinliler ve Malaylar da İngiliz egemenliğinin sonsuz olmadığını fark ettiler. Bununla birlikte, çoğu insan 1945'teki Japon yenilgisini memnuniyetle karşıladı. Savaşın sona ermesinden sonra, her ikisi de Japon işgaline kadar İngiliz himayesinde olan Saravak ve Kuzey Borneo, İngiliz kraliyet kolonileri haline geldi. Ancak Saravak, çalkantılı bir siyasi durumla karşı karşıya kaldı. Birçok Malay, Brooke yönetiminin sona ermesine ve Saravak'ın Britanya'ya bırakılmasına karşı çıktı ve sonuçta ortaya çıkan sosyopolitik bölünmeler yıllarca devam etti. İngiliz Kuzey Borneo kolonisinin kurulmasıyla, başkent Sandakan'dan Jesselton'a (şimdi Kota Kinabalu) taşındı. Malaya'da bazı yerel özyönetim tanıtıldı. Bununla birlikte, siyasi örgütlenmenin ana katalizörü, Singapur dışındaki tüm Malaya topraklarını içeren, devlet özerkliğini azaltacak ve Malay olmayanlara eşit siyasi ve vatandaşlık hakları verecek olan tek bir Malaya Birliği kurma önerisiydi. Dato' Onn bin Jaafar liderliğindeki bu plana karşı Malay siyasi hissinde muazzam bir artış, 1946'da Malay milliyetçiliği ve siyasi atılganlık için bir araç olarak Birleşik Malaylar Ulusal Örgütü'nün (UMNO) kurulmasıyla sonuçlandı. Grevler, gösteriler ve boykotlar önerilen Malaya Birliği'ni mahkûm etti ve İngilizler Malaya'nın geleceği hakkında UMNO ile müzakere etmeye başladı.
Malezya'nın ortaya çıkışı
Bağımsız Malezya için mücadele
Çin'in MCP'ye tepkisi, 1949'da ılımlı Çin siyasi görüşü için bir araç olarak Lideri , UMNO ile eşit vatandaşlık politikası üzerinde Malaya bağımsızlığını kazanmak için bir işbirliği politikasını destekledi, ancak milliyetçi korkuları hafifletmek için Malay duyarlılıklarına yeterli tavizler verdi. Tan, Kedah Başbakanı ve 1951'den beri UMNO lideri olarak Datuk Onn'un halefi olan Tunku (Prens) Abdul Rahman ile yakın bir işbirliği kurdu. İngilizler 1949'da Malaya'nın Malaya'nın istese de istemese de yakında bağımsız olacağını açıkladığından, her iki lider de topluluklarının istikrarlı bir bağımsız devletin temeli olarak yaşayabileceği bir anlaşma yapmaya kararlıydı. 'nin (MIC) katıldığı UMNO-MCA İttifakı, 1952 ve 1955 yılları arasında hem Malay hem de Çin bölgelerinde yerel ve eyalet seçimlerinde ikna edici zaferler kazandı. MRLA'ya karşı yürüttükleri kampanyaya paralel olarak, İngilizler, bağımsızlık sözü vererek anti-komünist Malay milliyetçileriyle görüşmelere devam ettiler. 1955'te yeni ülkenin hükûmetini belirlemek için seçimler yapıldı. Bu, UMNO, Malaya Çin Derneği ve Malaya Hint Kongresi tarafından kurulan İttifak Partisi tarafından kazanıldı. 31 Ağustos 1957'de Malaya bağımsızlığını kazandı ve ilk başbakanı Tunku Abdurrahman oldu. Saravak, Sabah ve Singapur, 1959'da Singapur kendi kendini yönetmesine rağmen, kraliyet kolonileri olarak kaldılar. 1961'de, Singapur, Saravak, Sabah ve Brunei yarımadasını birleştiren yeni bir federasyon önerildi. Endonezya ve Filipinler'in muhalefetine rağmen, planlanan birlik devam etti ve Malezya 16 Eylül 1963'te ilan edildi, ancak Brunei'den çıkmadı.
Joseph Stalin'in 1953'teki ölümünden sonra, MKP liderliğinde bölünme yaşandı. Pek çok MKP militanı cesaretini kaybetti ve eve gitti ve Templer 1954'te Malaya'dan ayrıldığında, Acil Durum sona , Tayland sınırı boyunca erişilemeyen ülkede uzun yıllar gizlenen sert bir gruba liderlik etti.
1955 ve 1956 UMNO boyunca, MCA ve İngilizler, tüm ırklar için eşit vatandaşlık ilkesi için anayasal bir anlaşmaya vardılar. Karşılığında, MCA kabul devlet Malaya kafası o Malay padişahlarının saflarından çizilmiş olur Malay resmi dili olacaktır ve bu Malay eğitim ve ekonomik kalkınma teşvik ve sübvanse edilecektir. Aslında bu, Malaya'nın, özellikle kamu hizmetine, orduya ve polise hükmetmeye devam ettikleri için Malaylar tarafından yönetileceği, ancak Çinlilerin ve Hintlerin Kabine ve parlamentoda orantılı temsile sahip olacağı anlamına geliyordu. çoğunluk oldukları ve ekonomik konumlarının korunduğu devletler. Eğitim sistemini kimin kontrol edeceği konusundaki zor mesele bağımsızlık sonrasına ertelendi. Bu, 31 Ağustos 1957'de Tunku Abdul Rahman'ın bağımsız Malaya'nın ilk Başbakanı olduğu zaman geldi. MRLA'ya karşı yürüttükleri kampanyaya paralel olarak, İngilizler, bağımsızlık sözü vererek anti-komünist Malay milliyetçileriyle görüşmelere devam ettiler. 1955'te yeni ülkenin hükûmetini belirlemek için seçimler yapıldı. Bu, UMNO, Malaya Çin Derneği ve Malaya Hint Kongresi tarafından kurulan İttifak Partisi tarafından kazanıldı. 31 Ağustos 1957'de Malaya bağımsızlığını kazandı ve ilk başbakanı Tunku Abdurrahman oldu. Saravak, Sabah ve Singapur, 1959'da Singapur kendi kendini yönetmesine rağmen, kraliyet kolonileri olarak kaldılar. 1961'de, Singapur, Saravak, Sabah ve Brunei yarımadasını birleştiren yeni bir federasyon önerildi. Endonezya ve Filipinler'in muhalefetine rağmen, planlanan birlik devam etti ve Malezya 16 Eylül 1963'te ilan edildi, ancak Brunei'den çıkmadı.
Bu, bölgedeki diğer İngiliz yönetimindeki bölgelerin bitmemiş işlerini bıraktı. Japonlar teslim olduktan sonra ve İngiliz Kuzey Borneo Şirketi sırasıyla Saravak ve Kuzey Borneo'daki kontrollerinden vazgeçti ve bunlar İngiliz Kraliyet Kolonileri oldu. Ekonomik olarak Malaya'dan çok daha az gelişmişlerdi ve yerel siyasi liderlikleri bağımsızlık talep edemeyecek kadar zayıftı. Büyük çoğunluğu Çinli olan Singapur, 1955'te özerkliğe kavuştu ve 1959'da genç lider Lee Kuan Yew Başbakan oldu. Brunei Sultanı, petrol zengini yerleşim bölgesinde bir İngiliz müşterisi olarak kaldı. 1959 ve 1962 yılları arasında İngiliz hükûmeti, bu yerel liderler ve Malaya hükûmeti arasında karmaşık müzakereler düzenledi. Lee Kuan Yew, (16 Eylül 1923, Singapur – ö. 23 Mart 2015, Singapur), politikacı ve avukat, 1959'dan 1990'a kadar Singapur'un başbakanlığını yaptı. Uzun yönetimi sırasında Singapur, Güneydoğu'nun en müreffeh ülkesi oldu. Asya. Lee, 19. yüzyıldan beri Singapur'da kurulmuş Çinli bir ailede doğdu. İlk dili İngilizceydi ve ancak siyasete girdikten sonra Çincenin yanı sıra Malayca ve Tamilce'ye de hakim oldu. Singapur'da okula gittikten sonra Lee, Cambridge'deki Fitzwilliam House'da hukuk diploması (1949) almadan önce kısa bir süre London School of Economics and Political Science'a kaydoldu. Orada onur listesine başkanlık etti. O da sosyalist oldu. İngiliz barosuna kabul edilmesine (1950) rağmen Singapur'a döndü. Posta Sendikası'na hukuk danışmanı olarak atandı, posta işçileri için daha yüksek ücret almak için müzakerelere katıldı ve daha sonra diğer sendikalar için benzer işler yaptı.
24 Nisan 1961'de Lee Kuan Yew, Tunku Abdul Rahman'a bir toplantı sırasında Malezya'yı kurma fikrini önerdi ve ardından Tunku, Lee'yi bu fikri detaylandıran bir makale hazırlamaya davet etti. 9 Mayıs'ta Lee, makalenin son halini Tunku'ya ve ardından Malaya Başbakan yardımcısı gönderdi. Fikrin uygulanabilirliği konusunda şüpheler vardı ancak Lee, Malaya hükûmetine yeni federasyonda Malay siyasi egemenliğinin devam edeceğine dair güvence verdi. Razak, yeni federasyon fikrini destekledi ve Tunku'yu desteklemeye ikna etmeye çalıştı. 27 Mayıs 1961'de Abdul Rahman, Malaya hariç, Brunei, Malaya, , ve 'dan oluşacak ve hala İngiliz yönetimi altında olan "Malezya" oluşturma fikrini önerdi. Bunun merkezi hükûmetin özellikle Singapur'daki komünist faaliyetleri daha iyi kontrol etmesine ve bunlarla mücadele etmesine olanak sağlayacağı belirtildi. Ayrıca Singapur bağımsız olursa, Çinli şovenlerin Malaya egemenliğini tehdit etmek için bir üs haline geleceğinden korkuluyordu. Singapur'un yanı sıra İngiliz topraklarının önerilen dahil edilmesi, yeni ulusun etnik bileşimini Malaya'nınkine benzer tutmayı amaçladı, Malay ve diğer bölgelerin yerli nüfusu iptal etti. Singapur bir İngiliz kraliyet kolonisiydi ve İngiltere'nin Doğu Asya'daki ana deniz üssünün yeriydi ve bir yasama konseyi tarafından desteklenen bir vali tarafından yönetiliyordu. Konseyin üyeleri, çoğunlukla seçilmek yerine atanan zengin Çinli işadamlarından oluşuyordu. 1950'lerin başlarında, Singapur'da anayasa reformu havadayken, Lee, siyasete yeni katılan diğer iki kişiyle - bir avukat olan David Saul Marshall ve bir sendikacı olan Lim Yew Hock ile - işadamlarının tutumuna meydan okumak için bir ittifak kurdu. Konsey. Ancak Lee kısa süre sonra daha radikal bir tavır almak için iki meslektaşından ayrıldı ve kendi partisi Halkın Hareket Partisi'nin (PAP) genel sekreteri oldu. Parti, bazı komünistleri içeriyordu, Lee birkaç yıldır komünist desteği kabul etti.
Lee Kuan Yew öneriyi desteklese de, Singapur Sosyalist Cephesi'nden () muhalifleri, bunun İngilizlerin bölgeyi kontrol etmeye devam etmek için bir manevra olduğunu savunarak direndi. Saravak'taki çoğu siyasi parti de birleşmeye karşıydı ve siyasi partilerin olmadığı Kuzey Borneo'da topluluk temsilcileri de muhalefetlerini dile getirdiler. Brunei Sultanı birleşmeyi desteklese de buna karşı çıktı. 1961'deki 'nda Abdul Rahman, önerisini rakiplerine daha ayrıntılı olarak açıkladı. Ekim ayında, birleşmeye dahil olan topluluklardan geri bildirim alınması şartıyla İngiliz hükûmetinden plana onay aldı. 1955'te, konseydeki seçilmiş sandalye sayısını toplam 32 sandalyeden 25'ine çıkaran yeni bir anayasa sunuldu. Seçimlerde, Lee'nin eski meslektaşları tarafından kurulan İşçi Cephesi 13 sandalye kazanırken, PAP 3 sandalye kazandı. Bunlardan biri, Singapur'daki en fakir Çinlilerin çoğunun yaşadığı bir bölge için Lee tarafından kazanıldı. Ertesi yıl Lee, koloni için başarısız bir şekilde kendi kendini yönetmeye çalışan Singapurlu bir heyetin üyesi olarak Londra'ya döndü. Bunu Singapur'da bir dizi PAP liderinin hapsedildiği huzursuzluk izledi. 1957'de Londra'daki müzakereler, yine Lee ile delegasyonda yeniden başladı. Bir özyönetim ölçüsü üzerinde anlaşmaya varıldıktan sonra Lee, Singapur'da ezici çoğunlukla bir ara seçim kazandı. Ardından PAP içinde kısa bir güç mücadelesi başladı: Ağustos ayında Lee, partinin sol kanadı tarafından genel sekreterlikten atıldı, ancak Ekim ayında görevine geri döndü.
Adını başkanı Lord Cobbold'dan alan , Borneo topraklarında bir araştırma yaptı ve Kuzey Borneo ve Saravak ile bir birleşmeyi onayladı; ancak, önemli sayıda Brunei'linin birleşmeye karşı olduğu tespit edildi. North Borneo, olarak adlandırılan ve yeni federasyona dahil edilmesi için şartlar öneren bir puan listesi hazırladı. olarak bilinen benzer bir muhtıra hazırladı. Bu anlaşmalardaki bazı noktalar nihai anayasaya dahil edildi, bazıları ise sözlü olarak kabul edildi. Bu muhtıralar, Saravak'ın ve Kuzey Borneo'nun haklarının zamanla aşındığına inananlar tarafından sıklıkla alıntılanıyor. Görüş ölçmek için Singapur'da bir referandum yapıldı ve %70'i eyalet hükûmetine verilen önemli özerklik ile birleşmeyi destekledi.Brunei Sultanlığı, nüfusunun belirli kesimlerinin muhalefetinin yanı sıra petrol telif ücretlerinin ödenmesi ve planlanan birleşmedeki padişahın statüsü konusundaki tartışmalar nedeniyle planlanan birleşmeden çekildi. Ek olarak, Bruneian , bastırılmış olmasına rağmen, yeni ulus için potansiyel olarak istikrarsızlaştırıcı olarak görülen silahlı bir isyan düzenledi. Brunei, Güneydoğu Asya'daki Borneo adasının kuzey kıyısındaki bağımsız İslami saltanat. Kuzeyde Güney Çin Denizi ve diğer tüm taraflarda Doğu Malezya eyaleti Saravak tarafından sınırlandırılmıştır ve bu da devleti eşit olmayan büyüklükte iki kopuk parçaya böler. Batı kesimi, ikisinden daha büyüktür ve Bandar Seri Begawan'ın başkentini içerir. Brunei, 1888'den beri İngiliz himayesinde olan 1984'te bağımsızlığını kazandı. İngiliz Milletler Topluluğu ve ASEAN'ın (Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği) bir üyesidir.
Cobbold Komisyonu'nun bulgularını inceledikten sonra, İngiliz hükûmeti Landsdowne Komisyonu'nu Malezya için bir anayasa taslağı hazırlamakla görevlendirdi. Nihai anayasa, bazı değişikliklerle de olsa, esasen 1957 anayasası ile aynıydı; örneğin, Borneo Eyaletlerinin yerlilerinin özel konumunun tanınması. Kuzey Borneo, Saravak ve Singapur'a da Malaya eyaletlerinde kullanılamayan bir miktar özerklik verildi. Temmuz 1963'teki görüşmelerden sonra, Malezya'nın Malaya, Kuzey Borneo, Saravak ve Singapur'dan oluşan 31 Ağustos 1963'te kurulmasına karar verildi. Tarih, Malaya'nın bağımsızlık günü ve İngilizlerin Saravak ve Kuzey Borneo'ya özerklik vermesiyle aynı zamana denk gelecekti. Bununla birlikte, Endonezya ve Filipinler , Malezya'nın bir tür "neokolonyalizm " temsil ettiğini iddia ederek ve Filipinler'in Kuzey Borneo'nun kendi toprakları olduğunu iddia ederek, bu gelişmeye şiddetle karşı çıktılar. Sukarno liderliğindeki Endonezya hükûmetinin muhalefeti ve 'nin girişimleri Malezya'nın oluşumunu geciktirdi. Bu faktörler nedeniyle, Kuzey Borneo ve Saravak'ın gerçekten Malezya'ya katılmak isteyip istemediğini yeniden belirlemek için sekiz üyeli bir BM ekibi kuruldu. Malezya, Malaya, Kuzey Borneo, Saravak ve Singapur'dan oluşan 16 Eylül 1963'te resmen ortaya çıktı. 1963'te Malezya'nın toplam nüfusu yaklaşık 10 milyondu. Erken tarihi belirsiz olsa da, Brunei'nin MS 6. yüzyılda Çin ile ticaret yaptığı ve Çin'e haraç ödediği biliniyordu. Daha sonra Java merkezli Majapahit imparatorluğuna bağlılık yoluyla bir süre Hindu etkisi altına girdi. Ferdinand Magellan seferinin gemileri 1521'de Brunei açıklarında demir attığında, beşinci padişah, büyük Bolkiah, neredeyse tüm Borneo'yu, Sulu Takımadalarını ve komşu adaları kontrol ediyordu. Ancak 16. yüzyılın sonlarına doğru bölge iç çekişmelerle parçalandı. Brunei'nin gücü daha sonra 19. yüzyıl boyunca, özellikle kuzeybatı Borneo'daki Saravak'ın 1841'de İngiliz maceracı James (daha sonra Sir James) Brooke'a devredilmesiyle, Saravak'ın adanın Büyük Britanya'sına devredilmesi olan Brooke'a ek hibelerle genişletilmesiyle azaldı. Brunei Körfezi'ndeki Labuan ve kuzeydoğu Borneo'daki Doğu Malezya, Sabah'ın son kaybı. Artan önem ve bağımsızlığa doğru yolculuk
Bağımsızlığın zorlukları
Bağımsızlık zamanında Malaya büyük ekonomik avantajlara sahipti. Üç değerli emtiada dünyanın önde gelen üreticileri arasında yer aldı; kauçuk, kalay ve Palm yağı ve aynı zamanda önemli bir demir cevheri üreticisiydi. Bu ihracat endüstrileri, Malaya hükûmetine endüstriyel kalkınma ve altyapı projelerine yatırım yapmak için sağlıklı bir fazla verdi. 1950'lerde ve 1960'larda diğer gelişmekte olan ülkeler gibi, Malaya (ve daha sonra Malezya), UMNO hiçbir zaman sosyalist bir parti olmamasına rağmen, devlet planlamasına büyük önem verdi. Birinci ve İkinci Malaya Planları (sırasıyla 1956-60 ve 1961-65), sanayiye yapılan devlet yatırımları ve savaş ve Acil Durum sırasında hasar görmüş ve ihmal edilmiş yollar ve limanlar gibi altyapıları onararak ekonomik büyümeyi teşvik etti. Hükûmet, Malaya'nın ülkeyi dalgalı fiyatların insafına bırakan emtia ihracatına olan bağımlılığını azaltmaya hevesliydi. Hükümet ayrıca, sentetik kauçuğun üretimi ve kullanımı genişledikçe doğal kauçuğa olan talebin düşeceğinin de farkındaydı. Malay işgücünün üçte biri kauçuk endüstrisinde çalıştığından, alternatif istihdam kaynakları geliştirmek önemliydi. Malaya'nın kauçuk pazarları için rekabet, kauçuk endüstrisinin karlılığının giderek artan bir şekilde ücretlerin düşük tutulmasına bağlı olduğu anlamına geliyordu ve bu da Malay kırsalındaki yoksulluğu devam ettiriyordu. Hem Endonezya hem de Filipinler, yeni Malezya devleti ile diplomatik ilişkilerini derhal kesti. Endonezya cumhurbaşkanı Sukarno, sızma ve sabotaj içeren bir () veya çatışma politikası başlattı. Endonezya silahlı birlikleri Sabah ve Saravak'a geçti ve hatta Malezya Yarımadası ve Singapur'a indi. Sonraki 4 yıl boyunca, İngiliz, Yeni Zelanda ve Avustralya kuvvetleri tarafından desteklenen Malezya ordusu, Endonezya'nın yeni federasyonu yıkma girişimlerini yendi. Malezya böylece güvenli, uluslararası kabul görmüş bir devlet olarak kuruldu.
yabancı itiraz
Hem Endonezya hem de Filipinler, Malezya'nın oluşumundan bir gün önce, 15 Eylül 1963'te büyükelçilerini Malaya'dan geri çekti. Jakarta'da İngiliz ve Malaya büyükelçilikleri taşlandı ve Medan'daki İngiliz konsolosluğu yağmalandı ve Malaya konsolosu ABD konsolosluğuna sığındı. Malezya yanıt olarak büyükelçilerini geri çekti ve Tayland'dan Malezya'yı her iki ülkede de temsil etmesini istedi. Ancak 1965'te Singapur, devam eden siyasi anlaşmazlıklar nedeniyle isteksizce 'ndan ayrıldı ve bağımsız bir ülke oldu. Yine de, iki komşu yakından ilişkili kaldı. 1967'de Malezya ve Singapur, Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği'ne (ASEAN) katıldı ve beş orijinal üyesinden ikisiydi.
Güçlü Endonezya Komünist Partisi (PKI) tarafından desteklenen Endonezya Devlet Başkanı Sukarno, Malezya'yı ülkesine karşı bir "yeni sömürgeci" komplo olarak görmeyi seçti ve Saravak'ta, çoğunlukla yerel Çin topluluğunun unsurlarını içeren bir Komünist ayaklanmayı destekledi. Endonezya düzensiz kuvvetleri, Malezya ve Milletler Topluluğu kuvvetleri tarafından kontrol altına alındıkları Saravak'a sızdı. Ekonomik, siyasi ve askeri bir çatışma olan Konfrontasi'nin bu dönemi, 1966'da Sukarno'nun düşüşüne kadar sürdü. Filipinler, Kuzey Borneo'nun Sulu'nun ve dolayısıyla Filipinler'in bir parçası olduğunu iddia ederek federasyonun oluşumuna karşı çıktı. 1966'da yeni cumhurbaşkanı Ferdinand Marcos, o zamandan beri yeniden canlandırılmasına ve Filipin-Malezya ilişkilerini bozan bir çekişme noktası olmasına rağmen iddiayı düşürdü. ] 1960'ların sonlarında, Malezya ve Singapur, savaşın etkileriyle hala nispeten yoksuldu ve aynı zamanda etnik gerilimlerle parçalandı. Singapur'un 'ndan ayrılması Malezya içinde Müslüman bir Malay çoğunluğu sağladı, ancak Malay politikacılar ve etnik Malay nüfusu hala Çinliler'in kullandığı ekonomik güçten endişe duyuyordu. 1967'de Malay dilinin önceliğini sağlamak için Ulusal Dil Yasası kabul edildi. Hareket Çinliler tarafından kızdırıldı. Etnik gerilimler ilk olarak 1964'te Malaylar ve Çinliler arasında ayaklanmaların yaşandığı Singapur'da doruğa ulaştı. Hem Endonezya hem de Filipinler, yeni Malezya devleti ile diplomatik ilişkilerini derhal kesti. Endonezya cumhurbaşkanı Sukarno, sızma ve sabotaj içeren bir () veya çatışma politikası başlattı. Endonezya silahlı birlikleri Sabah ve Saravak'a geçti ve hatta Malezya Yarımadası ve Singapur'a indi. Sonraki 4 yıl boyunca, İngiliz, Yeni Zelanda ve Avustralya kuvvetleri tarafından desteklenen Malezya ordusu, Endonezya'nın yeni federasyonu yıkma girişimlerini yendi. Malezya böylece güvenli, uluslararası kabul görmüş bir devlet olarak kuruldu.
Irk çatışması
1930'ların Buhranı , ardından Çin-Japon Savaşı'nın patlak vermesi, Çin'in Malaya'ya göçünü sona erdirme etkisine sahipti. Bu, demografik durumu istikrara kavuşturdu ve Malayların kendi ülkelerinde azınlık olma ihtimalini sona erdirdi. 1957'de bağımsızlık sırasında, Malaylar nüfusun %55'ini, Çinliler %35'ini ve Hintler %10'unu oluşturuyordu. Bu denge, çoğunluk Çinli Singapur'un dahil edilmesiyle değişti ve birçok Malay'ı üzdü. Federasyon, Çin oranını %40'a yaklaştırdı. Hem UMNO hem de MCA, Lee'nin Halkın Eylem Partisi'nin (o zamanlar radikal bir sosyalist parti olarak görülüyordu) Malaya'daki seçmenlere olası çekiciliği konusunda gergindi ve Lee'nin oradaki konumuna meydan okumak için Singapur'da bir parti düzenlemeye çalıştı. Lee, daha önce yapmayacağına dair bir anlaşmaya rağmen, 1964 federal seçimlerinde Malaya'da PAP adaylarını aday göstermekle tehdit etti. PAP, ırklar arasında eşitliği amaçlayan bir muhalefet ittifakı yaratırken ırksal gerilimler yoğunlaştı. Bu, Tunku Abdul Rahman'ın Singapur'un Malezya'dan çekilmesini talep etmesine neden oldu. Singapurlu liderler Singapur'u Federasyonun bir parçası olarak tutmaya çalışırken 1969 genel seçimlerinde, İttifak Partisi halk oylarının yüzde 50'sinden daha azını aldı, ancak parlamentodaki çoğunluğunu korudu. Muhalefet partileri tarafından yapılan bir kutlama yürüyüşü, 13 Mayıs 1969'da Kuala Lumpur'da yüzlerce etnik Çinlinin katledildiği bir ırk ayaklanmalarının patlak vermesine yol açtı. 1970 yılında Tunku Abdurrahman'dan devralan 'ın () altındaki Malezya hükûmeti kötü bir şekilde sarsıldı.
Bağımsız Malezya'nın en can sıkıcı sorunları eğitim ve etnik topluluklar arasındaki ekonomik güç eşitsizliğiydi. Malaylar, Singapur'un sınır dışı edilmesinden sonra bile Çin topluluğunun zenginliğinden mutsuzdu. Malay siyasi hareketleri bunun etrafında ortaya çıktı. Ancak, etkili bir muhalefet partisi olmadığı için, bu meseleler esas olarak, bağımsızlık sonrası ilk Malaya Parlamentosu'nda bir sandalye dışında hepsini kazanan koalisyon hükûmeti içinde tartışıldı. Çin'in eğitimdeki avantajı, UMNO liderlerinin sona erdirmeye kararlı olduğu ekonomi üzerindeki kontrollerini sürdürmelerinde büyük rol oynadığından, iki konu birbiriyle bağlantılıydı. MCA liderleri, kendi topluluklarının çıkarlarını savunma ihtiyacı ile UMNO ile iyi ilişkiler sürdürme ihtiyacı arasında ikiye bölünmüştü. Bu, 1959'da MCA'da, yönetimindeki daha iddialı bir liderliğin eğitim konusunda UMNO'ya meydan okuduğu, ancak Tunku Abdul Rahman koalisyonu parçalamakla tehdit ettiğinde geri adım atmak zorunda kaldığı bir kriz yarattı. 1970 yılında bumiputraları kayırmak ve toplumdaki ekonomik konumlarını iyileştirmek için tasarlanan Yeni Ekonomik Politika'yı (NEP) uygulamaya koyarak yanıt verdi. Aynı zamanda yetkililer, etnik Çinliler'e yönelik daha fazla ırkçı saldırıya müsamaha gösterilmeyeceğini açıkça belirttiler. İttifak Partisi ayrıca koalisyonunu muhalefet üyelerini de içerecek şekilde genişletti ve bugün iktidarda kalmaya devam eden Barisan Nasional'ı (Ulusal Cephe) kurdu.
1961 Eğitim Yasası, UMNO'nun eğitim konusundaki zaferini yasama biçimine soktu. Bundan böyle Malayca ve İngilizce ortaokullarda öğretilen tek dil olacak ve devlet ilköğretim okulları yalnızca Malayca öğretecekti. Çinli ve Hint topluluklar kendi Çince ve Tamil dilli ilkokullarını sürdürebilseler de, tüm öğrencilerinin Malayca öğrenmesi ve üzerinde anlaşmaya varılmış bir "Malaya müfredatı" çalışması gerekiyordu. En önemlisi, 1963'te Singapur'dan Kuala Lumpur'a taşınan) giriş sınavı, 1970'lere kadar üniversitedeki öğretimin çoğu İngilizce olmasına rağmen Malay'da yapılacaktı. Bunun birçok Çinli öğrenciyi dışlama etkisi oldu. Aynı zamanda, Malay okullarına büyük ölçüde sübvansiyon verildi ve Malaylara ayrıcalıklı muamele verildi. MCA için bu bariz yenilgi, Çin toplumundaki desteğini büyük ölçüde zayıflattı. Sonraki 20 yıl boyunca, hem Malezya hem de Singapur, finansal teşvikler ve katı paternalizmin temkinli bir karışımını kullanarak barışçıl kaldı. Malezya, kauçuk, hurma yağı, çay ve kalay için dünya talebi nedeniyle zenginleşti ve 1970'lerin sonunda, hafif sanayilerin gelişimi ve Güney Çin Denizi'ndeki petrol ve doğal gaz rezervlerinin keşfi ekstra bir destek sağladı. 1980'lerde ve 1990'larda dikkate değer bir ekonomik ve sosyal gelişme dönemi, 1981'de iktidara gelen Başbakan Mahathir Mohamad tarafından yönetildi.
Eğitimde olduğu gibi, UMNO hükûmetinin ekonomik kalkınma alanındaki konuşulmayan gündemi, ekonomik gücü Çinlilerden Malaylara kaydırmayı amaçladı. İki Malaya Planı ve Birinci Malezya Planı (1966–1970), kaynakları ağırlıklı olarak köy okulları, kırsal yollar, klinikler ve sulama projeleri gibi kırsal Malay topluluğuna fayda sağlayacak gelişmelere yönlendirdi. Malay küçük toprak sahiplerinin üretimlerini yükseltmelerini ve gelirlerini artırmalarını sağlamak için çeşitli ajanslar kuruldu. (FELDA), birçok Malay'ın çiftlik satın almasına veya zaten sahip oldukları çiftlikleri iyileştirmesine yardımcı oldu.
1969 Krizi ve Komünist isyan
MCA ve MIC'nin bu politikalardaki işbirliği, onların Çin ve Hint seçmenleri üzerindeki etkisini zayıflattı. Aynı zamanda, hükûmetin 1950'ler ve 1960'lardaki olumlu eylem politikalarının etkileri, hoşnutsuz, eğitimli ancak eksik istihdam edilmiş bir Malaylar sınıfı yaratmak olmuştu. (Gerakan Rakyat Malaysia) adlı yeni bir partinin kurulmasına yol açtı. Gerakan, Malay sendikacılar ve aydınların yanı sıra Çinli ve Hint liderler getiren, kasıtlı olarak komünal olmayan bir partiydi. Aynı zamanda, bir İslamcı parti, Malezya İslami Partisi (PAS) ve Demokratik bir sosyalist parti olan (DAP), sırasıyla UMNO ve MCA pahasına artan bir destek kazandı.
1969 genel seçimlerinde, İttifak Partisi halk oylarının yüzde 50'sinden daha azını aldı, ancak parlamentodaki çoğunluğunu korudu. Muhalefet partileri tarafından yapılan bir kutlama yürüyüşü, 13 Mayıs 1969'da Kuala Lumpur'da yüzlerce etnik Çinlinin katledildiği bir ırk ayaklanmalarının patlak vermesine yol açtı. 1970 yılında Tunku Abdurrahman'dan devralan 'ın () altındaki Malezya hükûmeti kötü bir şekilde sarsıldı.
1970 yılında bumiputraları kayırmak ve toplumdaki ekonomik konumlarını iyileştirmek için tasarlanan Yeni Ekonomik Politika'yı (NEP) uygulamaya koyarak yanıt verdi. Aynı zamanda yetkililer, etnik Çinliler'e yönelik daha fazla ırkçı saldırıya müsamaha gösterilmeyeceğini açıkça belirttiler. İttifak Partisi ayrıca koalisyonunu muhalefet üyelerini de içerecek şekilde genişletti ve bugün iktidarda kalmaya devam eden Barisan Nasional'ı (Ulusal Cephe) kurdu.
sona ermesinin ardından, Malaya Komünist Partisi'nin silahlı kanadı olan ağırlıklı olarak etnik Çin , Malezya-Tayland sınırına çekildi ve burada Malezya hükûmetine karşı gelecekteki saldırılar için yeniden toplandı ve yeniden eğitildi. İsyan resmen 17 Haziran 1968'de MKP'nin Malezya Yarımadası'nın Betong'da güvenlik güçlerini pusuya düşürmesiyle başladı. Bunun yerine bir "ilan etme olağanüstü hal İngiliz önceden yaptığı gibi", Malezya hükûmeti Güvenliği ve Kalkınma Programı (KESBAN), Rukun Tetangga (Yakın Koruma) ve dahil olmak üzere birçok politika girişimlerini tanıtarak isyanın cevap (Halk Gönüllüleri Grubu).
Birliğe Malay nüfusu şiddetle karşı çıktı ve ilk Malay siyasi partisi olan Birleşik Malay Ulusal Örgütü'nün (UMNO) kurulmasına yol açtı. Malay Birliği daha sonra Singapur'u dışlayan ve Malaylar'a özel haklar tanıyan Malay Federasyonu ile değiştirildi. Ancak Çinliler bu gelişmeden memnun değildi ve Haziran 1948'de MKP'nin silahlı kanadı olan () (MRLA), İngilizlere karşı bir isyan başlatmak için () önderliğinde ormana geri döndü. Böylece zorlu bir () başladı. ()'in savaşı sonunda mahkûm edildi. Az sayıda Malay veya Kızılderili Malaya Komünist Partisi'ni (MCP)'yi desteklerken, 400.000 kırsal Çinlinin yeniden yerleşimi gerillaları yiyecek ve içecekten kesti.
istihbarat malzemeleri MCP liderleri nihayet 1950'lerin sonlarında Tayland'a kaçtı ve 1960'a gelindiğinde bağımsız Malaya hükûmeti () ilan etti.
Değişikliklerin onlar için ne anlama geleceğinden korkan (ülkedeki işletmelerin çoğu Çinlilere ait olduğu için), bir Malay tepkisiyle sonuçlandı ve hızla ayaklanmalara ve yaklaşık 6.000 Çinli ev ve işyerinin yakıldığı ve en az 184 Çinli ev ve işyerinin yakıldığı Batılı diplomatik kaynaklar o sırada 600'e yakın bir geçiş ücreti önermesine rağmen, kurbanların çoğu Çinli. Hükûmet olağanüstü hal ilan etti ve Başbakan Yardımcısı başkanlığındaki Ulusal Operasyon Konseyi, Eylül 1970'te Abdul Razak lehine emekli olmak zorunda kalan Tunku Abdul Rahman hükûmetinden güç aldı. Çoğunluğu Malay olan dokuz üyeden oluşuyordu ve tam siyasi ve askerî güce sahipti.
Yeni hükûmet, Acil Durum Dönemi 'nı (ISA) kullanarak, Parlamento ve siyasi partileri askıya aldı, basına sansür uyguladı ve siyasi faaliyetlere ciddi kısıtlamalar getirdi. ISA, hükûmete herhangi bir kişiyi yargılama olmaksızın süresiz olarak staj yapma yetkisi verdi. Bu yetkiler, hükûmeti eleştirenleri susturmak için yaygın olarak kullanıldı ve hiçbir zaman yürürlükten kaldırılmadı. Anayasa, Malezya monarşisi, Malayların ülkedeki özel konumu veya Malay'ın ulusal dil olarak statüsü hakkında Parlamentoda bile her türlü eleştiriyi yasa dışı hale getirmek için değiştirildi. Aceleyle kurulan yeni ülke, 1966'da sona eren Endonezya askeri muhalefeti, Saravak'ta ara sıra yaşanan komünist isyanlar, Doğu Malezya'da federal politikalar ve Malezya Yarımadası'nın egemenliği konusunda dönemsel olarak hayal kırıklığı ve Singapur'un Endonezya'dan ayrılması da dahil olmak üzere birçok siyasi sorunla karşı karşıya kaldı. 1965'te federasyon (Malezya'nın ısrarı üzerine) kuruldu. İkinci olay, çoğunlukla Malay federal liderleri ile çoğunlukla Çinli devlet liderleri, özellikle de Singapur'un ulusal hedefler konusunda anlaşamayan bağımsız fikirli başbakan Lee Kuan Yew arasındaki artan sürtüşmeden kaynaklandı. Lee'nin otokratik yönetimi ve geleneksel olmayan ekonomik politikaları altında, Singapur oldukça müreffeh ama sıkı bir şekilde kontrol edilen bir ülke haline geldi ve Malezya ile ilişkiler yavaş yavaş gelişti. Her iki ülke de 1967'de Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği'nin (ASEAN) kurucu üyeleri oldular.
1971'de Parlamento yeniden toplandı ve 1973'te Alliance partisinin yerini almak üzere Ulusal Cephe (Barisan Nasional) adlı yeni bir hükûmet koalisyonu kuruldu. Yerine UMNO'nun kurucusu Onn Jaafar'ın oğlu ve ardından 1981'den beri Eğitim Bakanı olan ve 22 yıldır iktidarda olan Tun Mahathir Mohamad geçti. Bu yıllarda, bumiputraların ekonomik "turtasının" diğer etnik gruplara kıyasla payını orantılı olarak artırmayı amaçlayan gibi Malezya ekonomisinin ve toplumunun hızlı dönüşümüne yol açan politikalar uygulamaya kondu. gruplar—Başbakan tarafından başlatıldı. Malezya, o zamandan beri, genel ekonomik kalkınmayı tüm ırkların adil katılımını teşvik eden siyasi ve ekonomik politikalarla birleştirmeye çalışan bir hükûmet sistemi ile hassas bir etno-politik dengeyi korumuştur.
Modern Malezya
1970'te, yoksulluk sınırının altında yaşayan Malezyalıların dörtte üçü Malay'dı, Malayların çoğunluğu hala kırsalda çalışan işçilerdi ve Malaylar hâlâ büyük ölçüde modern ekonominin dışındaydı. Hükûmetin tepkisi, 1971'den 1990'a kadar bir dizi dört beş yıllık planla uygulanacak olan 1971 Planın iki amacı vardı: yoksulluğun, özellikle kırsal yoksulluğun ortadan kaldırılması ve ırk ile refah arasındaki özdeşliğin ortadan kaldırılması. Bu ikinci politikanın ekonomik gücün Çinlilerden Malaylara kesin bir şekilde kayması anlamına geldiği anlaşıldı. o zamana kadar profesyonel sınıfın sadece %5'ini oluşturuyordu.
Sonraki 20 yıl boyunca, hem Malezya hem de Singapur, finansal teşvikler ve katı paternalizmin temkinli bir karışımını kullanarak barışçıl kaldı. Malezya, kauçuk, hurma yağı, çay ve kalay için dünya talebi nedeniyle zenginleşti ve 1970'lerin sonunda, hafif sanayilerin gelişimi ve Güney Çin Denizi'ndeki petrol ve doğal gaz rezervlerinin keşfi ekstra bir destek sağladı. 1980'lerde ve 1990'larda dikkate değer bir ekonomik ve sosyal gelişme dönemi, 1981'de iktidara gelen Başbakan Mahathir Mohamad tarafından yönetildi.
1965'teki bağımsızlığında, Singapur kasvetli bir ekonomik gelecekle karşı karşıya görünüyordu.
Yoksulluk, 250.000 Malay'ı yeni temizlenmiş tarım arazilerine yerleştiren, kırsal altyapıya daha fazla yatırım yapan ve yeni imalat işleri yaratmak için kırsal alanlarda serbest ticaret bölgelerinin oluşturulmasını sağlayan bir tarım politikasıyla ele alındı. Plantasyon tarımında düşük ücretli işçilerin yaşam standartlarını iyileştirmek için çok az şey yapıldı, ancak bu grup işgücünün bir oranı olarak istikrarlı bir şekilde azaldı. 1990'a gelindiğinde Malezya'nın en yoksul bölgeleri, ülkenin geri kalanının önemli ölçüde gerisinde kalan Sabah ve Saravak kırsalıydı. 1970'ler ve 80'ler boyunca, özellikle Malaya Yarımadası'nda kırsal yoksulluk azaldı, ancak hükûmetin politikasını eleştirenler bunun temel olarak genel ulusal refahın büyümesinden (büyük ölçüde önemli petrol ve gaz rezervlerinin keşfinden dolayı) olduğunu iddia ediyor.) ve kırsal kesimin devlet müdahalesinden ziyade şehirlere göçü. Bu yıllarda Malezya şehirlerinde, özellikle de hem kırsal Malaya'dan hem de Endonezya, Bangladeş, Tayland ve Filipinler gibi daha fakir komşulardan gelen göç için bir mıknatıs haline gelen Kuala Lumpur'da hızlı bir büyüme görüldü.
Bununla birlikte, 1959'dan 1990'a kadar Başbakan olan Lee Kuan Yew'in yönetiminde, hafif sanayi ve yüksek teknolojinin bir güç merkezi olarak büyüdü ve gelişti. Aynı zamanda dünyanın en büyük deniz limanlarından biri haline geldi.
2003 yılında Abdullah Ahmed Badawi, Malezya başbakanı olarak Mahathir Mohamad'dan görevi devraldı. 2009'da istifa etti ve yerine Muhammed Najib Abdul Razak geçti. Singapur'da, Lee Kuan Yew'in halefi Goh Chok Tong'un yerini 2004 yılında Yew'in oğlu Lee Hsien Loong aldı. Medya ve ifade özgürlüğü hala sıkı bir şekilde izlenmekle birlikte, her iki hükûmet de artık daha az otoriter bir döneme girdi. 2013 yılında Najib Razak liderliğindeki Barisan Nasional koalisyonu arka arkaya 13. zaferini kazandı. Her iki ülkenin ekonomileri, yaşam standartları, yüksek öğrenim, sağlık ve sosyal hizmetler gibi ilerlemeye devam ediyor.
Önce Eğitim Bakanı ve ardından Başbakan olan Mahathir tarafından yürütülen hükûmet politikasının ikinci kolu, ekonomik gücün Malaylara devredilmesiydi. Mahathir, ülke genelinde ortaokul ve üniversitelerin sayısını büyük ölçüde genişletti ve İngilizce yerine Malayca öğretim politikasını uyguladı. Bunun büyük bir yeni Malay profesyonel sınıfı yaratma etkisi oldu. Aynı zamanda, çok az sayıda Çinli Malayca üniversitelerde okumak için yeterince akıcı Malayca konuşabildiğinden, Çinlilerin yüksek öğrenime erişimine karşı resmi olmayan bir engel oluşturdu. Çinli aileler bu nedenle çocuklarını Singapur, Avustralya, İngiltere veya Amerika Birleşik Devletleri'ndeki üniversitelere gönderdi - örneğin 2000 yılına kadar 60.000 Malezyalı Avustralya üniversitelerinden diploma aldı.
Sonuç olarak, Malay öz sermayesinin ekonomideki payı 1969'da %1,5'ten 1990'da %20,3'e yükseldi ve Malayların sahip olduğu her türlü işletmenin yüzdesi yüzde 39'dan yüzde 68'e yükseldi. Bu son rakam aldatıcıydı çünkü Malay'a ait gibi görünen birçok işletme hala dolaylı olarak Çinliler tarafından kontrol ediliyordu, ancak Malay'ın ekonomideki payının önemli ölçüde arttığına şüphe yok. Çinliler, Malezya ekonomik yaşamında orantısız bir şekilde güçlü kalmaya devam ettiler, ancak 2000 yılına gelindiğinde, birçok yeni şirket, özellikle bilgi teknolojisi gibi büyüme sektörlerinde, her iki etnik gruptan insanlar tarafından sahiplenildikçe ve yönetildikçe, Çin ve Malay işi arasındaki ayrım ortadan kalkıyordu.
Malezya'nın, 1997'deki Asya mali kriziyle yalnızca geçici olarak kesintiye uğrayan 1970'ten bu yana hızlı ekonomik ilerlemesi, değişimle eşleşmedi. 1970'te geçirilen baskıcı önlemler yürürlükte kalmaya devam ediyor. Malezya 1974'ten beri düzenli seçimler yapıyor ve seçim zamanında kampanya yapmak oldukça özgür olsa da, aslında tek partili bir devlettir ve UMNO kontrollü Ulusal Cephe genellikle neredeyse tüm koltukları kazanırken, DAP bazı Çin kentsel koltuklarını kazanır.
Mahathir yönetimi
ölümünden sonra artan bir güç mücadelesi olan UMNO'da tartışmalara neden oldu. Onun yerini hasta Datuk Hüseyin Bin Onn aldı, ancak kontrol mücadelesi başbakan yardımcısını atamaya kaydı. Bumiputra'nın savunucusu olan ve diğer etnik topluluklara da fayda sağlamaya çalışan Mahathir Mohamad seçildi. Singapur'un ayrılması, siyasi belirsizlikleri sona erdirmese bile, UMNO'nun federal politikalar üzerinde daha fazla etki göstermesine izin verdi. Hararetli bir seçimin ardından yarımadadaki toplumsal gerilimler ayaklanmalara ve 1969-70'te ülke çapında olağanüstü hal ilan edilmesine neden oldu. Malay olmayan birçok kişi, hükûmetin Malay dilinin eğitimde ve kamusal yaşamda kullanımını artırmak gibi önlemler yoluyla ulusal birlik ve kimlik inşa etme girişimlerine içerledi. Çinliler özellikle Malaylara daha fazla servet dağıtmayı amaçlayan hükûmet politikalarından endişe duyuyorlardı. Örneğin, 1971'de başlatılan ve 1991'de Yeni Kalkınma Politikası olarak yenilenen Yeni Ekonomik Politika, bumiputraların (Malezler ve diğer yerli halklar) - özellikle Malaylar'ın zenginliğini ve ekonomik potansiyelini önemli ölçüde artırmak için tasarlandı. Bumiputra vatandaşları için eğitimde ve kamu hizmetinde istihdamda pozitif ayrımcılık politikalarını içeriyordu. Büyüyen bir İslami hareket de ülkedeki gerilimi körükledi ve Malay toplumu içinde bölünmelere yol açtı. 1970'lerin sonundan başlayarak, bu İslami köktendinci canlanma ya da dakwah hareketi, Batılılaşmış, materyalist bir toplumun büyümesi olarak algıladıkları şeye yabancılaşmış hisseden genç Malayların desteğini giderek daha fazla çekti. Son olarak, kırsal kalkınma politikaları yoksulluk oranlarını azaltsa da, kentsel ve özellikle kırsal alanlardaki büyük yoksulluk, zenginliğin dağılımında birçok bölgesel ve etnik eşitsizlikle birlikte varlığını sürdürdü. Hükûmetin radikal eleştirmenleri (komünistler, sosyalistler, İslami militanlar ve ilerici entelektüeller dahil) siyasi olarak marjinalleştirildi ve bazen gözaltına alındı.
Mahathir Mohamad'ın başbakanlığı altında, Malezya 1980'lerden itibaren ekonomik büyüme, 1985-86 emlak piyasası bunalımı yaşadı ve 1990'ların ortalarına kadar büyümeye geri döndü. Mahathir, Yeni Kalkınma Politikası'nı (NDP) uygulamaya koydu. Çok sayıda mega projenin ortaya çıkmasıyla Malezya'nın fiziksel manzarası da bu dönemde değişti. Bu projeler arasında dikkate değer olan, Petronas İkiz Kuleleri (o sırada dünyanın en yüksek binası ve 2016 itibarıyla hala en yüksek ikiz bina), Kuala Lumpur Uluslararası Havalimanı (KLIA), , Sepang Uluslararası Pisti, (MSC), Bakun hidroelektrik barajı ve yeni federal idari başkent Putrajaya.
Mahathir Mohamad'ın uzun süreli Başbakanlığı (1981–2003) altında, Mahathir'in çok ırklı Malezya'nın ancak kontrollü demokrasi yoluyla istikrarlı kalabileceğine olan inancı nedeniyle 'dan 'nin Malay'ın bumiputra statüsüne meydan okuduğu görülen pendatang (göçmenler) teriminin kullanımıyla ilgili ve İslam'a veya İslam'dan zorunlu dönüşüm söylentileri gibi konular da vardı. adlı İç Güvenlik Yasasını kullanarak muhalif muhaliflere yönelik bir baskı başlattı.
Bu, hükûmet içindeki bir iç tartışmanın ardından 1997 yılında Başbakan Yardımcısı Enver İbrahim'in temelsiz suçlamalarla görevden alınması ve hapse atılmasıyla sonuçlandı. Enver olayı, Enver'in eşi veya Keadilan adlı yeni bir partinin kurulmasına yol açtı. 1999 seçimlerinde Keadilan, DAP ve Alternatif Cephe () olarak bilinen PAS ile koalisyon kurdu. Bunun sonucu, PAS'ın UMNO'dan birkaç Malay sandalyesi kazanmasıydı, ancak birçok Çinli seçmen İslamcı PAS ile bu doğal olmayan ittifakı onaylamadı ve DAP'ın kıdemli lideri de dahil olmak üzere birçok sandalyesini MCA'ya kaybetmesine neden oldu., .
1990'ların sonlarında Malezya, Malezya'nın montaj hattına dayalı ekonomisine zarar veren Asya mali kriziyle sarsıldı. Politikalar, Malezya ekonomisinin 2002 yılına kadar toparlanmasına neden oldu, ancak Mahathir ile IMF politikalarını destekleyen yardımcısı Enver İbrahim arasında anlaşmazlığa neden oldu. Bu, Enver'in görevden alınmasına yol açarak neden oldu. Enver tutuklandı ve uydurma suçlamalarla siyasetten men edildi. 2003 yılında, Malezya'nın en uzun süre görev yapan başbakanı Mahathir, yeni yardımcısı Abdullah Ahmed Badawi lehine gönüllü olarak emekli oldu. Kasım 2007'de, Malaya'nın bağımsızlığını kazanmasından bu yana iktidarda olan iktidardaki siyasi koalisyon Ulusal Cephe'yi (Barisan Nasional) ağır şekilde destekleyen seçim sistemindeki yolsuzluk ve tutarsızlık iddialarının hızlandırdığı iki hükûmet karşıtı miting düzenlendi.
Abdullah yönetimi
Dato Seri Abdullah Ahmed Badawi, ılımlı bir liberalleşmenin habercisi olarak görülen Enver'i serbest bıraktı. Abdullah liderliğindeki Ulusal Cephe, DAP 1999'da kaybettiği koltukları geri almasına rağmen, PAS ve Keadilan'ı fiilen silerek büyük bir zafer elde etti. Bu zafer, esas olarak Abdullah'ın kişisel popülaritesinin ve birçok Malezyalının yaşam standartlarını neredeyse birinci dünya standartlarına yükselten Malezya ekonomisinin güçlü toparlanmasının ve etkisiz bir muhalefetin sonucu olarak görüldü. Hükûmetin hedefi, Malezya'nın ifade edildiği gibi 2020 yılına kadar tamamen gelişmiş bir ülke haline gelmesidir. Bununla birlikte, Malezya'nın yeni ekonomik düzenine uygun olarak birinci dünya siyasi sistemini (çok partili demokrasi, özgür basın, ve sivil ve siyasi özgürlüklerin restorasyonu) ne zaman ve nasıl edineceği sorusunu yanıtsız bırakmaktadır. olgunluk. Saravak ve Sabah için Malezya'daki siyaset çalkantılı bir deneyim oldu. Federasyona katılma kararı aceleyle alındı ve birçok insan, özellikle artan petrol gelirleri üzerindeki kontrollerini kaybetmeleri olmak üzere, özerkliklerini kaybetmelerine içerlemeye devam etti. Saravak'ta periyodik olarak siyasi krizler meydana geldi, ancak 1970'ten sonra yarımada ittifakı tarzı siyasetin bir zaferini temsil eden Malay egemenliğindeki, profederal ama çok ırklı bir koalisyon tarafından yönetildi. Ancak 1980'lerin ortalarına gelindiğinde, bazı İban liderleri koalisyona varlıklı Malay ve Çin çıkarlarına fazla uzlaştırıcı olmakla itiraz etmişti. Hükûmet, Saravak toplumunun yarımadanınkine asimilasyonunu teşvik etti ve kereste kaynaklarının sömürülmesini, genellikle iç halkların pahasına, çarpıcı biçimde artırdı. Sabah siyaseti de, Müslüman ve gayrimüslim gruplar arasında devam eden gerilimlerle çekişmeli idi. 1967 ve 1975 yılları arasında Başbakan Tun Mustapha devleti katı bir şekilde yönetti, muhalifleri emdi veya bastırdı, İslam'ı teşvik etti ve federal politikalara meydan okudu. Mustafa'nın yerini alan çok ırklı koalisyon, Sabah'ın bol doğal kaynaklarının sömürülmesinin teşvik ettiği hızlı ekonomik büyümeyi yönetmeye devam etti. Bununla birlikte, 1980'lerin ortalarında, Hristiyan Kadazan liderliğindeki bir parti iktidara gelip federal liderlerin karşı çıktığı politikaları izlediğinde, gerilimler yeniden ortaya çıktı. Yarımadanın sosyopolitik kalıpları Sabah ve Saravak'ı giderek daha fazla etkilese de, eyaletler Malezya sistemi içinde benzersiz kaldı.
Necip dönemi
Najib Razak, iç ekonomik meselelere ve siyasi reforma keskin bir şekilde odaklanarak Başbakan olarak göreve başladı. Başbakan olarak ilk gününde Najib, sırasıyla Datuk Seri ve Malezya İslam Partisi tarafından yönetilen Suara Keadilan ve Harakahdaily adlı iki muhalefet gazetesinin yasaklarının kaldırıldığını ve 13 gazetenin serbest bırakıldığını duyurdu. (ISA) kapsamında gözaltına alınan kişiler. Serbest bırakılanlar arasında 2007 yılının Aralık ayında hükûmet karşıtı bir kampanya yürüttükleri için tutuklanan iki etnik Hint aktivist, üç yabancı ve sekiz şüpheli İslamcı militan vardı. Najib ayrıca, çok eleştirilen ve yargılanmadan süresiz gözaltına izin veren yasayı kapsamlı bir şekilde gözden geçirme sözü verdi. Bu zorluklara rağmen, ülke bir bütün olarak, düzenli seçimler ve ılımlı siyasi çeşitlilik de dahil olmak üzere yarı demokratik parlamenter siyasi sistemini ve aynı zamanda “hassas” kabul edilen konuların kamuoyunda tartışılmasının yasaklanması gibi sivil özgürlükler üzerindeki bazı kısıtlamaları sürdürdü. Tunku Abdul Rahman'ın yerine 1970 yılında Tun Hacı Abdul Razak bin Hüseyin geçti. Abdul Razak'ın 1976'da ölümü üzerine, bir başka UMNO lideri Datuk (daha sonra Tun) Hüseyin Onn onun yerini aldı. 1981'de Tun Hussein Onn, sağlık sorunları nedeniyle UMNO başkanı ve Malezya başbakanı olarak görevlerinden ayrıldı ve Mahathir bin Mohamad'ın dördüncü başbakan ve bu görevi üstlenen ilk aristokrat olmayan kişi olmasına izin verdi.
kutlamalarına ek olarak 2010 yılında resmi tatil ilan edildi.
Malezya havayollarının karıştığı iki uçuş olayı 2014 yılında Najib Razak'ın ikinci döneminde meydana geldi. 8 Mart 2014'te Malaysia Airlines Flight 370 , Kuala Lumpur'dan Pekin'e giderken kayboldu. Uçakta bulunan 239 yolcu ve mürettebatın öldüğü tahmin ediliyor. Sadece dört ay sonra, 'da tarafından kontrol edilen topraklar üzerinde uçarken Malezya Havayolları'nın 17 sefer sayılı uçuşu bir karadan havaya füze tarafından vurulduğunda 298 kişi öldü. Malezya Havayolları uçuş 370 kaybolması, ayrıca MH370 kaybolması olarak da adlandırılır, Malezya Havayollarına ait bir yolcu jetinin 8 Mart 2014 tarihinde Kuala Lumpur'dan Pekin'e yapılan bir uçuş sırasında ortadan kaybolması. 227 yolcusu ve 12 mürettebatı bulunan Boeing 777'nin ortadan kaybolması, Avustralya'nın batısındaki Hint Okyanusu'ndan Orta Asya'ya uzanan bir arama çabasına yol açtı. 370 numaralı uçuşun kaybının şaşırtıcı doğası öyle ki, tarihin en ünlü kayıp uçaklarından biri haline geldi. Kaybolma ve arama 370 sefer sayılı uçuş yerel saatle 12:41'de havalandı ve sabah 01:01'de 10.700 metre (35.000 fit) seyir irtifasına ulaştı. Uçağın performansıyla ilgili verileri ileten Hava Aracı İletişim Adresleme ve Raporlama Sistemi (ACARS), son iletimini saat 01:07'de gönderdi ve ardından kapatıldı. Mürettebatın son sesli iletişimi sabah 01:19'da gerçekleşti ve saat 01:21'de uçağın hava trafik kontrolü ile iletişim kuran transponderi, uçak Güney Çin üzerinden Vietnam hava sahasına girmek üzereyken kapatıldı. Deniz. Sabah 1:30'da Malezya askeri ve sivil radarı uçağı dönerken izlemeye başladı ve ardından Malay Yarımadası üzerinden güneybatıya ve ardından kuzeybatıya Malakka Boğazı üzerinden uçtu. Sabah 02:22'de Malezya askeri radarı Andaman Denizi üzerinde uçakla temasını kaybetti. Hint Okyanusu üzerinde sabit yörüngede bulunan bir Inmarsat uydusu, 370 sefer sayılı uçuştan saatlik sinyaller aldı ve uçağı en son sabah 8:11'de tespit etti. Uçak için yapılan ilk aramalar Güney Çin Denizi'nde yoğunlaştı. Transponder kapatıldıktan kısa bir süre sonra 370 sefer sayılı uçuşun batıya döndüğü tespit edildikten sonra, arama çalışmaları Malakka Boğazı ve Andaman Denizi'ne taşındı. 15 Mart'ta, uçağın kaybolmasından bir hafta sonra, Inmarsat teması açıklandı. Sinyalin analizi uçağın yerini tam olarak belirleyemedi, ancak uçağın biri Java'dan güneye, Avustralya'nın güneybatısında Hint Okyanusu'na uzanan ve diğeri de Vietnam'dan Türkmenistan'a kuzeye doğru Asya boyunca uzanan iki yay üzerinde herhangi bir yerde olabileceğini belirledi. Arama alanı daha sonra güney yayında Avustralya'nın güneybatısındaki Hint Okyanusu'na ve kuzey yayında Güneydoğu Asya, batı Çin, Hint alt kıtası ve Orta Asya'ya kadar genişletildi. 24 Mart'ta Malezya Başbakanı Najib Razak, Inmarsat ve Birleşik Krallık Hava Kazaları Soruşturma Şubesi'nin (AAIB) nihai sinyallerin analizine dayanarak, uçağın Hint Okyanusu'nun 2.500 km (1.500 mil) uzak bir kısmına düştüğü sonucuna vardığını duyurdu. Avustralya'nın güneybatısında. Bu nedenle, gemideki herhangi birinin hayatta kalması pek olası değildi.
Nisan 2015'te Najib Razak . kişisel banka hesaplarına 2.672 milyar MYR (700 milyon ABD Doları) aktarıldığını iddia eden bir ifşa, muhalefet partileri de dahil olmak üzere çoğu Malezyalıdan istifası için yaygın çağrılara yol açtı. Eylül 2016'da Mahathir, Kral'a Najib'in görevden alınmasını talep eden bir talepte bulundu, ancak bu konuda herhangi bir işlem yapılmadı.
İkinci Mahathir yönetimi
2016 yılında UMNO'dan ayrılan ve kendi siyasi partisi olan 'ni kuran ve diğer üç siyasi partiyle bir araya gelerek oluşturan Mahathir Mohamad, 10 Mayıs 2018'de yapılan seçimi kazanmasının ardından Malezya Başbakanı olarak yemin etti.. 1957'den bu yana 61 yıl boyunca Malezya'yı yöneten siyasi parti Barisan Nasional'ın liderliğini yapan Najib Razak'ı mağlup etti. Devam eden , %6 , yüksek yaşam maliyeti ve Najib'in Mahathir Mohamad'ı alenen aşırı eleştirisi, Najib'in kaybındaki tüm faktörlerdi. Ocak 2012'de Enver'e yönelik 2008 suçlamaları iki yıllık bir yargılamanın ardından reddedildi, ancak daha sonra bir temyiz mahkemesi bu beraat kararını bozdu ve o beş yıl hapis cezasına çarptırıldı. Halkla İlişkiler, alt meclis için yapılacak anketlerde 2008 seçim performansını iyileştirme konusunda büyük umutlara sahipti. Muhalefet Mayıs 2013'ün başlarında yapılan oylamada bir miktar sandalye kazanmış olsa da, BN çoğunluğu elinde tutmayı başardı ve Najib Razak başbakanlık görevini sürdürdü. Ancak bir çift hava felaketi kısa süre sonra Najib Razak'ın ikinci dönemine gölge düşürdü. 8 Mart 2014'te Malezya Havayolları'nın 370 sefer sayılı uçuşu Kuala Lumpur'dan Pekin'e giderken kayboldu. Uçakta bulunan 239 yolcu ve mürettebatın öldüğü tahmin ediliyor. Sadece dört ay sonra, Malezya Havayolları'nın 17 numaralı uçuşunun doğu Ukrayna'da Rus destekli militanlar tarafından kontrol edilen topraklar üzerinde uçarken karadan havaya füzeyle vurulması sonucu 298 kişi öldü.
Popüler olmayan vergi, 1 Haziran 2018'de %0'a düşürüldü. Mahathir yönetimindeki Malezya hükûmeti, 31 Temmuz 2018'de Parlamento'da GST'yi yürürlükten kaldıracak ilk yasa tasarısını sundu (Dewan Rakyat). GST, 1 Eylül 2018'den itibaren başarıyla Satış Vergisi ve Hizmet Vergisi ile değiştirildi. Nisan 2015'te Najib Razak, mal ve hizmetler üzerinde tartışmalı yüzde 6'lık bir vergi çıkardı. O yılın ilerleyen saatlerinde, Najib Razak ve diğer yetkililer, devlete ait bir yatırım fonu olan 1Malaysia Development Berhad'ı (1MDB) içeren milyarlarca dolarlık bir zimmete para geçirme ve kara para aklama planına karıştığında, yönetimi skandala karıştı. Mahathir emekliliğinden bir zamanlar çömezini cezalandırmak için çıktı ve eski başbakan BN'den ayrıldı ve muhalefetle aynı safta yer aldı. 1MDB iddialarının ağırlığı, BN'nin Malezya'daki altı yıllık iktidarına son vermek için mal ve hizmet vergisine karşı ezici memnuniyetsizlikle birleşti. Muhalefetteki Umut İttifakı (Pakatan Harapan) Mayıs 2018 parlamento seçimlerinde 222 sandalyeden 122'sini talep etti ve 92 yaşındaki Mahathir başbakanlık makamına geri döndü. Mahathir, yönetiminin Anwar için bir kraliyet affını, Anwar'ın bir kez daha siyasi görevde bulunmasına izin verecek bir hareket izleyeceğini belirtti.
28 Eylül 2018'de Mahathir Mohamad, Birleşmiş Milletler Genel Kuruluna , hükûmetinin Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmeyi (ICERD) onaylama sözü vereceğini söyledi. tehlikeye atabileceğinden korkan , özellikle Bumiputras'tan haftalarca sözleşmeye karşı ırksal ve dinsel olarak suçlanan gösteriler aldıktan sonra, Pakatan Harapan hükûmeti 23 Kasım 2018'de ICERD'ye katılmamayı seçti. 20. yüzyılın son on yılındaki göreli siyasi istikrarla, hükûmet ve iş dünyası liderleri, Malezya'yı müreffeh, çeşitlendirilmiş bir ekonomi ile 21. yüzyıla taşımayı başardılar. Bununla birlikte, emtia ihracatı önemini korudu ve ülkenin belirli bölgeleri, büyük ölçüde doğal kaynakların sömürülmesinin bir sonucu olarak ciddi çevre sorunlarıyla mücadele etti. Kalkınma politikaları etnik ve bölgesel dengeden yoksun olmakla eleştirilse de, Malezya yine de derin bölgesel ve etnik bölünmelerden ulusal birlik ve sosyopolitik istikrar yaratmada önemli başarılar elde etmişti.
girmesinden bir hafta sonra, 29 Şubat 2020'de Mahathir Mohamad'ın beş gün önce ani istifasının ardından Muhyiddin Yassin , kral tarafından 8. Başbakan olarak atandı. Onun yönetimi sırasında, Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkan COVID-19, ülke geneline yayıldı.
Ocak 2021'in ortalarında Pahang Kralı Abdullah, hükûmeti içindeki siyasi çatışmalara yanıt olarak en az 1 Ağustos'a kadar ilan etti. Bu olağanüstü hal kapsamında parlamento ve seçimler askıya alınırken, Malezya hükûmetine onay almadan yasa çıkarma yetkisi verildi. COVID-19 enfeksiyon ve ölümlerinde rekor bir artışı engelleyememesi nedeniyle istifa çağrılarının ardından 16 Ağustos 2021'de resmen Başbakanlıktan istifa etti.Daha sonra Yang di-Pertuan Agong tarafından yerine yenisi seçilene kadar geçici Başbakan olarak atandı.
İsmail Sabri yönetimi
Muhyiddin Yassin'in eski İsmail Sabri Yaakob, 220 üyeden toplam 114 üye ile Parlamento çoğunluğunun güvenini kazanmış olmasından memnun olduktan sonra Yang di-Pertuan Agong tarafından Malezya'nın 9. Başbakanı olarak atandı.
Kaynakça
- ^ Imago Mvndi. Brill Archive. 1958. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Annual Report on the Federation of Malaya: 1951 in C.C. Chin and Karl Hack, Dialogues with Chin Peng pp. 380, 81.
- ^ Othman 2018.
- ^ Negara 2020.
- ^ Rukun 2005.
- ^ Shuib 2020.
- ^ [1998 Reformasi: A Social Movement Momentum]. Naratif Malaysia. 2 Ekim 2019. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ Weiss 1999.
- ^ (PDF). , UNESCO. January 2011. 23 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2015.
- ^ . . 25 Temmuz 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2014.
- ^ a b . Saravak Forestry. 18 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2015.
- ^ . Australian Broadcasting Corporation. 22 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2015.
- ^ . humanorigins.si.edu. Smithsonian National Museum of Natural History. 22 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2015.
- ^ a b . Issue 2. 7 Kasım 2003. 23 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2015.
- ^ . about.com. 5 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2015.
- ^ . Saravak Tourism Board. 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
- ^ "Genetic 'map' of Asia's diversity". BBC News. 11 Aralık 2009. 29 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Liz Price (17 Mart 2007). . . 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2015.
- ^ Beneath Another Sky: A Global Journey into History. Penguin UK. 7 Aralık 2017. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Fix (June 1995). "Malayan Paleosociology: Implications for Patterns of Genetic Variation among the Orang Asli". American Anthropologist. New Series. 97 (2): 313-323. doi:10.1525/aa.1995.97.2.02a00090.
- ^ a b . August 1999. 9 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2010.
- ^ Hill 2010.
- ^ . Ref World (UNHCR). 2008. 11 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2015.
- ^ The Malay Peninsula: Crossroads of the Maritime Silk-Road (100 Bc-1300 Ad). BRILL. January 2002. s. 24. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ "Phylogeography and Ethnogenesis of Aboriginal Southeast Asians". Oxford Journals. 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2008.
- ^ The Malays. John Wiley & Sons. 25 Mart 2011. s. 49. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Rothermund 2004.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao Cavendish 2007.
- ^ de Laet 1994.
- ^ Braddell 1937.
- ^ ASEAN Member: Malaysia 19 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved 29 May 2008.
- ^ Sino–Malay Trade and Diplomacy from the Tenth through the Fourteenth Century. Ohio University Press. 15 Kasım 2009. s. 39. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ A History of Chinese Civilization. Cambridge University Press. 1996. s. 127. ISBN .
- ^ The Politics of Religion in South and Southeast Asia. Taylor & Francis. 4 Mayıs 2011. s. 129. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas. Walter de Gruyter. 1996. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ "S. Durai Raja Singam Printed by Liang Khoo Printing Co., 1962 -Language Arts & Disciplines −253 pages". 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ "Research on the Early Malay Doctors 1900–1957 Malaya and Singapore, By Faridah Abdul Rashid". 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ "Neutron radiography: proceedings of the second world conference, Paris, France, June 16–20, 1986 John Penrose Barton, Commission of the European Communities, D. Reidel, 1987 -928 pages". 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Wheatley (1 Ocak 1955). "The Golden Chersonese". Transactions and Papers (Institute of British Geographers) (21): 61-78. doi:10.2307/621273.
- ^ a b c d e f g h i . State.gov. 14 Temmuz 2010. 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2010.
- ^ a b c d e f g h i j k l m Andaya 1984.
- ^ Power and Plenty: Trade, War, and the World Economy in the Second Millennium by Ronald Findlay, Kevin H. O'Rourke p. 67
- ^ History of Asia by B. V. Rao (2005), p. 211
- ^ Singapore in Global History by Derek Thiam Soon Heng, Syed Muhd Khairudin Aljunied p. 40
- ^ History Without Borders: The Making of an Asian World Region, 1000–1800 by Geoffrey C. Gunn p. 43
- ^ Nagapattinam to Suvarnadwipa: Reflections on the Chola Naval Expeditions to Southeast Asia by Hermann Kulke, K Kesavapany, Vijay Sakhuja p. 71
- ^ Buddhism, Diplomacy, and Trade: The Realignment of Sino-Indian Relations by Tansen Sen p. 226
- ^ Aryatarangini, the Saga of the Indo-Aryans, by A. Kalyanaraman p. 158
- ^ Singham 1946.
- ^ "Archeology". Saravak Muzium Department. 12 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2015.
- ^ Sabrizain.
- ^ Coedes 1968.
- ^ Malaysia Brunei & Singapore. . September 2006. s. 8. ISBN .
- ^ a b Bosworth 2007.
- ^ Kent (3 Mart 2005). "Chinese diaspora: Malaysia". BBC News. 26 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Eylül 2010.
- ^ a b Zheng He's Voyages Down the Western Seas. 五洲传播出版社. 2005. s. 58. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Wade 2005.
- ^ Asia Civilizations: Ancient to 1800 AD. Asiapac Books Pte Ltd. 1 Kasım 2011. s. 153. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ a b Shin 2012.
- ^ Straits of Malakka: Gateway Or Gauntlet?. McGill-Queen's Press – MQUP. 17 Nisan 2003. s. 127. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ a b c d e f Sen (2016). "The Impact of Zheng He's Expeditions on Indian Ocean Interactions". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 79 (3): 615-621. doi:10.1017/S0041977X16001038.
- ^ Zheng He's voyages down the western seas. Fujian, China: China Intercontinental Press. 2005. s. 58. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ağustos 2009.
- ^ Songs of Memory in Islands of Southeast Asia. Cambridge Scholars Publishing. 17 Eylül 2013. s. 296. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Reid 2018.
- ^ Lewis 1977.
- ^ a b Andaya 2015.
- ^ A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East: From the Ancient World to the Modern Middle East. ABC-CLIO. 23 Aralık 2009. s. 581. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ The Far East and Australasia 2003. Psychology Press. 2002. s. 763. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ A history of Johore, 1365–1895. Kuala Lumpur: Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society. 1992. s. 36. ISBN .
- ^ The Singapore and Melaka Straits: Violence, Security and Diplomacy in the 17th Century. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Borschberg 2011.
- ^ Borschberg 2010b.
- ^ M.C. Ricklefs, Bruce Lockhart, Albert Lau, Portia Reyes, Maitrii Aung-Thwin (19 Kasım 2010). A New History of Southeast Asia. Palgrave Macmillan. s. 150. ISBN . 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ a b Tan 1978.
- ^ a b Baker 2008.
- ^ a b Commercial Relations of the United States with Foreign Countries During the Years... U.S. Government Printing Office. 1904. ss. 486-488. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ a b c d e Alan Teh Leam Seng (8 Temmuz 2018). "The story behind Malaysia's second oldest sultanate uncovered". New Straits Times. 9 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2019.
- ^ [List of Sultans of Perak] (Malayca). The Administration Office of His Majesty the Sultan of Perak. 7 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2019.
- ^ (Malayca). The Administration Office of His Majesty the Sultan of Perak. 15 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2019.
- ^ [Gazette Document (Perak Darul Ridzuan - History)] (Malayca). Geographical Names Database of Malaysia. 9 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2019.
- ^ The Portuguese and the Straits of Melaka, 1575–1619: Power, Trade, and Diplomacy. NUS Press. 2012. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Klian Intan: Perlombongan Bijih Timah dan Perkembangan Sosioekonomi (Penerbit USM) [Klian Intan: Tin Mining and Socio-Economic Development (USM Publisher)] (Malayca). Penerbit USM. 2017. s. 35. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ a b c Andaya 1982.
- ^ The Asiatic Journal and Monthly Register for British and Foreign India, China, and Australia. Parbury, Allen, and Company. 1841. s. 152. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ British Malaya, 1824–67. Methodist Publishing House. 1925. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Stearn 2019.
- ^ a b Prakash 1998.
- ^ 59 [i.e. Limapuluh sembilan] tahun Aceh merdeka di bawah pemerintahan ratu [59 [i.e. Fifty nine] years of Aceh independence under the rule of queen] (Endonezce). Bulan Bintang. 1977. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Sovereign Women in a Muslim Kingdom. Flipside Digital Content Company Inc. 27 Nisan 2018. s. 106. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ a b c d Belanda 2015.
- ^ (PDF). Centre for Editing Lives and Letters (Cell) . 2009. 12 Eylül 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2019 – CORE vasıtasıyla.
- ^ Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society. The Branch. 1936. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ . National Archives of Malaysia. 25 Haziran 1747. 15 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2019.
- ^ a b Linehan 1973.
- ^ a b c d e Hamid 2011.
- ^ Bungo (September 2012). "Early settlements of the minangkabaus community in Selangor" (PDF). Pertanika Journal of Social Science and Humanities. 20 (3): 931-947. 29 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Crossroads (2nd Edn): A Popular History of Malaysia and Singapore. Marshall Cavendish International (Asia) Pte Ltd. 15 Temmuz 2008. s. 71. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Tan 1975.
- ^ Suyatno 2008.
- ^ Juned 1992.
- ^ a b Saunders 2013.
- ^ Broek (1962). "Place Names in 16th and 17th Century Borneo". . 16 (1): 134. doi:10.1080/03085696208592208.
Carena (for Carena), deep in the bight, refers to Saravak, the Kuching area, where there is clear archaeological evidence of an ancient trade center just inland from Santubong.
- ^ Asia in the Making of Europe, Volume I: The Century of Discovery, Book 1. University of Chicago Press. 15 Temmuz 2008. s. 581. ISBN . 20 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2016.
... but Castanheda lists five great seaports that he says were known to the Portuguese. In his transcriptions they are called "Moduro" (Marudu?), "Cerava" (Saravak?), "Laue" (Lawai), "Tanjapura" (Tanjungpura), and "Borneo" (Brunei) from which the island derives its name.
- ^ Rozan Yunos (28 Aralık 2008). . . 3 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2014.
- ^ Saunders 2002.
- ^ Fairlands 1993.
- ^ Ring 2012.
- ^ "The Brookes and the British North Borneo Company". (PDF). Bandar Seri Begawan: Brunei Press Sdn Bhd. 2006. s. 6. ISBN . 2 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2016.
- ^ . 17 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
- ^ Gin 2018.
- ^ Singapore: The Battle That Changed the World. House of Stratus. 1 Ocak 2001. s. 41. ISBN . 10 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Alex Middleton (June 2010). "Rajah Brooke and the Victorians" (PDF). The Historical Journal. 53 (2): 381-400. doi:10.1017/S0018246X10000063. ISSN 1469-5103. 4 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 24 Aralık 2014.
- ^ Suzalina Halid 2015.
- ^ Freitag 1987.
- ^ Steam (May 2004). "A Slice of Thai History: Dr. John Crawfurd and the Mission to Thailand, 1822" (Column). Pattaya Mail. XII (20). 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ekim 2018.
This in turn helped Captain Henry Burney conclude a treaty of commerce with Thailand in June 1826.
- ^ A History of Siam. Paperback. Lightning Source Inc. 1 Ekim 2001. ISBN .
- ^ Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society. The Branch. 2005. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ . British Empire. 9 Mart 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2010.
- ^ Singapore. Lonely Planet. 15 Eylül 2010. s. 22. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ . 7 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2010.
- ^ . National Library Board. 12 Mayıs 1914. 30 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2015.
- ^ The New Encyclopaedia Britannica: Macropaedia : Knowledge in depth. Encyclopaedia Britannica. 2003. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Peter C. Richards (6 Aralık 1947). "New Flag Over Pacific Paradise". The Sydney Morning Herald. 14 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2015.
- ^ Kahn (2005). "The Making and Unmaking(?) of a Malay Race". Social Analysis: The International Journal of Social and Cultural Practice. 49 (2): 164-172. doi:10.3167/015597705780886239. ISSN 0155-977X. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ The Myth of the Lazy Native. Londra: Frank Cass. 1977. ISBN .
- ^ a b c d e f g h i Gullick 1967.
- ^ Ashcroft, Richard T.; Bevir, Mark, (Ed.) (2019). "Arrested Multiculturalisms". Arrested Multiculturalisms:: Race, Capitalism, and State Formation in Malaysia and Singapore. Multiculturalism in the British Commonwealth. 1. University of California Press. ss. 191-211. ISBN . 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Mayıs 2021.
- ^ Hays, Jeffrey. "BRITISH IN MALAYSIA". Facts and Details, https://factsanddetails.com/southeast-asia/Malaysia/sub5_4a/entry-3619.html#chapter-5 27 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Koh (2014). "Educating Malayan Gentlemen: Establishing an Anglicised Elite in Colonial Malaya". Chapters on Asia: A Selection of Papers from the Lee Kong Chian Research Fellowship. 1: 7-16.
- ^ a b Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah Sejarah Tingkatan 2. . 1994. ss. 208-209. ISBN .
- ^ Graham 2005.
- ^ Legacies of World War II in South and East Asia. Institute of Southeast Asian Studies. 2007. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Mahathir Mohamad (31 Mayıs 1999). . TIME. 12 Şubat 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2010.
- ^ Time magazine (19 Mayıs 1952). . TIME. 6 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2010.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;History
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ , Time, New York, 2 May 1960.
- ^ , Time, New York, 9 September 1957
- ^ British documents of the end of empire Series B Volume 8 – "Paper on the future of the Federation of Malaya, Singapore, and Borneo Territories":memorandum by Lee Kuan Yew for the government of the Federation of Malaya (CO1030/973, no E203). University of London: Institute of Commonwealth Studies. 2004. s. 108. ISBN . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2015.
On 24 Apr Lee Kuan Yew informed Selkirk that on the previous day he had spoken to the Tunku for the first time about the Grand Design.
- ^ JC (16 Eylül 2011). . The Borneo Post. 16 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2015.
- ^ . . 27 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2015.
- ^ "Big 'Unity' Plan – Tengku on Closer Ties with S'pore, Borneo, and Brunei". The Straits Times. . 28 Mayıs 1961. 27 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Haziran 2015.
- ^ Mahdi 2001.
- ^ Shuid & Yunus, pp. 30–31.
- ^ , Time, New York, 20 September 1963.
- ^ , Time, New York, 21 December 1962.
- ^ Shuid & Yunus, p. 31.
- ^ . TIME. 6 Eylül 1963. 2 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2010.
- ^ , Time, New York, 6 September 1963.
- ^ (PDF). United Nations Treaty Collection. United Nations. 1963. 11 Ekim 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2010.
- ^ Chronicle of Malaysia: Fifty Years of Headline News, 1963–2013. Editions Didier Millet. 2013. ss. 40-41. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ . epilipinas. 7 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2010.
- ^ . Singapore Attorney-General. 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2010.
- ^ . Time magazine. 27 Ağustos 1965. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2010.
- ^ . Time magazine. 23 Mayıs 1969. 16 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2010.
- ^ . UNRISD. 1 Eylül 2004. 25 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2010.
- ^ "Property: A Steep Climb with a Gentle Descent". Euromoney. Euromoney Institutional Investor. August 1992.
- ^ Anthony Spaeth (9 Aralık 1996). . Time New York. 17 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2010.
- ^ Social Movement Malaysia. Routledge. 2002. s. 36. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Southeast Asian Personalities of Chinese Descent: A Biographical Dictionary. Institute of Southeast Asian Studies. 2012. s. 516. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Protest and Possibilities: Civil Society and Coalitions for Political Change in Malaysia. Stanford University Press. 2005. s. 124. ISBN . 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Anthony Spaeth (14 Eylül 1998). . Time Asia Hong Kong. 14 Şubat 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2010.
- ^ . Asia Sentinel. 22 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2009.
- ^ . UKEssays.com (İngilizce). 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2021.
- ^ Hamid (September 2012). "Abdullah Ahmad Badawi: A Malaysian Neo-Conservative?". Japanese Journal of Political Science (İngilizce). 13 (3): 379-399. doi:10.1017/S1468109912000151. ISSN 1474-0060. 18 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ . . 3 Nisan 2009. 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2011.
- ^ Yeng (19 Ekim 2009). . 25 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2015.
- ^ . The Star (İngilizce). 19 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ Wright (2 Temmuz 2015). . The Wall Street Journal. . 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2015.
- ^ . Free Malaysia Today, 6 July 2015. Retrieved 7 July 2015.
- ^ Jones (1 Ocak 2020). "1MDB corruption scandal in Malaysia: a study of failings in control and accountability". Public Administration and Policy. 23 (1): 59-72. doi:10.1108/PAP-11-2019-0032. ISSN 2517-679X.
- ^ "Malaysian democrats pin their hopes on the country's royals". The Economist. 26 Ocak 2017. 4 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Şubat 2017.
- ^ "Mahathir sworn in as Malaysia's 7th prime minister". Singapore Straits Times. 10 Mayıs 2018. 12 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mayıs 2018.
- ^ . The Star. 31 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . . . 16 Mayıs 2018. 16 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2018.
- ^ . 24 Mart 2018. 3 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2020.
- ^ Kartini Aboo Talib @ Khalid (2019). "Penerimaan dan penolakan International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination (ICERD) dalam kalangan masyarakat Melayu dan Bumiputera di Malaysia" [Acceptance and Rejection International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination (ICERD) amongst the Malays and Bumiputera in Malaysia]. Islamiyyat : Jurnal Antarabangsa Pengajian Islam; International Journal of Islamic Studies (Malayca). 41 (2): 81-91. 20 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ . CNBC. 3 Mart 2020. 3 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2020.
- ^ . Straits Times. 17 Mart 2020. 20 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Abdalqader (1 Ekim 2020). "The Malaysian Movement Control Order (Mco) Impact and ITS Relationship with Practices Towards Coronavirus Disease 2019 (Covid-19) Among a Private University Students in Selangor". Malaysian Journal of Public Health Medicine (İngilizce). 20 (2): 49-55. doi:10.37268/mjphm/vol.20/no.2/art.523. ISSN 2590-3829. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Ratcliffe (12 Ocak 2021). . The Guardian. 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021.
- ^ . CNN. 12 Ocak 2021. 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021.
- ^ . www.aljazeera.com (İngilizce). 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021.
- ^ . The Straits Times (İngilizce). 16 Ağustos 2021. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021.
- ^ . The Edge Markets. 16 Ağustos 2021. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021.
- ^ . www.malaymail.com (İngilizce). 20 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2021.
- ^ . DW.COM (İngilizce). 20 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Malezya onu kuresel ticarete ve cesitli kulturlere maruz birakan stratejik bir deniz seridi uzerinde yer almaktadir Kesinlikle Malezya adi 20 yuzyilin ikinci yarisinda yaratilan modern bir kavramdir Bununla birlikte cagdas Malezya binlerce yil oncesine tarih oncesi zamanlara uzanan Malaya ve Borneo nun tum tarihini kendi tarihi olarak kabul eder ve bu nedenle bu sayfada islenir Malezya Yarimadasi nin erken tarihi gizemle ortuludur Ancak sonraki yuzyillarin kayitlari bol dogal zenginligi ve Hindistan ile Cin in kilit deniz ticaret merkezleri arasindaki stratejik konumu nedeniyle yabanci isgalciler tarafindan kusatilmis buyuk bir ticaret ulusunu tasvir ediyor Malezya ve Singapur bagimsizliklarini takiben hizla ekonomik ilerleme ve modernlesme modelleri olarak ortaya ciktilar Bolgenin erken donem batili bir anlatimi Ptolemy nin simdi Malay Yarimadasi den bahseden Geographia adli kitabinda gorulmektedir Hindistan dan Hinduizm ve Cin den Budizm erken bolgesel tarihe egemen oldu ve nufuzu Sumatra Cava Malay Yarimadasi ve Borneo nun coguna 7 yuzyildan 13 yuzyila kadar uzanan Sumatra merkezli Srivijaya uygarliginin saltanati sirasinda zirveye ulasti 1958 de Saravak taki Niah Magaralari nda bir insan kafatasinin kesfi ve Perak tan tas aletler bolgenin MO 40 000 e kadar uzanan insan isgaline isaret ediyor MO 2800 ile 500 yillari arasina tarihlenen hem yarimadada hem de Malezya Borneo da bulunan canak comlek ve tas objelerin buluntulari bu bolgede Neolitik bir kulturun varligini kanitliyor Malezya da cok az demir ve bronz nesne bulunmasina ragmen devasa Tunc Cagi Dongson davullari seklindeki kanitlar Malezya Yarimadasi ni MO 500 300 civarinda Kuzey Vietnam a baglar Yarimadada bulunan ve ayni doneme tarihlenen Hindistan ve Cin den gelen boncuk ve canak comleklerle birlikte davullar uluslararasi ticaret aglarinin zaten iyi kurulmus oldugunu ve bolgenin kalay altin aromatik agaclar ve baharatlar gibi zengin kaynaklari icin yabanci mallarin degis tokus edildigini gosteriyor Muslumanlar Malay Yarimadasi ndan 10 yuzyil gibi erken bir tarihte gecmis olsalar da Islam in kendisini ilk kez saglam bir sekilde kurmasi 14 yuzyila kadar degildi 14 yuzyilda Islam in kabulu birkac saltanatin yukselisini gordu en belirginleri Malakka Sultanligi ve Brunei Sultanligi idi Islam in Malay halki uzerinde derin bir etkisi oldu ama ayni zamanda onlardan da etkilendi Portekizliler kendilerini Malay Yarimadasi ve Guneydogu Asya da kuran 1511 de Malakka yi ve ardindan 1641 de Hollandalilari ele geciren ilk Avrupali somurgeci guclerdi Bununla birlikte baslangicta Jesselton Kuching Penang ve Singapur da usler kurduktan sonra nihayetinde su anda Malezya olan topraklardaki hegemonyalarini guvence altina alan Ingilizlerdi ile Hollanda Dogu Hint Adalari gunumuzde Endonezya arasindaki sinirlari tanimladi Ote yandan ve Siam Tayland oldu arasindaki sinirlari tanimladi Yabanci etkisinin dorduncu asamasi Malay Yarimadasi ve Borneo daki somurge ekonomisinin yarattigi ihtiyaclari karsilamak icin Cinli ve Hint iscilerin gocuydu Bu ticaret o kadar zengindi ki Kizilderililer yarimadaya MO 200 kadar erken bir tarihte suvarnabhumi ya da altin diyari adini verdiler Hindistan ile ticari iliskilerin buyumesi Malakka Bogazi nin kiyi halklarini Budizm ve Hinduizm in yani sira Hint krallik kavramlariyla temasa gecirdi Ornegin hukumdar anlamina gelen Malayca kelime raja Sanskritce den odunc alinmistir Sanskritce yazitlar ve Hindu ve Budist heykelleri ozellikle kuzeybati Malezya daki Kedah ta gibi onemli arkeolojik buluntular Hint etkisinin MS 5 yuzyilda yarimadanin bati kiyisindaki bir dizi yerlesimde iyi bir sekilde yerlestigini gostermektedir 2 yuzyildan baslayarak etkisini kuzey yarimadaya kadar genisleten Kambocya daki Funan kralligi araciligiyla Cin ticareti de onemliydi Bati Asya dan Cin e mal tasimak icin denizin artan kullanimi Malezya dunyasinda liman kralliklarinin ortaya cikmasina daha fazla ivme kazandirdi Dunya Savasi sirasinda Japon isgali Malaya daki Ingiliz egemenligine son verdi 1942 den 1945 e kadar Malaya bir milliyetcilik dalgasini serbest birakti Japonlarin Muttefikler tarafindan yenilmesi nedeniyle Malaya dan teslim olmasinin ardindan Malaya Birligi 1946 da Ingiliz yonetimi tarafindan kuruldu ancak etnik Malaylarin muhalefetinin ardindan birlik 1948 de Malaya Federasyonu olarak 1957 ye kadar bir koruyucu devlet olarak yeniden duzenlendi Yarimada da Malaya Komunist Partisi Ingilizlere karsi silaha sarildi ve gerginlik 1948 den 1960 a kadar 12 yil boyunca ilanina yol acti 1955 teki yani sira komunist ayaklanmaya ciddi bir askeri tepki Ingilizlerle diplomatik muzakereler yoluyla 31 Agustos 1957 de Malaya nin kurulmasina yol acti Tunku Abdul Rahman Malezya nin ilk Basbakani oldu 1960 yilinda komunist tehdidin azalmasi ve Malaya ile Tayland arasindaki sinirlara cekilmesiyle olaganustu hal sona erdi Mart 2008 de Enver Halk Ittifaki Pakatan Rakyat PR adi verilen ve Malezya parlamentosunun alt kanadindaki sandalyelerin ucte birinden fazlasini kazanan yine de aday olamamasina ragmen muhalefet partilerinden olusan bir koalisyona liderlik etti Enver o yil resmi olarak siyasete geri dondu ve Ekim ayinda secimden kisa bir sure once yeniden cinsel tacizle suclanmasina ragmen parlamento ara secimlerinde saglam bir zafer kazandi Bu arada Abdullah buyuk olcude yolsuzlugu azaltmadaki basarisizligi nedeniyle artan elestirilerle karsi karsiya kaldi ve Ekim 2008 de bir sonraki Mart ayinda istifa etme niyetini acikladi Abdullah Nisan 2009 da basbakan yardimcisi Najib Razak Abdul Razak in oglu tarafindan goreve getirildi 16 Eylul 1963 te Malaya Singapur Saravak ve Kuzey Borneo Sabah Federasyonu nun birlesmesinden sonra Malezya Federasyonu kuruldu 1960 larin basinda olaganustu hal uygulamasinin dayatilmasina parlamentonun askiya alinmasina nin NOC nin ilan edilmesiyle vatandaslar arasinda birligi tesvik etmede ulusal felsefe haline geldi 1971 de yoksullugu ortadan kaldirmayi ni da kabul etti Bu politika 1991 yilindan 2000 yilina kadar ile devam ettirilmistir 1990 larin sonlarinda Malezya Basbakan Yardimcisi Enver Ibrahim in gorevden alinmasinin ardindan Asya mali krizi ve siyasi kargasadan etkilendi 1970 yilindan bu yana Birlesik Malay Ulusal Orgutu UMNO baskanligindaki Barisan Ulusal koalisyonu koalisyonuna karsi yenilinceye kadar Malezya yi yonetmisti Subat 2020 de Malezya daki BN PAS ve parti uyelerinin bir araya gelerek BERSATU lideri Muhyiddin Yassin liderligindeki adli bir hukumet kurmasiyla Pakatan Harapan koalisyonunun dusmesiyle basladi Basbakan Yardimcisi Enver in gorevden alinmasi Malezya icinde yogun bolunmelere neden oldu ancak Mahathir ekonomik iyilesmeden yararlanarak siyasi guc uzerindeki kontrolunu elinde tutmayi basardi 2003 yilinda Mahathir basbakanliktan istifa etti ve yerine ertesi yil ezici bir zafer kazanan Abdullah Ahmed Badawi kendi sectigi halefi geldi Mahathir gorevden alindiginda Enver in mahkumiyeti 2004 te bozuldu ve serbest birakildi Tarih oncesi donemSaravak taki Niah Magaralari nda yaklasik 40 000 yasinda oldugu tahmin edilen bir kafatasinin kesfi Malezya Borneo sunda insan yerlesiminin en eski kaniti olarak tanimlandi fotograf Aralik 1958 Lenggong da erken hominoidlerden muhtemelen Homo erectus tan kalma tas el baltalari gun isigina cikarildi 1 83 e kadar uzaniyorlar Milyonlarca yil Guneydogu Asya daki en eski insansi yerlesim kaniti Malezya daki modern insan yerlesiminin en eski kaniti cikarilan ve Derin Kafatasi olarak adlandirilan 40 000 yillik kafatasidir 1958 de ve Ingiliz etnolog tarafindan ortaya cikarilan derin bir hendekten kazilmistir bu ayni zamanda Guneydogu Asya daki en eski modern insan kafatasidir Kafatasi muhtemelen 16 17 yaslarinda bir ergen kiza aittir Ilk toplayicilar Niah Magaralari nin Bati Agzi ni 110 kilometre 68 mi Miri nin guneybatisinda 40 000 yil once Borneo Guneydogu Asya anakarasina baglandiginda Niah Magaralari nin etrafindaki manzara simdi oldugundan daha kuru ve daha acikti Tarih oncesi zamanlarda Niah Magaralari cali park alani bataklik ve nehirlerle birlikte kapali ormanlarin bir kombinasyonu ile cevriliydi Toplayicilar yagmur ormanlarinda avlanarak balik tutarak ve yumusakcalar ve yenilebilir bitkiler toplayarak hayatta kalmayi basardilar Bolgede ayrica Mezolitik ve Neolitik mezar alanlari da bulunmustur Niah Magaralari nin etrafindaki alan olarak belirlenmistir 1958 de Saravak taki Niah Magaralari nda bir insan kafatasinin kesfi ve Perak tan tas aletler bolgenin MO 40 000 e kadar uzanan insan isgaline isaret ediyor MO 2800 ile 500 yillari arasina tarihlenen hem yarimadada hem de Malezya Borneo da bulunan canak comlek ve tas objelerin buluntulari bu bolgede Neolitik bir kulturun varligini kanitliyor Malezya da cok az demir ve bronz nesne bulunmasina ragmen devasa Tunc Cagi Dongson davullari seklindeki kanitlar Malezya Yarimadasi ni MO 500 300 civarinda Kuzey Vietnam a baglar Yarimadada bulunan ve ayni doneme tarihlenen Hindistan ve Cin den gelen boncuk ve canak comleklerle birlikte davullar uluslararasi ticaret aglarinin zaten iyi kurulmus oldugunu ve bolgenin kalay altin aromatik agaclar ve baharatlar gibi zengin kaynaklari icin yabanci mallarin degis tokus edildigini gosteriyor Bu ticaret o kadar zengindi ki Kizilderililer yarimadaya MO 200 kadar erken bir tarihte suvarnabhumi ya da altin diyari adini verdiler Hindistan ile ticari iliskilerin buyumesi Malakka Bogazi nin kiyi halklarini Budizm ve Hinduizm in yani sira Hint krallik kavramlariyla temasa gecirdi Ornegin hukumdar anlamina gelen Malayca kelime raja Sanskritce den odunc alinmistir Sanskritce yazitlar ve Hindu ve Budist heykelleri ozellikle kuzeybati Malezya daki Kedah ta gibi onemli arkeolojik buluntular Hint etkisinin MS 5 yuzyilda yarimadanin bati kiyisindaki bir dizi yerlesimde iyi bir sekilde yerlestigini gostermektedir 2 yuzyildan baslayarak etkisini kuzey yarimadaya kadar genisleten Kambocya daki Funan kralligi araciligiyla Cin ticareti de onemliydi Bati Asya dan Cin e mal tasimak icin denizin artan kullanimi Malezya dunyasinda liman kralliklarinin ortaya cikmasina daha fazla ivme kazandirdi Asya genetigi uzerine yapilan bir arastirma Dogu Asya daki orijinal insanlarin Guneydogu Asya dan geldigi fikrine isaret ediyor Malezya da bulunan en eski tam iskelet 1991 yilinda ortaya cikarilan 11 000 yasindaki Perak Man dir ve proto Malays olmak uzere uc etnik kokene ayrilabilir Malay Yarimadasi nin ilk sakinleri buyuk olasilikla Bunlar Mezolitik avcilar muhtemelen atalariydilar bir etnik Negrito Malay Yarimadasi nda uzun bir gecmise sahip grubun 1958 de Saravak taki Niah Magaralari nda bir insan kafatasinin kesfi ve Perak tan tas aletler bolgenin MO 40 000 e kadar uzanan insan isgaline isaret ediyor MO 2800 ile 500 yillari arasina tarihlenen hem yarimadada hem de Malezya Borneo da bulunan canak comlek ve tas objelerin buluntulari bu bolgede Neolitik bir kulturun varligini kanitliyor Malezya da cok az demir ve bronz nesne bulunmasina ragmen devasa Tunc Cagi Dongson davullari seklindeki kanitlar Malezya Yarimadasi ni MO 500 300 civarinda Kuzey Vietnam a baglar Yarimadada bulunan ve ayni doneme tarihlenen Hindistan ve Cin den gelen boncuk ve canak comleklerle birlikte davullar uluslararasi ticaret aglarinin zaten iyi kurulmus oldugunu ve bolgenin kalay altin aromatik agaclar ve baharatlar gibi zengin kaynaklari icin yabanci mallarin degis tokus edildigini gosteriyor maternal mitokondriyal DNA soylarinin yaklasik yarisinin Semang in atalarina ve yaklasik yarisi ile Cinhindi nden sonraki ata goclerine kadar uzanan bir bilesik grup gibi gorunmektedir Bilim adamlari onlarin hem dillerini hem de teknolojilerini yaklasik 4 000 yil once yarimadanin guney kismina getiren erken Avustralasya dili konusan tarimcilarin torunlari olduklarini one suruyorlar Yerli halkla birlestiler ve birlestiler 1958 de Saravak taki Niah Magaralari nda bir insan kafatasinin kesfi ve Perak tan tas aletler bolgenin MO 40 000 e kadar uzanan insan isgaline isaret ediyor MO 2800 ile 500 yillari arasina tarihlenen hem yarimadada hem de Malezya Borneo da bulunan canak comlek ve tas objelerin buluntulari bu bolgede Neolitik bir kulturun varligini kanitliyor Malezya da cok az demir ve bronz nesne bulunmasina ragmen devasa Tunc Cagi Dongson davullari seklindeki kanitlar Malezya Yarimadasi ni MO 500 300 civarinda Kuzey Vietnam a baglar Yarimadada bulunan ve ayni doneme tarihlenen Hindistan ve Cin den gelen boncuk ve canak comleklerle birlikte davullar uluslararasi ticaret aglarinin zaten iyi kurulmus oldugunu ve bolgenin kalay altin aromatik agaclar ve baharatlar gibi zengin kaynaklari icin yabanci mallarin degis tokus edildigini gosteriyor Malay Yarimadasi Batlamyus un haritasinda olarak gosterilir daha cesitli bir kokene sahiptirve Avustronezya genislemesinin bir sonucu olarak MO 1000 de Malezya ya yerlesmislerdir daki diger sakinlerle bazi baglantilar gosterseler de bazilarinin yaklasik 20 000 yil once Son Buzul Maksimum zamaninda Cinhindi de bir atalari vardir Antropologlar Proto Malays in bugun Cin in Yunnan kentinden geldigi fikrini destekliyor Bunu Malay Yarimadasi ndan Malay Takimadalari na erken Holosen bir dagilma izledi MO 300 civarinda kismen Kambocya ve Vietnam Camlari ndan gelen bir Demir Cagi veya Tunc Cagi halki olan Deutero Malays tarafindan ic bolgelere itildiler Yarimadada metal aletler kullanan ilk grup olan Deutero Malays gunumuz dogrudan atalariydi ve yanlarinda ileri tarim tekniklerini getirdiler Malaylar ortak bir kultur ve sosyal yapi paylasilsa da Malay takimadalari boyunca siyasi olarak parcalanmis halde kaldilar Buyuk bir pan Malay konfederasyonu haline gelen liman kralliklarindan ilki Srivijaya nin Hindu Budist deniz ticaretine dayali imparatorluguydu 7 yuzyilda ortaya cikti ve baskentini guneydogu Sumatra da Palembang yakinlarinda kurdu Srivijaya Malakka Bogazi ve Sunda Bogazi Cava ve Sumatra arasindaki cevresindeki deniz gecislerine ve gunumuzde kadar kuzeyde Nakhon Si Thammarat a kadar uzanan Malezya Yarimadasi ndaki kara tasima yollarina hakim olan zengin ve guclu bir Malay kralligina donustu Tayland Stratejik konumundan Srivijaya Guneydogu Asya deniz tasimaciligi icin buyuk bir antrepo olarak ve kokulu agaclardan altina kadar nadir ve degerli mallar icin bir kaynak olarak hareket ederek Hindistan ve Cin arasindaki denizasiri ticareti kendine cekmeyi ve tekellestirmeyi basardi Erken Hintlestirilmis Hindu Budist kralliklarHinduizm Budizm Hint mimarisi dovus sanatlarinin benimsenmesinin yani sira onursal unvanlar insanlarin adlandirilmasi yerlerin adlandirilmasi kuruluslarin ve egitim kurumlarinin sloganlari gibi Hint unsurlarinin unsurlarinin iletimi icin Buyuk Hindistan in tarihi Indosphere kulturel etki bolgesi Hint muzigi ve dansi geleneksel Hint kiyafetleri ve Hint mutfagi Hint diasporasinin suregelen tarihi genislemesinin de destekledigi bir surec MS birinci binyilda Malay yarimadada baskin etnik koken haline geldi Kurulan kucuk erken devletler Guneydogu Asya nin cogunda oldugu gibi Hint kulturunden buyuk olcude etkilendi en azindan MO 3 yuzyila kadar uzanmaktadir Guney Hindistan kulturu 4 ve 5 yuzyillarda Guney Hindistan tarafindan Guneydogu Asya ya yayildi Srivijaya nin yoneticileri Malakka gibi sonraki kralliklar arasinda populer hale gelen hukumet yontemleri gelistirdiler Bu kavramlardan en onemlisi tanrisal guclerle iliskilendirilen hukumdara tam baglilikti ve sadakatsizligin siddetli bir sekilde cezalandirilmasiydi Srivijaya da Hinduizm Budizm ve yerli ruh inancinin bir karisimi uygulanirken Budist ogrenmenin merkezi olarak one cikti Hindistan Cin ile erken Malay ticareti MS 4 5 yuzyila tarihlenen Buddha Gupta tasi Malay yarimadasina yaptigi bir yolculuktan sonra sag salim gelisi icin bir sukran ifadesi olarak Hint bir Tuccar olan Buddha Gupta tarafindan ithaf edilmistir Malezya Seberang Perai de bulundu ve Hindistan Kalkuta daki Ulusal Muze de tutuluyor Eski Hint edebiyatinda Ramayana da veya Altin Yarimada terimi kullanilir ve bazilari bunun Malay Yarimadasi na bir referans olabilecegini savundu Eski Hint metni altin madenlerinin bulunabilecegi adli bir yerden de bahsetti ve bu terimin muhtemelen Sumatra ve Malay Yarimadasi anlamina geldigi onerildi Malay Yarimadasi Batlamyus un olarak gosterildi Malakka Bogazi ni Sinus Sabaricus olarak adlandirdi Srivijaya 11 yuzyila kadar zenginlesti ardindan dususe gecti hem Cava hem de Guney Hindistan Cola Kralligi ile olan savaslar nedeniyle zayifladi Hindu Budist racalarin gucu de Islam tarafindan baltalaniyordu Ayni zamanda Cin ve Hindistan ile ticari iliskiler MO 1 yuzyilda kuruldu Borneo da takiben 1 yuzyildan kalma Cin canak comlek parcalari bulunmustur Ilk binyilin ilk yuzyillarinda Malay Yarimadasi halki Malezya da yasayanlarin dili ve kulturu uzerinde buyuk etkisi olan Hint dinleri Hinduizm ve Budizm i benimsedi Sanskritce yazi sistemi 4 yuzyilin baslarinda kullanildi Cin gemilerinin artan varligi Srivijaya nin vasallarini Palembang in pencesinden kurtulmaya tesvik etti 13 yuzyilin sonlarinda Sukotay ve Ayutthaya nin Tayland kralliklari guneydogu Sumatra uzerinde Hindu Majapahit imparatorlugu gibi yarimada uzerinde onemli bir etki elde etmisti Hint Hindu Malay kralliklari 3 ila 7 yuzyillar 2 ve 3 yuzyillarda cogunlukla Malay yarimadasinin Dogu yakasina dayanan 30 kadar cok sayida Malay kralligi vardi Malay Yarimadasi nda yerlesik oldugu bilinen en eski kralliklar arasinda kuzey Malay Yarimadasi nda bulunan ve bati kiyisinda bir yere dayanan Kralligi vardir 6 yuzyila kadar kuzey Malezya nin bir bolumunu de yoneten Kambocya daki ile yakindan baglantiliydi 5 yuzyilda Sarki Kitabi nda ndan bahsedildi ya Malay Annals gore Kizil prens Raja Ganji Sarjuna 700 lerde gunumuz Perak kralligini kurdu MS 5 yuzyila ait Cin kronikleri guneyde Malakka Bogazi nda oldugu dusunulen adli buyuk bir limandan bahseder 7 yuzyilda Shilifoshi adinda yeni bir limandan bahsedilir ve bunun Srivijaya nin Cince bir yorumu olduguna inanilir Buyuk bir pan Malay konfederasyonu haline gelen liman kralliklarindan ilki Srivijaya nin Hindu Budist deniz ticaretine dayali imparatorluguydu 7 yuzyilda ortaya cikti ve baskentini guneydogu Sumatra da Palembang yakinlarinda kurdu Srivijaya Malakka Bogazi ve Sunda Bogazi Cava ve Sumatra arasindaki cevresindeki deniz gecislerine ve gunumuzde kadar kuzeyde Nakhon Si Thammarat a kadar uzanan Malezya Yarimadasi ndaki kara tasima yollarina hakim olan zengin ve guclu bir Malay kralligina donustu Tayland Stratejik konumundan Srivijaya Guneydogu Asya deniz tasimaciligi icin buyuk bir antrepo olarak ve kokulu agaclardan altina kadar nadir ve degerli mallar icin bir kaynak olarak hareket ederek Hindistan ve Cin arasindaki denizasiri ticareti kendine cekmeyi ve tekellestirmeyi basardi Gangga Negara Murex Negara kayip bir yari efsanelesmeyi inanilmaktadir Hint bahsedilen Britanya bugunku kapli ve eyaletindeki Perak Malezya krallari olarak Raja Murex Sah Johan Gangga Negara Sanskritce de Ganj uzerinde bir sehir anlamina gelir adi turetilmistir Hindistan in kuzeybatisinda halklarinin yasadigi dan Arastirmacilar kralligin Beruas merkezli olduguna inaniyor Hikayat Merong Mahawangsa Kedah Annals olarak bilinen bir diger Malay annal Gangga Negara tarafindan kurulan olabilir ait oglu Raja Ganji Sarjuna Kedah taki ait oldugu iddia edilen soyundan Buyuk Iskender veya tarafindan Khmer en gec 2 yuzyildan daha telif Cin gemilerinin artan varligi Srivijaya nin vasallarini Palembang in pencesinden kurtulmaya tesvik etti 13 yuzyilin sonlarinda Sukotay ve Ayutthaya nin Tayland kralliklari guneydogu Sumatra uzerinde Hindu Majapahit imparatorlugu gibi yarimada uzerinde onemli bir etki elde etmisti Beruas kralligina iliskin ilk arastirma Albay James Low tarafindan 1849 da ve bir asir sonra tarafindan yapildi 1000 CE Muze ve Eski Eserler Bakanligi na gore her iki arastirmacilar Gangga Negara kralligi 100 arasinda var oldugunu kabul etti ancak kesin siteyi tespit edemedi sergilenen antik kralliklardan olduguna inanilan eserler ortaya cikardilar Sergilenen eserler arasinda 128 kg top kilic kris madeni para teneke kulce Ming Hanedanligi ve cesitli donemlere ait canak comlekler ve buyuk kavanozlar 5 ve 6 yuzyillara tarihlenebilirler Bu eserler araciligiyla Pengkalan Ipoh ve un kralligin bir parcasi oldugu varsayilmistir Eserler ayrica kralligin merkezinin birkac kez kaymis olabilecegini gosteriyor Gangga Negara Islam in orada kurulmasindan sonra Beruas olarak yeniden adlandirildi Cin gemilerinin artan varligi Srivijaya nin vasallarini Palembang in pencesinden kurtulmaya tesvik etti 13 yuzyilin sonlarinda Sukotay ve Ayutthaya nin Tayland kralliklari guneydogu Sumatra uzerinde Hindu Majapahit imparatorlugu gibi yarimada uzerinde onemli bir etki elde etmisti Kedah MS 6 yuzyilda insa edilen Candi Bukit Batu Pahat Malezya nin Kedah kentindeki Bujang Vadisi nde bulunan en taninmis antik Hindu tapinagidir Yunan cografyaci astronom ve astrolog Ptolemy Malezya yi olarak gosterdi MS 1 yuzyilin baslarinda Guneydogu Asya merkezi simdi Vietnam in guneyindeki eski Khmer kralligi olan bir kiyi sehir devletleri aginin yeriydi Yavas yavas takimadalarin bati kesiminin yoneticileri Hint kulturel ve politik modellerini benimsediler ornegin 5 yuzyilda Endonezya sanati uzerindeki bu tur Hint etkisinin kaniti Bu yazitlar dusmanlarina karsi bir sefere onculuk eden ve yasalarina uymayanlari lanetleyen Srivijayali efendisi varligini ortaya koyuyor Cin ile Guney Hindistan arasindaki deniz yolu uzerinde bulunan Malay yarimadasi bu ticarete dahil olmustur Stratejik olarak Malakka Bogazi nin kuzeybati girisinde yer alan ve Bengal Korfezi ne bakan Bujang Vadisi Cin ve Guney Hindistan in surekli olarak ugrak yeri olmustur Srivijaya imparatorlugunun vassali olarak Hintlestirilmis Hindu Budist Malay kralliklari 7 13 yuzyil 7 ve 13 yuzyillar arasinda Malezya Yarimadasi nin cogu Budist Srivijaya imparatorlugunun altindaydi Srivijaya nin merkezinin dogu Sumatra da su anda Palembang in yakininda bulunan bir nehir agzinda oldugu dusunuluyor Alti Yuzyillar boyunca Maharajahs Srivijaya ile adalar ana guc oldu bir deniz imparatorlugu yonetti Imparatorluk yerel krallarin dhatus veya topluluk liderleri karsilikli kar icin merkezi efendiye baglilik yemini ettigi ticarete dayaniyordu Buyuk bir pan Malay konfederasyonu haline gelen liman kralliklarindan ilki Srivijaya nin Hindu Budist deniz ticaretine dayali imparatorluguydu 7 yuzyilda ortaya cikti ve baskentini guneydogu Sumatra da Palembang yakinlarinda kurdu Srivijaya Malakka Bogazi ve Sunda Bogazi Cava ve Sumatra arasindaki cevresindeki deniz gecislerine ve gunumuzde kadar kuzeyde Nakhon Si Thammarat a kadar uzanan Malezya Yarimadasi ndaki kara tasima yollarina hakim olan zengin ve guclu bir Malay kralligina donustu Tayland Stratejik konumundan Srivijaya Guneydogu Asya deniz tasimaciligi icin buyuk bir antrepo olarak ve kokulu agaclardan altina kadar nadir ve degerli mallar icin bir kaynak olarak hareket ederek Hindistan ve Cin arasindaki denizasiri ticareti kendine cekmeyi ve tekellestirmeyi basardi Srivijaya imparatorlugunun Hint Tamil Chola imparatorlugu ile iliskisi Srivijaya ve Guney Hindistan in Cola Imparatorlugu arasindaki iliski Raja Raja Chola I in saltanati sirasinda dostane idi ancak Rajendra Chola I in saltanati sirasinda Chola Imparatorlugu Srivijaya sehirlerini isgal etti bkz Srivijaya nin Chola isgali 1025 ve 1026 da Gangga Negara simdi Kota Gelanggi yi bosa harcadigi dusunulen Tamil imparatoru Cola Imparatorlugu ndan Rajendra Chola I tarafindan saldiriya ugradi Kedah bilinen Kadaram Tamilce kelime கட ரம Cheh Cha istilalar direkt yol oldugu I Ching gore tarafindan yonetildigi Colalar 1025 Ikinci bir istila 11 yuzyilin sonlarinda Kedah i fetheden Chola hanedanindan Virarajendra Chola tarafindan yonetildi Kidemli Chola nin halefi Vira Rajendra Chola diger isgalcileri devirmek icin bir Kedah isyanini bastirmak zorunda kaldi Chola nin gelisi Kedah Pattani ve Ligor a kadar nufuz etmis olan Srivijaya nin gorkemini azaltti Kulothunga Chola I in saltanati sirasinda Chola 11 yuzyilin sonlarinda Srivijaya eyaleti kedahi uzerinde kuruldu Cola Imparatorlarinin seferi ortacag doneminin Malay halki uzerinde o kadar buyuk bir izlenim birakti ki Orta Cag Malay kronikleri Sejarah Melaya da adlari Raja Chulan olarak yozlasmis bicimde anildi Bugun bile Chola kurali Malezya da hatirlanir cunku bircok Malezyali prensin isimleri Cholan veya Chulan ile biter bunlardan biri Raja Chulan olarak adlandirilan Perak in Raja siydi Srivijaya nin yoneticileri Malakka gibi sonraki kralliklar arasinda populer hale gelen hukumet yontemleri gelistirdiler Bu kavramlardan en onemlisi tanrisal guclerle iliskilendirilen hukumdara tam baglilikti ve sadakatsizligin siddetli bir sekilde cezalandirilmasiydi Srivijaya da Hinduizm Budizm ve yerli ruh inancinin bir karisimi uygulanirken Budist ogrenmenin merkezi olarak one cikti Perak ta bulunan Avalokiteshvara heykeli 8 9 yuzyil bronz Srivijaya 11 yuzyila kadar zenginlesti ardindan dususe gecti hem Cava hem de Guney Hindistan Cola Kralligi ile olan savaslar nedeniyle zayifladi Hindu Budist racalarin gucu de Islam tarafindan baltalaniyordu Ayni zamanda MS 2 yuzyila ait bir Tamil siiri olan Pattinapalai Chola baskentinin genis sokaklarinda yigilan Kedaram dan gelen mallari anlatiyor 7 yuzyildan kalma bir Hint dramasi olan Kaumudhimahotsva Kedah tan Kataha nagari olarak bahseder Agnipurana ayrica Anda Kataha olarak bilinen ve bilginlerin Gunung Jerai olduguna inandigi bir zirve tarafindan cizilen sinirlarindan biri olan bir bolgeden bahseder Katasaritasagaram dan hikayeler Kataha daki yasamin zarafetini anlatir Budist Ligor kralligi kisa bir sure sonra Kedah in kontrolunu ele gecirdi Krali Chandrabhanu burayi 11 yuzyilda Sri Lanka ya saldirmak icin bir us olarak kullandi ve kuzey kisimlarini yonetti Tamil Nadu daki Nagapattinum daki bir tas yazitta ve Sri Lanka kronikleri Mahavamsa da belirtilen bir olay Srivijaya nin yoneticileri Malakka gibi sonraki kralliklar arasinda populer hale gelen hukumet yontemleri gelistirdiler Bu kavramlardan en onemlisi tanrisal guclerle iliskilendirilen hukumdara tam baglilikti ve sadakatsizligin siddetli bir sekilde cezalandirilmasiydi Srivijaya da Hinduizm Budizm ve yerli ruh inancinin bir karisimi uygulanirken Budist ogrenmenin merkezi olarak one cikti Srivijaya 11 yuzyila kadar zenginlesti ardindan dususe gecti hem Cava hem de Guney Hindistan Cola Kralligi ile olan savaslar nedeniyle zayifladi Hindu Budist racalarin gucu de Islam tarafindan baltalaniyordu Ayni zamanda Srivijaya imparatorlugunun dususu ve vasal devletlerin parcalanmasinin ic kavgalari 12 13 yuzyil Zaman zaman Khmer kralligi Siyam kralligi ve hatta Cholas kralligi daha kucuk Malay devletleri uzerinde kontrol saglamaya calisti Srivijaya nin gucu baskent ve onun vasallari arasindaki iliski bozuldugu icin 12 yuzyildan itibaren azaldi 11 yuzyilda gucun merkezi yakininda bulunan bir liman ya kaydi Budist Mihracelerin gucu daha da zayifladi Aceh gibi erken Musluman olan bolgeler Srivijaya nin kontrolunden cikti 14 yuzyilda Hindu Java merkezli Majapahit imparatorlugu yarimadaya sahip oldu Onlarca yil suren Cava egemenliginden sonra Sumatra hukumdarlari tarafindan Malay Srivijayan Mandala nin eski prestijini ve servetini canlandirmak icin son birkac caba sarf edildi ne katilmasindan sonra Palembang in yerli hukumdari Demang Lebar Daun ile kutsal bir antlasmaya girdigi soylendi Yeni kurulan hukumdar daha sonra Seguntang tepesinden buyuk ovasina indi ve burada yerel sef Demang Lebar Daun un kizi Wan Sendari ile evlendi hukum surdugu soyleniyordu 1324 te bir Srivijaya prensi Sri Maharaja Sang Utama Parameswara Batara Sri Tribuwana ni Temasek kurdu Gelenege gore Sang Sapurba ile akrabaydi 1401 de son hukumdar Paduka Sri Maharaja Majapahit veya Ayutthaya dan gelen kuvvetler tarafindan Temasek ten kovuldu Daha sonra kuzeye yoneldi ve 1402 de Malakka Sultanligi ni Malakka Sultanligi takimadalarda bir Malay siyasi varligi olarak Srivijaya Imparatorlugu nu basardi Musluman devletlerin yukselisiIslam 13 yuzyilda Arap ve Hint tuccarlar araciligiyla Malezya Takimadalari na geldi ve Hinduizm ve Budizm cagina son verdi Malakka Sultanligi Kurulus Malay Yarimadasi nin bati kiyisindaki Malakka limani ten simdi Singapur kacan bir Srivijayan prensi Parameswara ozellikle zulumden kacmak icin Temasek e gitti Orada Siam krali tarafindan Temasek in naibi olarak atanan Patanili Malay sefi Temagi nin korumasi altina girdi Islami ogretiden etkilenen ve Jawi dilinde yazilmis yerel bir kanunun en eski kaydi Tas anit Terengganu da bulunur Parameswara yeni bir yerlesim yeri bulmak icin kuzeye yoneldi At Parameswara ya yaptigi yeni kralligini siting kabul veya en Muar in bulundugu yerin uygun olmadigini anlayinca kuzeye dogru yolculuguna devam etti Malakka Sultanligi olacak olani kurdugu bildirildi Zamanla bu gunumuz Malakka Kasabasi na donustu Malakka Sultanligi genellikle yarimadadaki ilk bagimsiz devlet olarak kabul edilir Zheng He aniti bugun arkadan goruluyor sehirdeki molasini isaret ediyor ilk resmi Cin ticaret elcisi Malakka ya geldi Daha sonra Parameswara ya basarili ziyaretlerinde Zheng He ve diger elciler eslik etti Malakka nin Ming ile iliskileri Malakka ya Siam ve Majapahit ten gelen saldirilara karsi koruma sagladi ve Malakka resmen Ming Cin in koruyucusu olarak sunuldu Bu Malakka nin Cin ile Hindistan Orta Dogu Afrika ve Avrupa arasindaki ticaret yolu uzerinde buyuk bir ticaret yerlesimi haline gelmesini tesvik etti Malakkan imparatorlugunun Siyam ve Majapahit e dusmesini onlemek icin koruma icin Cin in Ming hanedani ile bir iliski kurdu Bu iliskinin kurulmasinin ardindan Malakka antreposunun refahi Amiral Zheng He ile birlikte seyahat eden ilk Cinli ziyaretci Ma Huan tarafindan kaydedildi 15 yuzyilin baslarinda Malakka da Ming Hanedani nda Cin yaptiklari hazine yolculuklari icin aktif olarak bir ticaret merkezi ve bir operasyon ussu gelistirmeye calisti Malakka nispeten onemsiz bir bolgeydi hem Ma Huan hem de e gore seferlerden once bir devlet olarak bile nitelendirilmiyordu ve Siam in bir vasal bolgesiydi 1405 te Ming mahkemesi Amiral Zheng He yi Malakka nin Bati Dagi ni susleyen bir tas tabletin yani sira limanin statusunu bir ulkeye yukselten bir imparatorluk emriyle gonderdi Cinliler ayrica askerleri icin mustahkem bir kanton olarak bir hukumet deposu 官廠 kurdular Ma Huan Siam in bundan sonra Malakka yi isgal etmeye cesaret edemedigini bildirdi 1411 deki Parameswara gibi Malakka hukumdarlari Cin imparatoruna sahsen harac oderlerdi Cin gemilerinin artan varligi Srivijaya nin vasallarini Palembang in pencesinden kurtulmaya tesvik etti 13 yuzyilin sonlarinda Sukotay ve Ayutthaya nin Tayland kralliklari guneydogu Sumatra uzerinde Hindu Majapahit imparatorlugu gibi yarimada uzerinde onemli bir etki elde etmisti Islam Guneydogu Asya ya bir fetih dini olarak degil bir ticaret dini olarak geldi Arap tuccarlar ve misyonerler tarafindan 11 yuzyilda tanitilan din Hint Musluman tuccarlarla birlikte Malezya Yarimadasi na hizla yayildi 1899 da yarimadanin kuzeydogu eyaletinde kesfedilen Terengganu Tasi Malay Arap alfabesiyle Islam hukukunun 1303 gibi erken bir tarihte burada kuruldugunu dusunduren bir yazit tasiyor Ancak Islam en buyuk destegini Saltanatin devlet dini haline getirildiginde aldi 15 yuzyilda Malakka Malakka imparatorlugunun en uzak koselerine yayilan Islam yavas yavas Malaylarin ulusal kimligiyle iliskilendirilmeye baslandi Cin in Ming hanedaninin imparatoru ticareti genisletmek icin gemi filolari gonderiyordu Amiral Zheng He Malakka yi aradi ve Malakka nin mesru hukumdari olarak konumunun taninmasiyla Cin e donusunde yaninda Parameswara yi getirdi Duzenli harac karsiliginda Cin imparatoru Melaka ya surekli bir Siyam saldirisi tehdidine karsi koruma teklif etti Stratejik konumu nedeniyle Malakka Zheng He nin filosu icin onemli bir durak noktasiydi Cin in katilimi nedeniyle Malakka diger onemli ve yerlesik limanlara onemli bir alternatif olarak buyumustu Bu donemden once ve bu donemde Malay Yarimadasi na yerlesen Cinliler ve Hintler bugunku Baba Nyonya ve toplulugunun atalaridir Bir teoriye gore Parameswara Pasai Prensesi ile evlendiginde Musluman oldu ve kendisine Iskender Sah adini vererek modaya uygun Farsca Sah unvanini aldi Cin kronikleri 1414 te Malakka nin ilk hukumdarinin oglunun babasinin oldugunu bildirmek icin icin Ming imparatorunu ziyaret ettiginden bahseder Parameswara nin oglu daha sonra resmi olarak Cin Imparatoru tarafindan Melaka nin ikinci hukumdari olarak tanindi ve Raja Sri Rama Vikrama Temasek ve Malakka nin Parameswara sinin Malakka yi 1414 ten 1424 e kadar yonetti Hint Muslumanlarin ve daha az olcude Cin den gelen Hui halkinin etkisiyle Islam 15 yuzyilda giderek yayginlasti Cin gemilerinin artan varligi Srivijaya nin vasallarini Palembang in pencesinden kurtulmaya tesvik etti 13 yuzyilin sonlarinda Sukotay ve Ayutthaya nin Tayland kralliklari guneydogu Sumatra uzerinde Hindu Majapahit imparatorlugu gibi yarimada uzerinde onemli bir etki elde etmisti Islam Guneydogu Asya ya bir fetih dini olarak degil bir ticaret dini olarak geldi Arap tuccarlar ve misyonerler tarafindan 11 yuzyilda tanitilan din Hint Musluman tuccarlarla birlikte Malezya Yarimadasi na hizla yayildi 1899 da yarimadanin kuzeydogu eyaletinde kesfedilen Terengganu Tasi Malay Arap alfabesiyle Islam hukukunun 1303 gibi erken bir tarihte burada kuruldugunu dusunduren bir yazit tasiyor Ancak Islam en buyuk destegini Saltanatin devlet dini haline getirildiginde aldi 15 yuzyilda Malakka Malakka imparatorlugunun en uzak koselerine yayilan Islam yavas yavas Malaylarin ulusal kimligiyle iliskilendirilmeye baslandi Malakka nin Yukselisi Ayutthaya ya harac odeyen bir ilk donemden sonra krallik hizla daha once Srivijaya nin elindeki yeri aldi Cin ile bagimsiz iliskiler kurdu ve giderek daha onemli hale gelen Cin Hindistan deniz ticaretini kontrol etmek icin Bogazlara hakim konumundan yararlandi Mogol fetihleri Cin ile bati arasindaki kara yolunu kapattiginda 1400 civarinda Palembang prensi nihayet Malakka da yeni bir krallik kurmadan once gunumuz Singapur unda e kacarak kralligi uzerindeki Cava egemenligini atmaya calisti Malakka Bogazi nda ideal bir konuma sahip olan ve Endonezya nin baharat adalarina kolayca ulasilabilen yeni devlet Asya nin her yerinden ticareti kendine cekmistir 1405 yilinda buyuk Cinli Ming amirali Zheng He Guneydogu Asya ve Hint Okyanusu ndaki kesiflerine basladi ve Malakka yi filosu icin ana karakol yapti Bu Cin ile bir ticaret anlasmasinin guvence altina alinmasina ve ayni zamanda imparatorundan surekli Siyam saldirilari tehdidine karsi korunmaya yardimci oldu Malakka sehri gercekten kozmopolit hale geldi mevsimsel ruzgarlar goz onune alindiginda Cin Japonya Hindistan ve Iran dan gelen gemiler limaninda en az bir yil gecirebilirdi Islam in Malakka da yayilmasinin nin haleflerinin Islam i devlet dini haline getirdikleri ve Sultan unvanini aldiklari ve boylece Malakka Sultanligi nin ortaya cikmasina neden olan 1425 ile 1445 yillari arasinda gerceklestigine inaniliyor Islam in benimsenmesi Malakka nin ucsuz bucaksiz Musluman ticaret dunyasina baglanmasina yardimci oldu ve 15 yuzyilin sonunda Malay dunyasinin coguna hakim olan bolgenin en buyuk antreposuydu Cin deki Imparatorluk Sarayi ile baglar daha fazla koruma icin tesvik edilmis olsa da saltanat mutlak hukumdar olarak padisah ile bagimsiz ve merkezi bir yonetim haline geldi Kralligin istikrarini saglayan oldukca karmasik bir yasal ve idari yapiyi denetledi Devletin ust duzey yetkilileri arasinda bendahara ya da basbakan laksamanalar ya da orduya ve donanmaya komuta eden amiraller temenggung ya da savunma ve adaletten sorumlu bakan ve syahbandar ya da liman baskani yer aliyordu Hukumet da veya birbirini izleyen padisahlar altinda surekli gelisen Malakka nin kodlanmis yasalarinda resmilestirildi Malakka hukukunun temeli uc yonluydu Hindu Budist gelenek Islami gelenek ve uyarlama veya yerli gelenek Ayni zamanda Malakka gunumuz Malezya Endonezya ve Brunei boyunca Islami yayilma merkezi haline geldi Devletin etkisi Malay dilinin bolge genelinde ticaret dili olarak ortaya cikmasina yansidi 15 yuzyilda Malakkan Imparatorlugu nun kapsami Malay Takimadalari nda Islam in yayilmasinin ana noktasi haline geldi Malakka kurulusundan birkac yil sonra resmen Islam i kabul etti Parameswara Musluman oldu ve Malakka Musluman bir prensin altinda oldugu icin Malaylarin Islam a donusumu 15 yuzyilda hizlandi Malakka Sultanligi nin siyasi gucu Islam in takimadalarda hizla yayilmasina yardimci oldu Malakka bu sure zarfinda bolgenin dort bir yanindan ticareti ceken onemli bir ticaret merkeziydi 16 yuzyilin baslarinda Malay yarimadasindaki Malakka Sultanligi ve Sumatra nin bazi kisimlari Cava daki ve Malay takimadalari cevresindeki diger kralliklar giderek Islam a donusuyor Malay arasinda etkili din olmak ve birakarak kadar gunumuz Filipinler gibi ulasti Bali izole bir karakol olarak Hinduizm bugun 1400 civarinda Palembang prensi nihayet Malakka da yeni bir krallik kurmadan once gunumuz Singapur unda e kacarak kralligi uzerindeki Cava egemenligini atmaya calisti Malakka Bogazi nda ideal bir konuma sahip olan ve Endonezya nin baharat adalarina kolayca ulasilabilen yeni devlet Asya nin her yerinden ticareti kendine cekmistir 1405 yilinda buyuk Cinli Ming amirali Zheng He Guneydogu Asya ve Hint Okyanusu ndaki kesiflerine basladi ve Malakka yi filosu icin ana karakol yapti Bu Cin ile bir ticaret anlasmasinin guvence altina alinmasina ve ayni zamanda imparatorundan surekli Siyam saldirilari tehdidine karsi korunmaya yardimci oldu Malakka sehri gercekten kozmopolit hale geldi mevsimsel ruzgarlar goz onune alindiginda Cin Japonya Hindistan ve Iran dan gelen gemiler limaninda en az bir yil gecirebilirdi Islam in Malakka da yayilmasinin nin haleflerinin Islam i devlet dini haline getirdikleri ve Sultan unvanini aldiklari ve boylece Malakka Sultanligi nin ortaya cikmasina neden olan 1425 ile 1445 yillari arasinda gerceklestigine inaniliyor Islam in benimsenmesi Malakka nin ucsuz bucaksiz Musluman ticaret dunyasina baglanmasina yardimci oldu ve 15 yuzyilin sonunda Malay dunyasinin coguna hakim olan bolgenin en buyuk antreposuydu Cin deki Imparatorluk Sarayi ile baglar daha fazla koruma icin tesvik edilmis olsa da saltanat mutlak hukumdar olarak padisah ile bagimsiz ve merkezi bir yonetim haline geldi Kralligin istikrarini saglayan oldukca karmasik bir yasal ve idari yapiyi denetledi Devletin ust duzey yetkilileri arasinda bendahara ya da basbakan laksamanalar ya da orduya ve donanmaya komuta eden amiraller temenggung ya da savunma ve adaletten sorumlu bakan ve syahbandar ya da liman baskani yer aliyordu Hukumet da veya birbirini izleyen padisahlar altinda surekli gelisen Malakka nin kodlanmis yasalarinda resmilestirildi Malakka hukukunun temeli uc yonluydu Hindu Budist gelenek Islami gelenek ve uyarlama veya yerli gelenek Ayni zamanda Malakka gunumuz Malezya Endonezya ve Brunei boyunca Islami yayilma merkezi haline geldi Devletin etkisi Malay dilinin bolge genelinde ticaret dili olarak ortaya cikmasina yansidi Malakka nin saltanati bir yuzyildan biraz fazla surdu ancak bu sure zarfinda Malay kulturunun yerlesik merkezi oldu Gelecekteki Malay devletlerinin cogu bu donemden kaynaklanmistir Malakka modern Malay kulturunun matrisini yaratan bir kultur merkezi haline geldi yerli Malay ile ithal Hint Cin ve Islami unsurlarin bir karisimi Malakka nin edebiyat sanat muzik dans ve giyimdeki modalari ve kraliyet sarayinin suslu unvanlari tum etnik Malaylar icin standart olarak gorulmeye baslandi Malakka sarayi baslangicta Sumatra da gelisen ve kuruldugu sirada Malakka ya getirilen Malay diline de buyuk prestij kazandirdi Zamanla Malayca tum Malezya eyaletlerinin resmi dili haline geldi ancak yerel diller bircok yerde varligini surdurdu Malakka nin dusmesinden sonra Brunei Sultanligi Islam in ana merkezi haline geldi 1400 civarinda Palembang prensi nihayet Malakka da yeni bir krallik kurmadan once gunumuz Singapur unda e kacarak kralligi uzerindeki Cava egemenligini atmaya calisti Malakka Bogazi nda ideal bir konuma sahip olan ve Endonezya nin baharat adalarina kolayca ulasilabilen yeni devlet Asya nin her yerinden ticareti kendine cekmistir 1405 yilinda buyuk Cinli Ming amirali Zheng He Guneydogu Asya ve Hint Okyanusu ndaki kesiflerine basladi ve Malakka yi filosu icin ana karakol yapti Bu Cin ile bir ticaret anlasmasinin guvence altina alinmasina ve ayni zamanda imparatorundan surekli Siyam saldirilari tehdidine karsi korunmaya yardimci oldu Malakka sehri gercekten kozmopolit hale geldi mevsimsel ruzgarlar goz onune alindiginda Cin Japonya Hindistan ve Iran dan gelen gemiler limaninda en az bir yil gecirebilirdi Islam in Malakka da yayilmasinin nin haleflerinin Islam i devlet dini haline getirdikleri ve Sultan unvanini aldiklari ve boylece Malakka Sultanligi nin ortaya cikmasina neden olan 1425 ile 1445 yillari arasinda gerceklestigine inaniliyor Islam in benimsenmesi Malakka nin ucsuz bucaksiz Musluman ticaret dunyasina baglanmasina yardimci oldu ve 15 yuzyilin sonunda Malay dunyasinin coguna hakim olan bolgenin en buyuk antreposuydu Cin deki Imparatorluk Sarayi ile baglar daha fazla koruma icin tesvik edilmis olsa da saltanat mutlak hukumdar olarak padisah ile bagimsiz ve merkezi bir yonetim haline geldi Kralligin istikrarini saglayan oldukca karmasik bir yasal ve idari yapiyi denetledi Devletin ust duzey yetkilileri arasinda bendahara ya da basbakan laksamanalar ya da orduya ve donanmaya komuta eden amiraller temenggung ya da savunma ve adaletten sorumlu bakan ve syahbandar ya da liman baskani yer aliyordu Hukumet da veya birbirini izleyen padisahlar altinda surekli gelisen Malakka nin kodlanmis yasalarinda resmilestirildi Malakka hukukunun temeli uc yonluydu Hindu Budist gelenek Islami gelenek ve uyarlama veya yerli gelenek Ayni zamanda Malakka gunumuz Malezya Endonezya ve Brunei boyunca Islami yayilma merkezi haline geldi Devletin etkisi Malay dilinin bolge genelinde ticaret dili olarak ortaya cikmasina yansidi Malaya Yarimadasi nda 16 17 Yuzyil Siyaseti 15 yuzyildan itibaren Portekizliler Asya ya dogru bir deniz yolu aramaya basladilar 1511 de Malakka yi guneydogu Asya daki faaliyetler icin bir us olarak kullanmak amaciyla Malakka yi ele geciren Malaya ya bir sefer duzenledi Bu simdi Malezya nin ne olduguna dair ilk somurge iddiasiydi Malakka nin son yarimadanin guney ucuna kacti ve burada Johor Sultanligi haline gelen bir devlet kurdu Baska bir ogul kuzeyde Perak Sultanligi ni yaratti 16 yuzyilin sonlarinda kuzey Malaya nin kalay madenleri Avrupali tuccarlar tarafindan kesfedilmisti ve Perak kalay ihracatindan elde edilen gelirlerle zenginlesti Malakka nufusunu agresif bir sekilde Katoliklige donusturmeye calistiklari icin Portekiz etkisi gucluydu 1571 de Ispanyollar Manila yi ele gecirdi ve Filipinler de bir koloni kurarak Brunei Sultanligi nin gucunu azaltti Malakka disinda Malaya ve kuzey Borneo da Bati etkisi Britanya nin bolgeye ilgi duymaya basladigi 18 yuzyilin sonlarina kadar onemsizdi Ingilizler Cin de satilacak mallar icin bir kaynak aradilar ve 1786 da Ingiliz Dogu Hindistan Sirketi Malaya nin kuzeybati kiyisindaki Penang adasini Pulau Pinang Kedah sultanindan satin aldi Ada kisa sure sonra esas olarak Cinli bir nufusa sahip buyuk bir ticaret antreposu haline geldi Ingiliz temsilcisi Sir Stamford Raffles 1819 da yarimadanin guney ucundaki Singapur adasini isgal etti ve 1824 te ticaret haklarini elde etti Malakka Bogazi nin guney ucundaki stratejik konumu ve guzel bir limani Singapur u Britanya nin yarimadadaki ekonomik ve siyasi hamlesinin merkezi haline getirdi Ingilizler Cinli gocmenleri seyrek nufuslu adaya cekti ve kisa sure sonra agirlikli olarak Cin limani bolgenin baskin sehri ve Guneydogu Asya daki Cin ekonomik faaliyeti icin onemli bir us haline geldi O zamana kadar Avrupa daki baskin endustriyel kapitalist guc olan Ingiltere Malakka yi 1824 te Hollandalilardan aldi ve daha sonra Malakka Bogazi nin uc buyuk limanini Penang Malakka ve Singapur yonetti ve bunlar topluca Bogazlar Yerlesimleri olarak adlandirildi Ingiliz Somurge Ofisi 1867 de dogrudan kontrolu ele gecirdi Hollanda filosu Malakka nin kontrolunu ele gecirmek icin 1606 da parcasi olarak Portekiz donanmasiyla savasti Malakka nin Portekiz e dusmesinden sonra guney Malay yarimadasindaki Johor Sultanligi ve kuzey Sumatra daki Ace Sultanligi geride kalan guc boslugunu doldurmak icin harekete gecti Uc guc Malay yarimadasina ve cevresindeki adalara hakim olmak icin mucadele etti Bu arada Malakka Bogazi nin bir Dogu Bati nakliye rotasi olarak onemi artarken Guneydogu Asya adalari sakinleri kuresel ekonomiye daha fazla cekilen dogal kaynaklarin metaller baharatlar vb kendileri icin degerli kaynaklardi Avrupa ile Guneydogu Asya arasinda cok daha kisa bir deniz yolu saglayan Suveys Kanali nin 1869 da acilmasiyla Avrupa nin teknolojik gelisiminin tum etkisi bolgeyi sardi Guclu kurnaz ve ilerici padisah Ebu Bekir tarafindan yonetilen Johor disinda kan davasi icindeki Malay devletleri artan Avrupa ticari faaliyetinin siyasi sonuclari icin pek hazirlikli degildi Diger devlet idareleri genellikle zayifti ve Cinlilerin surekli gocu de dahil olmak uzere artan sorunlariyla bas edemediler 19 yuzyilin baslarinda anavatanlarinda artan yoksulluk ve istikrarsizlik nedeniyle goc etmeye zorlanan Cinliler yarimadanin bati kiyisindaki saltanatlara cok sayida yerlesmeye basladilar ve burada yerel Malay hukumdarlariyla kalay cikarmak icin isbirligi yaptilar Cinliler kendilerini siki sikiya bagli topluluklar halinde orgutlediler ve rakip Malay sefleriyle ittifaklar kurdular ve Cinli hizipler minerallerin kontrolu icin birbirleriyle savastilar Cinli yerlesimciler ayrica daha sonra buyuk sehirlere donusen Kuala Lumpur ve Ipoh gibi kasabalar kurdular Cinliler ve Malaylar iki toplum arasinda surekli olarak surtusme yaratan yetersiz butunlesmis bir sosyopolitik yapiya giderek daha fazla yerlestiler 1607 de Ace Sultanligi Malezya Takimadalari nin en guclu ve en zengin devleti olarak yukseldi Iskender Muda nin saltanati altinda saltanatin kontrolu bir dizi Malay devletine genisletildi Dikkate deger bir fetih oldu Perak Yarimadasi nda bir kalay ureten devlet Iskandar Muda nin 1629 da Malakka ya karsi feci kampanyasinda birlesik Portekiz ve Johor kuvvetleri bir Portekiz hesabina gore muthis filosunun tum gemilerini ve 19 000 askerini yok etmeyi basardi Ancak Aceh gucleri ayni yil icinde Kedah i fethetmeyi basardigi ve vatandaslarinin cogunu Aceh e goturdugu icin yok edilmedi Padisahin damadi Iskandar Thani eski Pahang prensi daha sonra Iskender Muda nin halefi oldu Bogazlarin kontrolu uzerindeki catisma Hollandalilarin Johor muttefiki Malakka nin kontrolunu ele gecirdigi 1641 yilina kadar devam etti Ingiliz yatirimcilar kisa sure sonra Malaya nin potansiyel maden zenginligine ilgi duydular ancak siyasi huzursuzluk konusunda endiseliydiler Sonuc olarak 1870 lere gelindiginde yerel Ingiliz yetkililer cesitli Malaya saltanatlarinin ic islerine mudahale etmeye basladilar ve bir Ingiliz sakinleri danismanlar sistemi araciligiyla siyasi nufuz bazen zorla veya guc tehdidiyle kurdular Ilk mudahale kaba ve yetersizdi Perak in ilk Ingiliz sakini iddiali eylemleri nedeniyle ofkelenen Malaylar tarafindan olduruldu Yavas yavas Ingilizler tekniklerini gelistirdiler ve daha yetenekli temsilciler atadilar Bunlar arasinda dikkate deger olan 1896 da baskenti Kuala Lumpur olan Perak Selangor Negeri Sembilan ve Pahang dan olusan bir Malay federasyonunun ilk mukim generali olan Sir Frank Swettenham di 1909 a gelindiginde Ingilizler Siam a simdi Tayland kuzey Malay eyaletleri Kedah Terengganu Kelantan ve Perlis uzerinde egemenligi devretmesi icin baski yapmisti Johor 1914 te bir Ingiliz vatandasi kabul etmek zorunda kaldi Ancak bu bes saltanat Malay federasyonunun disinda kaldi Ingiltere artik dokuz saltanat uzerinde resmi veya gayri resmi somurge kontrolu elde etmisti ancak din gelenekler veya padisahlarin sembolik siyasi rolune mudahale etmeyecegine soz verdi Cesitli devletler ayri kimliklerini korudular ancak Ingiliz Malaya sini olusturmak icin giderek daha fazla entegre oldular 17 yuzyilin baslarinda Hollanda Dogu Hindistan Sirketi Vereenigde Oost Indische Compagnie veya VOC kuruldu Bu sure zarfinda Hollandalilar Iber Birligi nedeniyle Portekiz Imparatorlugu nu emen Ispanya ile savas halindeydi Hollandalilar takimadalar boyunca genislediler Johor ile bir ittifak kurdular ve bunu Portekizlileri 1641 de Malakka dan cikarmak icin kullandilar Hollandalilar tarafindan desteklenen Johor uzerinde gevsek bir hegemonya kurdu ancak Perak Johor u kuzeyde Siyam a karsi oynamayi ve bagimsizligini korumayi basardi Hollandalilar Malakka daki yerel meselelere mudahale etmediler ancak ayni zamanda ticaretin cogunu Cava daki kolonilerine yonlendirdiler Asya ticaretinin kavsagi olarak Malakka nin unu 16 yuzyilin baslarinda Avrupa ya ulasmisti Bir asirdir Dogu Asya ya giden bir deniz yolu arayan Portekizliler nihayet 1509 da Malakka ya vararak Guneydogu Asya da yeni bir Avrupa faaliyeti cagini baslattilar Kuzey Borneo da dahil olmak uzere Guneydogu Asya nin cogu 19 yuzyildan once cok az Bati etkisi yasamis olsa da Malaya kesintiye ugrayan ilk bolgelerden biriydi 1511 de Afonso de Albuquerque liderligindeki bir Portekiz filosu Malakka yi ele gecirdi Malakka nin az sayida tuccari fatihlerin yuksek vergilerine ve Islam a karsi hosgorusuzlugune katlanmayi sectiginden sehir sonunda Portekiz kontrolu altinda kaldi Kuzey Sumatra daki Aceh Acheh saltanati daha sonra Malakka nin dususunun yarattigi siyasi bosluga sicradi ve 16 ve 17 yuzyilin baslarinda Acehnese cesitli saltanatlara karsi savasarak ve zaman zaman bazi veya cogunu kontrol ederek yarimada islerine derinden dahil oldu onlara Gercekten de Malakka daki yeterli personele sahip olmayan Portekiz otoritesi Aceh saltanati tarafindan tekrarlanan saldirilari zar zor geri puskurtebildi Bu arada 1602 de Hollanda Dogu Hindistan Sirketi ni kuran Hollandalilar Guneydogu Asya da baskin Avrupa gucu olarak ortaya cikti 1641 de Hollandalilar Malakka yi ele gecirdiler ve ticaretini canlandirmaya calissalar da sehir eski ihtisamini asla geri kazanamadi Johor Sultanligi Johor Sultanligi Malakka Sultani Mahmud Sah in oglu 1528 de Malakka tarafindan kuruldu Johor Portekizliler 1511 de liman kenti Malakka yi fethetmeden once Malakkan Sultanligi nin bir parcasiydi Saltanat zirvesinde gunumuz Johor unu Klang ve Linggi nehirleri Singapur Riau ve Sumatra daki tarafindan cesitli bolgeleri kontrol etti Portekizliler ve Johor 16 yuzyilda sik sik catisirdi catisma en belirgin sekilde 1587 Johor Ucgen savas olarak adlandirilan bu savasta Aceh bogazlar uzerindeki kontrolunu sikilastirmak icin hem Johor hem de Portekiz kuvvetlerine karsi birden fazla baskin duzenledi Aceh in yukselisi ve genislemesi Portekizlileri ve Johor u dikkatlerini Aceh e yonlendirmek icin bir ateskes imzalamaya tesvik etti Ancak ateskes kisa surdu ve Aceh ciddi sekilde zayifladiginda Johor ve Portekizliler yeniden birbirlerini gorduler Sultan Iskender Muda nin hukumdarligi sirasinda Aceh 1613 te ve 1615 te tekrar Johor a saldirdi Malakka disinda Malaya ve kuzey Borneo da Bati etkisi Britanya nin bolgeye ilgi duymaya basladigi 18 yuzyilin sonlarina kadar onemsizdi Ingilizler Cin de satilacak mallar icin bir kaynak aradilar ve 1786 da Ingiliz Dogu Hindistan Sirketi Malaya nin kuzeybati kiyisindaki Penang adasini Pulau Pinang Kedah sultanindan satin aldi Ada kisa sure sonra esas olarak Cinli bir nufusa sahip buyuk bir ticaret antreposu haline geldi Ingiliz temsilcisi Sir Stamford Raffles 1819 da yarimadanin guney ucundaki Singapur adasini isgal etti ve 1824 te ticaret haklarini elde etti Malakka Bogazi nin guney ucundaki stratejik konumu ve guzel bir limani Singapur u Britanya nin yarimadadaki ekonomik ve siyasi hamlesinin merkezi haline getirdi Ingilizler Cinli gocmenleri seyrek nufuslu adaya cekti ve kisa sure sonra agirlikli olarak Cin limani bolgenin baskin sehri ve Guneydogu Asya daki Cin ekonomik faaliyeti icin onemli bir us haline geldi O zamana kadar Avrupa daki baskin endustriyel kapitalist guc olan Ingiltere Malakka yi 1824 te Hollandalilardan aldi ve daha sonra Malakka Bogazi nin uc buyuk limanini Penang Malakka ve Singapur yonetti ve bunlar topluca Bogazlar Yerlesimleri olarak adlandirildi Ingiliz Somurge Ofisi 1867 de dogrudan kontrolu ele gecirdi 17 yuzyilin baslarinda Hollandalilar Guneydogu Asya ya ulasti O sirada Hollandalilar Portekizlilerle savas halindeydiler ve Johor la ittifak kurdular tarafindan Dutch Estates General adina ve Johorlu Raja Bongsu Raja Seberang tarafindan Mayis ve Eylul 1606 da iki anlasma imzalandi Kombine Johor Hollanda kuvvetleri sonucta 1606 da Malakka yi Sonunda 1641 de Bendahara Skudai baskanligindaki Hollandalilar ve Johor nda Portekizlileri yendi Hollandalilar Malakka nin kontrolunu ele gecirdiler ve Johor ile bolge aramamayi veya savas acmamayi kabul ettiler Malakka daki kale teslim oldugunda kasabanin nufusu zaten kitlik ve hastaliktan buyuk olcude kirilmisti Avrupa ile Guneydogu Asya arasinda cok daha kisa bir deniz yolu saglayan Suveys Kanali nin 1869 da acilmasiyla Avrupa nin teknolojik gelisiminin tum etkisi bolgeyi sardi Guclu kurnaz ve ilerici padisah Ebu Bekir tarafindan yonetilen Johor disinda kan davasi icindeki Malay devletleri artan Avrupa ticari faaliyetinin siyasi sonuclari icin pek hazirlikli degildi Diger devlet idareleri genellikle zayifti ve Cinlilerin surekli gocu de dahil olmak uzere artan sorunlariyla bas edemediler 19 yuzyilin baslarinda anavatanlarinda artan yoksulluk ve istikrarsizlik nedeniyle goc etmeye zorlanan Cinliler yarimadanin bati kiyisindaki saltanatlara cok sayida yerlesmeye basladilar ve burada yerel Malay hukumdarlariyla kalay cikarmak icin isbirligi yaptilar Cinliler kendilerini siki sikiya bagli topluluklar halinde orgutlediler ve rakip Malay sefleriyle ittifaklar kurdular ve Cinli hizipler minerallerin kontrolu icin birbirleriyle savastilar Cinli yerlesimciler ayrica daha sonra buyuk sehirlere donusen Kuala Lumpur ve Ipoh gibi kasabalar kurdular Cinliler ve Malaylar iki toplum arasinda surekli olarak surtusme yaratan yetersiz butunlesmis bir sosyopolitik yapiya giderek daha fazla yerlestiler Portekizli Malakka nin 1641 de dusmesi ve Hollandalilarin artan gucu nedeniyle Aceh in gerilemesi ile Johor Sultan III Ucgen savas sirasinda Jambi Sumatra da bolgesel bir ekonomik ve siyasi guc olarak da ortaya cikti Baslangicta Johor ve Jambi arasinda vadedilen bir evlilik yoluyla bir ittifak girisimi vardi Ancak ittifak bozuldu ve Johor ile Sumatra devleti arasinda 1666 da baslayan 13 yillik bir savas basladi Batu Sawar in 1673 te gorevden alinmasindan sonra Johor un baskenti Jambi nin saldiri tehdidinden kacinmak icin sik sik tasindi Sultan Pahang a kacti ve dort yil sonra oldu Halefi Sultan Ibrahim 1677 1685 daha sonra Jambi yi yenmek icin mucadelede in yardimini yapti Johor sonunda 1679 da galip gelecekti ancak Bugiler geldikleri yere Makassar a donmeyi reddettigi icin zayif bir pozisyonda sona erdi Bunun uzerine Sumatra nin Minangkabaular i da etkilerini gostermeye basladi Ingiliz yatirimcilar kisa sure sonra Malaya nin potansiyel maden zenginligine ilgi duydular ancak siyasi huzursuzluk konusunda endiseliydiler Sonuc olarak 1870 lere gelindiginde yerel Ingiliz yetkililer cesitli Malaya saltanatlarinin ic islerine mudahale etmeye basladilar ve bir Ingiliz sakinleri danismanlar sistemi araciligiyla siyasi nufuz bazen zorla veya guc tehdidiyle kurdular Ilk mudahale kaba ve yetersizdi Perak in ilk Ingiliz sakini iddiali eylemleri nedeniyle ofkelenen Malaylar tarafindan olduruldu Yavas yavas Ingilizler tekniklerini gelistirdiler ve daha yetenekli temsilciler atadilar Bunlar arasinda dikkate deger olan 1896 da baskenti Kuala Lumpur olan Perak Selangor Negeri Sembilan ve Pahang dan olusan bir Malay federasyonunun ilk mukim generali olan Sir Frank Swettenham di 1909 a gelindiginde Ingilizler Siam a simdi Tayland kuzey Malay eyaletleri Kedah Terengganu Kelantan ve Perlis uzerinde egemenligi devretmesi icin baski yapmisti Johor 1914 te bir Ingiliz vatandasi kabul etmek zorunda kaldi Ancak bu bes saltanat Malay federasyonunun disinda kaldi Ingiltere artik dokuz saltanat uzerinde resmi veya gayri resmi somurge kontrolu elde etmisti ancak din gelenekler veya padisahlarin sembolik siyasi rolune mudahale etmeyecegine soz verdi Cesitli devletler ayri kimliklerini korudular ancak Ingiliz Malaya sini olusturmak icin giderek daha fazla entegre oldular 1690 larda yirmi yil once Jambi yi yenmede onemli bir rol oynayan Bugis Johor uzerinde buyuk bir etkiye sahipti Hem Bugiler hem de Minangkabau Sultan II Mahmud un 1699 daki olumunun onlara Johor da guc kullanma sansi verdigini anladilar Minangkabau Sultan II Mahmud un olumunden sonraki oglu oldugunu iddia eden bir Minangkabau prensi Raja Kecil i tanitti Raja Kecil daha sonra Bugis in bilgisi olmadan kendisini Johor un yeni Sultani Sultan Abdul Jalil Rahmat Shah olarak yerlestirdi Raja kecil katilimina Raja Sulaiman memnun kalmadiniz sordu ait te tahtini geri almak icin onun arayisi icinde ona yardim etmek icin 1722 de Raja Kecil Bugis in yardimiyla Raja Suleyman in destekcileri tarafindan tahttan indirildi Raja Suleyman Johore un yeni Sultani oldu ancak zayif bir hukumdardi ve Bugis in kuklasi oldu Ingiliz yatirimcilar kisa sure sonra Malaya nin potansiyel maden zenginligine ilgi duydular ancak siyasi huzursuzluk konusunda endiseliydiler Sonuc olarak 1870 lere gelindiginde yerel Ingiliz yetkililer cesitli Malaya saltanatlarinin ic islerine mudahale etmeye basladilar ve bir Ingiliz sakinleri danismanlar sistemi araciligiyla siyasi nufuz bazen zorla veya guc tehdidiyle kurdular Ilk mudahale kaba ve yetersizdi Perak in ilk Ingiliz sakini iddiali eylemleri nedeniyle ofkelenen Malaylar tarafindan olduruldu Yavas yavas Ingilizler tekniklerini gelistirdiler ve daha yetenekli temsilciler atadilar Bunlar arasinda dikkate deger olan 1896 da baskenti Kuala Lumpur olan Perak Selangor Negeri Sembilan ve Pahang dan olusan bir Malay federasyonunun ilk mukim generali olan Sir Frank Swettenham di 1909 a gelindiginde Ingilizler Siam a simdi Tayland kuzey Malay eyaletleri Kedah Terengganu Kelantan ve Perlis uzerinde egemenligi devretmesi icin baski yapmisti Johor 1914 te bir Ingiliz vatandasi kabul etmek zorunda kaldi Ancak bu bes saltanat Malay federasyonunun disinda kaldi Ingiltere artik dokuz saltanat uzerinde resmi veya gayri resmi somurge kontrolu elde etmisti ancak din gelenekler veya padisahlarin sembolik siyasi rolune mudahale etmeyecegine soz verdi Cesitli devletler ayri kimliklerini korudular ancak Ingiliz Malaya sini olusturmak icin giderek daha fazla entegre oldular Perak Sultanligi Salasilah Raja Raja Perak a Perak Kraliyet Soykutugu dayanan Perak Sultanligi 16 yuzyilin baslarinda Malakka nin 8 en buyuk oglu tarafindan Perak Nehri kiyisinda kuruldu 1511 de Portekizliler tarafindan sag kurtulduktan ve Sumatra adasindaki bir sure sessizce yasadiktan sonra Perak in ilk padisahi I Muzaffer Sah olarak tahta cikti Perak ve Klang arasinda yerel bir lider ve tuccar olan Tun Saban in cabalariyla padisah oldu Tun Saban Sumatra daki dan bolgeye ilk geldiginde Perak ta padisah yoktu Bolge sakinlerinin cogu Malakka Selangor ve Sumatra dan tuccarlardi Perak geleneksel bolge kuzeybati Bati Malezya Malaya kuzeyde Tayland sinirinda ve batida Malakka Bogazi na cephe Alani Bati Malezya nin bati kiyisi ovalarinin buyuk bir bolumunu icerir ve doguda Keledang Siradaglari ile batida Bintang Siradaglari arasinda kuzeyden guneye akan Perak Nehri uzerinde merkezler bu dag siralarinin her ikisi de bati kiyisi ovalarinin dogusunda yer alir Perak adi teneke anlamina gelir Perak in yonetimi saltanat kurulduktan sonra daha organize hale geldi Demokratik Malakka da hukumet feodal sisteme dayaniyordu Ace Sultanligi nin Malay Yarimadasi ndaki Perak Kedah ve daki etkisi y 1570s 17 yuzyilin baslarinda Ace Sultanligi Malay Yarimadasi nin cogu bolumunu surekli tacize maruz birakti Perak Acehnese Sultanligi nin otoritesi altina girmis olsa da komsusu Kedah ve kuzeydeki bircok Malay saltanatinin aksine 1612 den itibaren iki yuz yildan fazla bir sure boyunca Siyam kontrolunden tamamen bagimsiz kaldi Malay Yarimadasi nin bir parcasi olan ve Siam a bagli devletler haline geldi Ozellikle kalay birikintileri nedeniyle bolge bircok yabanci ve yerli akinlara maruz kaldi Malakka 1511 de Portekizlilerin eline gecti ve o zaman Perak bagimsiz bir devlet olarak ortaya cikmaya basladi Bolge ozellikle Perak in dort padisahini ve 1575 1675 yillari arasinda binlerce tebaasini ele gecirmeyi basaran ve fiilen Perak in derebeyleri olan Acehnese tarafindan taciz edildi Hollanda nin kalay ihracatini kontrol etme girisimleri Perak sultani ile 1765 anlasmasiyla sonuclandi ancak devlete yonelik en ciddi tehdit aslinda guneydeki Bugis komsularindan geliyordu 1818 tarihli bir ticaret anlasmasiyla baslayan Ingiliz nufuzu 1826 da Dindings kiyi seridi ve Pangkor Adasi aciklarinda korsanlarin bastirilmasi icin us olarak onlara devredildiginde genisletildi Pangkor Nisani nda 1874 sefler bir Ingiliz vatandasi kabul etti ve Perak 1896 da Federe Malay Devletleri nden biri oldu Dindings ve Pangkor 1935 te II Dunya Savasi ndan sonra Malaya Federasyonu na katilan Perak a iade edildi Malakkan soyundan Perak in son ve 9 padisahi Sultan Sallehuddin Riayat Sah 1635 te varissiz vefat edince Perak ta bir belirsizlik durumu hakim oldu Bu devleti kasip kavuran ve bircok kraliyet ailesi uyesini olduren olumcul bir kolera salginiyla daha da kotulesti Perak reislerinin akrabasi Raja Sulong u yeni Perak Sultani II Muzaffer Sah olmasi icin gonderen Bolgede ozellikle Kinta Vadisi nde kalay madenciligi devam etmektedir Bolgenin cogu ormanda kaliyor ve Keledang ve Bintang siradaglari yolsuz ve seyrek yerlesimli bununla birlikte bu siralarin eteklerinde Malaya Demiryolu tarafindan desteklenen iyi bir yol agi vardir Kuzey orta Perak taki Chenderoh Golu Kinta Vadisi ne guc saglayan Perak Nehri uzerindeki bir hidroelektrik barajinin yeridir Kaucuk uretimi celtik pirinc tarimi hindistancevizi tarlalari ve balikcilik da onemlidir Tutun celtik alanlarinda sezon disi nakit mahsul olarak yetistirilmektedir Demir cikariliyor ve bolgede komur yataklari var Hollandalilarin gelisi Aceh in Perak uzerindeki etkisi 17 yuzyilin ortalarinda Hollanda Dogu Hindistan Sirketi VOC geldiginde azalmaya basladi Perak kuzey komsularinin yaptigi gibi VOC ile bir sozlesme yapmayi reddettiginde Perak Nehri nin ablukasi kalay ticaretini durdurdu ve Aceh in tuccarlari arasinda acilara neden oldu 1650 de Aceh Sultani Perak a kalay ticaretinin yalnizca Aceh in tuccarlariyla yapilmasi sartiyla VOC ile bir anlasma imzalamasini emretti Ertesi yil 1651 VOC Perak ta bir magaza kurarak kalay ticareti uzerinde bir tekel sagladi gt Aceh ve VOC arasinda Perak in kalay ticareti uzerine uzun suren rekabetin ardindan 15 Aralik 1653 te iki taraf Perak ile birlikte Hollanda ya eyalette bulunan madenlerden cikarilan kalay uzerinde munhasir haklar veren bir anlasma imzaladi Cohar un yeni kralligi hem Portekizlilerin hem de Ace nin kendi payina dusen saldirilarla karsi karsiya kaldi ve 16 yuzyilin sonlarina dogru Hollandalilarin gelisine kadar konumunu saglamlastirmayi basaramadi Dusmanlarina karsi kendini korumak isteyen padisah Hollandalilarla ittifak kurdu 1602 de Asya daki tum Hollanda ticaret isletmeleri baharat ticaretinin tekelini elde etmek icin Malakka nin kontrolunu ele gecirme ihtiyacini kabul eden Hollanda Dogu Hindistan Sirketi ni VOC olusturmak icin birlesti 1640 yilinda Hollandalilar Cohar Sultani nin yardimiyla Malakka ya saldirdi ve bir yil suren kusatmanin ardindan Portekizliler i yerinden etmeyi basardi Destegine karsilik Cohar a ticaret ayricaliklari verildi ve 17 yuzyilin sonunda guclu bir krallik haline geldi Gucunun zirvesinde guney Malezya Yarimadasi ni ve dogu Sumatra nin bir bolumunu kontrol etti Dosya Dutch Fort Pulau Pangkor 2007 020 pano jpg sag kucukresim Hollanda Dogu Hindistan Sirketi tarafindan bir kalay cevheri deposu olarak insa edilen Pangkor Adasi ndaki 1670 Hollanda Kalesi gt 1670 yilinda Pangkor Adasi nda Perak ta cikarilan kalay cevherini depolamak icin bir depo olarak bir insa edildi gt ancak yerel yerliler tarafindan 1690 da baska saldirilarda yok edildi Hollandali takviye ile geri dondugunde daha sonra onarildi 1747 de Yukari Perak bolgesinde iktidari elinde tutan Sultan III ve Hollandalilarin Perak Nehri agzinda yeni bir depo kalesi insa etmesine izin verdi Hollandalilar devraldiginda Malakka nin cogu 1640 41 kusatmasi nedeniyle harabeye dondu Onlarin yonetimi sirasinda Hollandalilar sehri yeniden insa ettiler ve bu yapilarin cogu sehri ve bu yapilarin cogu bu gune kadar hayatta kaldi One cikan binalar arasinda Guneydogu Asya daki en eski Hollanda binasi olan Stadthuys yer aliyor Yine de Hollanda yonetimindeki sonraki 180 yil boyunca yeni somurge yoneticileri ana uslerini su anda Endonezya da Cakarta olan da gelistirmeye odaklandikca Malakka nin refahi azaldi Pahang Sultanligi merkezli Eski Pahang Sultanligi 15 yuzyilda kuruldu Etkisinin zirvesinde Saltanat Guneydogu Asya tarihinde onemli bir guctu ve ve Johor Sultanligi sinirindaki tum Pahang havzasini kontrol etti Saltanatin kokenleri Malakkan Sultanligi na bir vasal olarak gelir Malakkan oncesi son hukumdari nin torunu olan bir Malakkan prensi olan Sah di Yillar gectikce Pahang Malakkan kontrolunden bagimsiz hale geldi ve bir noktada kendisini Malakka ya kadar 1528 de son Malakkan Sultani oldugunde Pahang Portekizlileri Malay Yarimadasi ndan kovmak icin Johor da kurulan da ve 1551 de nda iki girisimde bulunuldu Ancak ustun Portekiz silahlari ve gemileri karsisinda Pahang ve Johor kuvvetleri her iki durumda da geri cekilmek zorunda kaldilar Pahang bolge dogu Bati Malezya Malaya Dogu kiyi seridi Guney Cin Denizi boyunca uzanir Pahang batida Main Range ve kuzeyde dogu yaylalari tarafindan cevrelenen genis Pahang Nehri havzasini kaplar Cha Ju Kua c 1225 tarafindan yazilan bir Cin vakayinamesi Pahang bolgesinden Sumatra Srivijaya kralligina tabi oldugundan bahseder 15 yuzyildan sonra Malakka kralliginin bir parcasiydi ve daha sonra guneyde Johore un kontrolu altina girdi Johore temsilcileri sonunda 1887 de Ingiliz korumasi alan bagimsiz bir saltanat kurdular Pahang 1895 te Federe Malay Devletleri nden biri oldu ve II Dunya Savasi ndan sonra Malaya Federasyonu na katildi Padisah 1560 1590 doneminde Pahang Portekizlilerle kisa bir samimi iliskiler donemi yasadi Ancak 1607 de nin ziyaretinin ardindan Pahang Portekizlilerden kurtulmak icin onlarla isbirligi yapti Hollandalilara yardim etmek icin bir Johor Pahang ittifaki kurma girisimi vardi Ancak Pahang Sultani Abdul Ghafur arasinda cikan bir tartisma Johor un 1612 de Pahang a savas ilan etmesiyle sonuclandi Brunei Sultani yardimiyla Pahang sonunda 1613 te Johor u yendi 1615 te Iskender Muda komutasindaki Acehnese Pahang i isgal etti ve Sultan Abdul Ghafur un oglu Alauddin Riayat Shah i Pahang in iclerine cekilmeye zorladi Yine de bazi yonetim yetkilerini kullanmaya devam etti Surgundeki saltanati Portekizli ve Johor Sultani arasindaki bir anlasmanin ardindan Portekizlilerin destegiyle 1615 te Pahang tahtina kurulmasindan sonra resmen sona ermis sayilir Sultan Abdul Celil Sah sonunda 1617 deki Acehnese isgalinde gorevden alindi ancak Pahang tahtina geri yuklendi ve amcasi 1623 te Bu olay Pahang ve Johor tacinin birlesmesine ve Johor Imparatorlugu nun resmi olarak kurulmasina yol acti Bolgenin cogu yogun orman olmasina ragmen merkezi ovalari cok sayida nehirle kesisir ve sahil boyunca Kuantan Pahang in deltalarini ve nehir agzi ovalarini iceren 20 mil 32 kilometre genisliginde bir aluvyon topragi vardir Rompin Endau ve Mersing nehirleri Bolgenin az yerlesik nufusu Malaylar Cinliler ve yari gocebe Aborjinlerden olusmaktadir Malay ciftciler ve balikcilar nehirler ve kiyi boyunca yasarlar Cinliler batidaki daha buyuk kasabalara hukmediyor Kuantan ve Pekan bolgedeki en buyuk yerlesim yerleridir Pahang bolgesi karayolu ile Kuala Lumpur ve Singapur a baglidir ve merkezi bir konumda bulunan Gemas Kelantan demiryolu kuzeyde Kelantan bolgesinde sona eren Pahang bolgesinden gecer Malay Yarimadasi nin en onemli dogu kiyisi limani olan Kuantan Tanjung Gelang daki yeni liman tesisleriyle destekleniyor nehir tasimaciligi oldukca yerellestirilmis olsa da yolsuz ic mekanlarda onemlidir Kaucuk siteler Pahang Nehri demiryolu ve ana yollar boyunca yer almaktadir Pirinc kiyi nehir deltalarinda yaygin olarak yetistirilmektedir Diger urunler arasinda hindistancevizi tutun guta perka sert bir lateks turevi rattan ve kenevir bulunur Buyuk olcekli kalkinma projeleri yuzlerce kilometrekarelik orman ormaninin palmiye ve kaucuk tarlalari icin temizlenmesi ve birkac yuz bin kisinin yeni koylere yerlestirilmesiyle sonuclandi Rompin de buyuk demir cevheri rezervleri vardir madencilik 1970 te durdurulmustur Raub da altin cikarilmaktadir ve Malaya nin en buyuk derin damarli kalay madenlerinden biri 1888 den beri faaliyet gostermektedir Malezya nin onemli petrol ve dogal gaz yataklari bulunmaktadir Guney Cin Denizi nde acik deniz 1 677 mil kare 4 343 km kare alana ve Malay Yarimadasi nin en yuksek dagi olan Tahan Dagi nin 7 175 fit 2 187 m bulundugu Taman Negara milli park Pahang in kuzeydogu kesimindedir Kerau Yaban Hayati Koruma Alani bolgenin merkezinde yer almaktadir Selangor Sultanligi 17 yuzyil Johor Jambi savasi sirasinda Johor Sultani Jambi ye karsi savasmak icin Sulawesi den Bugis parali askerlerinin yardimini aldi Johor 1679 da kazandiktan sonra Bugiler kalmaya karar verdiler ve bolgedeki guclerini ilan ettiler Bircok Bugi Selangor ve Klang nehirlerinin halicleri gibi Selangor kiyilari boyunca goc etmeye ve yerlesmeye basladi Bazi Minangkabau lar da Selangor a 17 yuzyilda belki de daha once yerlesmis olabilir Sumatra dan Bugis ve Minangkabaus Johor un kontrolu icin mucadele etti Selangor u isgal etti ancak 1742 de Bugiler tarafindan suruldu Bir guc ussu kurmak icin liderligindeki Bugis 1766 da baskenti da olan mevcut kalitsal ni Selangor Bugis tarafindan kurulan Malay Yarimadasi ndaki tek eyalet olarak benzersizdir Selangor Bati Malezya nin Malaya bati bolgesi Malakka Bogazi ndaki bir kiyi aluvyon ovasinin bir bolumunu isgal ediyor 1974 te Selangor un Kuala Lumpur merkezli 94 mil karelik 243 kilometrekarelik bir kismi wilayapersekutuan federal bolge olarak belirlendi Selangor un tarihi ve ekonomik gelisimi Malaylar ve gocmen Cinliler icin ana yerlesim yollari olan Kelang ve Langat adli iki nehirle yakindan baglantilidir Eski Malakka yonetimi altindaki orijinal Negeri Sembilan dan Dokuz Eyalet biri olan Selangor Celebes te Makasar dan Buginese tarafindan yonetilen bagimsiz bir devlet 18 yuzyil oldu 19 yuzyilin sonlarinda cogunlukla Singapur dan Cinli kalay madencileri geldi ve orman kamplarinda devam eden bir ic savas Ingiliz mudahalesine yol acarak himaye statusu 1874 ve Federal Malay Devletleri ne 1896 ve Federal Malay Devletleri ne uyelikle sonuclandi Malaya 1948 Cinliler ve Hintler Malaylardan daha fazla olmasina ragmen Selangor Malay milliyetci siyasetinin ve buna bagli toplumsal rekabetin odak noktasi olmustur Kuala Lumpur ve Klang hukumdarin konutu arasinda 1890 da insa edilen 32 kilometrelik bir demiryolu Singapur ve Pinang ile artan kaucuk ve teneke Port Swettenham simdi Port Kelang hacimli mallari islemek icin Klang in simdi Kelang altindaki deltada genis bir kanalin yaninda gelistirildi Diger onemli kasabalar Kuala Selangor Kuala Kubu Baharu ve Kajang dir Bolgenin modern ekonomisi genis tabanlidir ve baslica urunler kalay hindistancevizi ve kaucuktur Gecimlik celtik pirinc yayla vadilerinde ve bataklik bir kuzey kiyi seridi olan Tanjung Karang da yetistirilir Ananas kahve pirinc cay kakao ve palmiye urunleri onemli urunlerdir Batu Arang da komur cikariliyor Endustriyel ve ticari gelisme Kuala Lumpur Petaling Jaya ve Port Kelang arasindaki bir sektorde yogunlasmistir Brunei Imparatorlugu Saravak aciklarindaki demirleme yerinden bir nehir manzarasi Borneo y 1800s Londra Ulusal Denizcilik Muzesi nden bir tablo Islam a donusmeden once Brunei Poni olarak biliniyordu ve Majapahit Imparatorlugu na bagli bir devletti 15 yuzyilda ticaret yapmak ve Islam i yaymak icin nin diger bolgelerinden gelen Musluman Hintler ve Arap tuccarlar tarafindan getirilen Brunei Krali Islam i sectiginde imparatorluk Musluman bir devlet haline geldi yonetimi sirasinda imparatorluk kuzeybati Borneo nun bugunku Brunei Saravak ve Sabah kiyi bolgelerini kontrol etti ve Filipinler e da bugunku Manila Sulu Takimadalari na ulasti ve Mindanao adasinin bazi kisimlarini iceriyordu 16 yuzyilda Brunei imparatorlugunun etkisi Bati Kalimantan daki deltasina kadar uzandi Saravak Ingiliz maceraci James daha sonra Sir James Brooke un Brunei sultanina teorik olarak saltanatin kontrolu altindaki birkac Iban grubunun yerel isyanini bastirmasina yardim etmesiyle de yeni bir tarihsel doneme girdi Brunei sultani minnetle 1841 de Saravak Nehri havzasinin Brooke raja sini vali atadi Brooke sadece yeni bir imparatorluk girisiminin acilisini yapmakla kalmadi ayni zamanda dikkate deger bir Ingiliz ailesinin birbirini takip eden nesiller tarafindan yonetildigi bir yuzyili da baslatti Brooke Raj Geleneksel Borneo hukumdarlari genellikle yardimsever otokratlar ve ihtiyatli modernlestiriciler olarak Brookes kendilerini Saravak halkinin koruyuculari olarak gordu James Brooke 1868 de olumunden onceki yillarini cevredeki bolgelerin kontrolunu pekistirmek ve hukumetini cesitli zorluklara karsi savunmak icin harcadi Saravak ikinci raja Charles Brooke James Brooke un yegeni doneminde Ingiliz korumasi altinda bagimsiz bir devlet statusu kazandi Bununla birlikte Britanya ile iliskiler esas olarak 19 yuzyilin sonlarinda bir Ingiliz himayesi haline gelen azalan Brunei saltanatinin pahasina topraklari birlestirmeye yonelik tutarli bir Brooke politikasi nedeniyle genellikle gergindi Saravak in bugunku sinirlarina 1906 da ulasildi Bolgedeki diger saltanatlarin Brunei Kraliyet Evi ile yakin iliskileri vardi bazi durumlarda etkili bir sekilde Brunei yonetici ailesinin hegemonyasi altindaydi ornegin Malay sultanlari Samarinda ve gibi Liderleri olarak Brunei Sultani Gunumuz Bati Kalimantan daki Malay Sultanligi ve ozellikle Guney Filipinler deki Sulu Sultanligi Brunei kraliyet hanedaniyla hanedan iliskileri gelistirmisti gunumuzde Portekizli haritacilar tarafindan Cerava olarak bilinen ve Borneo adasindaki bes buyuk limandan biri olan Kuching i kapsayan Brunei nin etkisi altinda olmasina ragmen tam olarak kurulmadan once 1641 de Tengah in olumu uzerine Bruneian Imparatorlugu na katildi Kuzeydogu Borneo simdi Sabah olan bolge Ingiliz kontrolune giren son bolgeydi 1700 lerin basinda Brunei bolgenin cogu uzerindeki iddialarini Sulu Takimadalari ndan simdi Filipinler in bir parcasi doguya hukmeden Sulu sultanina devretti Uzak kuzeydogu haric gercek Sulu gucu sinirli kaldi Brunei veya Sulu etkisine ara sira yerel direnisin yani sira kapsamli kiyi baskinlari ve hukumranligin karisikligi 18 yuzyildan itibaren Bati nin ilgisini cekti 1860 lardaki kisa sureli Amerikan faaliyetine ragmen Ingiliz gucu en belirleyici oldu 1846 da Ingilizler Brunei den acik denizdeki Labuan adasini zaten satin almisti 1872 de Ingiliz tuccar William Cowie Sulu dan kiralik olarak Sandakan da bir dogu kiyisi yerlesimi kurdugunda kuzeydogu Borneo da bir yer edindiler 1881 e kadar bolgenin buyuk bir kisminda haklar elde eden Ingilizler Sandakan merkezli ve 1941 e kadar Ingiliz himayesini Kuzey Borneo olarak yoneten Ingiliz Kuzey Borneo Sirketi ni kurdu Sirket devleti hissedarlarinin cikarlari dogrultusunda isletti ancak yuksek genel giderler ve kotu yonetim nedeniyle sadece orta derecede mureffehti 60 yillik yonetimi ise cagdas Sabah in ekonomik idari ve siyasi cercevesini olusturdu Bruneian imparatorlugu batili guclerin gelisi sirasinda gerilemeye basladi Ispanya Brunei nin Filipinler deki topraklarini isgal etmek icin Meksika dan birkac sefer gonderdi Bunlar Islam ait Bruneian kolonisini ele Manila halkini ve kusatti Sulu Sonunda Ispanyollar Visayan muttefikleri ve sirasinda Brunei nin kendisine saldirdi Ispanyollar daha sonra geri cekilirken isgal sadece geciciydi Ancak Brunei Filipinler de kaybettigi topraklari geri kazanamadi Ancak yine de Borneo da hakimiyetini surdurdu 19 yuzyilin baslarinda Saravak Brunei Sultanligi nin kontrolu altinda gevsek bir sekilde yonetilen bir bolge haline gelmisti Bruneian Imparatorlugu yalnizca yari bagimsiz Malay liderleri tarafindan tutulan Saravak in kiyi bolgeleri boyunca otoriteye sahipti Bu arada Saravak in ic kismi topraklarini genisletmek icin agresif bir sekilde savasan ve Kuzeydogu Borneo simdi Sabah olan bolge Ingiliz kontrolune giren son bolgeydi 1700 lerin basinda Brunei bolgenin cogu uzerindeki iddialarini Sulu Takimadalari ndan simdi Filipinler in bir parcasi doguya hukmeden Sulu sultanina devretti Uzak kuzeydogu haric gercek Sulu gucu sinirli kaldi Brunei veya Sulu etkisine ara sira yerel direnisin yani sira kapsamli kiyi baskinlari ve hukumranligin karisikligi 18 yuzyildan itibaren Bati nin ilgisini cekti 1860 lardaki kisa sureli Amerikan faaliyetine ragmen Ingiliz gucu en belirleyici oldu 1846 da Ingilizler Brunei den acik denizdeki Labuan adasini zaten satin almisti 1872 de Ingiliz tuccar William Cowie Sulu dan kiralik olarak Sandakan da bir dogu kiyisi yerlesimi kurdugunda kuzeydogu Borneo da bir yer edindiler 1881 e kadar bolgenin buyuk bir kisminda haklar elde eden Ingilizler Sandakan merkezli ve 1941 e kadar Ingiliz himayesini Kuzey Borneo olarak yoneten Ingiliz Kuzey Borneo Sirketi ni kurdu Sirket devleti hissedarlarinin cikarlari dogrultusunda isletti ancak yuksek genel giderler ve kotu yonetim nedeniyle sadece orta derecede mureffehti 60 yillik yonetimi ise cagdas Sabah in ekonomik idari ve siyasi cercevesini olusturdu Kuching bolgesinde antimon cevherinin kesfinin ardindan Pangeran Indera Mahkota Brunei Sultani nin bir temsilcisi 1824 ile 1830 yillari arasinda bolgeyi gelistirmeye basladi Antimon uretimi arttiginda Brunei Sultanligi Saravak tan daha yuksek vergiler talep etti bu sivil huzursuzluk ve kaosa yol acti 1839 da Sultan 1827 1852 amcasi Pengiran Muda Hasim e duzeni yeniden kurmasini emretti Bu siralarda daha sonra Saravak in ilk Beyaz Rajahi olacak Saravak a geldi ve Pengiran Muda Hashim bu konuda yardim istedi ancak Brooke reddetti Ancak 1841 de Saravak a yaptigi bir sonraki ziyareti sirasinda baska bir istegi kabul etti Pangeran Muda Hashim 1841 de Saravak i Brooke a teslim eden bir anlasma imzaladi 24 Eylul 1841 de Pengiran Muda Hashim James Brooke a vali unvanini verdi Bu atama daha sonra 1842 de Brunei Sultani tarafindan onaylandi Kuzeydogu Borneo simdi Sabah olan bolge Ingiliz kontrolune giren son bolgeydi 1700 lerin basinda Brunei bolgenin cogu uzerindeki iddialarini Sulu Takimadalari ndan simdi Filipinler in bir parcasi doguya hukmeden Sulu sultanina devretti Uzak kuzeydogu haric gercek Sulu gucu sinirli kaldi Brunei veya Sulu etkisine ara sira yerel direnisin yani sira kapsamli kiyi baskinlari ve hukumranligin karisikligi 18 yuzyildan itibaren Bati nin ilgisini cekti 1860 lardaki kisa sureli Amerikan faaliyetine ragmen Ingiliz gucu en belirleyici oldu 1846 da Ingilizler Brunei den acik denizdeki Labuan adasini zaten satin almisti 1872 de Ingiliz tuccar William Cowie Sulu dan kiralik olarak Sandakan da bir dogu kiyisi yerlesimi kurdugunda kuzeydogu Borneo da bir yer edindiler 1881 e kadar bolgenin buyuk bir kisminda haklar elde eden Ingilizler Sandakan merkezli ve 1941 e kadar Ingiliz himayesini Kuzey Borneo olarak yoneten Ingiliz Kuzey Borneo Sirketi ni kurdu Sirket devleti hissedarlarinin cikarlari dogrultusunda isletti ancak yuksek genel giderler ve kotu yonetim nedeniyle sadece orta derecede mureffehti 60 yillik yonetimi ise cagdas Sabah in ekonomik idari ve siyasi cercevesini olusturdu 1843 te Pengiran Muda Hashim Borneo nun Sultani oldu Saravak taki karisikliklar basariyla bastirildiktan sonra James Brooke verdigi sozlerin tutuldugundan emin olmak icin Kuching de Hasim ile bir araya geldi Pengiran Muda Hashim sozunu yerine getirmeyi kabul etti Kuching in Brooke a devredilmesi bolgelerin James Brooke a ve daha sonra ne daha fazla kesilmesinin baslangici oldu Ayni yil Brooke Saravak in Rajah i oldu ve Saravak in Kuzeydogu Borneo simdi Sabah olan bolge Ingiliz kontrolune giren son bolgeydi 1700 lerin basinda Brunei bolgenin cogu uzerindeki iddialarini Sulu Takimadalari ndan simdi Filipinler in bir parcasi doguya hukmeden Sulu sultanina devretti Uzak kuzeydogu haric gercek Sulu gucu sinirli kaldi Brunei veya Sulu etkisine ara sira yerel direnisin yani sira kapsamli kiyi baskinlari ve hukumranligin karisikligi 18 yuzyildan itibaren Bati nin ilgisini cekti 1860 lardaki kisa sureli Amerikan faaliyetine ragmen Ingiliz gucu en belirleyici oldu 1846 da Ingilizler Brunei den acik denizdeki Labuan adasini zaten satin almisti 1872 de Ingiliz tuccar William Cowie Sulu dan kiralik olarak Sandakan da bir dogu kiyisi yerlesimi kurdugunda kuzeydogu Borneo da bir yer edindiler 1881 e kadar bolgenin buyuk bir kisminda haklar elde eden Ingilizler Sandakan merkezli ve 1941 e kadar Ingiliz himayesini Kuzey Borneo olarak yoneten Ingiliz Kuzey Borneo Sirketi ni kurdu Sirket devleti hissedarlarinin cikarlari dogrultusunda isletti ancak yuksek genel giderler ve kotu yonetim nedeniyle sadece orta derecede mureffehti 60 yillik yonetimi ise cagdas Sabah in ekonomik idari ve siyasi cercevesini olusturdu Avrupa kolonizasyonu ve hegemonya mucadeleleriEski Melaka kraliyet soyunun son Sultaninin 1699 da oldurulmesinin ardindan Johor un kontrolunu ele gecirdiler Bugis guclerini Johor Kedah Perak ve Selangor eyaletlerinde genisletti Minangkabau merkezi Sumatra dan Malaya ya goc etti ve sonunda Negeri Sembilan da kendi devletlerini kurdu Johor un dususu Malay Yarimadasi nda kismen bes kuzey Malay eyaletini Kedah Kelantan Perlis ve Terengganu vassallari yapan Ayutthaya Kralligi nin Siyam krallari tarafindan doldurulan bir guc boslugu birakti Malaya nin Avrupa icin ekonomik onemi 18 yuzyilda hizla artti Malayan biberi de Avrupa da yuksek bir une sahipti Kelantan ve Pahang ise altin madenlerine sahipti Kalay ve ve ilgili hizmet endustrilerinin buyumesi yabanci yerlesimcilerin Malay dunyasina baslangicta Araplar ve Hintler daha sonra Cinliler ilk akisina yol acti Malaya ya Siyam Genislemesi Kedah nin 1767 de Dususunden sonra Kuzey Malay Sultanliklari gecici olarak Siyam egemenliginden kurtuldu 1786 da Ingiliz tuccar Siyam veya Burma ya karsi askeri destek karsiliginda Dogu Hindistan Sirketi adina Penang Adasi ni kiralamayi basardi Ancak Siam Kuzey Malay Sultanligi uzerindeki kontrolu yeniden ele gecirdi ve Pattani yi gorevden aldi Ancak Francis Light Malay devletlerine Siam a karsi askeri yardim saglayamadi ve Kedah Siyam egemenligi altina girdi Siam Krali II Rama dan ya Kedah Sultanligi ni isgal etmesini emretti uyarinca surgundeki Kedah Sultani Abdullah Mukarram Sah tahtina geri getirilmedi O ve silahli destekcileri daha sonra on iki yil 1830 1842 restorasyonu icin Perang Musuh Bisik olarak bilinen bir dizi savasta savasti 1786 Sir bir antlasma imzalayarak Penang i sirket adina Kedah Sultanindan satin aldi ve ticari ve deniz ussu olarak kurdu Ayrica burayi serbest ticaret limani ilan etti ve Penang kisa surede basarili oldu Avrupa nin Napolyon Savaslari ndan 1800 15 sonra Ingiltere Asya da lider guc olarak ortaya cikti 1819 da Sir Stamford Raffles Light in Penang daki calismasini ayni zamanda gelisen bir ticaret limani haline gelen Singapur da hatiri sayilir bir basariyla tekrarladi 1824 te Ingiltere ve Hollanda Malezya Yarimadasi nin Ingiltere ye ve Endonezya Takimadalarinin buyuk bir kisminin Hollandalilar a gecmesiyle Malay dunyasini bolen ni imzaladi Boylece Malakka Hollanda ya giden Sumatra da Bengkulu karsiliginda Ingilizlere gecti Ne zaman Siyam ordu isgal ve isgal Kedah 1821 ile 1842 arasinda yerel Arap ailelerin devletin bagimsizligini yeniden kazanmak icin Siyam ikna etmeye kursun direnc cabalarina Sultan in cabalarini destekledi 1842 de Sultan Mukarram Sah nihayet Siyam sartlarini kabul etmeyi kabul etti ve Kedah tahtina geri dondu Ertesi yil Seyyid Huseyin Jamal Al Layl Siyam tarafindan Perlis in ilk Raja si olarak kuruldu Kedah Sultani Perlis in olusumu icin onay verdikten sonra Siam Perlis i dogrudan Bangkok a bagli ayri bir prenslige ayirdi Malezya ya yonelik ilk Ingiliz politikasi kesinlikle bolge degil ticaret idi ve ayni zamanda Hollandalilar gibi ancak Portekizliler in aksine Ingilizler Hristiyanligi yaymakla degil serbest ticaret ve karla ilgileniyorlardi Dogrudan kontrollerini 1826 da kurulan Bogazlar Yerlesimleri ile sinirladilar Malay Yarimadasi Britanya nin etki alaninin bir parcasi haline geldi ancak buyuk olcude kendi kendini yoneten ve bagimsiz kaldi Kelantan 1760 civarinda kokenli aristokrat bir savas agasi olan Uzun Yunus gunumuz Kelantan topraklarini birlestirmeyi basardi ve 1795 te damadi Terengganu lu Tengku Muhammed Sultan Mansur tarafindan basarili oldu Tengku Muhammed in Terengganu tarafindan tahta cikmasina Uzun Yunus un ogullari karsi cikti ve boylece Uzun Yunus un en buyuk oglu Uzun Muhammed tarafindan Terengganu ya karsi bir savas tetiklendi Terengganu yanlisi hizip 1800 de yenildi ve Long Muhammad Kelantan i Sultan I Muhammed olarak yeni Sultan unvaniyla yonetti Ancak 1826 daki Burney Antlasmasi nda antlasma Siyam in birkac kuzey Malay eyaleti Kedah Kelantan Perlis Terengganu gelecekteki ve Anlasma ayrica Ingilizlerin Penang a sahip olmalarini ve Siyam mudahalesi olmaksizin Kelantan ve Terengganu da ticaret yapma haklarini garanti altina aldi Ne yazik ki bes Malay etnik devleti anlasma muzakerelerinde temsil edilmedi 1909 da anlasmanin taraflari Burney Antlasmasi nin yerini alan ve Patani haric bes Malay devletinden dordunu Siyam dan Ingiliz kontrolune aktaran Patani nin 1909 Anglo Siyam Antlasmasi na dahil edilmemesi ve Siyam egemenliginde kalmasi Patani nin 1957 de Malaya Federasyonu ndan cikarilmasina neden oldu Kalimantan siyasi olarak Endonezya nin bir parcasi olan Borneo adasinin guney dortte ucu adanin geri kalani Malezya nin Sabah ve Saravak eyaletleri ve aralarinda kucuk Brunei saltanati arasinda bolunmustur Ancak Endonezyalilar bu kelimeyi tum ada icin cografi bir terim olarak kullaniyorlar Kalimantan adinin kokeni belirsizdir Saravak ta Kelamantan terimi kuzey Borneo nun sago yiyen halklarini ifade eder Endonezya Kalimantan bes bolgeye propinsi veya il ayrilmistir Orta Kalimantan Kalimantan Tengah Dogu Kalimantan Kalimantan Timur Kuzey Kalimantan Kalimantan Utara Guney Kalimantan Kalimantan Selatan ve Bati Kalimantan Kalimantan Barat Ingiliz etkisi Dosya FORT CORNWALLIS GEORGETOWN PENANG ISLAND MALAYSIA JAN 2012 6963840293 jpg sag kucukresim Heykeli Malay Takimadalari nda Ingiliz yonetiminin baslangicini isaret ediyor Ingiliz tuccarlar 17 yuzyildan beri Malay sularinda bulunuyorlardi 19 yuzyilin ortalarindan once bolgedeki Ingiliz cikarlari agirlikli olarak ekonomikti ve toprak kontrolune cok az ilgi duyuyordu Zaten Hindistan daki en guclu Avrupa gucu olan Ingilizler yeni bolgeler icin guneydogu Asya ya bakiyorlardi Ingiliz gemilerinde Cin ticaretinin buyumesi Dogu Hindistan Sirketi nin bolgedeki us isteklerini artirdi Bu amacla cesitli adalar kullanildi ancak ilk kalici edinim 1786 da Kedah Sultanligi ndan kiralanan Penang oldu Bunu kisa sure sonra anakarada Penang in karsisinda olarak da bilinir bir bolge blogunun kiralanmasi izledi 1795 yilinda Napolyon Savaslari sirasinda Ingilizler Fransiz isgali altindaki Hollanda nin rizasiyla bolgedeki olasi Fransiz isgalini onleme k icin Hollandali Melaka yi isgal etti 18 yuzyilda Ingilizlerin gelisiyle Malezya da isler carpici bicimde degisti Ingiliz Dogu Hindistan Sirketi EIC Hindistan ve Cin ile deniz ticareti icin yari bir usse ihtiyac duyuyordu Icinde 1786 Sir bir antlasma imzalayarak Penang i sirket adina Kedah Sultanindan satin aldi ve ticari ve deniz ussu olarak kurdu Ayrica burayi serbest ticaret limani ilan etti ve Penang kisa surede basarili oldu Avrupa nin Napolyon Savaslari ndan 1800 15 sonra Ingiltere Asya da lider guc olarak ortaya cikti 1819 da Sir Stamford Raffles Light in Penang daki calismasini ayni zamanda gelisen bir ticaret limani haline gelen Singapur da hatiri sayilir bir basariyla tekrarladi 1824 te Ingiltere ve Hollanda Malezya Yarimadasi nin Ingiltere ye ve Endonezya Takimadalarinin buyuk bir kisminin Hollandalilar a gecmesiyle Malay dunyasini bolen ni imzaladi Boylece Malakka Hollanda ya giden Sumatra da Bengkulu karsiliginda Ingilizlere gecti Malakka 1815 te Hollandalilara geri verildiginde Ingiliz valisi Stamford Raffles alternatif bir us aradi ve 1819 da Singapur u Johor Sultanindan aldi Malakka icin Hollandalilarla mubadelesi Ingilizleri yarimadadaki tek somurge gucu olarak birakti Ingilizlerin topraklari serbest limanlar olarak kurulmus o zamanlar Hollanda ve Fransizlarin elindeki tekeli kirmaya ve onlari buyuk ticaret usleri haline getirmeye calisiyordu Britanya nin Malakka Bogazi ndaki tum ticareti kontrol etmesine izin verdiler Ingiliz nufuzu Malaya nin Siyam yayilmaciligindan duydugu korkularla artti ve Britanya nin buna karsi yararli bir karsi agirlik olusturdugu goruldu 19 yuzyilda Malay Sultanlari Ingilizlerle olan iliskilerinin yararlari ve Siyam ya da Birmanya akinlarindan korkmalari nedeniyle Ingiliz Imparatorlugu ile ittifak kurdular 1786 Sir bir antlasma imzalayarak Penang i sirket adina Kedah Sultanindan satin aldi ve ticari ve deniz ussu olarak kurdu Ayrica burayi serbest ticaret limani ilan etti ve Penang kisa surede basarili oldu Avrupa nin Napolyon Savaslari ndan 1800 15 sonra Ingiltere Asya da lider guc olarak ortaya cikti 1819 da Sir Stamford Raffles Light in Penang daki calismasini ayni zamanda gelisen bir ticaret limani haline gelen Singapur da hatiri sayilir bir basariyla tekrarladi 1824 te Ingiltere ve Hollanda Malezya Yarimadasi nin Ingiltere ye ve Endonezya Takimadalarinin buyuk bir kisminin Hollandalilar a gecmesiyle Malay dunyasini bolen ni imzaladi Boylece Malakka Hollanda ya giden Sumatra da Bengkulu karsiliginda Ingilizlere gecti 1824 te Malaya daki Ingiliz kontrolu Malezya adindan once Malay takimadalarini Ingiltere ve Hollanda arasinda bolen Hollandalilar Melaka yi bosaltti ve Malaya daki tum ilgilerinden vazgecerken Ingilizler Hollanda nin Dogu Hint Adalari nin geri kalani uzerindeki egemenligini tanidi 1826 da Ingiliz kontrolundeki Penang Malakka Singapur ve Bogazlar Yerlesimlerinin tac kolonisi olarak kurduklari adasi ilk olarak Dogu Hindistan Sirketi nin altinda yonetildi ve 1867 ye kadar Londrada Malezya ya yonelik ilk Ingiliz politikasi kesinlikle bolge degil ticaret idi ve ayni zamanda Hollandalilar gibi ancak Portekizliler in aksine Ingilizler Hristiyanligi yaymakla degil serbest ticaret ve karla ilgileniyorlardi Dogrudan kontrollerini 1826 da kurulan Bogazlar Yerlesimleri ile sinirladilar Malay Yarimadasi Britanya nin etki alaninin bir parcasi haline geldi ancak buyuk olcude kendi kendini yoneten ve bagimsiz kaldi Koloni DonemiMalaya da Ingiliz Baslangicta Ingilizler Malay devletleri arasindaki iliskilere mudahale etmeme politikasi izledi Malay eyaletlerindeki kalay madenciliginin Bogazlar Yerlesimlerindeki tuccarlar icin ticari onemi yarimadadaki aristokrasi arasinda catismalara yol acti Bu devletlerin istikrarsizlasmasi bolgedeki ticareti zedeleyerek Ingilizlerin mudahaleye baslamasina neden oldu Perak in kalay madenlerinin zenginligi oradaki siyasi istikrari Ingiliz yatirimcilar icin bir oncelik haline getirdi ve boylece Perak bir Ingiliz vatandasinin denetimini kabul eden ilk Malay devleti oldu Kraliyet Donanmasi ve Raja Muda Abdullah arasindaki siyasi bir kavgada calisan Cinli ve Malay cetelerinin neden oldugu sivil huzursuzluklara bariscil bir cozum getirmek icin kullanildi Malaya daki Ingiliz etkisinin genislemesinin yolunu acti Ingilizler bazi Malay devletleriyle anlasmalar gorevlendirdi ve kisa sure sonra devletlerinin fiili hukumdarlari oldular Bu danismanlar Malay dini ve gelenekleri disinda her seyde guc sahibiydiler 1826 ve 1946 yillari arasinda Ingiliz Kraliyeti Bogazlar Yerlesimleri ortak adi altinda Penang Malakka Singapur ve cevresindeki adalardan olusan cografi olarak ayri bir bolge grubunu elinde tuttu Ancak bolgedeki somurge etkisi Kedah Sultani nin Siam ve Burma dan korunma karsiliginda Penang i Ingiliz Dogu Hindistan Sirketi ne devretmesiyle 1786 gibi erken bir tarihte basladi Diger bolgeler kolonyal guc altina girdikce ticareti tesvik etmek icin insa edildiler Bunun sonucunda bolgenin yakin iliskisi karisik etnik topluluklarin irksal ve kulturel baglarinda ve mimari tarzinin ve simge yapilarinin mirasinda bugun hala gorulebilir Johor Ingiliz ve Cinli yatirimcilara yasal koruma saglayarak ve modernize ederek bagimsizligini koruyan tek devletti 20 yuzyilin basinda olarak bilinen Pahang Selangor Perak ve Negeri Sembilan eyaletlerinin Ingiliz danismanlari vardi 1909 da Siyam kralligi halihazirda Ingiliz danismanlari olan Kedah Kelantan Perlis ve Terengganu yu Ingilizlere birakmak zorunda kaldi ve Kralice Victoria birbirlerini esit olarak taniyan kisisel tanidiklardi bir Ingiliz danismani kabul etmesi 1914 yilina kadar degildi Daha once dort Tayland eyaleti ve Johor olarak biliniyordu En dogrudan Ingiliz kontrolu altindaki devletler hizla geliserek dunyanin once kalay sonra kaucugun en buyuk tedarikcileri haline geldi Britanya cikarlarini yarimada uzerinde yogunlastirmayi tercih ederek Borneo yu na dahil etmedi 18 yuzyilin sonlarinda Brunei dususteydi ve yerli halklarin artan huzursuzlugu ve Sulu Sultanligi nin toprak iddialariyla karsi karsiya kaldi 1838 de Dogu Hindistan Sirketi nde bir kasif ve eski bir subay olan servetini Dogu Hint Adalari nda aramaya basladi Yolda Singapur dan gecti ve Ingiliz vali tarafindan Saravak taki Kuching Valisi Rajah Muda Hashim e bir mesaj iletmesi istendi Brooke 1839 da Saravak a geldi ve bolgeyi isyan halinde buldu ve yerli Dayaklar Brunei Sultani na karsi ayaklandi Padisaha yardim etmek icin askere alindi ve birlikte bir yil icinde isyani bastirdilar 1910 a gelindiginde Malay topraklarindaki Ingiliz egemenligi modeli kuruldu Bogazlar Yerlesimleri Londra daki gozetiminde bir vali tarafindan yonetilen bir Kraliyet kolonisiydi Nufuslarinin yaklasik 50 si Cinli Malezyali idi ancak tum sakinler irktan bagimsiz olarak Ingiliz tebaasiydi Ingiliz sakinlerini kabul eden ilk dort eyalet Perak Selangor Negeri Sembilan ve Pahang olarak adlandirildi teknik olarak bagimsiz olmalarina ragmen 1895 te bir Genel Yerlesik in altina yerlestirildiler ve bu da onlari isim disinda tamamen Ingiliz kolonileri haline getirdi Birlesik olmayan Malay Devletleri Johore Kedah Kelantan Perlis ve Terengganu isteklerini uzun sure dinlemekten kacamasalar da biraz daha fazla bagimsizliga sahiptiler Ingiltere nin Malay islerinde en yakin muttefiki olan Johor Sultan a kendi kabinesini atama hakkini veren yazili bir anayasa ayricaligina sahipti ancak genellikle once Ingilizlere danismaya ozen gosteriyordu Odul olarak 1841 de padisah Brooke u uc nin ilki olan yapti Ingiliz deniz gucu tarafindan desteklenen Brooke konumunu yerli halk uzerindeki egemenligini pekistirmek ve kiyida ortaligi kasip kavuran asi Malay korsanlarini savusturmak icin kullandi Brooke un yonetimi oldukca ilericiydi ve yerel halk icin yasa ve duzenin yani sira refah saglamaya calisti 1857 de Cinli gocmenlerin bir isyaniyla karsi karsiya kalmasina ve bastirmasina ragmen yavas yavas yerli topluluklarin guvenini kazandi Daralan Brunei Sultanligi pahasina Saravak topraklarinin genisletilmesinden sorumlu Saltanati sirasinda Saravak 1888 de Brooke ailesi ic yonetimin kontrolunu elinde tutan bir Ingiliz himayesi oldu Ingiliz Borneosu Ingiliz bayragi ilk kez 24 Aralik 1846 da Labuan adasinda cekildi 19 yuzyilin sonlarinda Ingilizler Hollanda yonetiminin hicbir zaman kurulmadigi Borneo nun kuzey kiyisinin kontrolunu de ele gecirdi Yarimada ve Borneo daki gelismeler genellikle 19 yuzyila kadar ayriydi Bu bolgenin dogu kismi simdi Sabah daha sonra nin bir vasali olan Sulu Sultaninin nominal kontrolu altindaydi Gerisi Brunei Sultanligi nin topraklariydi 1841 de Ingiliz maceraperest Brunei Sultani nin bir isyani bastirmasina yardim etti ve karsiliginda raja unvanini ve Saravak Nehri Bolgesi ni yonetme hakkini aldi 1846 da unvani kalitsal olarak kabul edildi ve Beyaz Rajahlar Saravak i taninan bagimsiz bir devlet olarak yonetmeye basladi Brookes Saravak i Brunei pahasina genisletti 19 yuzyilin ortalarinda Sabah Brunei nin gevsek kontrolu altinda kaldi Sulu sefleri yerel duzeyde yetki kullaniyordu Ic anlasmazliklar yuzunden gucsuz dusen Brunei bolgeyi once 1865 te Brunei deki Amerikan konsolosu Claude Lee Moses a ardindan 1875 te Hong Kong daki Avusturya konsolosu e ve son olarak da Ingiliz e kiralamaya calisti 1881 de Ingiliz ni BNBC kurdu 1888 de Sabah Saravak ile birlikte Ingiliz hukumetinin korumasi altina girdi Ancak Beyaz Rajahlar gibi sirket de ic yonetimin kontrolunu elinde tutuyordu Mat Salleh tarafindan 1895 te sirketin yonetimine karsi baslatilan direnis hareketi 1905 e kadar Mat Salleh in olumunden bes yil sonra yenilgiye ugratilamadi Bunu takiben Sabah sakin bir somurge durgunlugu olarak kaldi 1881 de bir vali ve yasama organi atayarak topraklarinin kontrolunu aldi Londra daki ofisten yonetildi Statusu bir Ingiliz Himayesine benziyordu ve Saravak gibi Brunei pahasina genisledi kadar ve adli yedi Ingiliz kontrolundeki ada Kraliyet kolonisi hukumeti tarafindan Filipin hukumetine devredildi Filipinler Devlet Baskani Diosdado Macapagal in altinda bolge su anda feshedilmis Sulu Sultanligi nin bir parcasiydi 1888 de Brunei den geriye kalanlar Ingiliz himayesine girdi ve 1891 de baska bir Ingiliz Hollanda anlasmasi Ingiliz ve Hollandali Borneo arasindaki siniri resmilestirdi Ayni zamanda Ingilizler Malay Yarimadasindaki devletlere mudahale etmeme politikalarini iyilestirmeye basladilar Gelisen kalay endustrisi cok sayida Cinli gocmeni Perak ve Selangor eyaletlerine cekmisti Bu Malaylarla etnik catismalara ve Cin suc cetelerinin neden oldugu sivil kargasalara yol acti Cesitli Malay saltanatlarinda da ic catismalar siddetlendi Ingilizler baska bir buyuk Avrupa gucunun ozellikle Almanya nin Malezya anakarasinda bir tutunma noktasi elde etmek icin bu zayifliklardan yararlanabileceginden korkuyordu Bu nedenle 1874 te ile Perak a ilk Ingiliz Mukim atandi ve padisah Musluman dini ve Malay geleneklerini ilgilendirenler disindaki tum konularda danismayi kabul etti Bununla birlikte Ingilizlerin adli ve mali isler uzerindeki kontrolunun artmasi Perak Malaylari arasinda huzursuzluga yol acti ve 1875 te ilk Yerlesik un oldurulmesine yol acti Somurge doneminde irk iliskileri Somurge oncesi donemde ve Ingiliz Malaya sinda resmi somurge yonetiminin dayatilmasindan sonraki ilk birkac on yilda Malay bu terimlerin modern anlaminda irksal veya sabit bir kimlik degildi Bazi somurgeci guclerin aksine Ingilizler imparatorluklarini her zaman ekonomik bir endise olarak gorduler ve somurgelerinin Londra daki hissedarlar icin bir kar getirmesi bekleniyordu Somurge kapitalist kalkinma fikirleri buyuk olcude sinirsiz kar hirsina ve diger tum cikarlarin buna tabi kilinmasina dayaniyordu Baslangicta Ingiliz somurgecileri Malay takimadalarinin kalay ve altin madenlerinden etkilendi Ancak Ingiliz yetistiriciler kisa sure sonra tropikal plantasyon bitkileri tapyoka biber ve kahve ile deneyler yapmaya basladilar Daha sonra ihracat kazanani olarak hurma yagi kaucuga katildi Butun bu endustriler buyuk bir gerektiriyordu bu nedenle Ingilizler Hindistan daki daha uzun suredir kurulmus olan Ingiliz kolonisinden cogunlukla Guney Hindistan dan Tamilce konusanlardan olusan insanlari sozlesmeli isci olarak tarlalarda calismak uzere gonderdi Kisa sure sonra Singapur Penang ve Ipoh gibi kasabalar 1857 de bir kalay madenciligi merkezi olarak kurulan Kuala Lumpur gibi cogunluk Cinli idi Malaya nin ilk nufus sayiminin yapildigi 1891 de baslica kalay madenciligi eyaletleri olan Perak ve Selangor da Cinli cogunluk vardi Bazi Cinli gocmen isciler aglariyla Hui Guan 會館 veya Cin in farkli bolgelerinden nominal cografi baglantilari olan kar amaci gutmeyen kuruluslar aglariyla baglantiliydi 1890 larda bir madenler tarlalar ve dukkanlar zincirine sahip olan Malaya nin en zengin adamiydi Cinli bankacilar Malay Sultanlarina da borc para verdiler bu da Cin e ekonomik oldugu kadar siyasi bir koz verdi Ilk basta Cinli gocmenler cogunlukla erkekti ve bircogu servetlerini kazandiktan sonra eve donmeyi amacliyordu Bircogu eve gitti ama daha fazlasi kaldi Ilk basta Malay kadinlarla evlendiler bir Cin Malayans veya baba halki toplulugu olusturdular ancak kisa sure sonra Cinli gelinleri ithal etmeye kalici topluluklar kurmaya ve okullar ve tapinaklar insa etmeye basladilar 20 yuzyilin baslarinda bir Hint ticari ve ortaya cikti Geleneksel Malay toplumu Ingiliz somurgecilerinin siyasi egemenligini kaybetmesinden buyuk zarar gordu Hem Ingilizlerle hem de Cinlilerle isbirlikci olarak gorulen Sultanlar geleneksel prestijlerinin bir kismini kaybettiler ancak kirsal Malaylar kitlesi Sultanlara saygi duymaya devam etti Hristiyanligin Malezya ya gelmesi bir tehdid olarak algilanmasiyla yanit olarak Islam da bir canlanma oldu Aslinda cok az Malay ancak bircok Cinli bunu yapti Batili fikirlerden daha az etkilenen kuzey bolgeleri kaldiklari gibi Islami muhafazakarligin kaleleri haline geldi Ingilizler poliste ve yerel askeri birliklerde seckin Malaylara pozisyonlar verdi ve bu idari pozisyonlarin cogunlugu Avrupali olmayanlara acikti Cinliler cogunlukla kendi okullarini ve kolejlerini insa edip parasini Cin den ogretmen ithal ederken Ingilizler genc Malay elitlerinin egitimini kontrol etmeyi ve seckin tebaalarin her ikisini de yonetmeyi istemeleri icin somurgeci irk ve sinif hiyerarsileri olusturmayi amacladi ulke ve somurgecilerine hizmet ediyor Somurge hukumeti 1905 te ni acti ve 1910 da Malay Idari Hizmetini kurdu Kolej Bab ud Darajat olarak adlandirildi Yuksek Rutbe Gecidi ve 1935 te Malay Kadin Egitim Koleji izledi Butun bunlar somurge yonetiminin Malaya nin Malaylara ait oldugu ve diger irklarin gecici sakinler oldugu yonundeki resmi politikasini yansitiyordu Bu gorus giderek gerceklikten uzaklasti ve Ingiliz Somurge yonetimine karsi direnis hareketlerinin olusmasina neden oldu Federal hukumet butcesinin onemli bir bolumunu egitime ayirir ve ilk ve orta duzeyde ucretsiz devlet okullari saglar Sadece alti yillik ilkogretim alti yasindan itibaren zorunlu olmasina ragmen cogu cocuk en azindan bir miktar orta ogretim alir Ortaokul uc yillik bir bolumden ve ardindan dort yillik bir bolumden olusur ogrenciler orta ogretimin ikinci bolumu icin kesinlikle akademik bir mufredat izlemek yerine bir teknik veya mesleki okula kayit yaptirabilirler 20 yuzyilin sonlarinda ve 21 yuzyilin baslarinda ortaogretim sonrasi seviyeye ilerleyen ogrenci sayisi hizla artti Ulke universiteler ogretmen yetistiren kolejler ve cesitli uzmanliklara sahip diger kamu ve ozel kurumlar dahil olmak uzere duzinelerce ucuncul kurum sunmaktadir En onde gelen yuksek ogrenim kurumlari arasinda Kuala Lumpur daki Malaya Universitesi 1962 Penang daki Malezya Bilim Universitesi 1969 Bangi deki Malezya Ulusal Universitesi 1970 ve Uluslararasi Islam Universitesi 1983 bulunmaktadir Kuala Lumpur da 1990 larin ortalarinda Saravak ve Sabah ta buyuk devlet universiteleri kuruldu duygularini besleyen dersler ve yazilar vardi dogdugu yer olarak bilinir 1938 de Sultan Idris Koleji mezunu yi Genc Malaylar Birligi veya KMM kurdu Ingiliz Malaya daki ilk milliyetci siyasi orguttu kokeni ne olursa olsun tum Malaylarin birligini savunan ve Hintlerden ve Cinlilerden ayri olan Malaylarin davasini savunan KMM nin sahip oldugu ozel bir ideal Ingiliz Malaya ve Hollanda Dogu Hint Adalari nin birlestirilmesi cagrisinda bulunan Panji Melayu Raya idi 20 yuzyilin sonlarinda ve 21 yuzyilin baslarinda ortaogretim sonrasi seviyeye ilerleyen ogrenci sayisi hizla artti Ulke universiteler ogretmen yetistiren kolejler ve cesitli uzmanliklara sahip diger kamu ve ozel kurumlar dahil olmak uzere duzinelerce ucuncul kurum sunmaktadir En onde gelen yuksek ogrenim kurumlari arasinda Kuala Lumpur daki Malaya Universitesi 1962 Penang daki Malezya Bilim Universitesi 1969 Bangi deki Malezya Ulusal Universitesi 1970 ve Uluslararasi Islam Universitesi 1983 bulunmaktadir Kuala Lumpur da 1990 larin ortalarinda Saravak ve Sabah ta buyuk devlet universiteleri kuruldu Dunya Savasi ndan onceki yillarda somurge hukumeti merkezi bir devlet arasindaki dengeyi bulmak ve Malaya daki Sultanlarin gucunu korumakla ilgileniyordu Somurge hukumeti ve gercekten de 1920 lerde ve 1930 larda Cin deki olaylari yansitarak Cin Milliyetci Partisi Kuomintang ve Cin Komunist Partisi Malaya da rakip gizli orgutler kurdular ve bu orgutlerde duzenli karisikliklara yol acti Dunya Savasi ve olaganustu hal Malezya ulusal aniti II Dunya Savasi ve Malaya Acil Durumu sirasinda dusenlere adanmistir Ingiliz Imparatorlugu nun bir parcasi olarak savasan bir ulke olmasina ragmen Malaya I Dunya Savasi Alman kruvazoru SMS Emden tarafindan 28 Ekim 1914 te sirasinda batirilmasi disinda cok az eylem gordu Perak Savasi c 1874 76 bir grup muhalif Malay sefinin Ingilizlere karsi isyani ve 1875 te Perak taki ilk Ingiliz sakini danisman James Birch in suikastiyla sonuclanan isyan Birch i ortadan kaldirmayi basarmis olsalar da Malay liderler nihai hedeflerinde basarisiz oldular bolgedeki Ingiliz ekonomik ve siyasi nufuzunun engellenmesi Birch Ingiliz hukumeti ile Malay sefleri arasinda bir anlasma olan Pangkor Nisani nin bir parcasi olarak olusturulan ikamet gorevini yani padisahin resmi Ingiliz danismani ustlenmek icin Kasim 1874 te Perak a geldi Birch etkisi sayesinde Raja Abdullah in Yukari Perak ta padisah olarak kabul edilmesini ve hukumetin padisah ile reisler arasindaki kisisel iliskilere dayandigi geleneksel idari sistemi modernize etmeyi umuyordu Ozellikle gelir tahsilati ve kolelikle ilgili hizli ve devrimci idari degisiklik nedeniyle mukim Abdullah ve cogu yerel sefi kisa surede yabancilastirdi Temmuz 1875 teki bir toplantida padisah Birch i oldurmek ve Perak taki yabanci nufuzu sona erdirmek icin bir hareket duzenledi Birch Yukari Perak ta yeni vergi beyannameleri yayinlarken seflerden biri Maharaja Lela ve adamlari ona suikast duzenledi Rezidansa yonelik bir saldiri gerceklesmedi Muteakip Ingiliz askeri harekati zayif Malay direnisini ezdi komplocular 1876 ortalarinda tutuklandi ve daha sonra yargilandi Abdullah padisah olarak gorevden alindi ve isyanci reisler agir sekilde cezalandirildi Muteakip Ingiliz sakinleri Malay hukumdarlari araciligiyla calismaya ve geleneksel kurumlarda koklu degisikliklerden kacinmaya calisti Japon birlikleri 1941 de Malaya ya cikarma yapti Aralik 1941 de Pasifik te savasin patlak vermesi Malaya daki Ingilizleri tamamen hazirliksiz buldu Avrupa daki savasin talepleri nedeniyle Uzak Dogu da neredeyse hic Ingiliz hava kapasitesi yoktu Japonlar boylece Fransiz Hindicini ndeki uslerinden ceza almadan saldirabildiler ve Ingiliz Avustralya ve Hint guclerinin inatci direnisine ragmen yi iki ay icinde ele gecirdiler Kara savunmasi hava korumasi ve olmayan Singapur Subat 1942 de teslim olmaya zorlandi Ingiliz Kuzey Borneo ve Brunei de isgal edildi Japon somurge hukumeti Malaylari bir pan Asya bakis acisiyla gordu ve Malay kamu hizmeti ve entelektuellerinden bir dereceye kadar isbirligi saglayan sinirli bir Malay milliyetciligi bicimini tesvik etti Ancak isgalciler Cinlileri olarak gorduler ve onlara cok sert davrandilar sozde aci cekerek arinma sirasinda Malaya ve Singapur da 80 000 e kadar Cinli olduruldu Cinli isletmeler kamulastirildi ve Cin okullari ya kapatildi ya da yakildi Malaya Komunist Partisi nin MCP liderligindeki Cinlilerin Dogu daki yerel Komunist partilerin onderlik ettigi Sovyet destekli Partizan isyanci guclerine benzer bir guc MPAJA bel kemigi haline gelmesi sasirtici degildir Avrupa tiyatrosu Ingiliz yardimi ile MPAJA isgal altindaki Asya ulkelerindeki en etkili direnis gucu haline geldi Malaya nin ihracat pazarlarinin kaybi kisa surede tum irklari etkileyen ve Japonlari giderek daha populer hale getiren kitlesel issizlik yaratti Isgal sirasinda etnik gerginlikler artti ve milliyetcilik buyudu Malayalilar Ingilizleri 1945 te geri gormekten genel olarak memnundular ancak isler savastan onceki gibi kalamadi ve daha guclu bir bagimsizlik arzusu buyudu Ingiltere iflas etmisti ve yeni Isci Partisi hukumeti guclerini mumkun olan en kisa surede Dogu dan geri cekmeye hevesliydi Kolonilerin kendi kendini yonetmesi ve nihai bagimsizlik artik Ingiliz politikasiydi Asya yi kasip kavuran Asya milliyetciligi dalgasi kisa sure sonra Malaya ya ulasti Japon birlikleri Malaya da ilerlerken Kuala Lumpur dan geciyor 1944 te Ingilizler Federal ve Federe Olmayan Malay Devletleri ile Penang ve Malakka yi ancak Singapur u degil bagimsizliga yonelik tek bir Kraliyet kolonisine donusturecek bir Malaya Birligi icin planlar hazirladilar Bornean bolgeleri ve Singapur bunun birligin elde edilmesini zorlastiracagi dusunuldugunden disarida birakildi Bununla birlikte Malay hukumdarlarinin zayiflamasina ve etnik Cinlilere ve diger azinliklara vatandaslik verilmesine karsi cikan Malaylardan guclu bir muhalefet vardi 1946 da Birlesik Malay Ulusal Orgutu UMNO Johor Bas Bakani Dato Onn bin Jaafar liderligindeki Malay milliyetcileri tarafindan kuruldu Malaya Birligi boylece 1946 da kuruldu ve 1948 de dagildi ve yerini Malaya Federasyonu aldi ve Malaya Federasyonu Ingiliz korumasi altindaki Malay devletlerinin yoneticilerinin ozerkligini restore etti Bu arada komunistler acik ayaklanmaya dogru ilerliyorlardi MPAJA Aralik 1945 te dagitildi ve MCP yasal bir siyasi parti olarak orgutlendi ancak MPAJA nin kollari gelecekte kullanilmak uzere dikkatlice saklandi MCP politikasi tum irklar icin tam esitlikle derhal bagimsizlik icindi Bu cok az sayida Malay i ise aldigi anlamina geliyordu Partinin gucu ozellikle Singapur daki Cin hakimiyetindeki sendikalarda ve cogunlukla Cin de dogan ogretmenlerin Cin Komunist Partisi ni Cin in ulusal canlanmasinin lideri olarak gordugu Cin okullarindaydi Mart 1947 de Soguk Savas baslarken uluslararasi komunist hareketin sola donusunu yansitan MKP lideri tasfiye edildi ve yerini partiyi giderek MKP onderligindeki bu isyancilar Ingilizleri Malaya dan cikarmak icin tasarlanmis gerilla operasyonlari baslattilar Temmuz ayinda plantasyon yoneticilerine yonelik bir dizi suikastin ardindan somurge hukumeti olaganustu hal ilan ederek MKP yi yasaklayarak ve onun yuzlerce militanini tutuklayarak karsilik verdi Parti ormana cekildi ve tamami Cinli olan yaklasik 13 000 Muzakereler 1948 de topraklari birlestiren ancak sultanlarin konumu da dahil olmak uzere Malay haklarinin ozel garantilerini saglayan Malaya Federasyonu nun kurulmasiyla sonuclandi Bu gelismeler Cin toplumunun daha radikal ve yoksul kesimlerini alarma gecirdi 1948 de 1930 da kurulan ve Japon karsiti direnisin belkemigini saglayan Cinli bir hareket olan Malaya Komunist Partisi ormanlara girdi ve somurge hukumetini yenmek icin 12 yillik bir huzursuzluk donemini atesleyen bir gerilla isyani baslatti Malaya Acil Durumu olarak bilinir Komunistler Cin toplumunun yalnizca kucuk bir kesimi tarafindan desteklenen siddetli ve nihayetinde beyhude bir mucadele yuruttuler Ingilizler isyani askeri yollarla bastirmak icin onlemler aldi buna kirsal kesimdeki bircok Cinliyi yol kenarlarinda veya yakininda bulunan siki bir sekilde kontrol edilen Yeni Koylere zorla tasiyan bir strateji de dahildi Bu politika koyluleri gerillalardan soyutlasa da hukumetin popularitesini de artirdi Ingilizler nihayet Ingiliz yuksek komiseri Sir Gerald Templer in onderliginde isyancilari daha da izole eden ayaklanmanin yani sira siyasi ve ekonomik sikayetleri aktif olarak ele almaya basladiklarinda basariya ulastilar Bagimsizlik vadeden Ingiliz yetkililer 1949 da varlikli Cinli isadamlari tarafindan kurulan Malaya Cin Dernegi MCA ve UMNO nunkiler de dahil olmak uzere cesitli etnik liderlerle muzakerelere basladi UMNO aristokrat ilimli Tunku Abdul Rahman liderligindeki MCA ve Malaya Hint Kongresi nden olusan bir koalisyon 1955 te yapilan ulusal yasama secimlerine itiraz etti ve bir sandalye haric hepsini kazandi Bu once Ittifak Partisi ve daha sonra Ulusal Cephe Barisan Nasional BN olarak bilinen etnik temelli cogunlukla elitlerin onderligindeki ilimli ve muhafazakar siyasi egilimlerden olusan partileri birlestiren ve UMNO yu bir araya getiren kalici bir iktidar koalisyonu modeli olusturdu ana guc 1948 den 1960 a kadar surdu ve Malaya daki Ingiliz Milletler Toplulugu birlikleri tarafindan uzun bir isyan karsiti kampanya iceriyordu Sonunda basarili oldugunu kanitlayan Ingiliz stratejisi bir kombinasyonu ve Cinli gecekondularin MKP etkisinden arindirilmis beyaz alanlarda Yeni Koylere yeniden yerlestirilmesi yoluyla MKP yi destek tabanindan izole etmekti 1949 dan itibaren MKP kampanyasi ivme kaybetti ve ise alinanlarin sayisi keskin bir sekilde dustu MCP Sir e suikast yapmayi basarsa da bu terorist taktiklere donus bircok ilimli Cinliyi Parti den uzaklastirdi 1952 de Ingiliz komutan olarak gelisi Olaganustu Hal in sonunun baslangiciydi savasi tekniklerinin yaratilmasina yardimci oldu ve bunlari MKP gerillalarina karsi uyguladi Isyan yenilgiye ugratilsa da Ingiliz Milletler Toplulugu birlikleri Sovyetler Birligi ne karsi Soguk Savas in arka planinda kaldi Bu cercevede 31 Agustos 1957 de verildi ve Tunku Abdul Rahman ilk basbakan oldu Malaya ve Borneo nun II Dunya Savasi sirasinda Japonya tarafindan 1942 45 isgal edilmesi bu bolgelerde muazzam degisikliklere neden oldu Malaylar ve Cinliler Japon kontrolune farkli tepkiler verdigi icin ekonomileri bozuldu ve toplumsal gerilimler siddetlendi Japonlarin umutsuzca Guneydogu Asya nin dogal kaynaklarina erisme ihtiyaci vardi Pearl Harbor saldirisiyla Hawaii de ve Manila ya saldirarak Filipinler de Amerikan askeri gucunu etkisiz hale getirerek Aralik 1941 de Malaya yi isgal ettiler Kisa bir sure sonra Japonlar yarimadayi Singapur u ve Borneo yu kontrol etti Komunist yanlisi agirlikli olarak Cinli gerillalar Malaya da direnise gectiler ve Kuzey Borneo da da Cin liderligindeki kisa bir isyan patlak verdi Pek cok yerde ekonomik zorluklar ve secici baskinin bir sonucu olarak gelisen etnik gruplar icinde ve arasinda artan siyasallasma ve catismalar Kuzey Borneo da Brookes ve Kuzey Borneo Sirketi nin egemenligi kalici olarak zayiflatilirken Malaya da Cinliler ve Malaylar da Ingiliz egemenliginin sonsuz olmadigini fark ettiler Bununla birlikte cogu insan 1945 teki Japon yenilgisini memnuniyetle karsiladi Savasin sona ermesinden sonra her ikisi de Japon isgaline kadar Ingiliz himayesinde olan Saravak ve Kuzey Borneo Ingiliz kraliyet kolonileri haline geldi Ancak Saravak calkantili bir siyasi durumla karsi karsiya kaldi Bircok Malay Brooke yonetiminin sona ermesine ve Saravak in Britanya ya birakilmasina karsi cikti ve sonucta ortaya cikan sosyopolitik bolunmeler yillarca devam etti Ingiliz Kuzey Borneo kolonisinin kurulmasiyla baskent Sandakan dan Jesselton a simdi Kota Kinabalu tasindi Malaya da bazi yerel ozyonetim tanitildi Bununla birlikte siyasi orgutlenmenin ana katalizoru Singapur disindaki tum Malaya topraklarini iceren devlet ozerkligini azaltacak ve Malay olmayanlara esit siyasi ve vatandaslik haklari verecek olan tek bir Malaya Birligi kurma onerisiydi Dato Onn bin Jaafar liderligindeki bu plana karsi Malay siyasi hissinde muazzam bir artis 1946 da Malay milliyetciligi ve siyasi atilganlik icin bir arac olarak Birlesik Malaylar Ulusal Orgutu nun UMNO kurulmasiyla sonuclandi Grevler gosteriler ve boykotlar onerilen Malaya Birligi ni mahkum etti ve Ingilizler Malaya nin gelecegi hakkinda UMNO ile muzakere etmeye basladi Malezya nin ortaya cikisiBagimsiz Malezya icin mucadele Malezyalilarin her yil 31 Agustos ta Bagimsizlik Gunu nu kutladiklari Kuala Lumpur daki Cin in MCP ye tepkisi 1949 da ilimli Cin siyasi gorusu icin bir arac olarak Lideri UMNO ile esit vatandaslik politikasi uzerinde Malaya bagimsizligini kazanmak icin bir isbirligi politikasini destekledi ancak milliyetci korkulari hafifletmek icin Malay duyarliliklarina yeterli tavizler verdi Tan Kedah Basbakani ve 1951 den beri UMNO lideri olarak Datuk Onn un halefi olan Tunku Prens Abdul Rahman ile yakin bir isbirligi kurdu Ingilizler 1949 da Malaya nin Malaya nin istese de istemese de yakinda bagimsiz olacagini acikladigindan her iki lider de topluluklarinin istikrarli bir bagimsiz devletin temeli olarak yasayabilecegi bir anlasma yapmaya kararliydi nin MIC katildigi UMNO MCA Ittifaki 1952 ve 1955 yillari arasinda hem Malay hem de Cin bolgelerinde yerel ve eyalet secimlerinde ikna edici zaferler kazandi MRLA ya karsi yuruttukleri kampanyaya paralel olarak Ingilizler bagimsizlik sozu vererek anti komunist Malay milliyetcileriyle gorusmelere devam ettiler 1955 te yeni ulkenin hukumetini belirlemek icin secimler yapildi Bu UMNO Malaya Cin Dernegi ve Malaya Hint Kongresi tarafindan kurulan Ittifak Partisi tarafindan kazanildi 31 Agustos 1957 de Malaya bagimsizligini kazandi ve ilk basbakani Tunku Abdurrahman oldu Saravak Sabah ve Singapur 1959 da Singapur kendi kendini yonetmesine ragmen kraliyet kolonileri olarak kaldilar 1961 de Singapur Saravak Sabah ve Brunei yarimadasini birlestiren yeni bir federasyon onerildi Endonezya ve Filipinler in muhalefetine ragmen planlanan birlik devam etti ve Malezya 16 Eylul 1963 te ilan edildi ancak Brunei den cikmadi Joseph Stalin in 1953 teki olumunden sonra MKP liderliginde bolunme yasandi Pek cok MKP militani cesaretini kaybetti ve eve gitti ve Templer 1954 te Malaya dan ayrildiginda Acil Durum sona Tayland siniri boyunca erisilemeyen ulkede uzun yillar gizlenen sert bir gruba liderlik etti 1955 ve 1956 UMNO boyunca MCA ve Ingilizler tum irklar icin esit vatandaslik ilkesi icin anayasal bir anlasmaya vardilar Karsiliginda MCA kabul devlet Malaya kafasi o Malay padisahlarinin saflarindan cizilmis olur Malay resmi dili olacaktir ve bu Malay egitim ve ekonomik kalkinma tesvik ve subvanse edilecektir Aslinda bu Malaya nin ozellikle kamu hizmetine orduya ve polise hukmetmeye devam ettikleri icin Malaylar tarafindan yonetilecegi ancak Cinlilerin ve Hintlerin Kabine ve parlamentoda orantili temsile sahip olacagi anlamina geliyordu cogunluk olduklari ve ekonomik konumlarinin korundugu devletler Egitim sistemini kimin kontrol edecegi konusundaki zor mesele bagimsizlik sonrasina ertelendi Bu 31 Agustos 1957 de Tunku Abdul Rahman in bagimsiz Malaya nin ilk Basbakani oldugu zaman geldi MRLA ya karsi yuruttukleri kampanyaya paralel olarak Ingilizler bagimsizlik sozu vererek anti komunist Malay milliyetcileriyle gorusmelere devam ettiler 1955 te yeni ulkenin hukumetini belirlemek icin secimler yapildi Bu UMNO Malaya Cin Dernegi ve Malaya Hint Kongresi tarafindan kurulan Ittifak Partisi tarafindan kazanildi 31 Agustos 1957 de Malaya bagimsizligini kazandi ve ilk basbakani Tunku Abdurrahman oldu Saravak Sabah ve Singapur 1959 da Singapur kendi kendini yonetmesine ragmen kraliyet kolonileri olarak kaldilar 1961 de Singapur Saravak Sabah ve Brunei yarimadasini birlestiren yeni bir federasyon onerildi Endonezya ve Filipinler in muhalefetine ragmen planlanan birlik devam etti ve Malezya 16 Eylul 1963 te ilan edildi ancak Brunei den cikmadi Bu bolgedeki diger Ingiliz yonetimindeki bolgelerin bitmemis islerini birakti Japonlar teslim olduktan sonra ve Ingiliz Kuzey Borneo Sirketi sirasiyla Saravak ve Kuzey Borneo daki kontrollerinden vazgecti ve bunlar Ingiliz Kraliyet Kolonileri oldu Ekonomik olarak Malaya dan cok daha az gelismislerdi ve yerel siyasi liderlikleri bagimsizlik talep edemeyecek kadar zayifti Buyuk cogunlugu Cinli olan Singapur 1955 te ozerklige kavustu ve 1959 da genc lider Lee Kuan Yew Basbakan oldu Brunei Sultani petrol zengini yerlesim bolgesinde bir Ingiliz musterisi olarak kaldi 1959 ve 1962 yillari arasinda Ingiliz hukumeti bu yerel liderler ve Malaya hukumeti arasinda karmasik muzakereler duzenledi Lee Kuan Yew 16 Eylul 1923 Singapur o 23 Mart 2015 Singapur politikaci ve avukat 1959 dan 1990 a kadar Singapur un basbakanligini yapti Uzun yonetimi sirasinda Singapur Guneydogu nun en mureffeh ulkesi oldu Asya Lee 19 yuzyildan beri Singapur da kurulmus Cinli bir ailede dogdu Ilk dili Ingilizceydi ve ancak siyasete girdikten sonra Cincenin yani sira Malayca ve Tamilce ye de hakim oldu Singapur da okula gittikten sonra Lee Cambridge deki Fitzwilliam House da hukuk diplomasi 1949 almadan once kisa bir sure London School of Economics and Political Science a kaydoldu Orada onur listesine baskanlik etti O da sosyalist oldu Ingiliz barosuna kabul edilmesine 1950 ragmen Singapur a dondu Posta Sendikasi na hukuk danismani olarak atandi posta iscileri icin daha yuksek ucret almak icin muzakerelere katildi ve daha sonra diger sendikalar icin benzer isler yapti 24 Nisan 1961 de Lee Kuan Yew Tunku Abdul Rahman a bir toplanti sirasinda Malezya yi kurma fikrini onerdi ve ardindan Tunku Lee yi bu fikri detaylandiran bir makale hazirlamaya davet etti 9 Mayis ta Lee makalenin son halini Tunku ya ve ardindan Malaya Basbakan yardimcisi gonderdi Fikrin uygulanabilirligi konusunda supheler vardi ancak Lee Malaya hukumetine yeni federasyonda Malay siyasi egemenliginin devam edecegine dair guvence verdi Razak yeni federasyon fikrini destekledi ve Tunku yu desteklemeye ikna etmeye calisti 27 Mayis 1961 de Abdul Rahman Malaya haric Brunei Malaya ve dan olusacak ve hala Ingiliz yonetimi altinda olan Malezya olusturma fikrini onerdi Bunun merkezi hukumetin ozellikle Singapur daki komunist faaliyetleri daha iyi kontrol etmesine ve bunlarla mucadele etmesine olanak saglayacagi belirtildi Ayrica Singapur bagimsiz olursa Cinli sovenlerin Malaya egemenligini tehdit etmek icin bir us haline geleceginden korkuluyordu Singapur un yani sira Ingiliz topraklarinin onerilen dahil edilmesi yeni ulusun etnik bilesimini Malaya ninkine benzer tutmayi amacladi Malay ve diger bolgelerin yerli nufusu iptal etti Singapur bir Ingiliz kraliyet kolonisiydi ve Ingiltere nin Dogu Asya daki ana deniz ussunun yeriydi ve bir yasama konseyi tarafindan desteklenen bir vali tarafindan yonetiliyordu Konseyin uyeleri cogunlukla secilmek yerine atanan zengin Cinli isadamlarindan olusuyordu 1950 lerin baslarinda Singapur da anayasa reformu havadayken Lee siyasete yeni katilan diger iki kisiyle bir avukat olan David Saul Marshall ve bir sendikaci olan Lim Yew Hock ile isadamlarinin tutumuna meydan okumak icin bir ittifak kurdu Konsey Ancak Lee kisa sure sonra daha radikal bir tavir almak icin iki meslektasindan ayrildi ve kendi partisi Halkin Hareket Partisi nin PAP genel sekreteri oldu Parti bazi komunistleri iceriyordu Lee birkac yildir komunist destegi kabul etti Lee Kuan Yew oneriyi desteklese de Singapur Sosyalist Cephesi nden muhalifleri bunun Ingilizlerin bolgeyi kontrol etmeye devam etmek icin bir manevra oldugunu savunarak direndi Saravak taki cogu siyasi parti de birlesmeye karsiydi ve siyasi partilerin olmadigi Kuzey Borneo da topluluk temsilcileri de muhalefetlerini dile getirdiler Brunei Sultani birlesmeyi desteklese de buna karsi cikti 1961 deki nda Abdul Rahman onerisini rakiplerine daha ayrintili olarak acikladi Ekim ayinda birlesmeye dahil olan topluluklardan geri bildirim alinmasi sartiyla Ingiliz hukumetinden plana onay aldi 1955 te konseydeki secilmis sandalye sayisini toplam 32 sandalyeden 25 ine cikaran yeni bir anayasa sunuldu Secimlerde Lee nin eski meslektaslari tarafindan kurulan Isci Cephesi 13 sandalye kazanirken PAP 3 sandalye kazandi Bunlardan biri Singapur daki en fakir Cinlilerin cogunun yasadigi bir bolge icin Lee tarafindan kazanildi Ertesi yil Lee koloni icin basarisiz bir sekilde kendi kendini yonetmeye calisan Singapurlu bir heyetin uyesi olarak Londra ya dondu Bunu Singapur da bir dizi PAP liderinin hapsedildigi huzursuzluk izledi 1957 de Londra daki muzakereler yine Lee ile delegasyonda yeniden basladi Bir ozyonetim olcusu uzerinde anlasmaya varildiktan sonra Lee Singapur da ezici cogunlukla bir ara secim kazandi Ardindan PAP icinde kisa bir guc mucadelesi basladi Agustos ayinda Lee partinin sol kanadi tarafindan genel sekreterlikten atildi ancak Ekim ayinda gorevine geri dondu bolgeleri Saravak ve Sabah ta ikisinin Malaya ve Singapur ile Malezya Federasyonu nu kurma fikriyle ilgilenip ilgilenmediklerini gormek uzere bir arastirma yapmak uzere kuruldu Adini baskani Lord Cobbold dan alan Borneo topraklarinda bir arastirma yapti ve Kuzey Borneo ve Saravak ile bir birlesmeyi onayladi ancak onemli sayida Brunei linin birlesmeye karsi oldugu tespit edildi North Borneo olarak adlandirilan ve yeni federasyona dahil edilmesi icin sartlar oneren bir puan listesi hazirladi olarak bilinen benzer bir muhtira hazirladi Bu anlasmalardaki bazi noktalar nihai anayasaya dahil edildi bazilari ise sozlu olarak kabul edildi Bu muhtiralar Saravak in ve Kuzey Borneo nun haklarinin zamanla asindigina inananlar tarafindan siklikla alintilaniyor Gorus olcmek icin Singapur da bir referandum yapildi ve 70 i eyalet hukumetine verilen onemli ozerklik ile birlesmeyi destekledi Brunei Sultanligi nufusunun belirli kesimlerinin muhalefetinin yani sira petrol telif ucretlerinin odenmesi ve planlanan birlesmedeki padisahin statusu konusundaki tartismalar nedeniyle planlanan birlesmeden cekildi Ek olarak Bruneian bastirilmis olmasina ragmen yeni ulus icin potansiyel olarak istikrarsizlastirici olarak gorulen silahli bir isyan duzenledi Brunei Guneydogu Asya daki Borneo adasinin kuzey kiyisindaki bagimsiz Islami saltanat Kuzeyde Guney Cin Denizi ve diger tum taraflarda Dogu Malezya eyaleti Saravak tarafindan sinirlandirilmistir ve bu da devleti esit olmayan buyuklukte iki kopuk parcaya boler Bati kesimi ikisinden daha buyuktur ve Bandar Seri Begawan in baskentini icerir Brunei 1888 den beri Ingiliz himayesinde olan 1984 te bagimsizligini kazandi Ingiliz Milletler Toplulugu ve ASEAN in Guneydogu Asya Ulkeleri Birligi bir uyesidir Cobbold Komisyonu nun bulgularini inceledikten sonra Ingiliz hukumeti Landsdowne Komisyonu nu Malezya icin bir anayasa taslagi hazirlamakla gorevlendirdi Nihai anayasa bazi degisikliklerle de olsa esasen 1957 anayasasi ile ayniydi ornegin Borneo Eyaletlerinin yerlilerinin ozel konumunun taninmasi Kuzey Borneo Saravak ve Singapur a da Malaya eyaletlerinde kullanilamayan bir miktar ozerklik verildi Temmuz 1963 teki gorusmelerden sonra Malezya nin Malaya Kuzey Borneo Saravak ve Singapur dan olusan 31 Agustos 1963 te kurulmasina karar verildi Tarih Malaya nin bagimsizlik gunu ve Ingilizlerin Saravak ve Kuzey Borneo ya ozerklik vermesiyle ayni zamana denk gelecekti Bununla birlikte Endonezya ve Filipinler Malezya nin bir tur neokolonyalizm temsil ettigini iddia ederek ve Filipinler in Kuzey Borneo nun kendi topraklari oldugunu iddia ederek bu gelismeye siddetle karsi ciktilar Sukarno liderligindeki Endonezya hukumetinin muhalefeti ve nin girisimleri Malezya nin olusumunu geciktirdi Bu faktorler nedeniyle Kuzey Borneo ve Saravak in gercekten Malezya ya katilmak isteyip istemedigini yeniden belirlemek icin sekiz uyeli bir BM ekibi kuruldu Malezya Malaya Kuzey Borneo Saravak ve Singapur dan olusan 16 Eylul 1963 te resmen ortaya cikti 1963 te Malezya nin toplam nufusu yaklasik 10 milyondu Erken tarihi belirsiz olsa da Brunei nin MS 6 yuzyilda Cin ile ticaret yaptigi ve Cin e harac odedigi biliniyordu Daha sonra Java merkezli Majapahit imparatorluguna baglilik yoluyla bir sure Hindu etkisi altina girdi Ferdinand Magellan seferinin gemileri 1521 de Brunei aciklarinda demir attiginda besinci padisah buyuk Bolkiah neredeyse tum Borneo yu Sulu Takimadalarini ve komsu adalari kontrol ediyordu Ancak 16 yuzyilin sonlarina dogru bolge ic cekismelerle parcalandi Brunei nin gucu daha sonra 19 yuzyil boyunca ozellikle kuzeybati Borneo daki Saravak in 1841 de Ingiliz maceraci James daha sonra Sir James Brooke a devredilmesiyle Saravak in adanin Buyuk Britanya sina devredilmesi olan Brooke a ek hibelerle genisletilmesiyle azaldi Brunei Korfezi ndeki Labuan ve kuzeydogu Borneo daki Dogu Malezya Sabah in son kaybi Artan onem ve bagimsizliga dogru yolculuk Bagimsizligin zorluklari Bagimsizlik zamaninda Malaya buyuk ekonomik avantajlara sahipti Uc degerli emtiada dunyanin onde gelen ureticileri arasinda yer aldi kaucuk kalay ve Palm yagi ve ayni zamanda onemli bir demir cevheri ureticisiydi Bu ihracat endustrileri Malaya hukumetine endustriyel kalkinma ve altyapi projelerine yatirim yapmak icin saglikli bir fazla verdi 1950 lerde ve 1960 larda diger gelismekte olan ulkeler gibi Malaya ve daha sonra Malezya UMNO hicbir zaman sosyalist bir parti olmamasina ragmen devlet planlamasina buyuk onem verdi Birinci ve Ikinci Malaya Planlari sirasiyla 1956 60 ve 1961 65 sanayiye yapilan devlet yatirimlari ve savas ve Acil Durum sirasinda hasar gormus ve ihmal edilmis yollar ve limanlar gibi altyapilari onararak ekonomik buyumeyi tesvik etti Hukumet Malaya nin ulkeyi dalgali fiyatlarin insafina birakan emtia ihracatina olan bagimliligini azaltmaya hevesliydi Hukumet ayrica sentetik kaucugun uretimi ve kullanimi genisledikce dogal kaucuga olan talebin duseceginin de farkindaydi Malay isgucunun ucte biri kaucuk endustrisinde calistigindan alternatif istihdam kaynaklari gelistirmek onemliydi Malaya nin kaucuk pazarlari icin rekabet kaucuk endustrisinin karliliginin giderek artan bir sekilde ucretlerin dusuk tutulmasina bagli oldugu anlamina geliyordu ve bu da Malay kirsalindaki yoksullugu devam ettiriyordu Hem Endonezya hem de Filipinler yeni Malezya devleti ile diplomatik iliskilerini derhal kesti Endonezya cumhurbaskani Sukarno sizma ve sabotaj iceren bir veya catisma politikasi baslatti Endonezya silahli birlikleri Sabah ve Saravak a gecti ve hatta Malezya Yarimadasi ve Singapur a indi Sonraki 4 yil boyunca Ingiliz Yeni Zelanda ve Avustralya kuvvetleri tarafindan desteklenen Malezya ordusu Endonezya nin yeni federasyonu yikma girisimlerini yendi Malezya boylece guvenli uluslararasi kabul gormus bir devlet olarak kuruldu yabanci itiraz Hem Endonezya hem de Filipinler Malezya nin olusumundan bir gun once 15 Eylul 1963 te buyukelcilerini Malaya dan geri cekti Jakarta da Ingiliz ve Malaya buyukelcilikleri taslandi ve Medan daki Ingiliz konsoloslugu yagmalandi ve Malaya konsolosu ABD konsolosluguna sigindi Malezya yanit olarak buyukelcilerini geri cekti ve Tayland dan Malezya yi her iki ulkede de temsil etmesini istedi Ancak 1965 te Singapur devam eden siyasi anlasmazliklar nedeniyle isteksizce ndan ayrildi ve bagimsiz bir ulke oldu Yine de iki komsu yakindan iliskili kaldi 1967 de Malezya ve Singapur Guneydogu Asya Ulkeleri Birligi ne ASEAN katildi ve bes orijinal uyesinden ikisiydi Guclu Endonezya Komunist Partisi PKI tarafindan desteklenen Endonezya Devlet Baskani Sukarno Malezya yi ulkesine karsi bir yeni somurgeci komplo olarak gormeyi secti ve Saravak ta cogunlukla yerel Cin toplulugunun unsurlarini iceren bir Komunist ayaklanmayi destekledi Endonezya duzensiz kuvvetleri Malezya ve Milletler Toplulugu kuvvetleri tarafindan kontrol altina alindiklari Saravak a sizdi Ekonomik siyasi ve askeri bir catisma olan Konfrontasi nin bu donemi 1966 da Sukarno nun dususune kadar surdu Filipinler Kuzey Borneo nun Sulu nun ve dolayisiyla Filipinler in bir parcasi oldugunu iddia ederek federasyonun olusumuna karsi cikti 1966 da yeni cumhurbaskani Ferdinand Marcos o zamandan beri yeniden canlandirilmasina ve Filipin Malezya iliskilerini bozan bir cekisme noktasi olmasina ragmen iddiayi dusurdu 1960 larin sonlarinda Malezya ve Singapur savasin etkileriyle hala nispeten yoksuldu ve ayni zamanda etnik gerilimlerle parcalandi Singapur un ndan ayrilmasi Malezya icinde Musluman bir Malay cogunlugu sagladi ancak Malay politikacilar ve etnik Malay nufusu hala Cinliler in kullandigi ekonomik gucten endise duyuyordu 1967 de Malay dilinin onceligini saglamak icin Ulusal Dil Yasasi kabul edildi Hareket Cinliler tarafindan kizdirildi Etnik gerilimler ilk olarak 1964 te Malaylar ve Cinliler arasinda ayaklanmalarin yasandigi Singapur da doruga ulasti Hem Endonezya hem de Filipinler yeni Malezya devleti ile diplomatik iliskilerini derhal kesti Endonezya cumhurbaskani Sukarno sizma ve sabotaj iceren bir veya catisma politikasi baslatti Endonezya silahli birlikleri Sabah ve Saravak a gecti ve hatta Malezya Yarimadasi ve Singapur a indi Sonraki 4 yil boyunca Ingiliz Yeni Zelanda ve Avustralya kuvvetleri tarafindan desteklenen Malezya ordusu Endonezya nin yeni federasyonu yikma girisimlerini yendi Malezya boylece guvenli uluslararasi kabul gormus bir devlet olarak kuruldu Irk catismasi icin Lee Kuan Yew ustte ortada ve altta tarafindan bagimsiz Malezya Federasyonu nun kurulmasina iliskin bildiri Ancak Singapur birlesmeden iki yildan kisa bir sure sonra nedeniyle Federasyondan ayrildi 1930 larin Buhrani ardindan Cin Japon Savasi nin patlak vermesi Cin in Malaya ya gocunu sona erdirme etkisine sahipti Bu demografik durumu istikrara kavusturdu ve Malaylarin kendi ulkelerinde azinlik olma ihtimalini sona erdirdi 1957 de bagimsizlik sirasinda Malaylar nufusun 55 ini Cinliler 35 ini ve Hintler 10 unu olusturuyordu Bu denge cogunluk Cinli Singapur un dahil edilmesiyle degisti ve bircok Malay i uzdu Federasyon Cin oranini 40 a yaklastirdi Hem UMNO hem de MCA Lee nin Halkin Eylem Partisi nin o zamanlar radikal bir sosyalist parti olarak goruluyordu Malaya daki secmenlere olasi cekiciligi konusunda gergindi ve Lee nin oradaki konumuna meydan okumak icin Singapur da bir parti duzenlemeye calisti Lee daha once yapmayacagina dair bir anlasmaya ragmen 1964 federal secimlerinde Malaya da PAP adaylarini aday gostermekle tehdit etti PAP irklar arasinda esitligi amaclayan bir muhalefet ittifaki yaratirken irksal gerilimler yogunlasti Bu Tunku Abdul Rahman in Singapur un Malezya dan cekilmesini talep etmesine neden oldu Singapurlu liderler Singapur u Federasyonun bir parcasi olarak tutmaya calisirken 1969 genel secimlerinde Ittifak Partisi halk oylarinin yuzde 50 sinden daha azini aldi ancak parlamentodaki cogunlugunu korudu Muhalefet partileri tarafindan yapilan bir kutlama yuruyusu 13 Mayis 1969 da Kuala Lumpur da yuzlerce etnik Cinlinin katledildigi bir irk ayaklanmalarinin patlak vermesine yol acti 1970 yilinda Tunku Abdurrahman dan devralan in altindaki Malezya hukumeti kotu bir sekilde sarsildi Bagimsiz Malezya nin en can sikici sorunlari egitim ve etnik topluluklar arasindaki ekonomik guc esitsizligiydi Malaylar Singapur un sinir disi edilmesinden sonra bile Cin toplulugunun zenginliginden mutsuzdu Malay siyasi hareketleri bunun etrafinda ortaya cikti Ancak etkili bir muhalefet partisi olmadigi icin bu meseleler esas olarak bagimsizlik sonrasi ilk Malaya Parlamentosu nda bir sandalye disinda hepsini kazanan koalisyon hukumeti icinde tartisildi Cin in egitimdeki avantaji UMNO liderlerinin sona erdirmeye kararli oldugu ekonomi uzerindeki kontrollerini surdurmelerinde buyuk rol oynadigindan iki konu birbiriyle baglantiliydi MCA liderleri kendi topluluklarinin cikarlarini savunma ihtiyaci ile UMNO ile iyi iliskiler surdurme ihtiyaci arasinda ikiye bolunmustu Bu 1959 da MCA da yonetimindeki daha iddiali bir liderligin egitim konusunda UMNO ya meydan okudugu ancak Tunku Abdul Rahman koalisyonu parcalamakla tehdit ettiginde geri adim atmak zorunda kaldigi bir kriz yaratti 1970 yilinda bumiputralari kayirmak ve toplumdaki ekonomik konumlarini iyilestirmek icin tasarlanan Yeni Ekonomik Politika yi NEP uygulamaya koyarak yanit verdi Ayni zamanda yetkililer etnik Cinliler e yonelik daha fazla irkci saldiriya musamaha gosterilmeyecegini acikca belirttiler Ittifak Partisi ayrica koalisyonunu muhalefet uyelerini de icerecek sekilde genisletti ve bugun iktidarda kalmaya devam eden Barisan Nasional i Ulusal Cephe kurdu 1961 Egitim Yasasi UMNO nun egitim konusundaki zaferini yasama bicimine soktu Bundan boyle Malayca ve Ingilizce ortaokullarda ogretilen tek dil olacak ve devlet ilkogretim okullari yalnizca Malayca ogretecekti Cinli ve Hint topluluklar kendi Cince ve Tamil dilli ilkokullarini surdurebilseler de tum ogrencilerinin Malayca ogrenmesi ve uzerinde anlasmaya varilmis bir Malaya mufredati calismasi gerekiyordu En onemlisi 1963 te Singapur dan Kuala Lumpur a tasinan giris sinavi 1970 lere kadar universitedeki ogretimin cogu Ingilizce olmasina ragmen Malay da yapilacakti Bunun bircok Cinli ogrenciyi dislama etkisi oldu Ayni zamanda Malay okullarina buyuk olcude subvansiyon verildi ve Malaylara ayricalikli muamele verildi MCA icin bu bariz yenilgi Cin toplumundaki destegini buyuk olcude zayiflatti Sonraki 20 yil boyunca hem Malezya hem de Singapur finansal tesvikler ve kati paternalizmin temkinli bir karisimini kullanarak bariscil kaldi Malezya kaucuk hurma yagi cay ve kalay icin dunya talebi nedeniyle zenginlesti ve 1970 lerin sonunda hafif sanayilerin gelisimi ve Guney Cin Denizi ndeki petrol ve dogal gaz rezervlerinin kesfi ekstra bir destek sagladi 1980 lerde ve 1990 larda dikkate deger bir ekonomik ve sosyal gelisme donemi 1981 de iktidara gelen Basbakan Mahathir Mohamad tarafindan yonetildi Egitimde oldugu gibi UMNO hukumetinin ekonomik kalkinma alanindaki konusulmayan gundemi ekonomik gucu Cinlilerden Malaylara kaydirmayi amacladi Iki Malaya Plani ve Birinci Malezya Plani 1966 1970 kaynaklari agirlikli olarak koy okullari kirsal yollar klinikler ve sulama projeleri gibi kirsal Malay topluluguna fayda saglayacak gelismelere yonlendirdi Malay kucuk toprak sahiplerinin uretimlerini yukseltmelerini ve gelirlerini artirmalarini saglamak icin cesitli ajanslar kuruldu FELDA bircok Malay in ciftlik satin almasina veya zaten sahip olduklari ciftlikleri iyilestirmesine yardimci oldu 1969 Krizi ve Komunist isyan MCA ve MIC nin bu politikalardaki isbirligi onlarin Cin ve Hint secmenleri uzerindeki etkisini zayiflatti Ayni zamanda hukumetin 1950 ler ve 1960 lardaki olumlu eylem politikalarinin etkileri hosnutsuz egitimli ancak eksik istihdam edilmis bir Malaylar sinifi yaratmak olmustu Gerakan Rakyat Malaysia adli yeni bir partinin kurulmasina yol acti Gerakan Malay sendikacilar ve aydinlarin yani sira Cinli ve Hint liderler getiren kasitli olarak komunal olmayan bir partiydi Ayni zamanda bir Islamci parti Malezya Islami Partisi PAS ve Demokratik bir sosyalist parti olan DAP sirasiyla UMNO ve MCA pahasina artan bir destek kazandi 1969 genel secimlerinde Ittifak Partisi halk oylarinin yuzde 50 sinden daha azini aldi ancak parlamentodaki cogunlugunu korudu Muhalefet partileri tarafindan yapilan bir kutlama yuruyusu 13 Mayis 1969 da Kuala Lumpur da yuzlerce etnik Cinlinin katledildigi bir irk ayaklanmalarinin patlak vermesine yol acti 1970 yilinda Tunku Abdurrahman dan devralan in altindaki Malezya hukumeti kotu bir sekilde sarsildi 1970 yilinda bumiputralari kayirmak ve toplumdaki ekonomik konumlarini iyilestirmek icin tasarlanan Yeni Ekonomik Politika yi NEP uygulamaya koyarak yanit verdi Ayni zamanda yetkililer etnik Cinliler e yonelik daha fazla irkci saldiriya musamaha gosterilmeyecegini acikca belirttiler Ittifak Partisi ayrica koalisyonunu muhalefet uyelerini de icerecek sekilde genisletti ve bugun iktidarda kalmaya devam eden Barisan Nasional i Ulusal Cephe kurdu sona ermesinin ardindan Malaya Komunist Partisi nin silahli kanadi olan agirlikli olarak etnik Cin Malezya Tayland sinirina cekildi ve burada Malezya hukumetine karsi gelecekteki saldirilar icin yeniden toplandi ve yeniden egitildi Isyan resmen 17 Haziran 1968 de MKP nin Malezya Yarimadasi nin Betong da guvenlik guclerini pusuya dusurmesiyle basladi Bunun yerine bir ilan etme olaganustu hal Ingiliz onceden yaptigi gibi Malezya hukumeti Guvenligi ve Kalkinma Programi KESBAN Rukun Tetangga Yakin Koruma ve dahil olmak uzere bircok politika girisimlerini tanitarak isyanin cevap Halk Gonulluleri Grubu Birlige Malay nufusu siddetle karsi cikti ve ilk Malay siyasi partisi olan Birlesik Malay Ulusal Orgutu nun UMNO kurulmasina yol acti Malay Birligi daha sonra Singapur u dislayan ve Malaylar a ozel haklar taniyan Malay Federasyonu ile degistirildi Ancak Cinliler bu gelismeden memnun degildi ve Haziran 1948 de MKP nin silahli kanadi olan MRLA Ingilizlere karsi bir isyan baslatmak icin onderliginde ormana geri dondu Boylece zorlu bir basladi in savasi sonunda mahkum edildi Az sayida Malay veya Kizilderili Malaya Komunist Partisi ni MCP yi desteklerken 400 000 kirsal Cinlinin yeniden yerlesimi gerillalari yiyecek ve icecekten kesti istihbarat malzemeleri MCP liderleri nihayet 1950 lerin sonlarinda Tayland a kacti ve 1960 a gelindiginde bagimsiz Malaya hukumeti ilan etti Degisikliklerin onlar icin ne anlama geleceginden korkan ulkedeki isletmelerin cogu Cinlilere ait oldugu icin bir Malay tepkisiyle sonuclandi ve hizla ayaklanmalara ve yaklasik 6 000 Cinli ev ve isyerinin yakildigi ve en az 184 Cinli ev ve isyerinin yakildigi Batili diplomatik kaynaklar o sirada 600 e yakin bir gecis ucreti onermesine ragmen kurbanlarin cogu Cinli Hukumet olaganustu hal ilan etti ve Basbakan Yardimcisi baskanligindaki Ulusal Operasyon Konseyi Eylul 1970 te Abdul Razak lehine emekli olmak zorunda kalan Tunku Abdul Rahman hukumetinden guc aldi Cogunlugu Malay olan dokuz uyeden olusuyordu ve tam siyasi ve askeri guce sahipti Yeni hukumet Acil Durum Donemi ni ISA kullanarak Parlamento ve siyasi partileri askiya aldi basina sansur uyguladi ve siyasi faaliyetlere ciddi kisitlamalar getirdi ISA hukumete herhangi bir kisiyi yargilama olmaksizin suresiz olarak staj yapma yetkisi verdi Bu yetkiler hukumeti elestirenleri susturmak icin yaygin olarak kullanildi ve hicbir zaman yururlukten kaldirilmadi Anayasa Malezya monarsisi Malaylarin ulkedeki ozel konumu veya Malay in ulusal dil olarak statusu hakkinda Parlamentoda bile her turlu elestiriyi yasa disi hale getirmek icin degistirildi Aceleyle kurulan yeni ulke 1966 da sona eren Endonezya askeri muhalefeti Saravak ta ara sira yasanan komunist isyanlar Dogu Malezya da federal politikalar ve Malezya Yarimadasi nin egemenligi konusunda donemsel olarak hayal kirikligi ve Singapur un Endonezya dan ayrilmasi da dahil olmak uzere bircok siyasi sorunla karsi karsiya kaldi 1965 te federasyon Malezya nin israri uzerine kuruldu Ikinci olay cogunlukla Malay federal liderleri ile cogunlukla Cinli devlet liderleri ozellikle de Singapur un ulusal hedefler konusunda anlasamayan bagimsiz fikirli basbakan Lee Kuan Yew arasindaki artan surtusmeden kaynaklandi Lee nin otokratik yonetimi ve geleneksel olmayan ekonomik politikalari altinda Singapur oldukca mureffeh ama siki bir sekilde kontrol edilen bir ulke haline geldi ve Malezya ile iliskiler yavas yavas gelisti Her iki ulke de 1967 de Guneydogu Asya Ulkeleri Birligi nin ASEAN kurucu uyeleri oldular 1971 de Parlamento yeniden toplandi ve 1973 te Alliance partisinin yerini almak uzere Ulusal Cephe Barisan Nasional adli yeni bir hukumet koalisyonu kuruldu Yerine UMNO nun kurucusu Onn Jaafar in oglu ve ardindan 1981 den beri Egitim Bakani olan ve 22 yildir iktidarda olan Tun Mahathir Mohamad gecti Bu yillarda bumiputralarin ekonomik turtasinin diger etnik gruplara kiyasla payini orantili olarak artirmayi amaclayan gibi Malezya ekonomisinin ve toplumunun hizli donusumune yol acan politikalar uygulamaya kondu gruplar Basbakan tarafindan baslatildi Malezya o zamandan beri genel ekonomik kalkinmayi tum irklarin adil katilimini tesvik eden siyasi ve ekonomik politikalarla birlestirmeye calisan bir hukumet sistemi ile hassas bir etno politik dengeyi korumustur Modern MalezyaKuala Lumpur eski ve yeninin bir karisimi 1970 te yoksulluk sinirinin altinda yasayan Malezyalilarin dortte ucu Malay di Malaylarin cogunlugu hala kirsalda calisan iscilerdi ve Malaylar hala buyuk olcude modern ekonominin disindaydi Hukumetin tepkisi 1971 den 1990 a kadar bir dizi dort bes yillik planla uygulanacak olan 1971 Planin iki amaci vardi yoksullugun ozellikle kirsal yoksullugun ortadan kaldirilmasi ve irk ile refah arasindaki ozdesligin ortadan kaldirilmasi Bu ikinci politikanin ekonomik gucun Cinlilerden Malaylara kesin bir sekilde kaymasi anlamina geldigi anlasildi o zamana kadar profesyonel sinifin sadece 5 ini olusturuyordu Sonraki 20 yil boyunca hem Malezya hem de Singapur finansal tesvikler ve kati paternalizmin temkinli bir karisimini kullanarak bariscil kaldi Malezya kaucuk hurma yagi cay ve kalay icin dunya talebi nedeniyle zenginlesti ve 1970 lerin sonunda hafif sanayilerin gelisimi ve Guney Cin Denizi ndeki petrol ve dogal gaz rezervlerinin kesfi ekstra bir destek sagladi 1980 lerde ve 1990 larda dikkate deger bir ekonomik ve sosyal gelisme donemi 1981 de iktidara gelen Basbakan Mahathir Mohamad tarafindan yonetildi 1965 teki bagimsizliginda Singapur kasvetli bir ekonomik gelecekle karsi karsiya gorunuyordu Yoksulluk 250 000 Malay i yeni temizlenmis tarim arazilerine yerlestiren kirsal altyapiya daha fazla yatirim yapan ve yeni imalat isleri yaratmak icin kirsal alanlarda serbest ticaret bolgelerinin olusturulmasini saglayan bir tarim politikasiyla ele alindi Plantasyon tariminda dusuk ucretli iscilerin yasam standartlarini iyilestirmek icin cok az sey yapildi ancak bu grup isgucunun bir orani olarak istikrarli bir sekilde azaldi 1990 a gelindiginde Malezya nin en yoksul bolgeleri ulkenin geri kalaninin onemli olcude gerisinde kalan Sabah ve Saravak kirsaliydi 1970 ler ve 80 ler boyunca ozellikle Malaya Yarimadasi nda kirsal yoksulluk azaldi ancak hukumetin politikasini elestirenler bunun temel olarak genel ulusal refahin buyumesinden buyuk olcude onemli petrol ve gaz rezervlerinin kesfinden dolayi oldugunu iddia ediyor ve kirsal kesimin devlet mudahalesinden ziyade sehirlere gocu Bu yillarda Malezya sehirlerinde ozellikle de hem kirsal Malaya dan hem de Endonezya Banglades Tayland ve Filipinler gibi daha fakir komsulardan gelen goc icin bir miknatis haline gelen Kuala Lumpur da hizli bir buyume goruldu Bununla birlikte 1959 dan 1990 a kadar Basbakan olan Lee Kuan Yew in yonetiminde hafif sanayi ve yuksek teknolojinin bir guc merkezi olarak buyudu ve gelisti Ayni zamanda dunyanin en buyuk deniz limanlarindan biri haline geldi 2003 yilinda Abdullah Ahmed Badawi Malezya basbakani olarak Mahathir Mohamad dan gorevi devraldi 2009 da istifa etti ve yerine Muhammed Najib Abdul Razak gecti Singapur da Lee Kuan Yew in halefi Goh Chok Tong un yerini 2004 yilinda Yew in oglu Lee Hsien Loong aldi Medya ve ifade ozgurlugu hala siki bir sekilde izlenmekle birlikte her iki hukumet de artik daha az otoriter bir doneme girdi 2013 yilinda Najib Razak liderligindeki Barisan Nasional koalisyonu arka arkaya 13 zaferini kazandi Her iki ulkenin ekonomileri yasam standartlari yuksek ogrenim saglik ve sosyal hizmetler gibi ilerlemeye devam ediyor Once Egitim Bakani ve ardindan Basbakan olan Mahathir tarafindan yurutulen hukumet politikasinin ikinci kolu ekonomik gucun Malaylara devredilmesiydi Mahathir ulke genelinde ortaokul ve universitelerin sayisini buyuk olcude genisletti ve Ingilizce yerine Malayca ogretim politikasini uyguladi Bunun buyuk bir yeni Malay profesyonel sinifi yaratma etkisi oldu Ayni zamanda cok az sayida Cinli Malayca universitelerde okumak icin yeterince akici Malayca konusabildiginden Cinlilerin yuksek ogrenime erisimine karsi resmi olmayan bir engel olusturdu Cinli aileler bu nedenle cocuklarini Singapur Avustralya Ingiltere veya Amerika Birlesik Devletleri ndeki universitelere gonderdi ornegin 2000 yilina kadar 60 000 Malezyali Avustralya universitelerinden diploma aldi Petronas Ikiz Kuleleri Kuala Lumpur Guneydogu Asya nin en yuksek binasi Sonuc olarak Malay oz sermayesinin ekonomideki payi 1969 da 1 5 ten 1990 da 20 3 e yukseldi ve Malaylarin sahip oldugu her turlu isletmenin yuzdesi yuzde 39 dan yuzde 68 e yukseldi Bu son rakam aldaticiydi cunku Malay a ait gibi gorunen bircok isletme hala dolayli olarak Cinliler tarafindan kontrol ediliyordu ancak Malay in ekonomideki payinin onemli olcude arttigina suphe yok Cinliler Malezya ekonomik yasaminda orantisiz bir sekilde guclu kalmaya devam ettiler ancak 2000 yilina gelindiginde bircok yeni sirket ozellikle bilgi teknolojisi gibi buyume sektorlerinde her iki etnik gruptan insanlar tarafindan sahiplenildikce ve yonetildikce Cin ve Malay isi arasindaki ayrim ortadan kalkiyordu Malezya nin 1997 deki Asya mali kriziyle yalnizca gecici olarak kesintiye ugrayan 1970 ten bu yana hizli ekonomik ilerlemesi degisimle eslesmedi 1970 te gecirilen baskici onlemler yururlukte kalmaya devam ediyor Malezya 1974 ten beri duzenli secimler yapiyor ve secim zamaninda kampanya yapmak oldukca ozgur olsa da aslinda tek partili bir devlettir ve UMNO kontrollu Ulusal Cephe genellikle neredeyse tum koltuklari kazanirken DAP bazi Cin kentsel koltuklarini kazanir Mahathir yonetimi Mahathir Mohamad Malezya yi buyuk bir endustriyel guc haline getiren lider guctu olumunden sonra artan bir guc mucadelesi olan UMNO da tartismalara neden oldu Onun yerini hasta Datuk Huseyin Bin Onn aldi ancak kontrol mucadelesi basbakan yardimcisini atamaya kaydi Bumiputra nin savunucusu olan ve diger etnik topluluklara da fayda saglamaya calisan Mahathir Mohamad secildi Singapur un ayrilmasi siyasi belirsizlikleri sona erdirmese bile UMNO nun federal politikalar uzerinde daha fazla etki gostermesine izin verdi Hararetli bir secimin ardindan yarimadadaki toplumsal gerilimler ayaklanmalara ve 1969 70 te ulke capinda olaganustu hal ilan edilmesine neden oldu Malay olmayan bircok kisi hukumetin Malay dilinin egitimde ve kamusal yasamda kullanimini artirmak gibi onlemler yoluyla ulusal birlik ve kimlik insa etme girisimlerine icerledi Cinliler ozellikle Malaylara daha fazla servet dagitmayi amaclayan hukumet politikalarindan endise duyuyorlardi Ornegin 1971 de baslatilan ve 1991 de Yeni Kalkinma Politikasi olarak yenilenen Yeni Ekonomik Politika bumiputralarin Malezler ve diger yerli halklar ozellikle Malaylar in zenginligini ve ekonomik potansiyelini onemli olcude artirmak icin tasarlandi Bumiputra vatandaslari icin egitimde ve kamu hizmetinde istihdamda pozitif ayrimcilik politikalarini iceriyordu Buyuyen bir Islami hareket de ulkedeki gerilimi korukledi ve Malay toplumu icinde bolunmelere yol acti 1970 lerin sonundan baslayarak bu Islami koktendinci canlanma ya da dakwah hareketi Batililasmis materyalist bir toplumun buyumesi olarak algiladiklari seye yabancilasmis hisseden genc Malaylarin destegini giderek daha fazla cekti Son olarak kirsal kalkinma politikalari yoksulluk oranlarini azaltsa da kentsel ve ozellikle kirsal alanlardaki buyuk yoksulluk zenginligin dagiliminda bircok bolgesel ve etnik esitsizlikle birlikte varligini surdurdu Hukumetin radikal elestirmenleri komunistler sosyalistler Islami militanlar ve ilerici entelektueller dahil siyasi olarak marjinallestirildi ve bazen gozaltina alindi Mahathir Mohamad in basbakanligi altinda Malezya 1980 lerden itibaren ekonomik buyume 1985 86 emlak piyasasi bunalimi yasadi ve 1990 larin ortalarina kadar buyumeye geri dondu Mahathir Yeni Kalkinma Politikasi ni NDP uygulamaya koydu Cok sayida mega projenin ortaya cikmasiyla Malezya nin fiziksel manzarasi da bu donemde degisti Bu projeler arasinda dikkate deger olan Petronas Ikiz Kuleleri o sirada dunyanin en yuksek binasi ve 2016 itibariyla hala en yuksek ikiz bina Kuala Lumpur Uluslararasi Havalimani KLIA Sepang Uluslararasi Pisti MSC Bakun hidroelektrik baraji ve yeni federal idari baskent Putrajaya Mahathir Mohamad in uzun sureli Basbakanligi 1981 2003 altinda Mahathir in cok irkli Malezya nin ancak kontrollu demokrasi yoluyla istikrarli kalabilecegine olan inanci nedeniyle dan nin Malay in bumiputra statusune meydan okudugu gorulen pendatang gocmenler teriminin kullanimiyla ilgili ve Islam a veya Islam dan zorunlu donusum soylentileri gibi konular da vardi adli Ic Guvenlik Yasasini kullanarak muhalif muhaliflere yonelik bir baski baslatti Bu hukumet icindeki bir ic tartismanin ardindan 1997 yilinda Basbakan Yardimcisi Enver Ibrahim in temelsiz suclamalarla gorevden alinmasi ve hapse atilmasiyla sonuclandi Enver olayi Enver in esi veya Keadilan adli yeni bir partinin kurulmasina yol acti 1999 secimlerinde Keadilan DAP ve Alternatif Cephe olarak bilinen PAS ile koalisyon kurdu Bunun sonucu PAS in UMNO dan birkac Malay sandalyesi kazanmasiydi ancak bircok Cinli secmen Islamci PAS ile bu dogal olmayan ittifaki onaylamadi ve DAP in kidemli lideri de dahil olmak uzere bircok sandalyesini MCA ya kaybetmesine neden oldu 1990 larin sonlarinda Malezya Malezya nin montaj hattina dayali ekonomisine zarar veren Asya mali kriziyle sarsildi Politikalar Malezya ekonomisinin 2002 yilina kadar toparlanmasina neden oldu ancak Mahathir ile IMF politikalarini destekleyen yardimcisi Enver Ibrahim arasinda anlasmazliga neden oldu Bu Enver in gorevden alinmasina yol acarak neden oldu Enver tutuklandi ve uydurma suclamalarla siyasetten men edildi 2003 yilinda Malezya nin en uzun sure gorev yapan basbakani Mahathir yeni yardimcisi Abdullah Ahmed Badawi lehine gonullu olarak emekli oldu Kasim 2007 de Malaya nin bagimsizligini kazanmasindan bu yana iktidarda olan iktidardaki siyasi koalisyon Ulusal Cephe yi Barisan Nasional agir sekilde destekleyen secim sistemindeki yolsuzluk ve tutarsizlik iddialarinin hizlandirdigi iki hukumet karsiti miting duzenlendi Abdullah yonetimi Dato Seri Abdullah Ahmed Badawi ilimli bir liberallesmenin habercisi olarak gorulen Enver i serbest birakti Abdullah liderligindeki Ulusal Cephe DAP 1999 da kaybettigi koltuklari geri almasina ragmen PAS ve Keadilan i fiilen silerek buyuk bir zafer elde etti Bu zafer esas olarak Abdullah in kisisel popularitesinin ve bircok Malezyalinin yasam standartlarini neredeyse birinci dunya standartlarina yukselten Malezya ekonomisinin guclu toparlanmasinin ve etkisiz bir muhalefetin sonucu olarak goruldu Hukumetin hedefi Malezya nin ifade edildigi gibi 2020 yilina kadar tamamen gelismis bir ulke haline gelmesidir Bununla birlikte Malezya nin yeni ekonomik duzenine uygun olarak birinci dunya siyasi sistemini cok partili demokrasi ozgur basin ve sivil ve siyasi ozgurluklerin restorasyonu ne zaman ve nasil edinecegi sorusunu yanitsiz birakmaktadir olgunluk Saravak ve Sabah icin Malezya daki siyaset calkantili bir deneyim oldu Federasyona katilma karari aceleyle alindi ve bircok insan ozellikle artan petrol gelirleri uzerindeki kontrollerini kaybetmeleri olmak uzere ozerkliklerini kaybetmelerine icerlemeye devam etti Saravak ta periyodik olarak siyasi krizler meydana geldi ancak 1970 ten sonra yarimada ittifaki tarzi siyasetin bir zaferini temsil eden Malay egemenligindeki profederal ama cok irkli bir koalisyon tarafindan yonetildi Ancak 1980 lerin ortalarina gelindiginde bazi Iban liderleri koalisyona varlikli Malay ve Cin cikarlarina fazla uzlastirici olmakla itiraz etmisti Hukumet Saravak toplumunun yarimadaninkine asimilasyonunu tesvik etti ve kereste kaynaklarinin somurulmesini genellikle ic halklarin pahasina carpici bicimde artirdi Sabah siyaseti de Musluman ve gayrimuslim gruplar arasinda devam eden gerilimlerle cekismeli idi 1967 ve 1975 yillari arasinda Basbakan Tun Mustapha devleti kati bir sekilde yonetti muhalifleri emdi veya bastirdi Islam i tesvik etti ve federal politikalara meydan okudu Mustafa nin yerini alan cok irkli koalisyon Sabah in bol dogal kaynaklarinin somurulmesinin tesvik ettigi hizli ekonomik buyumeyi yonetmeye devam etti Bununla birlikte 1980 lerin ortalarinda Hristiyan Kadazan liderligindeki bir parti iktidara gelip federal liderlerin karsi ciktigi politikalari izlediginde gerilimler yeniden ortaya cikti Yarimadanin sosyopolitik kaliplari Sabah ve Saravak i giderek daha fazla etkilese de eyaletler Malezya sistemi icinde benzersiz kaldi Kuala Lumpur da duzenlenen Necip donemi Najib Razak ic ekonomik meselelere ve siyasi reforma keskin bir sekilde odaklanarak Basbakan olarak goreve basladi Basbakan olarak ilk gununde Najib sirasiyla Datuk Seri ve Malezya Islam Partisi tarafindan yonetilen Suara Keadilan ve Harakahdaily adli iki muhalefet gazetesinin yasaklarinin kaldirildigini ve 13 gazetenin serbest birakildigini duyurdu ISA kapsaminda gozaltina alinan kisiler Serbest birakilanlar arasinda 2007 yilinin Aralik ayinda hukumet karsiti bir kampanya yuruttukleri icin tutuklanan iki etnik Hint aktivist uc yabanci ve sekiz supheli Islamci militan vardi Najib ayrica cok elestirilen ve yargilanmadan suresiz gozaltina izin veren yasayi kapsamli bir sekilde gozden gecirme sozu verdi Bu zorluklara ragmen ulke bir butun olarak duzenli secimler ve ilimli siyasi cesitlilik de dahil olmak uzere yari demokratik parlamenter siyasi sistemini ve ayni zamanda hassas kabul edilen konularin kamuoyunda tartisilmasinin yasaklanmasi gibi sivil ozgurlukler uzerindeki bazi kisitlamalari surdurdu Tunku Abdul Rahman in yerine 1970 yilinda Tun Haci Abdul Razak bin Huseyin gecti Abdul Razak in 1976 da olumu uzerine bir baska UMNO lideri Datuk daha sonra Tun Huseyin Onn onun yerini aldi 1981 de Tun Hussein Onn saglik sorunlari nedeniyle UMNO baskani ve Malezya basbakani olarak gorevlerinden ayrildi ve Mahathir bin Mohamad in dorduncu basbakan ve bu gorevi ustlenen ilk aristokrat olmayan kisi olmasina izin verdi kutlamalarina ek olarak 2010 yilinda resmi tatil ilan edildi Malezya havayollarinin karistigi iki ucus olayi 2014 yilinda Najib Razak in ikinci doneminde meydana geldi 8 Mart 2014 te Malaysia Airlines Flight 370 Kuala Lumpur dan Pekin e giderken kayboldu Ucakta bulunan 239 yolcu ve murettebatin oldugu tahmin ediliyor Sadece dort ay sonra da tarafindan kontrol edilen topraklar uzerinde ucarken Malezya Havayollari nin 17 sefer sayili ucusu bir karadan havaya fuze tarafindan vuruldugunda 298 kisi oldu Malezya Havayollari ucus 370 kaybolmasi ayrica MH370 kaybolmasi olarak da adlandirilir Malezya Havayollarina ait bir yolcu jetinin 8 Mart 2014 tarihinde Kuala Lumpur dan Pekin e yapilan bir ucus sirasinda ortadan kaybolmasi 227 yolcusu ve 12 murettebati bulunan Boeing 777 nin ortadan kaybolmasi Avustralya nin batisindaki Hint Okyanusu ndan Orta Asya ya uzanan bir arama cabasina yol acti 370 numarali ucusun kaybinin sasirtici dogasi oyle ki tarihin en unlu kayip ucaklarindan biri haline geldi Kaybolma ve arama 370 sefer sayili ucus yerel saatle 12 41 de havalandi ve sabah 01 01 de 10 700 metre 35 000 fit seyir irtifasina ulasti Ucagin performansiyla ilgili verileri ileten Hava Araci Iletisim Adresleme ve Raporlama Sistemi ACARS son iletimini saat 01 07 de gonderdi ve ardindan kapatildi Murettebatin son sesli iletisimi sabah 01 19 da gerceklesti ve saat 01 21 de ucagin hava trafik kontrolu ile iletisim kuran transponderi ucak Guney Cin uzerinden Vietnam hava sahasina girmek uzereyken kapatildi Deniz Sabah 1 30 da Malezya askeri ve sivil radari ucagi donerken izlemeye basladi ve ardindan Malay Yarimadasi uzerinden guneybatiya ve ardindan kuzeybatiya Malakka Bogazi uzerinden uctu Sabah 02 22 de Malezya askeri radari Andaman Denizi uzerinde ucakla temasini kaybetti Hint Okyanusu uzerinde sabit yorungede bulunan bir Inmarsat uydusu 370 sefer sayili ucustan saatlik sinyaller aldi ve ucagi en son sabah 8 11 de tespit etti Ucak icin yapilan ilk aramalar Guney Cin Denizi nde yogunlasti Transponder kapatildiktan kisa bir sure sonra 370 sefer sayili ucusun batiya dondugu tespit edildikten sonra arama calismalari Malakka Bogazi ve Andaman Denizi ne tasindi 15 Mart ta ucagin kaybolmasindan bir hafta sonra Inmarsat temasi aciklandi Sinyalin analizi ucagin yerini tam olarak belirleyemedi ancak ucagin biri Java dan guneye Avustralya nin guneybatisinda Hint Okyanusu na uzanan ve digeri de Vietnam dan Turkmenistan a kuzeye dogru Asya boyunca uzanan iki yay uzerinde herhangi bir yerde olabilecegini belirledi Arama alani daha sonra guney yayinda Avustralya nin guneybatisindaki Hint Okyanusu na ve kuzey yayinda Guneydogu Asya bati Cin Hint alt kitasi ve Orta Asya ya kadar genisletildi 24 Mart ta Malezya Basbakani Najib Razak Inmarsat ve Birlesik Krallik Hava Kazalari Sorusturma Subesi nin AAIB nihai sinyallerin analizine dayanarak ucagin Hint Okyanusu nun 2 500 km 1 500 mil uzak bir kismina dustugu sonucuna vardigini duyurdu Avustralya nin guneybatisinda Bu nedenle gemideki herhangi birinin hayatta kalmasi pek olasi degildi Nisan 2015 te Najib Razak kisisel banka hesaplarina 2 672 milyar MYR 700 milyon ABD Dolari aktarildigini iddia eden bir ifsa muhalefet partileri de dahil olmak uzere cogu Malezyalidan istifasi icin yaygin cagrilara yol acti Eylul 2016 da Mahathir Kral a Najib in gorevden alinmasini talep eden bir talepte bulundu ancak bu konuda herhangi bir islem yapilmadi Ikinci Mahathir yonetimi 2016 yilinda UMNO dan ayrilan ve kendi siyasi partisi olan ni kuran ve diger uc siyasi partiyle bir araya gelerek olusturan Mahathir Mohamad 10 Mayis 2018 de yapilan secimi kazanmasinin ardindan Malezya Basbakani olarak yemin etti 1957 den bu yana 61 yil boyunca Malezya yi yoneten siyasi parti Barisan Nasional in liderligini yapan Najib Razak i maglup etti Devam eden 6 yuksek yasam maliyeti ve Najib in Mahathir Mohamad i alenen asiri elestirisi Najib in kaybindaki tum faktorlerdi Ocak 2012 de Enver e yonelik 2008 suclamalari iki yillik bir yargilamanin ardindan reddedildi ancak daha sonra bir temyiz mahkemesi bu beraat kararini bozdu ve o bes yil hapis cezasina carptirildi Halkla Iliskiler alt meclis icin yapilacak anketlerde 2008 secim performansini iyilestirme konusunda buyuk umutlara sahipti Muhalefet Mayis 2013 un baslarinda yapilan oylamada bir miktar sandalye kazanmis olsa da BN cogunlugu elinde tutmayi basardi ve Najib Razak basbakanlik gorevini surdurdu Ancak bir cift hava felaketi kisa sure sonra Najib Razak in ikinci donemine golge dusurdu 8 Mart 2014 te Malezya Havayollari nin 370 sefer sayili ucusu Kuala Lumpur dan Pekin e giderken kayboldu Ucakta bulunan 239 yolcu ve murettebatin oldugu tahmin ediliyor Sadece dort ay sonra Malezya Havayollari nin 17 numarali ucusunun dogu Ukrayna da Rus destekli militanlar tarafindan kontrol edilen topraklar uzerinde ucarken karadan havaya fuzeyle vurulmasi sonucu 298 kisi oldu Populer olmayan vergi 1 Haziran 2018 de 0 a dusuruldu Mahathir yonetimindeki Malezya hukumeti 31 Temmuz 2018 de Parlamento da GST yi yururlukten kaldiracak ilk yasa tasarisini sundu Dewan Rakyat GST 1 Eylul 2018 den itibaren basariyla Satis Vergisi ve Hizmet Vergisi ile degistirildi Nisan 2015 te Najib Razak mal ve hizmetler uzerinde tartismali yuzde 6 lik bir vergi cikardi O yilin ilerleyen saatlerinde Najib Razak ve diger yetkililer devlete ait bir yatirim fonu olan 1Malaysia Development Berhad i 1MDB iceren milyarlarca dolarlik bir zimmete para gecirme ve kara para aklama planina karistiginda yonetimi skandala karisti Mahathir emekliliginden bir zamanlar comezini cezalandirmak icin cikti ve eski basbakan BN den ayrildi ve muhalefetle ayni safta yer aldi 1MDB iddialarinin agirligi BN nin Malezya daki alti yillik iktidarina son vermek icin mal ve hizmet vergisine karsi ezici memnuniyetsizlikle birlesti Muhalefetteki Umut Ittifaki Pakatan Harapan Mayis 2018 parlamento secimlerinde 222 sandalyeden 122 sini talep etti ve 92 yasindaki Mahathir basbakanlik makamina geri dondu Mahathir yonetiminin Anwar icin bir kraliyet affini Anwar in bir kez daha siyasi gorevde bulunmasina izin verecek bir hareket izleyecegini belirtti 8 Aralik 2018 de Kuala Lumpur da duzenlendi 28 Eylul 2018 de Mahathir Mohamad Birlesmis Milletler Genel Kuruluna hukumetinin Her Turlu Irk Ayrimciliginin Ortadan Kaldirilmasina Iliskin Uluslararasi Sozlesmeyi ICERD onaylama sozu verecegini soyledi tehlikeye atabileceginden korkan ozellikle Bumiputras tan haftalarca sozlesmeye karsi irksal ve dinsel olarak suclanan gosteriler aldiktan sonra Pakatan Harapan hukumeti 23 Kasim 2018 de ICERD ye katilmamayi secti 20 yuzyilin son on yilindaki goreli siyasi istikrarla hukumet ve is dunyasi liderleri Malezya yi mureffeh cesitlendirilmis bir ekonomi ile 21 yuzyila tasimayi basardilar Bununla birlikte emtia ihracati onemini korudu ve ulkenin belirli bolgeleri buyuk olcude dogal kaynaklarin somurulmesinin bir sonucu olarak ciddi cevre sorunlariyla mucadele etti Kalkinma politikalari etnik ve bolgesel dengeden yoksun olmakla elestirilse de Malezya yine de derin bolgesel ve etnik bolunmelerden ulusal birlik ve sosyopolitik istikrar yaratmada onemli basarilar elde etmisti girmesinden bir hafta sonra 29 Subat 2020 de Mahathir Mohamad in bes gun once ani istifasinin ardindan Muhyiddin Yassin kral tarafindan 8 Basbakan olarak atandi Onun yonetimi sirasinda Cin in Wuhan kentinde ortaya cikan COVID 19 ulke geneline yayildi Penang daki genellikle kalabalik olan ve cevresi COVID 19 salginiyla mucadele etmek icin 22 Mart 2020 de goruldugu gibi boyunca terk edildi Ocak 2021 in ortalarinda Pahang Krali Abdullah hukumeti icindeki siyasi catismalara yanit olarak en az 1 Agustos a kadar ilan etti Bu olaganustu hal kapsaminda parlamento ve secimler askiya alinirken Malezya hukumetine onay almadan yasa cikarma yetkisi verildi COVID 19 enfeksiyon ve olumlerinde rekor bir artisi engelleyememesi nedeniyle istifa cagrilarinin ardindan 16 Agustos 2021 de resmen Basbakanliktan istifa etti Daha sonra Yang di Pertuan Agong tarafindan yerine yenisi secilene kadar gecici Basbakan olarak atandi Ismail Sabri yonetimi Muhyiddin Yassin in eski Ismail Sabri Yaakob 220 uyeden toplam 114 uye ile Parlamento cogunlugunun guvenini kazanmis olmasindan memnun olduktan sonra Yang di Pertuan Agong tarafindan Malezya nin 9 Basbakani olarak atandi Kaynakca Imago Mvndi Brill Archive 1958 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Annual Report on the Federation of Malaya 1951 in C C Chin and Karl Hack Dialogues with Chin Peng pp 380 81 Othman 2018 Negara 2020 Rukun 2005 Shuib 2020 1998 Reformasi A Social Movement Momentum Naratif Malaysia 2 Ekim 2019 29 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mayis 2021 Weiss 1999 PDF UNESCO January 2011 23 Subat 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 8 Ekim 2015 25 Temmuz 2001 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ocak 2014 a b Saravak Forestry 18 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2015 Australian Broadcasting Corporation 22 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2015 humanorigins si edu Smithsonian National Museum of Natural History 22 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2015 a b Issue 2 7 Kasim 2003 23 Mart 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2015 about com 5 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2015 Saravak Tourism Board 26 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Aralik 2015 Genetic map of Asia s diversity BBC News 11 Aralik 2009 29 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Liz Price 17 Mart 2007 15 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Ekim 2015 Beneath Another Sky A Global Journey into History Penguin UK 7 Aralik 2017 ISBN 978 1 84614 832 3 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Fix June 1995 Malayan Paleosociology Implications for Patterns of Genetic Variation among the Orang Asli American Anthropologist New Series 97 2 313 323 doi 10 1525 aa 1995 97 2 02a00090 a b August 1999 9 Haziran 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Temmuz 2010 Hill 2010 Ref World UNHCR 2008 11 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Ekim 2015 The Malay Peninsula Crossroads of the Maritime Silk Road 100 Bc 1300 Ad BRILL January 2002 s 24 ISBN 90 04 11973 6 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Phylogeography and Ethnogenesis of Aboriginal Southeast Asians Oxford Journals 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Kasim 2008 The Malays John Wiley amp Sons 25 Mart 2011 s 49 ISBN 978 1 4443 9166 4 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Rothermund 2004 a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao Cavendish 2007 de Laet 1994 Braddell 1937 ASEAN Member Malaysia 19 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved 29 May 2008 Sino Malay Trade and Diplomacy from the Tenth through the Fourteenth Century Ohio University Press 15 Kasim 2009 s 39 ISBN 978 0 89680 475 3 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 A History of Chinese Civilization Cambridge University Press 1996 s 127 ISBN 978 0 521 49781 7 The Politics of Religion in South and Southeast Asia Taylor amp Francis 4 Mayis 2011 s 129 ISBN 978 1 136 72703 0 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific Asia and the Americas Walter de Gruyter 1996 ISBN 978 3 11 013417 9 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 S Durai Raja Singam Printed by Liang Khoo Printing Co 1962 Language Arts amp Disciplines 253 pages 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Research on the Early Malay Doctors 1900 1957 Malaya and Singapore By Faridah Abdul Rashid 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Neutron radiography proceedings of the second world conference Paris France June 16 20 1986 John Penrose Barton Commission of the European Communities D Reidel 1987 928 pages 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Wheatley 1 Ocak 1955 The Golden Chersonese Transactions and Papers Institute of British Geographers 21 61 78 doi 10 2307 621273 a b c d e f g h i State gov 14 Temmuz 2010 21 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Eylul 2010 a b c d e f g h i j k l m Andaya 1984 Power and Plenty Trade War and the World Economy in the Second Millennium by Ronald Findlay Kevin H O Rourke p 67 History of Asia by B V Rao 2005 p 211 Singapore in Global History by Derek Thiam Soon Heng Syed Muhd Khairudin Aljunied p 40 History Without Borders The Making of an Asian World Region 1000 1800 by Geoffrey C Gunn p 43 Nagapattinam to Suvarnadwipa Reflections on the Chola Naval Expeditions to Southeast Asia by Hermann Kulke K Kesavapany Vijay Sakhuja p 71 Buddhism Diplomacy and Trade The Realignment of Sino Indian Relations by Tansen Sen p 226 Aryatarangini the Saga of the Indo Aryans by A Kalyanaraman p 158 Singham 1946 Archeology Saravak Muzium Department 12 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Aralik 2015 Sabrizain Coedes 1968 Malaysia Brunei amp Singapore September 2006 s 8 ISBN 9781860113093 a b Bosworth 2007 Kent 3 Mart 2005 Chinese diaspora Malaysia BBC News 26 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Eylul 2010 a b Zheng He s Voyages Down the Western Seas 五洲传播出版社 2005 s 58 ISBN 978 7 5085 0708 8 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Wade 2005 Asia Civilizations Ancient to 1800 AD Asiapac Books Pte Ltd 1 Kasim 2011 s 153 ISBN 978 981 229 594 1 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 a b Shin 2012 Straits of Malakka Gateway Or Gauntlet McGill Queen s Press MQUP 17 Nisan 2003 s 127 ISBN 978 0 7735 2515 3 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 a b c d e f Sen 2016 The Impact of Zheng He s Expeditions on Indian Ocean Interactions Bulletin of the School of Oriental and African Studies 79 3 615 621 doi 10 1017 S0041977X16001038 Zheng He s voyages down the western seas Fujian China China Intercontinental Press 2005 s 58 ISBN 978 7 5085 0708 8 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Agustos 2009 Songs of Memory in Islands of Southeast Asia Cambridge Scholars Publishing 17 Eylul 2013 s 296 ISBN 978 1 4438 5280 7 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Reid 2018 Lewis 1977 a b Andaya 2015 A Global Chronology of Conflict From the Ancient World to the Modern Middle East From the Ancient World to the Modern Middle East ABC CLIO 23 Aralik 2009 s 581 ISBN 978 1 85109 672 5 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 The Far East and Australasia 2003 Psychology Press 2002 s 763 ISBN 978 1 85743 133 9 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 A history of Johore 1365 1895 Kuala Lumpur Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society 1992 s 36 ISBN 983 99614 6 2 The Singapore and Melaka Straits Violence Security and Diplomacy in the 17th Century 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Borschberg 2011 Borschberg 2010b M C Ricklefs Bruce Lockhart Albert Lau Portia Reyes Maitrii Aung Thwin 19 Kasim 2010 A New History of Southeast Asia Palgrave Macmillan s 150 ISBN 9781137015549 17 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 a b Tan 1978 a b Baker 2008 a b Commercial Relations of the United States with Foreign Countries During the Years U S Government Printing Office 1904 ss 486 488 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 a b c d e Alan Teh Leam Seng 8 Temmuz 2018 The story behind Malaysia s second oldest sultanate uncovered New Straits Times 9 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2019 List of Sultans of Perak Malayca The Administration Office of His Majesty the Sultan of Perak 7 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2019 Malayca The Administration Office of His Majesty the Sultan of Perak 15 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Ekim 2019 Gazette Document Perak Darul Ridzuan History Malayca Geographical Names Database of Malaysia 9 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Eylul 2019 The Portuguese and the Straits of Melaka 1575 1619 Power Trade and Diplomacy NUS Press 2012 ISBN 978 967 9948 51 6 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Klian Intan Perlombongan Bijih Timah dan Perkembangan Sosioekonomi Penerbit USM Klian Intan Tin Mining and Socio Economic Development USM Publisher Malayca Penerbit USM 2017 s 35 ISBN 978 967 461 134 7 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 a b c Andaya 1982 The Asiatic Journal and Monthly Register for British and Foreign India China and Australia Parbury Allen and Company 1841 s 152 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 British Malaya 1824 67 Methodist Publishing House 1925 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Stearn 2019 a b Prakash 1998 59 i e Limapuluh sembilan tahun Aceh merdeka di bawah pemerintahan ratu 59 i e Fifty nine years of Aceh independence under the rule of queen Endonezce Bulan Bintang 1977 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Sovereign Women in a Muslim Kingdom Flipside Digital Content Company Inc 27 Nisan 2018 s 106 ISBN 978 981 325 005 5 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 a b c d Belanda 2015 PDF Centre for Editing Lives and Letters Cell 2009 12 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 12 Eylul 2019 CORE vasitasiyla Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society The Branch 1936 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 National Archives of Malaysia 25 Haziran 1747 15 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Eylul 2019 a b Linehan 1973 a b c d e Hamid 2011 Bungo September 2012 Early settlements of the minangkabaus community in Selangor PDF Pertanika Journal of Social Science and Humanities 20 3 931 947 29 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Crossroads 2nd Edn A Popular History of Malaysia and Singapore Marshall Cavendish International Asia Pte Ltd 15 Temmuz 2008 s 71 ISBN 978 9814516020 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Tan 1975 Suyatno 2008 Juned 1992 a b Saunders 2013 Broek 1962 Place Names in 16th and 17th Century Borneo 16 1 134 doi 10 1080 03085696208592208 Carena for Carena deep in the bight refers to Saravak the Kuching area where there is clear archaeological evidence of an ancient trade center just inland from Santubong Asia in the Making of Europe Volume I The Century of Discovery Book 1 University of Chicago Press 15 Temmuz 2008 s 581 ISBN 978 0 226 46708 5 20 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2016 but Castanheda lists five great seaports that he says were known to the Portuguese In his transcriptions they are called Moduro Marudu Cerava Saravak Laue Lawai Tanjapura Tanjungpura and Borneo Brunei from which the island derives its name Rozan Yunos 28 Aralik 2008 3 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Nisan 2014 Saunders 2002 Fairlands 1993 Ring 2012 The Brookes and the British North Borneo Company PDF Bandar Seri Begawan Brunei Press Sdn Bhd 2006 s 6 ISBN 99917 32 15 2 2 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2016 17 Mart 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Ekim 2015 Gin 2018 Singapore The Battle That Changed the World House of Stratus 1 Ocak 2001 s 41 ISBN 978 0 7551 0039 2 10 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Alex Middleton June 2010 Rajah Brooke and the Victorians PDF The Historical Journal 53 2 381 400 doi 10 1017 S0018246X10000063 ISSN 1469 5103 4 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 24 Aralik 2014 Suzalina Halid 2015 Freitag 1987 Steam May 2004 A Slice of Thai History Dr John Crawfurd and the Mission to Thailand 1822 Column Pattaya Mail XII 20 18 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ekim 2018 This in turn helped Captain Henry Burney conclude a treaty of commerce with Thailand in June 1826 A History of Siam Paperback Lightning Source Inc 1 Ekim 2001 ISBN 1931541108 Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society The Branch 2005 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 British Empire 9 Mart 2001 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Eylul 2010 Singapore Lonely Planet 15 Eylul 2010 s 22 ISBN 978 1 74220 401 7 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 7 Mart 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2010 National Library Board 12 Mayis 1914 30 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Haziran 2015 The New Encyclopaedia Britannica Macropaedia Knowledge in depth Encyclopaedia Britannica 2003 ISBN 978 0 85229 961 6 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Peter C Richards 6 Aralik 1947 New Flag Over Pacific Paradise The Sydney Morning Herald 14 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ekim 2015 Kahn 2005 The Making and Unmaking of a Malay Race Social Analysis The International Journal of Social and Cultural Practice 49 2 164 172 doi 10 3167 015597705780886239 ISSN 0155 977X 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 The Myth of the Lazy Native Londra Frank Cass 1977 ISBN 0 7146 3050 0 a b c d e f g h i Gullick 1967 Ashcroft Richard T Bevir Mark Ed 2019 Arrested Multiculturalisms Arrested Multiculturalisms Race Capitalism and State Formation in Malaysia and Singapore Multiculturalism in the British Commonwealth 1 University of California Press ss 191 211 ISBN 978 0 520 29932 0 26 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mayis 2021 Hays Jeffrey BRITISH IN MALAYSIA Facts and Details https factsanddetails com southeast asia Malaysia sub5 4a entry 3619 html chapter 5 27 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Koh 2014 Educating Malayan Gentlemen Establishing an Anglicised Elite in Colonial Malaya Chapters on Asia A Selection of Papers from the Lee Kong Chian Research Fellowship 1 7 16 a b Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah Sejarah Tingkatan 2 1994 ss 208 209 ISBN 983 62 1009 1 Graham 2005 Legacies of World War II in South and East Asia Institute of Southeast Asian Studies 2007 ISBN 978 981 230 468 1 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Mahathir Mohamad 31 Mayis 1999 TIME 12 Subat 2001 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ekim 2010 Time magazine 19 Mayis 1952 TIME 6 Kasim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ekim 2010 a b Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi History isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Time New York 2 May 1960 Time New York 9 September 1957 British documents of the end of empire Series B Volume 8 Paper on the future of the Federation of Malaya Singapore and Borneo Territories memorandum by Lee Kuan Yew for the government of the Federation of Malaya CO1030 973 no E203 University of London Institute of Commonwealth Studies 2004 s 108 ISBN 0112905811 Erisim tarihi 27 Mayis 2015 On 24 Apr Lee Kuan Yew informed Selkirk that on the previous day he had spoken to the Tunku for the first time about the Grand Design JC 16 Eylul 2011 The Borneo Post 16 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Mayis 2015 27 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Haziran 2015 Big Unity Plan Tengku on Closer Ties with S pore Borneo and Brunei The Straits Times 28 Mayis 1961 27 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Haziran 2015 Mahdi 2001 Shuid amp Yunus pp 30 31 Time New York 20 September 1963 Time New York 21 December 1962 Shuid amp Yunus p 31 TIME 6 Eylul 1963 2 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2010 Time New York 6 September 1963 PDF United Nations Treaty Collection United Nations 1963 11 Ekim 2010 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Agustos 2010 Chronicle of Malaysia Fifty Years of Headline News 1963 2013 Editions Didier Millet 2013 ss 40 41 ISBN 978 967 10617 4 9 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 epilipinas 7 Mart 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Haziran 2010 Singapore Attorney General 11 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ekim 2010 Time magazine 27 Agustos 1965 30 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ekim 2010 Time magazine 23 Mayis 1969 16 Subat 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ekim 2010 UNRISD 1 Eylul 2004 25 Ekim 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ekim 2010 Property A Steep Climb with a Gentle Descent Euromoney Euromoney Institutional Investor August 1992 Anthony Spaeth 9 Aralik 1996 Time New York 17 Mart 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ekim 2010 Social Movement Malaysia Routledge 2002 s 36 ISBN 978 0700716463 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Southeast Asian Personalities of Chinese Descent A Biographical Dictionary Institute of Southeast Asian Studies 2012 s 516 ISBN 978 9814345217 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Protest and Possibilities Civil Society and Coalitions for Political Change in Malaysia Stanford University Press 2005 s 124 ISBN 978 0804752954 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Anthony Spaeth 14 Eylul 1998 Time Asia Hong Kong 14 Subat 2001 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ekim 2010 Asia Sentinel 22 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Temmuz 2009 UKEssays com Ingilizce 29 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Mayis 2021 Hamid September 2012 Abdullah Ahmad Badawi A Malaysian Neo Conservative Japanese Journal of Political Science Ingilizce 13 3 379 399 doi 10 1017 S1468109912000151 ISSN 1474 0060 18 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 3 Nisan 2009 24 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Ekim 2011 Yeng 19 Ekim 2009 25 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2015 The Star Ingilizce 19 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Eylul 2021 Wright 2 Temmuz 2015 The Wall Street Journal 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Temmuz 2015 Free Malaysia Today 6 July 2015 Retrieved 7 July 2015 Jones 1 Ocak 2020 1MDB corruption scandal in Malaysia a study of failings in control and accountability Public Administration and Policy 23 1 59 72 doi 10 1108 PAP 11 2019 0032 ISSN 2517 679X Malaysian democrats pin their hopes on the country s royals The Economist 26 Ocak 2017 4 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Subat 2017 Mahathir sworn in as Malaysia s 7th prime minister Singapore Straits Times 10 Mayis 2018 12 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mayis 2018 The Star 31 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi 16 Mayis 2018 16 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Haziran 2018 24 Mart 2018 3 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ekim 2020 Kartini Aboo Talib Khalid 2019 Penerimaan dan penolakan International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination ICERD dalam kalangan masyarakat Melayu dan Bumiputera di Malaysia Acceptance and Rejection International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination ICERD amongst the Malays and Bumiputera in Malaysia Islamiyyat Jurnal Antarabangsa Pengajian Islam International Journal of Islamic Studies Malayca 41 2 81 91 20 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 CNBC 3 Mart 2020 3 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ekim 2020 Straits Times 17 Mart 2020 20 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Abdalqader 1 Ekim 2020 The Malaysian Movement Control Order Mco Impact and ITS Relationship with Practices Towards Coronavirus Disease 2019 Covid 19 Among a Private University Students in Selangor Malaysian Journal of Public Health Medicine Ingilizce 20 2 49 55 doi 10 37268 mjphm vol 20 no 2 art 523 ISSN 2590 3829 27 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Ekim 2021 Ratcliffe 12 Ocak 2021 The Guardian 12 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Ocak 2021 CNN 12 Ocak 2021 12 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Ocak 2021 www aljazeera com Ingilizce 16 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Agustos 2021 The Straits Times Ingilizce 16 Agustos 2021 16 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2021 The Edge Markets 16 Agustos 2021 16 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2021 www malaymail com Ingilizce 20 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Agustos 2021 DW COM Ingilizce 20 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Agustos 2021